1, 2. (a) Yesu wamwene vati Mashiko a Njambi? (b) Valongethi va majwi a lishiko na Vafaliseo vapokwele vati Mashiko a Njambi?

YESU wathzemene manene Mashiko a Mosesa. Mwafwa vika? Mwafwa aje mashiko atundililile kuli Ishe wa mwilu, uje wapwa wa theho mu vuyoye vwendi. Ku mukanda wa Myatho 40:8 vapolofwetele ngwavo Yesu akathzema mashiko a Njambi. Ou mukanda ngwawo: “Njambi yange njithzema kulinga chithzango chove, njikanyungu vilongetha vyove mu mbunge yange.” Endekethi ya Yesu na vilinga vyendi vyamwethele ngwavo Mashiko a Njambi apwa amavwa, cho vupolofweto vwa Njambi vukalishulithilila.—Mateo 5:17-19.

² Yesu hamo walithzivile kuvihya omwo wamwene valongethi va majwi a lishiko na Vafaliseo vapokola Mashiko a Ishe. Kuvakele na kukavangeya vinangulo vya mu mashiko. Ngechi, Yesu wavalekele ngwendi: “Yeni mukana kuli Njambi cha mu likumi nameme vyuma mukatovetha vithapathapa, minte na ndilu na kumine.” Yesu wendekele lalo ngwendi: “Oloni kumwethi kwononoka majwi a Lishiko lya Njambi, ngwe vuthunga na mema ku mbunge na kukulahela.” (Mateo 23:23) Yesu walithethzele na Vafaliseo, mwafwa ikeye wakavangeyeye mwamuvwa vinangulo vya mu mashiko.

3. Tuthimutwiya vika muno mu chilongetha?

 ³ Yetu vaka-Kilisitu, kutwethi mu chikumiyo cha Lishiko. (Loma 7:6) Oloni Yehova wathonekele awa Mashiko mu Lijwi lyendi Mbimbiliya mangana atukwathe. Washaka ngwendi tupangethe vinangulo vije vyalivungila mu Mashiko nambe ngwetu “majwi a Lishiko.” Chakumwenako, chinangulo muka chitulilongetha ha kwangula ngwavo kukale vinganda vya kutewela? Mu chilongetha chinahu twalilongethele ha vyuma vyanapandele kulinga munu uje walingile mulonga. Twalilongethele lalo ha vifwa vya Yehova nomwo twatha kumutembwinina. Ngechi, muno mu chilongetha tuthimutwiya ha vihula evi vitatu: Kwangula ngwavo kukale vinganda vya kutewela kwamwethele vati ngwavo Yehova wapwa muka-ngothzi? Evi vinganda vimwetha ngwavo wamona vati kuyoya? Cho evi vinganda vimwetha vati ngwavo akathompo mu vuthunga? Omwo tuthimutwiya ha chihula na chihula, shakethzekeni vingila mumwatha kutembwinina Ishweni wa mwilu.—Tandeni Efeso 5:1.

4, 5. (a) Mwafwa vika kwapwile kwakwathi kuya ku vinganda vya kutewela? (b) Oku kutulongetha vika hali Yehova?

⁴ Kwapwile kwakwathi kutewela ku vinganda 6 vije vivangwile. Yehova washikile Vaisalele ngwendi vangule evi vinganda mu mitambela yoshe ya ndonga ya Yondau. Mwafwa vika? Mwafwa kulinga ngocho kwathiwithile munu uje nalingi mulonga ateweleko vwathi vwathi. (Kula. 35:11-14) Vitapalo vije vyakele na kuya ku vinganda vya kutewela vakele na kuvivwahetha mwamuvwa. (Kwitu. 19:3) Viñanda vya Vayunda vimwetha ngwavo vashimbikile vimwetho ku vitapalo vije vyakwathele vanu vathzivuke vwathi kuvyakele vinganda vya kutewela. Vinganda vya kutewela vyalithalele. Ngechi, munu uje wathsiyile mukwavo mu kujeneka kuthzivuka, kapandele kutewela ku mafuti eka mwafwa akalikwatathana na vulombelo vwa makuli.

⁵ Achithinganyekeni ha ñanda eyi. Yehova ikeye washikile ngwendi vaje vathsiyila vakwavo shakelo vavahithe, oloni omwo wangwile ngwendi kukale vinganda vya kutewela, wathzivilile ngothzi vanu vaje vathsiyile vakwavo mu kujeneka kuthzivuka. Munalume umo wathonekele ngwendi: “Vyuma vyoshe vavyathiwithile, cho echi chamwethele ngothzi ya Njambi.” Yehova kapwile lyako wa kukola mbunge uje washaka kuhitha vanu vendi. Oloni wapwa “muka-mema ku mbunge.”—Efeso 2:4.

6. Vafaliseo valithethzele vati na Njambi ha kuthzivila vakwavo ngothzi?

⁶ Oloni Vafaliseo kuvakele na ngothzi. Chakumwenako, kuvakele na kuthambetha munu uje welukilile kulinga mulonga ha vithimbu vya kutuvakana vitatu. Yesu wanene chakumwenako cha  Kafaliseo mu kumwetha omwo Vafaliseo vakele na kumwenamo munu uje nalingi mulonga. Wendekele hali Kafaliseo umo uje walombelele ngwendi: “Njikukandelela Njambi, yange kunjafwile ngwe vakwetu voshe valukolotelo, vaka-kujeneka vuthunga, vaka-vupangala. Njikukandelela ngechi yange kunjafwile ngwe uje muka-kutambula lithimu [mitelo] nemana kuje.” Owo muka-kutambula mitelo walikehethele omwo walombele kuli Njambi ngwendi amutetele. Mwafwa vika Vafaliseo kuvakele na kuthzivila vanu ngothzi? Mbimbiliya ngwayo vakele “na kushaula vakwavo.”—Luka 18:9-14.

7, 8. (a) Mwatha kutembwinina vati Yehova nga munu umo namivulumwina? (b) Vika vitulingitha tuthambethe vakwetu?

⁷ Tembwinineni Yehova kethi Vafaliseo embwe. Thzivileni vakweni ngothzi. (Tandeni Kolose 3:13.) Ngila imo itwatha kuthzivila vakwetu ngothzi inapu kuvathambetha. (Luka 17:3, 4) Lihuleni ngweni: ‘Njatha kuthambetha munu uje anjiviyithila lwalwingilwingi ndi? Njishaka kulikwatathana na munu uje nanjivulumwina nambe uje nanjithzivitha kuvavala ku mbunge ndi?’

⁸ Nga tuthambetha vakwetu, cho tumwetha ngwetu twapwa va kulikehetha. Vafaliseo vonowele kuthambetha vakwavo, mwafwa vavombwanethele. Yetu vaka-Kilisitu, tunapande kumona vakwetu kupwa va theho mangana tuvathambethe. (Fili. 2:3) Mutembwinina Yehova na kupwa va kulikehetha ndi? Nga mukemwo, cho livwahetheleni kuthambetha vakweni. Kethi muluvale vwathi embwe, oloni thzivileni vakweni ngothzi.—Kwambu. 7:8, 9.

9. Yehova wakwathele vati Vaisalele vamone ngwavo kuyoya kwapwa kwa theho?

⁹ Vinganda vya kutewela vyakele na kunyungilila Vaisalele ku kukala na mulonga wa kwitila maninga. (Kwitu. 19:10) Yehova wamona kuyoya kupwa kwa theho, cho wathzinda vaje ‘vathsiya vanu va kujeneka mulonga.’ (Vithi. 6:16, 17) Ha kupwa Njambi wa kujela na muka-vuthunga, kashakele ngwendi vanu vetile maninga a vakwavo. Munu uje wathsiyile mukwavo mu kujeneka kuthzivuka, vamuthzivilile ngothzi. Oloni wapandele kuya na kulomba vukwathi ku vakulunu, cho omwo vamwene ngwavo owo munu nathsiyi mukwavo mu kujeneka kuthzivuka, vamutavethele kukala muje mu nganda ya kutewela kweta noho hakathsila kapilisitu wakama. Oku kwalumbunwine ngwavo, uje munu akala mu nganda mu kuyoya kwendi kwoshe. Oku kwakwathele Vaisalele voshe vamone ngwavo kuyoya kwa munu kwapwa kwa theho. Vaisalele vapandele kujenjuka ku kulinga chuma choshe choshe chije chathele kuvulumuna vakwavo mangana vononoke kuli Muka-kwana Kuyoya.

10. Yesu wamwethele vati ngwendi valongethi va majwi a lishiko na Vafaliseo vapwile va kukindama vimbunge?

¹⁰ Valongethi va majwi a lishiko na Vafaliseo kuvamwene vuyoye kupwa vwa theho ngwe mwakavumwenamo Yehova. Mwafwa vika? Yesu wavalekele ngwendi: “Munanyungu thapi ya kushokolwetha ku chikolo cha mana, oloni yeni vavenya kumwethi kukovelamo, nambe vaje vetheka kukovelamo kumwethi kuvatavetha.” (Luka 11:52) Vapandele kukwatha vakwavo vathzivithithe mwamuvwa Lijwi lya Njambi  mangana vakayoye myaka yoshe. Oloni vatundithile vanu kuli Yesu uje wapwa Ntwama Wakama wa kuyoya na kuvongumwina ku kulinga vyuma vyavivi vije vitwala ku kunyonga. (Vili. 3:15) Valongethi va majwi a lishiko na Vafaliseo vapwile va kulyaletha, cho kuvakele na kwaka vakwavo mbunge. Vapwile va kukindama vimbunge.

11. (a) Kapositolo Paulu wamwethele vati ngwendi wamwene kuyoya ngwe mwakachimwena Njambi? (b) Vika vitukwatha kutembwinina ntwima ya Paulu nga twambulula?

¹¹ Twatha kujenjuka vati ku kukala na vithinganyeka vya valongethi va majwi a lishiko na Vafaliseo na kutembwinina Yehova? Tunapande kuthingimika kuyoya kuje kwapwa vwana. Kapositolo Paulu walingile ngocho ha kwambulula muthzimbu wauvwa ku vanu voshe. Ngechi, wendekele ngwendi: “Yange kunjethi na mulonga” wa maninga. (Tandeni Vilinga 20:26, 27.) Paulu kambulwile mwafwa ya kulithziva mulonga nambe kumuthindiya. Oloni wathzemene vanu, cho lalo wamwene kuyoya kwavo kupwa kwa theho manene. (1 Koli. 9:19-23) Ngechi, netu tunapande kwetheka mutwathela mwoshe kumona kuyoya ngwe mwakachimwena Njambi. Yehova “ashaka ngechi voshe vatenguluke kutunda ku vivi vyavo.” (2 Petu. 3:9) Neni mukalithzivi ngocho ndi? Nga mukala na ngothzi mu vimbunge vyeni, cho imishongangeya kupanga na ntwima mu lihya na kuminenela kuvwahelela.

12. Mwafwa vika vanu va Njambi vanapande kulinyungilila?

¹² Tumwetha lalo ngwetu twamona kuyoya ngwe mwakachimwena Yehova nga tulinyungilila. Tunapande kulinyungilila omwo twendetha minyau nambe kutunga na kuvwahetha mitambela ya kulemethela Njambi. Kethi muthzeme manene vimbongo nambe vyuma vyeka kutuvakana kuyoya kweni noku kwa vakweni. Njambi yetu muka-vuthunga thimbu yoshe akalingi vyuma vyavivwa. Tushaka kumutembwinina. Vakulunu mu chikungulukilo vakanyungilila kuyoya kwavo noku kwa vakwavo omwo vapangela hamo lika. (Vithi. 22:3) Ngechi, nga mukulunu mu chikungulukilo amileka mu munapande kulinyungilila, cho mutolilileni. (Ngala. 6:1) Munapande kumona kuyoya ngwe mwakachimwena Yehova mangana “kethi mukale na mulonga wa kwitila maninga.”

13, 14. Vaisalele vatembwininine vati Yehova mu kuthompa mu vuthunga?

¹³ Yehova washikile vakulunu va Vaisalele ngwendi vamutembwinine mu kuthompa viñanda mu vuthunga. Cha kulivanga, vapandele kutondethetha vukaleho mu kushula. Cho lalo, vapandele kuthzivuka chifwa na futithi ya munu uje nathsiyi mukwavo mangana vamone indi vanapande kumuthzivila ngothzi. Vapandele kuthzivuka indi wathsiyile mukwavo omwo ya ‘kumuthzinda’ nambe omwo ya ‘kumuvandelela.’ (Tandeni Kulava 35:20-24.) Kwatondekeleko vukaleho vwa vanu vavali nambe kutuvakana mangana vamone indi uje munu nathsiyila mukwavo shakelo.—Kula. 35:30.

¹⁴ Hanima ya kuwana vukaleho vwoshe, vakulunu kuvatalele lika ha mulonga walingile munu, oloni na ha yoyethi yendi. Vapandele kukala na chashu cha kumona vuthunga vwa ñanda yoshe mu kushula. Cho lalo vapandele kulomba sipilitu ya Yehova ya kujela mangana ivakwathe kumutembwinina mu kumwetha ngothzi na kuthompa mu vuthunga.—Kutu. 34:6, 7.

15. Endekeni omwo Vafaliseo na Yesu vakele na kumwenamo vaka-vuvi.

¹⁵ Oloni Vafaliseo vatalele lika ha mulonga wanalingi munu kethi ha yoyethi yendi. Omwo vamwene Yesu ali ku chilika ku njuvo ya Mateo, Vafaliseo vehwile vandongethi vendi ngwavo: “Omwo vikajo mulongethi weni ali na kulya na vaka-kutambula lithimu [mutelo] na vaje vaka-vuvi?” Yesu wavakumbulwile ngwendi: “Vakangule kuvethi kuthetela chimbanda embwe, oloni kuvanga vaka-kuvinja lika. Yeni mukalilongethe mwaya majwi avithoneka vati endeka, ngwawo,  ‘Yange njishaka kutetela, kunjishaka ñombelo ya tuthitu,’ omwo yange kunjethzile mu kuthana vanu vaje vanalimono vakevo vavenya ngwavo vaka-vuthunga, oloni vanu vaje vaka-vuvi.” (Mateo 9:9-13) Kuma Yesu wamwethele ngwavo washakele vaka-kulinga vuvi ndi? Embwe. Yesu washikile vanu ngwendi vatenguluke na kwechela vuvi vwavo. (Mateo 4:17) Cho lalo, Yesu wanangukile ngwendi vamo hali vaje “vaka-kutambula lithimu [mutelo] na vaka-vuvi” vashakele kutenguluka. Kuvaililile lika kukalya vilya ku njuvo ya Mateo. Oloni vanu vavangi “vakavele Yesu.” (Mako 2:15) Chaluvinda, Vafaliseo vavangi kuvathele kunanguka vyuma vyanangukile Yesu hali vaje vanu. Vafaliseo kuvalifwile na Njambi uje wapwa muka-vuthunga na ngothzi, mwafwa vakevo vamwene vakwavo kupwa vaka-vuvi manene.

16. Vakulunu vaje vakula viñanda vanapande kwanuka vika?

¹⁶ Matangwa ano, vakulunu vanapande kutembwinina Yehova uje “wathzema vije vyavivwa.” (Myatho 37:28) Vanapande tahi “kwilula” nambe ngwetu kutondethetha mangana vawane vukaleho vumwetha ngwavo munu nalingi vuvi. Nga vanawana ngwavo chili vene munu nalingi mulonga, cho vakula ije ñanda mwaya Vithoneka. (Kwitu. 13:12-14) Nga vakulunu vakula viñanda vimo, cho vanapande kukengethetha mwamuvwa mangana vamone indi owo muka-Kilisitu nalingi mulonga natenguluka. Kakangi kukapu kwakukalu kuthzivuka indi munu natenguluka indi embwe. Kutenguluka kunambatethelela mwamwenamo munu vuvi vwanalingi nomwo mwalithzivilamo na vithinganyeka vyendi ha vuvi. (Kujo. 3:3) Munu uje nalingi vuvi napande kutenguluka mu vuthunga mangana vamuthambethe. *

17, 18. Vakulunu vatha kuthzivuka vati ngwavo munu uje nalingi vuvi natenguluka mu vuthunga? (Kengeni chikupulo ha liputa 13.)

¹⁷ Vakulunu kuvatha kumona vili mu mbunge ya munu, ngwe Yesu na Yehova. Cho nga mu vakulunu, mwatha kuthzivuka vati munu uje natenguluka na mbunge yendi yoshe? Cha kulivanga, lombeni Njambi amyane mana. (1 Vimye. 3:9) Cha mu chivali, tondethetheni mu Lijwi lya Njambi na mu mavulu a ndungo wa kulongwa mangana mwathe kwangununa “vuthiwa vwa ku chithemwa cha vunu” ku “vuthiwa vwa chithzango cha Njambi,” vuje vulumbununa kutenguluka mu vuthunga. (2 Koli. 7:10, 11) Mu Vithoneka vanamwetha mumwatha kuthzivukila munu uje natenguluka na uje katengulukile. Mbimbiliya yamweta ngwayo vaje vanalingi vuvi vakalithzivi vati ha futithi yavo na vilinga vyavo?

¹⁸ Chamamanethelelo, ethekeni mumwathela mwoshe kutanekeya mwamuvwa owo munu. Thzivukeni yoyethi ya kunima yowo munu na vyuma vyashaka na ndthzili yendi. Mbimbiliya yapolofwetele hali mutwe wa chikungulukilo, Yesu ngwayo: “Mwene ou kakathompo ha chifwa cha munu, nambe vyakuthziva lika embwe, akathompa tuhutu mwamuvwa, akakwila mwa vuthunga vaka-kujeneka.” (Isaya 11:3, 4) Vakulunu mwapwa mu tunyungi. Yesu ali na kumitwamenena, cho amikwatha kwakula mwamuvwa ngwe mwakakwila ikeye. (Mateo 18:18-20) Kuma kutulithzivi kuvwaha ha kukala na vakulunu vaje vali na kwetheka muvathela mwoshe kutunyunga ndi? Tukakandelela manene ku kulifwita chavo ha kuthzema na kuthzivila ngothzi vanu va mu chikungulukilo.

19. Vyuma muka vimunalilongetha ku vinganda vya kutewela vimushaka kupangetha?

¹⁹ Mashiko a Mosesa akwathele vanu ‘vathzivuke vuthunga’ hali Yehova na vinangulo vyendi vya kuthungama. (Loma 2:20) Vinganda vya kutewela, vilongetha vakulunu vakule viñanda mu “vuthunga,” cho netu vitulongetha kumwetha “ngothzi na mema ku mbunge kuli umo na mukwavo.” (Zaka. 7:9) Yetu kutwethi mwithi ya Lishiko. Oloni Yehova katengulukile, ngechi kuthompa mu vuthunga na kumwetha ngothzi vichili vya theho kuli ikeye. Twavethzika manene kulemetha Njambi uje watutangele mu chifwa chendi, cho lalo twatha kutembwinina vifwa vyendi na kutewela kuli ikeye.