Muthzivuka Ndi?
Kuma Vaisalele va kuthañulu vakele na kupangetha vinangulo vya mu Mashiko a Mosesa mu kumanetha viñanda vya ha litangwa na litangwa vije vyakatukile mukati kavo ndi?
EYO ha vithimbu vimo. Tuchithimutwiyeniko ha mwanja umo. Ku mukanda wa Kwituluka mu Mashiko 24:14, 15 ngwavo: “Kethi mukanyanyamene kahutu, na ngamba uje mwakumwine, nambe mukweni Kaisalele, nambe muka-kwija uje ali mu nganda yeni . . . Kutewa akalinyenyetela kuli Shukulu Kalunga, cho mukakala na mulonga wa vuvi.”
Kuli ñanda imo ya kulinyenyeta ije yakeleko mu chita cha myaka cha vu 7 B.C.E. Vaiwanene kuyehi na nganda ya Ashendonde. Eyi ñanda imwetha vya ngamba umo uje wapangele, oloni hamo kuvamwanene fweto yendi ya mbuto ya vinona. Vaithonekele ha mbathzuvwila ya vuma ngwavo: “Muneti matangwa a mandondo kutunda hanamanethela ngamba yove kuteja, oloni Hoshayahu muna Shobay wethzile na kwambata chikoveyo cha ngamba yove . . . . Vavuthamba vange voshe vaje vanjakele na kuteja navo na litanya ndololo, navo vamumwene . . . Vyuma vinjendeka vinapu vya vuthunga. Yange kunjethi na mulonga. . . . Nga nguvulu katala eyi ñanda vwathi vwathi, cho thzivila ngamba yove mema ku mbunge na kumwilwithila chikoveyo chendi. Kethi woloke lika kulu okuni wathzivuka ngwove ngamba yove kethi na chikoveyo.”
Muka-kutanekeya mithzimbu ya kuthañulu, Simon Schama wendekele ngwendi: “Eyi ñanda ya kulinyenyeta kuitulongetha lika vya kwilwithila ngamba chikoveyo chendi, oloni itulongetha vyavingi. Imwetha ngwayo uje ngamba walinyenyetele, wathzivukile mashiko a mu Mbimbiliya, maneneni aje ali ku mukanda wa Valevi na Kwituluka mu Mashiko muje muvanavindika kuyandetha tuhutu.”