1, 2. (a) Kwoloka muka tuli na kulikuwa ano matangwa? (b) Vika vinanenetha ngwavo vanu vajeneke kukala mu kwolola ano matangwa? (Kengeni chikupulo ha liputa 12.)

TUVAVOSHE twashaka kuyoya mu kwoloka, kujeneka vishoti. Twakandelela kuli Yehova omwo natwana “kwoloka kwa Njambi,” kuje kukatulingitha tupwe va kuthimpa na kutunyungilila ku kukala na vithinganyeka vya kuhenga. (Fili. 4:6, 7) Kulikundika kwetu kuli Yehova kunatulingitha lalo tukale “mu kwoloka na Njambi” nambe ngwetu kulikuta nendi vuthamba.—Loma 5:1.

² Oloni thimbu ya Njambi ya kunena kwoloka mu kaye koshe kanda ichete. Muno mu matangwa a kukotoka munashulu vindthzita, cho vanu vali na vithinganyeka vyavivi. (2 Tima. 3:1-4) Ha kupwa vaka-Kilisitu, tunapande kulwa ndthzita ya ku sipilitu ya kulwitha Satana na vilongetha vyendi vya makuli. (2 Koli. 10:4, 5) Oloni vukalu vwakama vunatha kutundilila kuli vavushoko vwetu vaje kuvapwile Vakaleho. Vavushoko vwetu vanatha kutushendumuna nambe kutuvangeya ngwavo tuli na kutepa vinanga nambe kutuleka ngwavo kuvalikwatathana netu nga tutwalelelaho kukulahela Njambi. Tunapande kulinga  vati nga vaka-nanga yetu vatulwitha? Twatha kutakamena vati vukalu vunatha kusholoka?

3, 4. (a) Vilongetha vya Yesu vinanene vukalu muka? (b) Vika vinatha kutwonowetha kukavangeya Yesu?

³ Yesu wathzivukile ngwendi vilongetha vyendi vikatepa vanu, ngechi washongangeyeye vaka-kumukavangeya ngwendi vathimpe omwo vavalwitha. Nga vanu valilwitha mu nanga yavo, cho echi chinatha kutanganetha kwoloka kwa mu nanga. Yesu wendekele ngwendi: “Kethi muyongole ngweni njinaija na kunena kwoloka hano ha kaye embwe. Kunjethzile na kunena kwolola embwe, oloni moko ya mukwale. Omwo yange njinaija na kunena kwangunuka kwa vana va vanalume kuli vaishavo, na kwangunuka kwa vana va vanakathzi kuli vainavo, na vainamweno kulyangunuka lalo kuli vainamweno, cho vitothzi vakama va munu vapwa vavushoko va mu njuvo yendi vavenya.”—Mateo 10:34-36.

⁴ Omwo wendekele ngwendi “Kethi muyongole ngweni njinaija na kunena kwoloka,” Yesu walumbunwine ngwendi vaka-kumukavangeya vapandele kulivwahethela vukalu vuvaliwana navwo omwo vamukavangeya. Yesu wendekele ngwendi muthzimbu wendi ukatepa vanu. Oloni chipangi cha Yesu chapwile cha kwambulula vuthunga ku vanu, kethi kutepa vushoko vwa vanu embwe. (Yowa. 18:37) Kunatha lalo kukaluwa kutwalelelaho kunyunga vilongetha vya Yesu nga vavuthamba vetu va ha mbunge nambe vaka-nanga yetu vavyana kupangela Njambi.

5. Vyuma muka vivaliwanene navyo vaka-kukavangeya Yesu?

⁵ Yesu wakwathele vaka-kumukavangeya vathzivuke ngwavo vanapande kukoletha nga vaka-nanga yavo vavalwitha. (Mateo 10:38) Vandongethi vendi vapwile va kuthimpa omwo vavashendumwine nambe kuvayengula kuli vaka-nanga yavo, ngechi vatwaleleleho kukavangeya Kilisitu. Vawanene vyuma vyavingi manene kutuvakana vivathethzele.—Tandeni Mako 10:29, 30.

6. Tunapande kulinga vika nga vavushoko vwetu vatulwitha omwo ya kulemetha Yehova?

⁶ Nga vavushoko vwetu vatulwitha mwafwa ya kulemetha Yehova, tunapande kutwalelelaho kuvathzema. Oloni tunapande kuthzema manene Njambi na Kilisitu. (Mateo 10:37) Tunapande kwanuka lalo ngwetu Satana natha kupangetha chithzemo chetu kuli vaka-nanga yetu mangana atwonowethe kupwa va kulongwa. Tuchithimutwiyeni ha vyuma vimo vije vinatha kusholoka mu nanga mangana tuthzivuke mutwatha kuvitakamena.

7. Vaje valyambata na munu uje kapwile Mukaleho vanapande kulinga vati?

⁷ Mbimbiliya yatumamuna ngwayo vaje vakovela mu malo vakamona “tuyando twa ha litangwa na litangwa.” (1 Koli. 7:28) Nga muka-limbo lyeni kapwile Mukaleho, cho munatha kuliwana na vishoti vyavingi mu vulo vweni. Nameme ngocho munapande kumona vyuma ngwe mwakavimwena Yehova. Kujeneka kukulahela kwa muka-limbo lyeni kethi kukekwo kunapande kumilingitha ngwavo mulitepe nambe kulikondola. (1 Koli. 7:12-16) Munalume wa kujeneka kukulahela vanapande kumuthingimika kuli munakathzi wendi mwafwa ikeye mutwe wa nanga, nameme kethi kutwamenena nanga mu vyuma vya ku sipilitu. Mu ngila imo lika munakathzi wa kujeneka kukulahela nendi vanapande kumuthzema na kumuthzivila ngothzi kuli munalume wendi muka-Kilisitu.—Efeso 5:22, 23, 28, 29.

8. Vihula muka vimwatha kulihula nga muka-limbo lyeni amivindika kulombela Njambi?

⁸ Vati cho nga muka-limbo lyeni amivindika kulombela Njambi? Chakumwenako, ndokathzi umo vamwangwilile matangwa mu chalumingo kuli munalume wendi anapandele kuyayaya mu lihya. Nga muliwana na vukalu vwakulifwa, cho lihuleni ngweni: ‘Kuma muka-limbo lyange ashaka ngwendi njilikele kulombela Njambi ndi? Nga kethi ngocho, cho njinapande kwononoka na kulinga vyanjileka ndi?’ Kuthzivithitha  vyamileka muka-limbo lyeni kumikwatha mujeneke kulijokota mu vulo vweni.—Fili. 4:5.

9. Vaka-Kilisitu vatha kulongetha vati vana vathingimike chithemi chavo uje kapwile Mukaleho?

⁹ Kulongetha vana kunatha kukaluwa nga muka-limbo lyeni kapwile Mukaleho. Chakumwenako, vithemi vanapande kulongetha vana vavo lishiko lya mu Mbimbiliya lyakwendeka ngwavo: “Thingimikeni vaishweni na vanyokweni.” (Efeso 6:1-3) Munapande kulinga vika nga muka-limbo lyeni kakavangeya mashiko a mu Mbimbiliya a futithi yaivwa? Akeleni muka-limbo lyeni mwanja wauvwa mu kumuthingimika. Akeni mana ku vifwa vyavivwa vyakala navyo muka-limbo lyeni na kukandelela ku vipangi vyendi. Kethi mushawile muka-limbo lyeni ha kati ka vana veni. Valumbunwineni ngweni munu na munu napande kulyangwila vavenya kupangela Yehova. Futithi yaivwa ya vana inatha kukwatha chithemi uje kakulahelele ashangumuke kupangela Njambi.

10. Chithemi muka-Kilisitu atha kulongetha vati vana vuthunga vwa mu Mbimbiliya nga muka-limbo lyendi kapwile Mukaleho?

¹⁰ Vithimbu vimo vithemi vaje kuvapwile Vakaleho vanatha kuthindiya vana vavo ngwavo valikovelethe mu vilika vya vaka-kaye nambe kuvalongetha vilongetha vya ku vichechi vyeka. Vanalume vamo vanatha kuvindika vanakathzi vavo ngwavo kethi valongethe vana vavo Mbimbiliya. Nameme ngocho munakathzi muka-Kilisitu napande kuwana ngila mwakulongethela vana vuthunga vwa mu Mbimbiliya. (Vili. 16:1; 2 Tima. 3:14, 15) Chakumwenako, ndokathzi uje washomboka kuli munalume uje kapwile Mukaleho vanatha kumuvindika kulongetha vana Mbimbiliya nambe kuya navo ku viwano. Nameme ndokathzi athingimika mashiko a munalume wendi, oloni  napande kumwetha likulahelo lyendi mu kwakela vana mwanja wauvwa mangana vathzivuke Yehova. (Vili. 4:19, 20) Oloni vana vendi vanapande kulyangwila vakevo vavenya kupangela Njambi.—Kwitu. 30:19, 20.

11. Vyuma muka vinatha kunena vukalu na vavushoko vwetu vaje kuvapwile Vakaleho?

¹¹ Ha thimbu itwalilongethele vuthunga hamo kutwalekele vavushoko vwetu ngwetu tuli na kulikwatathana na Vakaleho va Yehova. Oloni omwo likulahelo lyetu lyakanyamene, twamwene theho ya kuvaleka vyuma vitwakulahela. (Mako 8:38) Nga vavushoko vweni vaje kuvapwile Vakaleho vamitengulukilile omwo mwavalekele vyuma vimwakulahela, cho kavangeyeni evi vingila vinatako mangana mutwalelelaho kupwa va kulongwa na kutepulula ku vukalu.

12. Mwafwa vika vavushoko vwetu vaje kuvapwile vakaleho vanatha kutulwitha, cho twatha kuvamwetha vati ngothzi?

¹² Thzivileni ngothzi vavushoko vweni vaje kuvapwile vakaleho. Kulilongetha vuthunga vwa mu Mbimbiliya kukatulingitha tupwe va kuvwahelela, oloni vavushoko vwetu vanatha kutumona ngwavo tunongumuka na kulikwatathana na ka chivunga ka makuli. Vanatha kulithziva ngwavo twavathzindi mwafwa ya kujeneka kulikwatathana navo mu vilika vimo. Vanatha kulishoshomwena manene ha vuyoye vwetu vwa kulutwe. Tunapande kuvathzivila ngothzi mu kuthingimika viyongola vyavo na kuvakutolilila mwamuvwa mangana tuthzivuke vili mu vimbunge vyavo. (Vithi. 20:5) Kapositolo Paulu walifwitile kuthzivithitha “vanu voshe” mangana avambulwile muthzimbu wauvwa, cho netu tunapande kumutembwinina.—1 Koli. 9:19-23.

13. Tunapande kuthimutwiya vati na vavushoko vwetu vaje kuvapwile Vakaleho?

¹³ Thimutwiyeni na vavushoko vweni mu chithzemo. Mbimbiliya ngwayo: “Endekethi yeni thimbu yoshe inapande kupwa yaivwa.” (Kolo. 4:6) Tunapande kulomba Yehova atwane sipilitu yendi ya kujela mangana itukwathe kwendeka mwamuvwa na vavushoko vwetu. Kutwapandele kulikanangana navo ha vyuma vivakulahela. Nga vatwendeka nambe kutulinga mwamuvi, cho tunapande kukavangeya mwanja wa tupositolo. Paulu wathonekele ngwendi: “Omwo vatuthinga, cho yetu tuvethzikitha, omwo vatuyandetha, cho tukakateya, omwo vatushaula, cho tukumbulula na majwi a ngothzi.”—1 Koli. 4:12, 13.

14. Vuvwa muka vunatha kutunda mu kukala na futithi yaivwa?

¹⁴ Kaleni na futithi yaivwa. Endekethi yetu yaivwa inatha kunenetha ngwavo vavushoko vwetu kethi vatulwithe manene, oloni kukala na futithi yaivwa kunatha kuvathzivitha manene kuvwaha ku vimbunge. (Tandeni 1 Petulu 3:1, 2, 16.) Vavushoko vweni vanapande kumona vilinga vyeni vyavivwa na kumona ngwavo Vakaleho va Yehova vapwa va kuvwahelela mu malo avo na kulela mwamuvwa vana vavo na kukavangeya mashiko a Njambi mu vuyoye vwavo. Nameme vavushoko vwetu kuvatava kulilongetha vuthunga, oloni tukavwahelela ha kuthzivuka ngwetu kulongwa kwetu kuli na kuthzivitha Yehova kuvwaha.

15. Tunapande kulivwahethela vati mangana tujeneke kulikanangana na vavushoko vwetu?

¹⁵ Thzivukileni chimweja vukalu vunatha kusholoka kulutwe. Thzivukeni vyuma vije vinatha kunena vukalu na kuvijenjuka. (Vithi. 12:16, 23) Ndokathzi wa ku Australia wendekele ngwendi: “Vatolomweno vakele na kulwitha manene vuthunga. Thimbu kanda tuvaleke ngwetu tuvendela, nange na munalume wange twakele na kulombela kuli Yehova mangana atukwathe kukathimutwiya navo mwamuvwa. Twakele na kulivwahethela viñanda vya kukathimutwiya navo mu ngila yaivwa. Twakele lalo na kuthikama navo mu kathimbu kakandondo, thimbu kanda vashangumuke kulinga netu vimata ha viñanda vya vulombelo.”

16. Munapande kulinga vika nga mulithziva ngweni munonwa kuthzivitha vavushoko vweni kuvwaha ku mbunge?

 ¹⁶ Kutwapandele kuvandamena ngwetu thimbu yoshe tukala mu kwoloka na vavushoko vwetu vaje kuvapwile Vakaleho. Nga mulipyakana navo, cho munatha kulithziva ngwe muli na mulonga na kuthinganyeka ngweni hamo munavathzindi. Nga mukemwo mumukalithzivila, cho lifwiteni kupwa va kulongwa kuli Yehova kutuvakana kuli vaka-nanga yeni. Nga mulinga ngocho, cho vaka-nanga yeni vathzivuka ngwavo mwonyo wa myaka yoshe wemana ha kukavangeya mashiko a mu Mbimbiliya. Thzivukeni ngweni kumwatha kuthindiya vakweni valilongethe vuthunga. Oloni vanapande kulimwena vuvwa vuli mu kukavangeya mashiko a Yehova kutundilila kuli yeni. Njambi yetu wa chithzemo navana ndthzili ya kulyangwila ngila ivanapande kwendamo ngwe mutunalingila yetu.—Isaya 48:17, 18.

17, 18. Vika vimikwatha kutakama ku sipilitu nga munu umo mu nanga yeni alikela kupangela Yehova?

¹⁷ Nga munu umo mu nanga yetu natundu mu chikungulukilo nambe kulikela kulikwatathana na chikungulukilo, cho munatha kulithziva ngwe vanamitivi moko ya mukwale ku mbunge. Mwatha kutakamena vati vukalu vwa chifwa echi?

¹⁸ Twaleleniho kutakama ku sipilitu. Twaleleniho kutanda Mbimbiliya thimbu yoshe na kulivwahethela viwano na kuyayaya na kukunguluka na kuya na kwambulula na kulomba kuli Njambi mangana amikwathe kutakama ku sipilitu. (Yunda 20, 21) Oloni mulinga vati nga mulithziva ngweni munathzeye mu kulinga evi vyuma vya ku sipilitu na kumona lika ngwe muli na kuvilingila lika kukavangeya mashiko? Kethi muthzeye. Kutwalelelaho kulinga vyuma vya ku sipilitu kumitakametha na kumikwatha mukale na vithinganyeka vyavivwa. Achithinganyekeni ha vyuma vyaliwanene navyo muka-kuthoneka livulu lya Myatho 73. Ha kulivanga wakele na vithinganyeka vya kuhenga, oloni wawanene vukwathi omwo wakovelele mu njuvo ya Njambi ya kulemethela. (Myatho 73:16, 17) Nga mulemetha Yehova mu kulongwa, cho neni amitakametha.

19. Twatha kuthingimika vati mashiko a Yehova nga nanyanyametha munu?

¹⁹ Thingimikeni kunyanyametha kwa Yehova. Kunangula kwa Yehova kukanene vuvwa mu chikungulukilo, kwambatethelela na munu uje nalingi mulonga nameme tunatha kuthziva kuvavala ku mbunge ha kulivanga. (Tandeni Vahevelu 12:11.) Chakumwenako, Yehova watushika ngwendi “kethi mulipandakane” na munu uje atwalelelaho kulinga vuvi. (1 Koli. 5:11-13) Nameme tuthziva kuvavala ku mbunge, kutwapandele kulikwatathana na munu uje natundu mu chikungulukilo mu kulitumina foni nambe kulithonekela tumithzimbu nambe kulithonekela mikanda na kulitumina tumithzimbu kupangetha intaneti.

20. Lilavelelo muka litunapande kukala nalyo?

²⁰ Pweni vaka-kulavelela. Chithzemo ‘chikakengelela,’ mu vyuma vyoshe. Ngechi tunapande kuvandamena ngwetu vaje vanechela kupangela Yehova tangwa vakashangumuka lalo kumupangela. (1 Koli. 13:7) Nga munanguka ngweni kavushoko keni nashangumuka kutenguluka, cho munapande kumulombelela mangana awane vukwathi kutundilila mu Vithoneka na kutava majwi a Yehova akwendeka ngwavo: “Iluka kuli yange.”—Isaya 44:22.

21. Munapande kulinga vika nga kukavangeya Yesu kunanene kulitepa mu nanga yeni?

²¹ Yesu wendekele ngwendi nga twononoka manene vanu, cho kutwatha kumupangela na mbunge yetu yoshe. Oloni, wakulahelele vandongethi vendi ngwendi vatwalelelaho kupwa va kulongwa nameme vavalwitha kuli vaka-nanga yavo. Nga kukavangeya Yesu kunanene “moko ya mukwale” mu nanga yeni, cho kulaheleni manene Yehova mangana amikwathe kutakamena vukalu vumuliwana navwo. (Isaya 41:10, 13) Thzivukeni ngweni Yehova na Yesu vanavwahelela ha kulongwa kweni, cho vakamyana chikandelela kulutwe.