Yeni ku mithzimbu

Yeni ku mitwe ya viñanda

Hyaneni Vithinganyeka Vyavivi

Hyaneni Vithinganyeka Vyavivi

MULI mu ndthzita yakama. Chitothzi cheni wakama Satana, ali na kulikwathetha chitwa cha kuvambuka manene. Chitwa muka vene ocho? Akalikwathetha viñanda vya makuli. Echi chitwa kethi kulikwathethacho mu kulwitha muvila weni, oloni akalikwathethacho mu kuviyitha vithinganyeka vyeni.

Kapositolo Paulu wathzivukile vukalu vukatundu mu viñanda vya makuli, oloni vaka-Kilisitu vamo kuvavuthzikile. Chakumwenako, vaka-Kilisitu vamo va mu Kolinte valikulahelele manene, cho vathinganyekele ngwavo likulahelo lyavo lyakanyamene, cho kuvatha kuwa. (1 Koli. 10:12) Mukemwo Paulu wavanangwile ngwendi: “Njili na lyova ngwange ngwe omwo linyoka wakwithile Eva na kunyanyama kwendi, hamo viyongola vyeni vikathzimbaletha kulikundika kweni kwa mutunu kwa kujela kuli Kilisitu.”—2 Koli. 11:3.

Paulu wamwene ngwendi kutwapandele kulikulahela manene yetu vavenya. Nga mushaka kuhyana vithinganyeka vyavivi, cho munapande kuthzivuka vukalu vukatundu mu viñanda vya makuli mangana mulinyungilile yeni vavenya.

VIÑANDA VYA MAKULI VYATHA KUNENA VUKALU MUKA?

Viñanda vya makuli vikongumuna vanu na kutengulula vithinganyeka na vilinga vyavo. Livulu lya Propaganda and Persuasion ngwalyo, viñanda vya makuli vyapwa “vyakulimangela, cho vyatha kunena vukalu na kuviyitha vyuma.” Vanu vamo vakavitumbula ngwavo vyapwa “vishaki nambe vungungu.”

Viñanda vya makuli vikanene vukalu muka? Vyatha kuviyitha vithinganyeka vyetu kamandondo kamandondo ngwe muje mpundthzi yayivi ikathsiyi vanu kwa kujeneka kunanguka. Thimbu imo kukakaluwa kunanguka ngwetu ñanda ivatuleka inapu ya makuli. Vance Packard, uje walilongetha vithinganyeka vya vanu wendekele ngwendi: “Vwingi vwa vanu vakongumuka na viñanda vya makuli mwafwa kuvethi kunanguka.” Livulu lya Easily Led—A History of Propaganda limwetha ngwalyo munalume umo wa kulilongetha manene wendekele ngwendi, viñanda vya makuli vinalingitha vanalume na vanakathzi “valikovelethe mu vilinga vyavivi” vya kufwa ngwe ‘kulithsiyanga na vindthzita na kangu ka miyati na kulitengulukila mu vulombelo na vilinga vikwavo vyavivi.’

Nga vanu vanatha kukwitha vakwavo vanu, cho Satana uje ali na ndthzili ya kuvatuvakana apwithila muli? Satana athzivuka mwamuvwa vithinganyeka vya vanu, mwafwa nakwithi vanu kushwa kuthañulu. “Kaye koshe” kali mu ndthzili yendi. Satana natha kulikwathetha ndthzili yendi mu kukwitha vanu voshe. (1 Yowa. 5:19; Yowa. 8:44) Satana “nathzivaletha mana” a vanu, cho lalo ali na ‘kukwitha kaye koshe.’ (2 Koli. 4:4; Kujo. 12:9) Mwatha kuvyana vati makuli a Satana?

KANYAMETHENI LIKULAHELO LYENI

Yesu wendekele chuma chitukwatha kuvyana viñanda vya makuli ngwendi: “Mukathzivuka vuthunga, cho vuthunga vukamipatula.” (Yowa. 8:31, 32) Satana wathzinda vuthunga, ngechi yeni ha kupwa ngwe lishwalale munapande kulifwita manene kuthzivuka vyuma vya vuthunga mangana kethi amihyane. Yehova natulongetha vuthunga kupangetha Mbimbiliya, cho viñanda vilimo vikwatha kulwitha makuli a Satana.—2 Tima. 3:16, 17.

Satana muka-kukwitha wakama athzivuka ngwendi vuthunga vwakala mu Mbimbiliya. Ngechi akalikwathetha vyuma vya mu kaye mu kutwonowetha kutanda na kulilongetha Mbimbiliya. Kethi muthse mu mweto wa Liyavolo. (Efeso 6:11.) ‘Kaleni na ndthzili ya kuthzivuka mwamuvwa’ vuthunga. (Efeso 3:18) Munapande kulifwita mangana muthzivuke vyuma vya vuthunga. Noam Chomsky wendekele ngwendi: “Naumo wahi atha kwaka vuthunga mu vwongo vweni, litondelenivwo yeni vavenya.” Ngechi, mwatha ‘kulitondelavwo yeni vavenya’ mu ‘kulilongetha Vithoneka’ ha litangwa na litangwa.—Vili. 17:11.

Nga mushaka kuhyana vithinganyeka vyavivi, cho munapande kuthzivuka vukalu vukatundu mu viñanda vya makuli mangana mulinyungilile yeni vavenya

Thzivukeni ngweni Satana kashaka ngwendi muthzivithithe vuthunga na kuthinganyeka mwamuvwa. Mwafwa vika? Livulu lya Media and Society in the Twentieth Century ngwalyo: “Vanu vaje kuvethi kuthinganyekethetha mwamuvwa ha vyuma, kukapu kwakwathi kuvakwitha.” Ngechi kethi mutave vyuma vyoshe vyoshe vimuthziva. (Vithi. 14:15) Likwathetheni mana eni anamyana Njambi mu kuthinganyeka mwamuvwa na kuthzivithitha vuthunga.—Vithi. 2:10-15; Loma 12:1, 2.

THZIVUKENI VIÑANDA VYA MAKULI NA KUVIVYANA

Mashwalale vanatha kulikwathetha makuli mu kwilwithila ndthzandthzu ya vitothzi vavo munina na kuvajujwitha. Cho lalo, vanatha kunenetha ngwavo vitothzi valitengulukile nambe kulikela kulwa ndthzita. Mukulunu wa mashwalale wa ku German wendekele ngwendi, chuma chimo chalingithile ngwavo vanu vavangi vavahyane mu Ndthzita ya Kaye ya Kulivanga chapwile “kuvajujwitha na viñanda vya makuli ngwe muje linyoka akajujwitha kalumba.” Satana nendi akalikwathetha vingila vya chifwa echi mangana atutanganethe na kutungumuna. Chakumwenako, natha kulingitha vandolome na vandokathzi vajeneke kulithzivathana na kwangunuka ku munga ya Yehova mwafwa ya kujeneka kuthzivithitha mwamuvwa viñanda vimo.

Kethi vamikwithe. Tavetheni Lijwi lya Njambi limitwamenene. Chakumwenako, Mbimbiliya ikatushongangeya kutwalelelaho ‘kulithambetha umo na mukwavo’ na kumanetha vukalu muvwathivwathi. (Kolo. 3:13, 14; Mateo 5:23, 24) Ikatunangula ngwayo kutwapandele kulikela kulikwatathana na chikungulukilo. (Vithi. 18:1) Vyaneni vithinganyeka vya Satana. Lihuleni ngweni: ‘Vika vyatwamenenene vithinganyeka vyange omwo njaliwanene na vukalu? Kuma sipilitu ya Njambi ikeyo yanjitwamenenene indi ya kaye?’—Ngala. 5:16-26; Efeso 2:2, 3.

KETHI MWECHELELE LIKULAHELO LYENI LITHZEYE

Lishwalale uje echela kukulahela manene ntwama yendi katha kulwa mwamuvwa mu ndthzita. Vaka-kwendeka viñanda vya makuli vakathzeyetha mashwalale mu kwendeka viñanda vya makuli hali ntwama yavo. Vanatha kwendeka ngwavo, “Kethi mukulahele vantwama veni, vamikoveletha lika mu vukalu.” Vanatha kwendeka viñanda vimo vya makuli hali vantwama ngechi vanu vajeneke kuvakulahela. Satana nendi akalingi ngocho. Washaka kulikwathetha viñanda vya makuli mangana tujeneke kukulahela vantwama vanangula Yehova.

Vika vimikwatha kuvyana makuli a Satana? Pangeleni hamo lika na munga ya Yehova na kulikwatathana na vantwama vanangula nameme kuvalumbunukile. (1 Tesa. 5:12, 13) “Kethi mukale na chitanga vwathivwathi mu viyongola vyeni,” omwo muthziva viñanda vya makuli vya kujujwitha vivakendeka vaka-kutengulukila nambe vanu veka, nameme ngwavo vivendeka vithzivika ngwe vya vuthunga. (2 Tesa. 2:2; Tito 1:10) Kavangeyeni vinangulo vivalekele Timateo. Kakateyeni mu vuthunga vuje vumwalilongethele, cho anukeni vaje vamilongethelevwo. (2 Tima. 3:14, 15) Kuli vukaleho vumwetha ngwavo twatha kukulahela vantwama vanangula Yehova mwafwa vanatutwamenena mu ngila ya vuthunga ha myaka ya kweta ku 100.—Mateo 24:45-47; Heve. 13:7, 17.

THIMPENI, KETHI MUTHZIVE LYOVA

Anukeni lalo ngweni Satana akalikwathetha makuli mu vingila vyavingi. Thimbu imo, natha kutujujwitha. Eyi ngila nalikwathethayo “tunde kuthañulu.” (Easily Led—A History of Propaganda) Chakumwenako, muka-kulilongetha, Philip M. Taylor wa ku Britain wathonekele ngwendi, Vasilya vafungulwile vitothzi vavo mu kupangetha “viñanda vya makuli vya kujujwitha.” Satana natha kutulingitha tutewe vanu na kutewa mapaketho na kutewa kuthsa na kutewa vyuma vyeka mangana atuthzeyethe na kutwonowetha kupangela Yehova.—Isaya 8:12; Njele. 42:11; Heve. 2:15.

Kethi mwechelele Satana amithzivithe lyova na kumyonowetha kupwa va kulongwa. Yesu wendekele ngwendi: “Kethi muthzivile lyova vaje vathsiya muvila, oloni kutundaho na chimo vatha kulinga chahi.” (Luka 12:4) Kulaheleni manene Yehova uje wakulahetha ngwendi, akaminyunga na kumyana “ndthzili ya kushemutuka,” mangana imikwathe kuhyana vyetheko vyoshe vyoshe vije vyatha kumithzeyetha.—2 Koli. 4:7-9; 1 Petu. 3:14.

Thimbu imo munatha kuliwana mu vukalu vuje vwatha kumithzivitha lyova na kumithzeyetha. Oloni anukeni majwi aje endekele Yehova kuli Yoshwa ngwendi: “Ukolethe na kuthimpa. Kethi uthzive lyova nambe kujujuka, omwo yange Kalunga Njambi yove, njili hamo nove kwoshe kuukaya.” (Yosh. 1:9) Omwo mukala na vishoti, cho lombeleni kuli Yehova oho vene na kumuleka vishoti vyeni vyoshe. Kulaheleni ngweni “kwoloka kwa Njambi . . . kukanyunga vimbunge vyeni” mangana muwane ndthzili ya kuvyana makuli a Satana.—Fili. 4:6, 7, 13.

Mwanuka makuli endekele ntwama ya Vasilya, Lambashake kuli vanu va Njambi ndi? Wendekele ngwendi, Na chimo chahi chatha ‘kumyamena ku Vasilya.’ Nameme Yehova Njambi yeni katha kumyamena. Wendekele lalo ngwendi: ‘Yehova ikeye watulekele kunyongetha eli lifuti.’ Yehova wakumbulwile vati? Wakumbulwile ngwendi: “Kethi utave Vasilya vakutewethe na lingwavo lyavo, ngechi ikeye katha kumyamena embwe.” (2 Vimye. 18:22-25; 19:6) Kutundoho, Njambi watumine kangelo uje wathsiyile Vasilya vakupwa 185,000 ha vuthsiki vumo lika.—2 Vimye. 19:35.

NYANYAMENI NA KUTOLILILA KULI YEHOVA THIMBU YOSHE

Vati, mwayongolaho laja filimu imo ije mwamwene ngweni munu vali na kumukwitha ndi? Hamo mwalyendekethele mu mbunge yeni ngweni: ‘Kethi utave. Vali na kukukwitha.’ Achithinganyekeni ngwe tungelo navo vamileka ngwavo: “Kethi mutave Satana amikwithe.”

Kethi mutolilile ku makuli akendeka Satana. (Vithi. 26:24, 25) Tolilileni kuli Yehova na kumukulahela mu vyuma vyoshe vimulinga. (Vithi. 3:5-7) Kavangeyeni chinangulo chendi cha kwendeka ngwavo: “Munange, kala na mana, cho njikavwahelela.” (Vithi. 27:11) Kulinga ngocho kumikwatha kuhyana vithinganyeka vyavivi vya Satana.