Vaka-Kilisitu vakulyambata vanapande kulyangwila vakevo vavenya ngila ivapangetha, kwetheketha na vinangulo vya mu Mbimbiliya. Vanapande kwangula ngila ije ivakwatha kukala na chitakutaku cha kujela ku mesho a Njambi.

Yehova washikile vanu vavali va kuthañulu na (vanu 8 vaje vovokele ha thimbu ya Livathzi) ngwendi: ‘Kiteni ngechi mukatume.’ (Kusha. 1:28; 9:1) Mbimbiliya kuimwetha ngwayo vaka-Kilisitu voshe vanapande kukavangeya eli lishiko. Oloni chinai kuli vaje vali mu malo, kulyangwila kupangetha vingila vya kuthzikila luthemo mangana vatepulule ku nambala ya vana na thimbu ivashaka kukala navo. Vyuma muka vivakwatha kwangula ngila ivapangetha?

Vaka-Kilisitu vanapande kumona ngwavo vingila vivapangetha mu kuthzikila luthemo vinalitombola na vinangulo vya mu Mbimbiliya. Ngechi, vaka-Kilisitu kuvapandele kumona kutunditha limo kupwa ngila ya kuthzikila luthemo. Kutunditha limo kunapu kupokola mashiko a mu Mbimbiliya aje amwetha ngwavo tunapande kuthingimika kuyoya. Ngechi, vaka-Kilisitu kuvapandele kunyongetha mwonyo wa mbututu uje ali mwimo, uje natha kuthemuka na kupwa munu. (Kutu. 20:13; 21:22, 23; Myatho 139:16; Njele. 1:5) Kuma vaka-Kilisitu vanapande kupangetha ma IUD ndi?

Echi chihula vachithimutwiyiye na mu Kaposhi ka Kukengela ka Vundele ka May 15, 1979 liputa 30-31. Ha thimbu oyo, ngila ya kuthzikila luthemo ivakele na kupangetha manene yapwile kushomeka ma IUD a kuvothsiya mu shivu nambe ngwetu mu njuvo ya mwana. Aka Kaposhi ka Kukengela kendekele ngwako, kuvathzivukile mwamuvwa muwakele na kupangela owo ma IUD. Vandotolo vavangi vendekele ngwavo ma IUD avakele na kushomeka mu shivu ya munakathzi akele na kwonowetha mbuto ya munalume kuliwana na liyaki lya munakathzi. Ngechi,  nga mbuto ya munalume kuiliwana na liyaki lya munakathzi, cho limo kulyatha kukwata.

Oloni kuli vukaleho vuje vwamwethele ngwavo vithimbu vimo mbuto ya munalume yatha kuliwana na liyaki lya munakathzi. Cho liyaki lya munakathzi lije linaliwana na mbuto ya munalume likolela mu ngila muje muketi mayaki a munakathzi, (Fallopian tube) nambe kwija mu shivu. Oloni, IUD ije ivanashomeka mu shivu, ikeyo yonowetha limo kukola mwamuwa. Kunyongetha lije liyaki linaliwana na mbuto ya munalume kunapu kutunditha limo. Cho lalo, aka Kaposhi ka Kukengela kendekele ngwako: “Vaka- Kilisitu va vuthunga vaje vashaka kuthzivuka indi kupangetha ma IUD mu kuthzikila luthemo kunapu kwakuvwa, vanapande kuthinganyekethetha manene ha vinangulo vya mu Mbimbiliya vije vimwetha ngwavo tunapande kuthingimika kuyoya.”—Myatho 36:9.

Kuma kuli ma IUD amaha aliko, indi kuchili aje vene akeleko mu 1979?

Kuli miyati ivali ya ma IUD ivali na kupangetha manene matangwa ano. Muyati umo wa IUD uje wakala na kopa vashangumukile kuupangetha manene mu United States mu 1988. Muyati ukwavo lalo wa IUD uje wakala na mahormone vashangumukile kuupangetha mu 2001. Eyi miyati ivali ya ma IUD ikapanga vati?

IUD ya Kopa: Ngechi lika mutunathimutwiya, ma IUD akonowetha mbuto ya munalume kwita mu shivu na kukaliwana na liyaki lya munakathzi. Ngechi, IUD ya kopa ikathsiyi mbuto ya munalume ije ikakovela mu vunakathzi. * Cho lalo, IUD ya kopa ikatengulula shivu ya munakathzi.

IUD ya ma Hormone: Kuli ma IUD a kulithethzathethza aje ali na ma hormone a kulifwa na aje akala mu mapilusi a kuthzikila luthemo. Awa ma IUD akakamwina ma hormone mu shivu. Chasholoka ngwe awa ma IUD akonowetha liyaki lya munakathzi kwija mu shivu. Ngechi, nga liyaki lya munakathzi kulija mu shivu, cho katha kukala na limo. Cho lalo, ma hormone a mu ma IUD akomitha ku mikulo ya shivu. * Akomitha lijengejenge lije likakala havwahwila vunakathzi, cho oku kukonowetha mbuto ya munalume kutunda mu vunakathzi na kukovela mu shivu. Evi vyoshe vikalingiwa mwafwa ya ma IUD avakashomeka mu shivu.

Ngechi lika mutunamwena, eyi miyati yoshe ya ma IUD ikatengulula muinapande kukela shivu. Chuma muka chinatha kulingiwa nga liyaki lya munakathzi lija mu shivu na kuliwana na mbuto ya munalume? Limo likwata, oloni kulyatha kukola mwafwa shivu inatenguluka. Ngechi, limo linatha kuvihya oku kanda lichikole. Oloni vithimbu vimo nameme vanu vakapangetha ma IUD nambe mapilusi a kuthzikila luthemo, limo likakolo.

Ngechi, na umo wahi napande kwendeka ngwendi nga munakathzi apangetha IUD ya kopa nambe ya ma hormone mu kuthzikila luthemo katha kukala na limo. Vaka-sayansi vanawana ngwavo vingila vya kuthzikila luthemo vitunendeka helu, vikapanga. Oloni vithimbu vimo munu natha kukala na limo nameme ali na kupangetha ma IUD.

Vaka-Kilisitu va kulyambata vaje vashaka kupangetha ma IUD vanapande kuthimutwiya na ndotolo uje ali na lyethzi mangana avalumbunwine vuvwa na vukalu vwanatha kuliwana navwo munakathzi nga apangetha ma IUD. Oloni kuvapandele kutavetha munu woshe woshe nameme ndotolo avangwile ngila ivanapande kupangetha mu kuthzikila luthemo. (Loma 14:12; Ngala. 6: 4, 5) Eli linapu lihungu lya munalume na munakathzi lika. Ha kupwa vaka-kulyambata, vanapande kwangula ngila ije ithzivitha Njambi kuvwaha mangana vakale na chitakutaku cha kujela.—Etheketheni 1 Timateo 1:18, 19; 2 Timateo 1:3.