Yeni ku mithzimbu

Yeni ku mitwe ya viñanda

MUTHZIMBU WA MU KUYOYA

Kulinga Vyuma Vyatuleka Yehova Kukanene Vivethzikitho

Kulinga Vyuma Vyatuleka Yehova Kukanene Vivethzikitho

“Tulinga ngocho.” Omwo mukemwo mutwakumbulwile na munalume wange na yayange wa munalume na munakathzi wendi muvatulombele kulingako chipangi chimo. Mwafwa vika twatambwilile chipangi chivatwanene, cho Yehova watuvethzikithile vati? Tahi njilithzimbule kamandondo.

NJATHEMUKILE mu 1923 mu mbongi ya Hemsworth ya mu Yorkshire, mu England. Njakele na yayange wa munalume wa lithzina lya Bob. Munjakele na myaka ya kweta ku 9, vatate vaje vathzindile vulombelo vwa makuli, vatambwile mavulu aje ajombolwele vilongetha vya vaka-vulombelo vwa makuli. Vyuma vivatandele muje mu mavulu vyavathzivithile manene kuvwaha ku mbunge. Munima ya myaka yaindondo Bob Atkinson, wethzile ha njuvo, cho wohyethele ñanda ya Ndolome Rutherford mu chithandthzi. Twanangukile ngwetu vaje vathonekele aje mavulu atwatambwile na uje wendekele ije ñanda itwatolililile, vapwile vanu vamo lika. Vithemi vange vayongwele ngwavo Ndolome Atkinson akulile lile hamo netu vilya vya mangwethzi mangana akumbulule vihula vyetu vyavingi vya kukundama ku Mbimbiliya. Vatulanyele kuya ku viwano vije vyakele ku njuvo ya ndolome umo itwalyatele nendi. Twakele na kuyako, cho mu kwita kwa thimbu, vashimbikile chikungulukilo mu Hemsworth. Twashangumukile kutambula vantwama va kuthzenguluka, cho twakele na kulanya vapainiya vaje vakele muyehi netu ku vyakulya. Kuthikama navo kwanjishongangeyeye manene.

Twashangumukile chipangi cha kushonga, cho vatate valekele yayange ngwavo: “Nga ushaka kuya na kulinga vupainiya, cho unapande kwechela tahi chipangi cha kushonga.” Bob watavele, cho waile na kukalinga vupainiya te ali na myaka 21. Munima ya myaka ivali, nange vanjangwile kupwa painiya te njili na myaka 16. Kakangi munjakele na kuya likalyange mu lihya mukati ka chalumingo, njakele na kulikwathetha kati ya muthzimbu wauvwa na fonongilafu. Oloni Yehova wanjivethzikithile ha kunjikwatha kuwana munu uje wavwahelelele kulilongetha Mbimbiliya. Vaka-nanga yendi vavangi navo vatambwile vuthunga. Munima ya mwaka umo, nange na Mary Henshall vatwangwile kupwa vapainiya va kulitila. Vatutumine kukapangela ku chitingitingi kuje kanda vambulwileho laja cha mu lifuti lya Cheshire.

Eyi yapwile thimbu ya Ndthzita ya Kaye ya mu chivali, cho vashikile ngwavo na vanakathzi vapandele kukovela vushwalale. Ha kupwa vapainiya va kulitila, twathinganyekele ngwetu kuvatukoveletha vushwalale ngwe muvalingilile kuli vakwetu vaje vakele mu chipangi cha thimbu yoshe. Oloni omwo njavyanene kukovela vushwalale, vaka-kunta vanjikutile mu kamenga ha matangwa 31. Munima ya mwaka umo, njavyanene kukovela vushwalale. Ngechi vanjithompethele luvali, oloni njathambele. Ha thimbu injaliwanene novu vukalu vwoshe njathzivukile ngwange sipilitu ya kujela ili na kunjikwatha, cho Yehova wanjitakamethele.—Isaya 41:10, 13.

NJAWANENE KAVUTHAMBA WAMUHA

Njaliwanene na Arthur Matthews mu 1946. Munima ya kukala mu kamenga ha vingonde vitatu mwafwa ya kuvyana kukovela vushwalale, Arthur waile ku Hemsworth na kukakala na shongo yendi Dennis uje wapwile painiya wa kulitila. Vaishe vavalongethele vya Yehova kutunda ku vwanike vwavo, cho vavambwitikile omwo vakoleleko. Munima ya thimbu yaindondo lika, Dennis vamutumine kukapangela ku Ireland, cho Arthur wathalele likalyendi. Vithemi vange valekele Arthur ngwavo akukale navo mwafwa wakele na futithi yaivwa. Munjakele na kwendela vithemi vange, Arthur nange twakele na kukusha malonga hamo lika munima ya vyakulya. Kukapwa muje twashangumukile kulithonekela tumithzimbu. Mu 1948, Arthur vamukutile lalo ha vingonde vitatu. Twalyambatele mu January 1949, cho twalithzivathanene ngwetu tutwalelelaho mu chipangi cha thimbu yoshe nga chitava. Twapangethele thimbu yetu ya kuhwima mu kupangako vipangi vimo mangana tuwaneko vimbongo vya kulikwathetha, cho Yehova watukwathele kutwalelelaho na chipangi chetu cha vupainiya.

Tuli mu Hemsworth munima ya kulyambata, mu 1949

Munima ya mwaka umo, vatutumine kukapangela ku Northern Ireland, twashangumukile kupangela mu Armagh athina tuye ku Newry. Omu mu vimbaka mwashulile manene vaka-katolika. Cho lalo mwashulile vukenya, ngechi twapandele kupwa va kunyanyama ha kuthimutwiya na vanu. Twakele na kuliwanena mu njuvo ya ndolome, cho kutunda ha njuvo yetu kuyako yapwile makilomita 16. Twakele na kukunguluka lika tu va 8. Mulyakele na kututokelako litangwa vakele na kutuleka ngwavo tulale, cho twalalele mu samende, cho mutondo twalyawile vyakulya vyavivwa vya kutovala. Twavwahelela kuthzivuka ngwetu ha thimbu ino, muje mu vimbaka mwakala Vakaleho vavangi.

“TULINGA NGOCHO”

Yayange wa munalume na munakathzi wendi Lottie te vanashangumuka laja chipangi cha vupainiya vwa kulitila mu Northern Ireland. Cho mu 1952, tuvavoshe tuvawana twaile ku chiwano cha mutambela ku Belfast. Ndolome umo watwanene njuvo mwa kulala, cho omwo vene mu njuvo mukemwo mwalalele na Pryce Hughes uje wapwile ngamba wa munango wa ku Britain. Vuthsiki vumo twathimutwiyiye ha kalivulu kavatuhwithile ha chiwano ka God’s Way Is Love kaje kavathonekelele lika vaka-Ireland. Ndolome Hughes wendekele ha vukalu vuvawanene ha kwambulwila vaka-katolika vaje valithalele manene mu lifuti lya Ireland. Tupilisitu vakele na kushongangeya vanu mangana valwithe vandolome, ngechi vandolome vakele na kutewa ha vinjuvo vyavo. Ndolome Pryce wendekele ngwendi: “Tushaka vaka-kulyambata vaje vali na minyau mangana vaye na kwana vanu voshe va muno mu lifuti aka ka livulu. Twakumbulwile mu vwathi vwathi ngwetu: “Tulinga ngocho.” Awa akewo majwi anjinendeka ku maputukilo a muthzimbu wange.

Tuli ha honda ya tilela kumukulo na vakwetu vapainiya

Vapainiya vakele na kutulila manene ku njuvo ya ndokathzi wa kakulukathzi wa kulongwa Ma Rutland, uje wakele mu Dublin. Ha thimbu itwakele kuli ou ndokathzi, twalandethele vyuma vyetu vimo vitwakele navyo, cho tuvavoshe tuvawana twapangethele honda ije yakele na tilela kumukulo, ha kuya na kushakethzeka munyau wa kulanda. Twawanene munyau wa laja, cho twaulandele. Twalekele uje watulandethewo ngwetu autwale ku njuvo yetu mwafwa na umo wahi wathzivukile kwendetha munyau hakati ketu. Ha litangwa lije vene mangwethzi, Arthur watumbamene thimbu yailaha ha mwela oku athinganyeka mwakwendethela uje munyau. Alikaki mutondo, Arthur wakovelele muje mu munyau mu kushaka kuwendetha na kuutunditha muje muvautulikile, cho Mildred Willett uje wapwile kamishinali (uje wakushombokele kuli John Barr) wethzile. Ikeye wathzivukile kwendetha munyau. Ou ndokathzi watulongethele mwakwendethela minyau, cho mu kwita kwa thimbu twathzivukile kwendetha.

Munyau na njuvo yetu ya mawili

Kutundoho, twashakethzekele kwa kukala. Vatulekele ngwavo kutwapandele kulala mu tilela ya munyau mwafwa vaka-kulwitha vatha kutwenyekelamo, ngechi twethekele kushakethzeka kwa kukala, oloni twonowele. Ha vuthsiki vuje tuvavoshe tuvawana twalalele mu munyau. Lya mukwavo, twawanene lika njuvo ya mawili muje mwakele myela ivali. Eyi ikeyo yapwile njuvo yetu. Twakele na kuthethza njuvo yetu ya mawili ha mahya a vanu vaje vakele na kututambula. Twakele na kwenda mangendthzi a kweta ku makilomita 16 nambe 24 oku twambulula. Kutundoho, twakele na kwilukila ha mwela hatwathethzele njuvo yetu ya mawili.

Twendelele membo oshe a mu mbwela ya ngangela ya lifuti lya Ireland kwa kujeneka vukalu vwakama, cho twathele kwana vanu tu mavulu twa kutuvakana 20,000 na kutwala mathzina a vanu vaje vamwethele kuvwahelela ku ofisi ya munango wa Britain. Twavwahelela kuthzivuka ngwetu muje mu lifuti muli Vakaleho vavangi ano matangwa.

TWELUKILE KU ENGLAND NA KUKAKALA KU SCOTLAND

Munima ya myaka vatutumine kukapangela ku mbwela ya lifuti lya London. Munima ya vyalumingo vyavindondo, vaka-munango wa ku Britain vatuminine Arthur foni na kumuleka ngwavo ashangumuke chipangi cha kuthzenguluka. Munima ya kumulongetha mwakulingila echi chipangi ha chalumingo chimo, twaile na kushangumuka chipangi cha kuthzenguluka ku Scotland. Arthur kakele na thimbu yaingi ya kulivwahethela kwendeka viñanda vyendi, oloni kulyana kwendi mu chipangi cha Yehova kwanjitakamethele manene. Twalikuwile chipangi chetu cha kuthzenguluka. Ha myaka yaingi twapangelele mu chitingitingi muje kuvethi kwambulwila manene, cho twalithzivile kuvwaha kukapangela hamo lika na vandolome na vandokathzi.

Omwo Arthur vamulanyele kuya ku Sikola ya Ngilyande ya vingonde 10 mu 1962, twakele mu chitanga. Twalithzivathanene ngwetu nameme njithala, vukalu vwahi, oloni Arthur wapandele kuya ku sikola. Omwo Arthur waile ku sikola vanjitumine kukalinga vupainiya vwa kulitila ku Hemsworth. Munima ya mwaka umo, Arthur welukile cho vamwangwile kupwa ntwama wa mbongi ngechi twakapangelele ku Scotland na ku kunto ya England na ku Northern Ireland.

VATWANA CHIPANGI CHACHIHA MU IRELAND

Mu 1964, Arthur vamwanene chipangi chachiha cha kutwamenena munango wa mu lifuti lya Ireland. Omwo njathzivile ngwavo tuya ha munango njalishoshomwenene mwafwa te tunethzilila chipangi chetu cha kuthzenguluka. Ha thimbu ino njamono ngwange kwapwile kuvethzika kwakama ha kutulanya kukapangela ha Mbetele. Njalimwena ngwange Yehova akavethzikitha vanu vaje vatambula chipangi choshe choshe chivavana. Vanjanene chipangi cha mu ofisi na kulongekeya mavulu na kuteleka na kujeletha. Thimbu imo vakele na kututuma mu lihya, cho twavwahelele kukaliwana na vandolome vetu va mu mitambela ya kulithethzathethza ya muje mu lifuti. Kuliwana na vandolome vetu na vanu vaje vatwalongethele Mbimbiliya kwatukwatathanene manene na nanga yetu ya ku sipilitu ya mu Ireland. Oku kwapwile kuvethzika kwakama.

VYUMA VYAKAMA VYA KU SIPILITU VIJE VYALINGIWILE MU IRELAND

Chiwano cha mafuti cha kulivanga mu Ireland vachilingilile ku Dublin mu mwaka wa 1965. * Nameme kwakele vaka-kulwitha vavangi, oloni chiwano chendele mwamuvwa. Kwakungulukile vanu va kupwa 3,948, cho vanu va kupwa 65 vavambwitikile. Vanu vaje vatambwile vandolome na vandokathzi va kupwa 3,500 va ku mafuti eka, vavatuminine mikanda ya kukandelela ku chipangi chivalingile. Ava vanu vakandelelele manene ku futithi yaivwa ya vandolome na vandokathzi. Echi chapwile chuma chakama chije chalingiwile mu Ireland.

Arthur akandelela Nathan Knorr uje naija ku chiwano cha mutambela cha mu 1965

Arthur ali na kutuhwitha livulu lya My Book of Bible Stories mu ndaka ya Chigaelic mu mwaka wa 1983

Mu 1966 mutambela wa ku kunto nou wa ku mbwela ya lifuti lya Ireland vautwamenenene ku ofisi imo lika ya munango wa mu Dublin. Kuvalingile ngwe muvalingilile vaka-vupolitiki na vaka-vulombelo vwa makuli va haje ha likanda vaje valitepele. Twavwahelelele manene ha kumona vaka-katolika vavangi valilongetha vuthunga na kushangumuka kulikwatathana na vandolome vaje vatundile mu vulombelo vwa Vapulotesitanti.

KUTENGULUKA KWA CHIPANGI CHETU

Mu 2011 vuyoye vwetu vwatengulukile omwo munango wa Britain nou wa ku Ireland vaukumbathanene. Yetu vatutumine kukapangela ha Mbetele ya ku London. Ha thimbu itwatambwile uje muthzimbu, Arthur te ali na kuvinja. Wakele na kuvinja mushongo wa Parkinson. Munalume wange watokele te ali na myaka 66 lya May 20, 2015.

Ha myaka ineti njalithzivi manene vuthiwa na kupokoka mbunge na vuli. Ha myaka injinakele hamo na Arthur, wakele na kunjikwatha. Nanjithethzela vuli vwakama manene. Neni nga muliwana na vukalu vwa chifwa echi, cho shwenyeni manene kuli Yehova. Kukanjitakametha manene kuthzivuka ngwange vanu vavangi vathzemene manene Arthur. Njatambula mikanda kutundilila ku vavuthamba vetu va ku Ireland na ku Britain na ku United States. Eyi mikanda hamo lika na majwi a kutakametha a shongo ya Arthur, Dennis na munakathzi wendi Mavis na vana vavo va Ruth na Judy vyanjikwatha manene.

Chithoneka cha Isaya 30:18 chanjitakametha manene. Chendeka ngwavo: “Shukulu Kalunga namivandamena ngechi amithzivileko mema ku mbunge. Ikeye ali na kumithzivila ngothzi omwo thimbu yoshe akalingi vya vuthunga. Vanavethzika vaje vakulahela kuli Shukulu Kalunga.” Kwanjithzembeleka manene kuthzivuka ngwange Yehova ali na kuvandamena kuvwahetha vyuma vyoshe mwamuvwa, cho akatwana vipangi vyavivwa.

Omwo njanuka ha myaka itunafwitangana njamono omwo Yehova natwamenena na kuvethzikitha chipangi cha kwambulula mu Ireland. Njikalithzivi kuvethzika ha kumona ngwange nange njakwathele kamandondo muje mu chipangi. Chili vene kulinga vyuma vije vyatuleka Yehova ngwendi tuvilinge kukanene kuvethzika kwakama.

^ par. 22 Kengeni 1988 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, lipu. 101-102.

Kengeni Yearbook of 1988, lipu. 109-112.