1. Vukalu muka vutuli na kulifwita navwo, oloni vyuma muka vikathzivitha Yehova kuvwaha ku mbunge? (Kengeni chikupulo ha liputa 7.)

NGECHI lika mututhzivukila, kuyoya matangwa ano kunakaluwa. Vwingi vweni vandolome na vandokathzi muli na kulifwita na mishongo yakama. Vamo cho vali na kunyunga vithemi vavo vaje vanakuluvala. Veka cho, kuvethi na vimbongo vyavingi vya kulikwatha navyo mu kunyunga vaka-nanga yavo. Cho lalo tuthzivuka ngwetu vwingi vweni muli na kulifwita na vukalu vwa kulithethzathethza ha thimbu imo lika. Ovu vukalu vukatumanetha ndthzili na thimbu na vimbongo vya kulikwathetha. Nameme ngocho, lilavelelo lyeni ku vyuma vyanamikulahetha Njambi linakanyama, cho lalo likulahelo lyeni lya vuyoye vwa kulutwe linakolo mbe. Kutakama kweni kukathzivitha Yehova kuvwaha ku mbunge.

2. Majwi ali ku Isaya 40:29, atutakametha vati, oloni viyongola muka vya kuhenga vitunatha kukala navyo?

² Kuma thimbu imo mukalithzivi ngweni vukalu vunamihyana ndi? Nga mukemwo, cho kethi yeni lika mukalithzivi ngocho. Mbimbiliya imwetha ngwayo vangamba vamo va kulongwa va Njambi valithzivile ngwavo kuvatha kutwalelelaho kupanga vipangi vyavo. (1 Vimye. 19:4; Yombi 7:7) Oloni vakulahelele Yehova, cho wavatakamethele. Mwafwa Njambi ikeye “muka-kukoletha vaje vanathzeye na kujuka.” (Isaya 40:29) Oloni chaluvinda  vangamba va Njambi vamo ano matangwa, vamona ngwavo kukavangeya mashiko a Njambi kunapu chitele, mukemwo vanamono ngwavo kutunda mu vuthunga ikeyo ngila ya kumanethelamo vukalu. Ngechi, vanalikela kutanda Lijwi lya Njambi na kukunguluka na kuya na kwambulula, cho oku kukathzivitha Satana kuvwaha.

3. (a) Twatha kuhyana vati Satana uje ashaka kututhzeyetha? (b) Tuthimutwiya vika muno mu chilongetha?

³ Liyavolo washaka ngwendi tulikele kupanga vipangi vya ku sipilitu, mwafwa athzivuka ngwendi vikatutakametha. Nga mulithziva ngweni ndthzili yeni ya ku muvila na mu vithinganyeka inahu, cho kethi mulyangunune kuli Yehova. Oloni shwenyeni manene kuli ikeye mwafwa ‘akamyana ndthzili na kwimana mbe.’ (1 Petu. 5:10; Yako. 4:8) Muno mu chilongetha tuthimutwiya vyuma vivali vije vyatha kututhzeyetha mu kupangela Njambi, cho lalo tuthimutwiya mu vyatha kututakamethela vinangulo vya mu Mbimbiliya. Oloni cha kulivanga tuchithimutwiyeni tahi ha mukanda wa Isaya 40:26-31 mangana tumone mwakatutakamethelamo Yehova.

4. Vika vitulilongetha ku mukanda wa Isaya 40:26?

⁴ Tandeni Isaya 40:26. Naumo wahi watandaho laja vingongonothi vyoshe vya mwilu. Vaka-sayansi vakulahela ngwavo mulalavithzi umo lika wa Milky Way wakala na vingongonothi vya kweta ku 400 billion. Oloni Yehova naluku ngongonothi na ngongonothi lithzina. Vika vitulilongethaho? Nga Yehova nakela mbunge kuli evi vyuma vya kujeneka kuhwima, cho akalithzivi vati kuli yeni muli na kumupangela na mbunge yeni yoshe, kethi ngwe mu kumithindiya, oloni mwafwa mwamuthzema? (Myatho 19:1, 3, 14) Tate yetu wa mwilu amithzivuka mwamuvwa. Cho “walava viñambu vyoshe vya ku mitwe yeni.” (Mateo 10:30) Cho lalo, muka-kwimba myatho atwanukitha ngwendi: “Shukulu Kalunga akanyungu vaje vamwononoka.” (Myatho 37:18) Athzivuka vukalu vwoshe vu muli na kulifwita navwo, cho amyana ndthzili, mangana mukolethe.

5. Vika vitulingitha tukulahele ngwetu Yehova atha kutwana ndthzili mu thimbu ya vukalu?

⁵ Tandeni Isaya 40:28. Yehova ikeye wapwa muka-ndthzili yoshe. Achithinganyekeni ndthzili yakatwana, ije ikatundu ku litangwa. David Bodanis muka-kulilongetha vya sayansi wendekele ngwendi: “Ndthzili ikatundu ku litangwa mu sekondi imo lika inapu hamo na mabillion a vimbomba vya ndthzita. Muka-sayansi mukwavo lalo wendekele ngwendi: “Ndthzili ikatundu ku litangwa mu sekondi imo, . . . yatha kuyoyetha vyuma vyoshe vili hano hathi ha myaka 200,000.” Kuma Njambi uje nana ndthzili ku litangwa katha kutwana “ndthzili” ya kukolethela vukalu vwoshe vutuliwana navwo ndi?

6. Chitele cha Yesu chapwa chachehu mu ngila muka, cho kuthzivuka ngocho kutukwatha vati?

⁶ Tandeni Isaya 40:29. Kupangela Yehova kukatuthzivitha kuvwaha. Yesu walekele vandongethi vendi ngwendi: “Lilemekeni mandauluwa yange.” Wendekele lalo ngwendi: “Cho mukawana kuhwima ku myonyo yeni. Omwo mandauluwa yange yayathi, na chitele change chachehu.” (Mateo 11:28-30) Awa majwi apwa a vuthunga. Vithimbu vimo, hamo tukalithzivi kujuka nga tuya ku viwano nambe kuya na kwambulula. Oloni tukalithzivi vati mutukeluka ku vinjuvo vyetu? Tukakanyama na kulithziva ngwetu twatha kukolethela vyetheko vya mu kuyoya. Chili vene, chitele cha Yesu chapwa chachehu.

7. Endekeni chakumwenako chije chimwetha ngwavo majwi ali ku Mateo 11:28-30 anapu a vuthunga.

 ⁷ Ndokathzi Kayla wakele na kulithziva manene vikato na kwombwa na kungwima manene mutwe thimbu yoshe. Cho ha vithimbu vimo, wakele na kwonowa kuya ku viwano vya chikungulukilo. Oloni walifwitile kuya ku viwano. Cho mwakelukile, wendekele ngwendi: “Ñanda injakathzivile yendekele ha kuthzeya. Eyi ñanda vayendekele mu ngila ya kuthzembeleka, cho yanjikwatele ku mbunge, ngechi njathotwele mithothzi. Njalilongethele ngwange njinapande kukunguluka thimbu yoshe.” Ou ndokathzi wavwahelele manene mwafwa walifwitile kuya na kukunguluka.

8, 9. Kapositolo Paulu walumbwinine vika omwo wendekele ngwendi: “Omwo njinathzeye athinoni njikale na ndthzili”?

⁸ Tandeni Isaya 40:30. Nameme tuli na ndthzili ya kupwa hali, oloni kutwatha kulinga vyuma vyoshe mu ndthzili yetu. Awa majwi anapu a vuthunga. Nameme kapositolo Paulu wapwile wa kukanyama, oloni nendi wakele na vuthzeye, ngechi kathele kulinga vyuma vyoshe vyashakele. Omwo walombelele kuli Njambi, wamukumbulwile ngwendi: “Ndthzili yange yapwa ya kukomoketha omwo unathzeye.” Paulu wathzivithithile, mukemwo wendekele lalo ngwendi: “Omwo njinathzeye athinoni njikale na ndthzili.” (2 Koli. 12:7-10) Walumbunwine vika omwo wendekele awa majwi?

⁹ Paulu wathzivukile ngwendi katha kupanga vipangi vyoshe kwa kujeneka kumukwatha kuli Njambi. Mukemwo Njambi wanene Paulu sipilitu ya kujela mangana akale na ndthzili. Sipilitu ya Njambi yakwathele lalo Paulu alinge vyuma vije kathele kulinga mu ndthzili yendi vavenya. Mukemwo muchinafu na kuli yetu. Nga ndthzili ituli nayo itunda kuli Yehova, cho tutakama.

10. Yehova wakwathele vati Ndaviti kukolethela vukalu vwaliwanene navwo?

¹⁰ Muka-kwimba Ndaviti nendi walimwenenene muikatakamethelamo sipilitu ya Njambi. Ngechi, wembile ngwendi: “Njane ndthzili ya kulwitha vitothzi vange, na ndthzili ya kufungulula vimpaka.” (Myatho 18:29) Kuli vukalu vwa kufwa ngwe vimpaka, vuje kutwatha “kufungulula” mu ndthzili yetu, kuvanga Yehova atwane ndthzili.

11. Lumbununeni muikatukwathela sipilitu ya kujela ha thimbu ya vukalu.

¹¹ Tandeni Isaya 40:31. Ngonga kethi kupulula kuya mwilu manene mu ndthzili yendi lika embwe. Oloni mpundthzi ya kushaluka ikeyo ikakwatha ngonga kukala na ndthzili ya kuya manene mwilu. Ngechi, nga muli na kulifwita na vukalu vwakama, cho anukeni vikakwatha ngonga. Lombeni kuli Yehova mangana amyane ‘mukwathi, [sipilitu] ya kujela.’ (Yowa. 14:26) Twavethzika manene mwafwa twatha kulomba sipilitu ya Njambi thimbu yoshe yoshe. Tunapande kulomba manene sipilitu ya Njambi nga tunalithevuka na mukwetu mu chikungulukilo. Mwafwa vika tukalithevuka na vakwetu?

12, 13. (a) Mwafwa vika Vaka-Kilisitu vakalithevuka? (b) Vyuma vyalingiwile kuli Yosefa vitulongetha vika hali Yehova?

¹² Tukalithevuka mwafwa kutwalumbunukile. Thimbu imo vakwetu vaka-Kilisitu vanatha kwendeka nambe kulinga vyuma vije vyatha kutuluvaletha. Netu lalo tunatha kuluvaletha vakwetu mu kwendeka nambe mu vilinga. Echi chinatha kwetheka likulahelo lyetu. Ngechi, Yehova akavandamena kumona kulongwa kwetu omwo tulifwita kupanga mwamuvwa na vakwetu vaka-Kilisitu va kujeneka kulumbunuka.

¹³ Mwanja wa Yosefa umwetha ngwavo Yehova akechelela vangamba vendi kuliwana na vyetheko. Vandolome va Yosefa vamuthzivilile chipululu, cho vamulandethele ku  Ingito, te achili mwanike. (Kusha. 37:28) Yehova walithzivile manene kuvavala ku mbunge omwo wamwene kavuthamba kendi wa kulongwa Yosefa vali na kumuyandetha. Nameme ngocho, wamwechelelele. Kutundoho lalo, Yosefa vamuvangeyeye ngwavo napiki munakathzi wa Potifalo, oloni Yehova wamwechelelele. Kuma Njambi wayengwile Yosefa ndi? Embwe, mwafwa “vyuma vyoshe vije vyalingile Yosefa, Shukulu Kalunga wavivethzikithile.”—Kusha. 39:21-23.

14. Kwechela kuluvala kutukwatha vati ku muvila na ku sipilitu?

¹⁴ Kuli mwanja ukwavo lalo. Vanu vamo vanavalingi mwamuvi ngwe muvalingililemo Ndaviti. Nameme ngocho, ou kavuthamba ka Njambi kakele na likitikiti ku mbunge. Ngechi wathonekele ngwendi: “Kethi ushote mbunge nambe kuluvala. Chitwala lika ku tuyando.” (Myatho 37:8) Kutuleka ngwavo “kethi” tuluvale, kunapu kwa theho, mwafwa tushaka kutembwinina Yehova uje ‘katuhithile ngwe ku vuvi vwetu embwe.’ (Myatho 103:10) Muli vuvwa mu kujeneka kuluvala. Kuluvala kunatha kutunenela mishongo ya mbunge. Kunatha lalo kutunenela mushongo ku mashuli na ku mbalama na kukikitila lifu. Nga tunaluvala kutwatha kuthinganyeka mwamuvwa. Cho lalo nga tuluvala tunatha kwombwa ha thimbu yailaha. Oloni Mbimbiliya ngwayo: “Mbunge ya kwoloka inena vukangule mu muvila.” (Vithi. 14:30) Cho vika vitunapande kulinga nga ndolome yetu natuluvaletha? Tunapande kupangetha vinangulo vya mu Mbimbiliya.

15, 16. Vyuma muka vyavivwa vimunapande kulinga nga ndolome yeni na miluvaletha?

¹⁵ Tandeni Efeso 4:26. Nga vaka-kaye vatulinga mwamuvi, kutwatha kulikomokela. Oloni nga mukwetu muka-Kilisitu nambe wa mu nanga yetu atulinga mwamuvi tukalithzivi manene kuvavala ku mbunge. Hamo vyuma vyanalingi kutwatha ku vivala vwathi. Kuma tukala na likitikiti ku mbunge yetu, myaka na myaka ndi? Indi tukavangeya vinangulo vya mu Mbimbiliya vije vyendeka ngwavo tunapande kumanetha vwathi vukalu? Nga twishwala kumanetha vwathi vukalu, cho kutukaluwila kukala mu kwoloka na mukwetu muka-Kilisitu.

¹⁶ Hamo mukweni muka-Kilisitu namiluvaletha, cho muli na kwonowa kwivala vyanamilingi. Cho vyuma muka vyavivwa vimunapande kulinga mangana mukale mu kwoloka? Cha kulivanga, lombeleni kuli Yehova kutundilila kwithi ya mbunge yeni. Mulombeni ngweni amikwathe kukathimutwiya mwamuvwa na ndolome yeni. Anukeni ngweni owo mukweni muka-Kilisitu nendi wapwa kavuthamba ka Yehova. (Myatho  25:14) Cho lalo Njambi wamuthzema. Yehova akathzivila vavuthamba vendi ngothzi, cho netu tulingeni ngocho. (Vithi. 15:23; Mateo 7:12; Kolo. 4:6). Cha muchivali, livwahetheleni vimukendeka. Kethi muthzambwile kuthinganyeka ngweni ndolome yeni nalingila lika shakelo, oloni thzivukeni vyuma vinamulingitha ngocho. Hamo kuli vyuma vimo vimunalingile vije vinanenele vukalu. Munatha kuthimutwiya na ndolome yeni ngweni: “Mumunendekele nange ithzau, njalithzivile . . . Oloni hamo njathzambwile lika kuluvala.” Nga twonowa kulitombola na ndolome yetu lwa kulivanga, cho tunapande kukathimutwiya nendi thimbu yeka. Ha thimbu imuvandamena kukathimutwiya nendi, lombeni Yehova mangana akwathe ndolome yeni. Lombeleni kuli Njambi mangana amikwathe kumona vifwa vyavivwa vya ndolome yeni. Thzivukeni ngweni nga mulifwita kukala mu kwoloka na ndolome yeni uje wapwa kavuthamba ka Njambi, cho Yehova alithziva kuvwaha.

17. Vyuma muka vyakapangetha Yehova mu kutukwatha nga tunalingi mulonga wakama, cho mwafwa vika tunapande kuvitambula vwathi vwathi?

¹⁷ Vamo kuvethi kushuvuluka kupangela Yehova mwafwa ya vuvi vwakama vuvanalingi. Kulithziva mulonga kunatha kututhzeyetha manene. Mwene Ndaviti uje walithzivile manene kukala na mulonga wendekele ngwendi: “Muvila wange wathzeyele, omwo kunjalitavelele vuvi vwange, cho njakele na kukemanga litangwa lyoshe. Mutanya na vuthsiki Shukulu Kalunga wanjihithile.” Oloni ha kupwa munalume wa kuhya ku sipilitu, Ndaviti walingile vyavivwa. Wathonekele ngwendi: “Njalitavelele vivi vyange kuli yove . . . Cho yove wanjithambethele ku milonga ya vuvi vwange.” (Myatho 32:3-5) Nga munalingi mulonga wakama, cho thzivukeni ngweni Yehova nalivwahethela kumikwatha. Oloni munapande kutambula vukwathi vwamyana kwitila mu chikungulukilo. (Vithi. 24:16; Yako. 5:13-15) Kethi mwishwale kulitavela milonga yeni, mwafwa kulinga ngocho kunapu kwaka vuyoye vweni mu vushonde. Oloni mulinga vati nga chitakutaku cheni chitwalelelaho kumipaya ha vuvi vumunechela laja?

18. Mwanja wa Paulu watha kukwatha vati vaje valithziva ngwavo Njambi kavakonekelele?

¹⁸ Vithimbu vimo, kapositolo Paulu nendi walithzivile mulonga ha vuvi vuje vwalingile kunima. Mukemwo wendekele ngwendi: “Omwo yange njapwa wa kukotokela kuli voshe miluwa, kunjapandelemo mu kunjitumbula muluwa, omwo njapakethele chikungulukilo cha Njambi.” Nameme ngocho, wendekele lalo ngwendi: “Oloni ha kutetela kwa Njambi, njinapu muje munjinapu.” (1 Koli. 15:9, 10) Yehova wathzivukile ngwendi Paulu kalumbunukile, oloni wamutavethele ku mupangela. Cho Njambi washakele ngwendi Paulu athzivuke ngocho. Nga munechela vuvi vwoshe vumwakele na kulinga kunima, na kulitavelavwo mu kushula, cho kulaheleni ngweni Yehova amithzivila ngothzi. Thzivukeni ngweni Yehova namikonekela.—Isaya 55:6, 7.

19. Chithoneka muka cha mwaka chitukala nacho mu 2018, cho mwafwa vika chinapande?

¹⁹ Vukalu vuli na kulivwethzelela manene muno mu matangwa a kukotoka. Oloni thzivukeni ngweni uje “muka-kukoletha vaje vanathzeye na kujuka,” akamyana ndthzili mangana mutwaleleleho kumupangela. (Isaya 40:29; Myatho 55:22; 68:19) Mu mwaka wa 2018, thimbu yoshe ituya na kukunguluka tumonamona majwi a theho mu Njuvo ya Vumwene. Awa majwi akewo anapu chithoneka chetu cha mwaka chije chendeka ngwavo: “Vaje vakulahela kuli [Yehova] . . . , vakawana ndthzili.”—Isaya 40:31.