1. Vika vitukwatha kukala na mana, cho vuvwa muka vutundamo?

YEHOVA ikeye vavenya mana oshe, cho akanako vanu mana. Ku Yakomba 1:5 ngwavo: “Nga kuli umo najeneka mana, alombe kuli Njambi, uje akamwanawo, omwo Njambi akana kuli vanu voshe na kushemutuka na kutetela.” Ngila yakatwanenamo mana Njambi inapu kutolilila ku vilongetha vyendi. Cho awa mana akatunyungilila ku vushonde vwa ku sipilitu. (Vithi. 2:10-12) Nga tulinga ngocho, cho ‘tukala mu chithzemo cha Njambi, omwo tuvandamena . . . mwonyo wa myaka yoshe.’—Yunda 21.

2. Vika vyatha kutulingitha tuthzeme vilongetha vya Njambi?

² Oloni tulingo-lingo twetu twatuvi na mitambela kutunakolela na vyuma vikwavo, vyatha kutwonowetha kutolilila ku vilongetha nameme kuvimwena mu ngila yaivi. Tumona theho ya kutunyanyametha omwo tumona vuvwa vutundamo vuje vumwetha chithzemo cha Njambi kuli yetu. Ku Vithimo 3:11, 12 ngwavo: “Munange kethi uyeluwithe kuthungametha kwa Shukulu Kalunga, . . . omwo Shukulu Kalunga akathungametha vaje vathzema.” Kethi twivale ngwetu Yehova watuthzema. (Tandeni Vahevelu 12:5-11.) Vilongetha vya Njambi vitukwatha, mwafwa atuthzivuka mwamuvwa, cho  akatulongetha vyuma vije vinatupande. Tuchithimutwiyeni ha vyuma viwana vije vinakundama ku kutunangula: (1) kukwata mbunge na (2) vilongetha vya kutunda ku vithemi na (3) vilongetha vya mu chikungulukilo cha vaka-Kilisitu (4) vukalu vwakama vutunatha kuliwana navwo nga tuvyana kutunangula.

3. Mwana natha kulilongetha vati kukwata mbunge? Endekeni chakumwenako.

³ Kukwata mbunge, kutukwatha kulinga vyuma vyavivwa na kuthinganyeka mwamuvwa. Tuvavoshe kutwalumbunukile. Ngechi, tunapande kulilongetha kukwata mbunge. Chakumwenako, nga mwanike ali na kulilongetha kuchova kinga, vithemi vendi vakamukwatelela mangana kethi awe. Oloni omwo mwanike aya na kwithzilila kuchova, vithemi vakamwechelela likalyendi mu kathimbu kakandondo. Kukapwa muje, vamwechela mangana achove likalyendi. Mu ngila imo lika, vithemi vanapande kulongetha vana vavo thimbu vachili vavandondo mu “kalemetho na mu vilongetha vya” Yehova. Kulinga ngocho kukwatha vana vavo mangana valinyunge na kukala na mana.—Efeso 6:4.

4, 5. (a) Kukwata mbunge kunalitombola vati na kuthzala “vunu vwa vuha?” (b) Mwafwa vika kutwapandele kuthzeya nameme ‘tuwa vithimbu vitanu na vivali’?

⁴ Eyi ngila inatha kukwatha vanu vaje vashaka kulilongetha vya Yehova. Ha kupwa vakulunu, hamo vanatha kukwata mbunge. Omwo vanapu vandongethi va Yesu vavaha, vanapande kushangumuka kukola ku sipilitu. Oloni vanapande kulinga ngocho mu kulilongetha kuthzala “vunu vwavuha” vuje vunalitombola na mana a Kilisitu. Kukwata mbunge kuvakwatha kukola ku sipilitu. Kulinga ngocho kuvakwatha “kuvyana yoyethi ya kujeneka kulemetha Njambi na mashungu a mavi, na kuyoya yoyethi ya kulemetha Njambi mu kulinyunga na mu kuthungama.”—Tito 2:12.

⁵ Tuvavoshe tukalingi vuvi. (Kwambu. 7:20) Oloni kuthevuka mu vyuma vimo kukulumbununa ngwavo kutwethi kukwata mbunge. Ku Vithimo 24:16 ngwavo: “Nameme muka-vuthunga awa vithimbu vitanu na vivali akatukamo lalo.” Vika vimukwatha atwaleleleho kupwa wa kulongwa? Sipilitu ya Njambi ikeyo yatha kumukwatha. (Tandeni Filipu 4:13.) Kukwata mbunge chapwa chifwa cha vushuka vwa ku sipilitu.

6. Twatha kulilongetha vati Lijwi lya Njambi mwamuvwa? (Kengeni chikupulo ha liputa 28)

⁶ Kulombela kuli Njambi na mbunge yetu yoshe na kulilongetha Mbimbiliya na kuthinganyekethetha vitunatanda, kutukwatha tukwate mbunge yetu. Kukamikaluwila kulilongetha Lijwi lya Njambi ndi? Nga mukemwo, cho munapande kukala na vithinganyeka vyavivwa ha kulilongetha Mbimbiliya. Anukeni ngweni Yehova amikwatha nga mumulomba. Amikwatha mangana mukale na “lihwila” lya kulilongetha Lijwi lyendi. (1 Petu. 2:2) Cha kulivanga, lombeleni kuli Yehova mangana amikwathe kukwata mbunge omwo mulilongetha Lijwi lyendi. Kutundoho, yoyeni mu kulitombola na lilombelo lyeni na kukavangeya mwamuvwa chinoneko cheni cha kulilongetha Mbimbiliya. Nga mulithzilitha kulinga ngocho, cho mulikuwa kulilongetha Mbimbiliya. Kulilongetha Mbimbiliya ha kapandi kumikwatha muthzivithithe viyongola vya Yehova mukushula.—1 Tima. 4:15.

7. Kukwata mbunge kutukwatha vati tushulithilile vilengo vyetu vya ku sipilitu?

⁷ Kukwata mbunge kutukwatha tushulithilile vilengo vyetu vya ku sipilitu. Tuchithimutwiyeni ha mwanja wa munalume umo uje walithzivile ngwendi nathzeye ku sipilitu. Walyakelele chilengo cha kupwa painiya wa thimbu yoshe na kutanda viñanda vya kukundama oku ku chipangi mu mangazini etu. Kulinga evi vyuma na kulomba kuli Njambi kwamukanyamethele ku sipilitu. Washangumukile kulinga vupainiya vwa kukwatha. Vuvwa muka vwatundilemo? Nameme  wakele na kuliwana na vyetheko, oloni wakele mana ku chilengo chije chalyakelele, cha kupwa painiya wa thimbu yoshe, cho wachishulithilile.

8-10. Vithemi vatha kuwana kuli vukwathi omwo valongetha vana vavo kupangela Yehova? Endekeni chakumwenako.

⁸ Vithemi vaka-Kilisitu vali na chipangi cha kulongetha vana mu “kalemetho na mu vilongetha vya” Yehova. (Efeso 6:4) Echi chinapu chipangi chakama, maneneni muno mu matangwa a kukotoka.” (2 Tima. 3:1-5) Vana muvakathemuka, kuvethi kuthzivuka kwangula vyuma vyavivwa ku vyavivi. Oloni vakathemuka na chitakutaku, cho vithemi vanapande kuvalongetha mangana vathzivuke kwangula vyavivwa. (Loma 2:14, 15) Livulu limo lije lyendeka ha viñanda vya mu Mbimbiliya limwetha ngwavo lijwi lya Chingiliki livanalumbununa ngwavo “kunangula” lyendelela na lijwi lya “kulongetha mwana oku achili mwanike.”

⁹ Vana vavakanangula mu chithzemo ku vithemi vavo, vakavakingi ku vyuma vyavivi. Vakapangetha mwamuvwa ndthzili yavo ya kulyangwila vya kulinga, cho vakathzivuka ngwavo vyuma vivalinga vinatha kuvavethzikitha nambe kuvavindametha. Vithemi vanapande kukulahela manene Yehova omwo valongetha vana vavo. Anukeni ngweni vithinganyeka na vingila vya kulelelamo vana vyalithethzathethza kwetheketha na chithemwa cha vanu. Nga vithemi vatolilila kuli Njambi, cho valongetha mwamuvwa vana vavo mwaya mashiko a Njambi na kujeneka kukulahela lika mana avo.

¹⁰ Tuchithimutwiyeni ha mwanja wa Nowa mangana tumone vitulilongetha kuli ikeye. Omwo Yehova walekele Nowa ngwendi ashonge vwato, Nowa kalikulahelele ikeye vavenya. Olu lwapwile lwa kulivanga kuli Nowa kushonga vwato. Ngechi wakulahelele manene Yehova, cho “walingile vyoshe” vije vya mulekele Njambi. (Kusha. 6:22) Vuvwa muka vwatundilemo? Nowa wathele kushonga vwato nameme lwapwile lwa kulivanga kulinga ngocho. Nowa wakele lalo na chipangi cha kunyunga nanga yendi, cho wakulahelele Njambi mangana amutwamenene. Walongethele vana vendi na kuvakela mwanja wauvwa nameme kwapwile kwakukalu mu thimbu ije te livathzi kanda lije.—Kusha. 6:5.

11. Mwanja wa vithemi uvakwatha vati omwo valongetha vana vavo?

¹¹ Ha kupwa vithemi, mwatha ‘kulinga vati vyoshe’ vyamileka Njambi? Tolilileni kuli Yehova. Lombeni Njambi amikwathe kulela vana veni kulikwathetha Lijwi lyendi na vinangulo vya mu munga yendi. Mu kwita kwa thimbu, vana veni vakandelela manene ha chipangi chimunavalingila. Ndolome umo wathonekele ngwendi: “Njalithzivile mwamuvwa muvanjilelelelemo vithemi vange. Valifwitile mangana vanjete ku mbunge. Vanjikwathele kukola ku sipilitu.” Oloni vana vamo nameme vavakwathe vati vithemi vavo, hanga vakechela kupangela Yehova. Nameme ngocho, vithemi vaje vanetheka kukwatha munavo kukola ku sipilitu vakakala na chitakutaku cha kujela. Vakakulahela ngwavo munavo  uje nechela kupangela Njambi tangwa akeluka kuli Yehova.

12, 13. (a) Nga mwana natundu mu chikungulukilo vithemi vanapande kumwetha vati ngwavo vanononoka Njambi? (b) Kwononoka kuli Yehova kwakwathele vati nanga imo?

¹² Chetheko chakama manene chivakaliwana nacho vithemi chinapu cha kujeneka kulikwatathana na munavo uje natundu mu chikungulukilo. Tuchithimutwiyeni ha vyuma vyalingile chithemi umo wa munakathzi omwo munendi wa mumbanda watundile mu chikungulukilo. Ou chithemi wendekele ngwendi: “Njatondethethele mu mavulu etu mangana njiwane viñanda vinjithimutwiya na munange na mutekulyange. Oloni munalume wange wanjikwathe ngwendi munetu natundu mu chikungulukilo, cho kutwapandele kulikwatathana nendi.”

¹³ Munima ya myaka, munavo welukile mu chikungulukilo. Vaina vendekele ngwavo: “Hano akanjitumina foni nambe kunjithonekela tumithzimbu litangwa na litangwa. Cho lalo, akanjithingimika na kuthingimika munalume wange, mwafwa athzivuka ngwendi tukononoka kuli Njambi. Vuthamba vwetu nendi vunakanyama.” Nga muneni vanamutunditha mu chikungulukilo, ‘mukulahela kuli Shukulu Kalunga na mbunge yeni yoshe na kujeneka kujendamena ku mana eni vavenya’ ndi? (Vithi. 3:5, 6) Anukeni ngweni kunangula kwa Yehova kumwetha ngwavo wakala na mana na chithzemo chakama. Anukeni lalo ngweni Yesu wathsililile vanu voshe, kwambatethelela na muneni. Njambi washaka ngwendi vanu voshe vakovoke. (Tandeni 2 Petulu 3:9.) Ngechi kulaheleni manene kutwamenena na kunangula kwa Yehova. Nameme mulithziva kuvavala ku mbunge, munapande kukavangeya vyendeka Yehova. Kavangeyeni vinangulo vya Njambi, kethi muvyombwanethe.

14. Vilongetha vyakatwana Yehova kwitila muli ‘ndungo wa kulongwa’ vikatukwatha vati?

¹⁴ Yehova wakulahethele ngwendi anyungilila na kulongetha vanu vendi mu chikungulukilo cha vaka-Kilisitu. Akalingi ngocho mu vingila vyavingi. Chakumwenako, naka chikungulukilo mu mavoko a Munendi uje nangula ‘ndungo wa kulongwa’ uje akatwana vyakulya vya ku sipilitu ha thimbu yaivwa. (Luka 12:42) Vyakulya vyapwa vyavingi, cho vikatukanyametha na kutunangula. Lihuleni ngweni: ‘Kuli ñanda nambe chilongetha cha mu mavulu etu chije chanjikwathele kutengululako vithinganyeka vyange na vilinga vyange ndi?’ Nga munakumbulula ngweni eyo, cho chavwaha manene. Kulinga ngocho kunapu kutavetha Yehova mangana amimunge nambe ngwetu kuminangula mu ngila yaivwa.—Vithi. 2:1-5.

15, 16. (a) Vakulunu mu chikungulukilo nambe ngwetu “vwana kuli vanu” vatha kutukwatha vati? (b) Twatha kukwatha vati vakulunu mangana vapange chipangi chavo mu kuvwahelela?

¹⁵ Kilisitu nana lalo “vwana kuli vanu” nambe ngwetu natwana vakulunu mu chikungulukilo. (Efeso 4:8, 11-13) Ava vakulunu vakatukwatha vati? Tunapande kutembwinina likulahelo lyavo na kukavangeya mwanja wavo wauvwa. Ngila ikwavo inapu kwononoka ku vinangulo vyavo vya kutunda mu Vithoneka. (Tandeni Vahevelu 13:7, 17.) Anukeni ngweni vakulunu vatuthzema, cho vashaka ngwavo tukole ku sipilitu. Chakumwenako, nga vananguka ngwavo kutwethi kukala ku viwano nambe tunelukila munima ku sipilitu, vakatukwatha vwathi vwathi. Vakatutolilila mu chithzemo na kutukanyametha mwamuvwa kupangetha Vithoneka. Kuma mwamona ngweni Yehova watuthzema ha kutwana vakulunu ndi?

¹⁶ Anukeni ngweni vakulunu vakalifwiti ha kuwana vinangulo vije vyatha kumikwatha. Chakumwenako, achithinganyekeni vukalu vwawanene kapolofweto Natane ha kwendeka kuli Ndaviti ha vuvi vwakama vuje vwamushwekelele. (2 Samwe. 12:1-14) Mu ngila imo lika, kapositolo Paulu wathimpile ha kunangula Petulu uje wapwile umo wa tupositolo va kupwa 12 uje  wayengwile vaje kuvapwile Vayunda. (Ngala. 2:11-14) Mwatha kwathiwitha vati chipangi cha vakulunu va mu chikungulukilo cheni? Pweni va kulikehetha na kuthimutwiya navo mu ngila ya chithzemo na kukandelela ku vukwathi vwavo. Vukwathi vwavo vumwetha ngwavo Njambi watuthzema. Kulinga ngocho kumikwatha, cho kuvalingitha vapange chipangi chavo mu kuvwahelela.

17. Vakulunu vakwathele vati ndokathzi umo wa mu chikungulukilo?

¹⁷ Ndokathzi umo kwamukaluwilile kupangela Yehova mwafwa ya vuvi vwalingile kunima. Wendekele ngwendi: “Omwo vuje vuvi vunjalingile kunima vwanjilingithile njikale na vithinganyeka vyavivi, njathzivukile ngwange njinapande kulekako vakulunu. Vakulunu kuvanjitenukilile, oloni vanjishongangeyeye na kunjitakametha. Nameme vapwile va kuthzethzama, oloni munima ya viwano vya chikungulukilo vakele na kuwana thimbu ya kuthimutwiya nange. Vyuma vinjalingile kunima vyanjilingithile njithinganyeke ngwange Njambi katha kunjithzema. Oloni Yehova watwaleleleho kupangetha chikungulukilo na vakulunu mu kumwetha ngwendi wanjithzema. Njikalombela ngwange Njambi anjikwathe kutwalelelaho kukala mu chikungulukilo chendi.”

18, 19. Vukalu muka vukatundu mu kuvyana kunyanyametha? Endekeni chakumwenako.

¹⁸ Ha thimbu ivamunyanyametha, munu akathzivi manene kuvavala ku mbunge, oloni athziva manene kuvavala nga avyana kukavangeya vyuma vivanamunangula. (Heve. 12:11) Tuthimutwiyeni ha mwanja wa Kaini na Mwene Zendekiya. Omwo Kaini wathzindile manene shongo yendi Avele na kushaka kumuthsiya, Njambi wehwile Kaini ngwendi: “Omwo vikajo unaluvalela ngachije na minkanya mu luholo lwove? Nga walingile mwamuvwa ngwe njinatambula mulambu wove, oloni omwo walingi vuvi, vuvi vwakuvandamena ku chikolo ngwe ndumba. Vushaka kukunyongetha, oloni unapande kuvuhyana. (Kusha. 4:6, 7) Kaini katolililile kuli Njambi, cho vuvi vwamuhyanene. Vuvi vwalingile vwamukovelethele mu vukalu vwakama. (Kusha. 4:11, 12) Ngwe Kaini watolililile kunangula kwa Yehova, ngwe kaliwanene na vuje vukalu.

¹⁹ Vanu va mu Yelusalema vakele mu vukalu vwakama manene omwo Mwene wamuvi Zendekiya, wayulile ije nganda. Kapolofweto Njelemiya wanangwile Zendekiya vithimbu vyavingi mangana echele vilinga vyendi vyavivi, oloni wavyanene kumunangula. Kulinga ngocho kwanenele vukalu vwakama. (Njele. 52:8-11) Yehova watuthzema, cho kashaka ngwendi tukovele mu vukalu.—Tandeni Isaya 48:17, 18.

20. Vyuma muka vivakawana vaje vatolilila ku kunangula kwa Njambi na vaje kuvalingi ngocho?

²⁰ Vaka-kaye vakamono ngwavo kunangula munu nambe kukwata mbunge kukwakele na theho. Oloni vithinganyeka vya kuhenga vya chifwa echi vikakoveletha vanu mu vukalu vwakama. (Vithi. 1:24-31) Ngechi, ‘tutolilileni ku vilongetha mangana tupwe va kunyanyama.’ Ku Vithimo 4:13 ngwavo: “Kwatelela kunangula, kethi wechele. Chinyunge, chikecho mwonyo wove.”