1, 2. (a) Vukalu muka vukatundu mu kujeneka kukala na mbunge ya kulinyunga? (b) Mwafwa vika chilongetha cha kukala na mbunge ya kulinyunga chinapu cha theho ano matangwa?

KULINYUNGA kwapwa chifwa cha vunjambi. (Ngala. 5:22, 23) Yehova akamwetha mbunge ya kulinyunga mu kulumbunuka. Oloni vanu vakalifwiti kukala na mbunge ya kulinyunga, mwafwa kuvalumbunukile. Vukalu vwavwingi vuvakaliwana navwo vanu ano matangwa vukaija omwo ya kujeneka kukala na mbunge ya kulinyunga. Kujeneka kukala na mbunge ya kulinyunga kukalingitha vanu vakale na thembulule na kujeneka kupanga mwamuvwa ku sikola na ku vipangi. Kukanene lalo vukalu vwa kufwa ngwe kwendeka majwi amavi na kupenda na vukenya na kuhwa kwa malo na kukala na mikuli na kwithzilila vyuma vyavivi na kukala mu kamenga na kukala na vishoti na kutambula mishongo na memo a mu vupangala na vikwavo vyeka.—Myatho 34:11-14.

² Vanu va kujeneka kukala na mbunge ya kulinyunga vakalinenela vukalu na kukoveletha vakwavo mu vukalu. Vukalu vwa kujeneka kukala na mbunge ya kulinyunga vuli na kulivwethzelela manene. Mu ma 1940, vanu vakele na kulilongetha vya kukala na mbunge ya kulinyunga, oloni ano matangwa vanu vavangi kuvethi na kumwetha echi chifwa. Echi kuchikathametha vanu va Njambi, mwafwa vathzivuka ngwavo Mbimbiliya yapolofwetele ngwayo: “Ha thimbu ya matangwa a kukotoka,” vanu kuvakakala na mbunge ya kulinyunga.—2 Tima. 3:1-3.

3. Mwafwa vika vaka-Kilisitu vanapande kukala na mbunge ya kulinyunga?

 ³ Mwafwa vika munapande kukala na mbunge ya kulinyunga? Mwafwa ya vyuma evi vivali. Chakulivanga, vaka-kutondethetha vanawana ngwavo vanu vaje vali na mbunge ya kulinyunga kuvethi kuliwana na vukalu vwavungi. Vakakala na vithinganyeka vyavivwa na kulithzivathana mwamuvwa na vakwavo. Kuvethi kuluvala vwathi na kukala na vishoti vyavingi vije vivakaliwana navyo vaka-kujeneka kulinyunga. Cha mu chivali, kukala na mbunge ya kulinyunga kutukwatha kukala na vuthamba vwavuvwa na Njambi. Va Andama na Eva vakovelele mu vukalu mwafwa ya kujeneka kukala na mbunge ya kulinyunga. (Kusha. 3:6) Achithinganyekeni ha vukalu vuvaliwanene navwo vanu vaje vajenekele kukala nechi chifwa cha theho.

4. Vyuma muka vivanapande kwanuka vanu vaje vashaka kukala na mbunge ya kulinyunga?

⁴ Vanu va kujeneka kulumbunuka kukavakaluwila kukala na mbunge ya kulinyunga thimbu yoshe. Yehova athzivuka ngwendi vangamba vendi kuvalumbunukile, cho washaka kuvakwatha mangana vajeneke kulinga vyuma vyavivi. (1 Vimye. 8:46-50) Ha kupwa Kavuthamba wa chithzemo, akashongangeya vanu vaje vashaka kumupangela ngwendi vakale na mbunge ya kulinyunga mu kuyoya kwavo. Tuchithimutwiyeni ha mwanja wa Yehova wa kukala na mbunge ya kulinyunga. Kutundaho, tuthimutwiya lalo ha myanja yaivwa neyi yaivi ya vanu va mu Mbimbiliya. Cho lalo, tuthimutwiya ha vyuma vimo vije vitukwatha kukala na mbunge ya kulinyunga.

5, 6. Yehova natumwetha mwanja muka mu kukala na mbunge ya kulinyunga?

⁵ Yehova wakala na mbunge ya kulinyunga, mwafwa wapwa wa kulumbunuka mu vipangi vyendi vyoshe. (Kwitu. 32:4) Oloni yetu kutwalumbunukile. Nameme ngocho, kuthzivuka mwakamwethela Yehova mbunge ya kulinyunga, kutukwatha tumutembwinine. Mu vithimbu muka omwo Yehova wamwethelelemo mbunge ya kulinyunga?

⁶ Achithinganyekeni omwo Yehova wamwethelelemo mbunge ya kulinyunga ha thimbu yamutengulukilile Satana. Yehova wapandele kunyongetha Satana. Kutengulukila kwa Liyavolo kwakathamethele na kuluvaletha vanu va ku sipilitu va mwilu vaje vapwa va kulongwa kuli Njambi. Hamo neni mukemo mumukalithzivila omo muthinganyeka ha vukalu vwananene Satana. Oloni Yehova kathsiyile Satana haje vene. Wamwethele kukala na mbunge ya kulinyunga. Njambi kethi kuluvala vwathi, cho nechelela Satana. (Kutu. 34:6; Yombi 2:2-6) Mwafwa vika? Yehova nechelela thimbu kwita mwafwa kashaka ngwendi vanu vakanyonge, oloni washaka ngwendi, “voshe vatenguluke kutunda ku vivi vyavo.”—2 Petu. 3:9.

7. Vika vitulilongetha ku mwanja wa Yehova?

⁷ Kukala na mbunge ya kulinyunga kwa Yehova kutulongetha kwangula mwamuvwa majwi na kujeneka kushatukila kulinga vyuma vimo. Nga mushaka kwangula kulinga chuma chimo chakama, cho munapande kuthinganyekethethaho mwamuvwa mangana mwangule kulinga vyuma vyavivwa. Lombeni mana kuli Njambi mangana amikwathe kwendeka na kulinga vyuma vyavivwa. (Myatho 141:3) Kakangi nga vyuma vinakaluwa, kukapu kwakukalu kukwata mbunge. Vwingi vwetu tukaliveye munima ya kwendeka majwi amo nambe kulinga vyuma vimo.—Vithi. 14:29; 15:28; 19:2.

8. (a) Twatha kuwana kuli myanja yaivwa ya vanu vaje vakele na vifwa vya vunjambi? (b) Vika vyakwathele Yosefa ajeneke kulinga vuvi omwo munakathzi wa Potifalo wamuthindiyiye ngwendi alilale nendi? (Kengeni chikupulo ha liputa 3.)

⁸ Myanja muka ya mu Mbimbiliya ije imwetha vuvwa vwa kukala na mbunge ya kulinyunga?  Hamo neni mwanukako vanu va mu Mbimbiliya vaje vakwatele mbunge omwo valiwanene na vyetheko. Umo wavo wapwile Yosefa, muna Yakomba. Yosefa wakwatele mbunge omwo wakele na kupanga mu njuvo ya Potifalo, uje wapwile mukulunu wa vaka-kunyunga va Falao. Munakathzi wa Potifalo wathzemene manene Yosefa mwafwa “wapwile wamuvwa na muvila wendi na chihanga chendi,” cho washakele ngwendi alale nendi. Vyuma muka vyakwathele Yosefa ahyane chije chetheko? Wathinganyekethethele ha vukalu vwatha kutunda mu kujeneka kukala na mbunge ya kulinyunga. Omwo uje munakathzi wamuthindiyiye ngwendi alale nendi, washatukile na kumuthethza. Walyendekethele mu mbunge yendi ngwendi: “Vatijo njatha kulinga chuma chachivi ngachije na kuvulumuna kuli Njambi?”—Kusha. 39:6, 9; tandeni Vithimo 1:10.

9. Vika vimikwatha kuhyana vyetheko?

⁹ Mwanja wa Yosefa utulongetha vika? Tunapande kutunda ku vyuma vyavivi mangana kethi tupokole mashiko a Njambi. Kunima, vamo te kanda vapwe Vakaleho, valifwitile na vyuma vya kufwa ngwe, kulya manene na kunwa manene na kuthipa makaya na kupangetha vumbanda vwa kupendetha na kulinga vupangala na vikwavo vyeka. Nameme hanima ya kuvambwitika, hanga vanatha kukala na lishungu lya kushaka kwilukila kulinga vyuma vivalingile kunima. Nga muliwana na chetheko, cha kushaka kupokola mashiko a Yehova, cho munapande kuthinganyeka ha vukalu vuje vunatha kutunda mu kupokola mashiko a Yehova. Munapande kumwena halako vukalu vuje vunatha kusholoka na kuthzivuka mwakuvutewela. (Myatho 26:4, 5; Vithi. 22:3) Nga muliwana na chetheko, cho lombeni Yehova amyane mana na mbunge ya kulinyunga mangana muhyane ocho chetheko.

10, 11. (a) Vukalu muka vuvakaliwana navwo vanike ku sikola? (b) Vika vyatha kukwatha vanike vahyane vyetheko vya kushaka kulinga vupangala?

¹⁰ Vanike vavangi vaka-Kilisitu vakaliwana na chetheko ngwe chije chaliwanene nacho Yosefa. Chakumwenako, vavuthamba va Kim vavangi vakovelele navo sikola valikovelethele manene mu vupangala, cho vakele na kuthimutwiya manene ha ñanda ya kulilala. Kim wolokele lika kulu. Kim wendekele ngwendi, vithimbu vimo wakele na kulithziva ngwe “vakwavo vanamuyengula,” cho vamumwene ngwe chilema mwafwa ya kujeneka kukala na lipangala. Kim wathzivukile ngwendi nga alikwatathana navo manene, cho awila mu chetheko cha kulinga vupangala. (2 Tima. 2:22) Vakwavo vaka-sikola vashakele kuthzivuka indi kanda alaleho laja na munalume. Echi chamukwathele alumbunune mwamuvwa vyuma vyanenethele ngwavo ajeneke kulinga vupangala. Twakandelela ku vanike voshe vaje vali na kuhyana chetheko cha kulinga vupangala. Yehova nendi navwahelela.

¹¹ Mu Mbimbiliya muli myanja ya vanu vaje kuvakwatele mbunge ha ñanda ya vupangala. Inendeka lalo ha vukalu vuje vwatha kutunda mu kulinga vupangala. Woshe aliwana na chetheko ngwe chije chaliwanene nacho Kim alinga mwamuvwa kuthinganyeka ha vyuma vyalingiwile kuli mukwenje wa kweva ivanendeka mu kapetulu 7 ka mukanda wa Vithimo. Achithinganyekeni lalo ha vyuma vyalingile Aminone omwo ya kujeneka kukwata mbunge na vukalu vwatundilemo. (2 Samwe. 13:1, 2, 10-15, 28-32) Vithemi vanapande kukwatha vana vavo kukala na mana na kulinyunga ku vupangala nga vathimutwiya navo ha ñanda ya mu Mbimbiliya ya kufwa ngwe ya Aminone na Yosefa ha thimbu ya kulemetha kwa nanga.

12. (a) Yosefa wakwatele vati mbunge ha kumona vandolome vendi vaje vamulingile mwamuvi? (b) Ha vithimbu muka hatunapande kukala na mbunge ya kulinyunga?

¹² Yosefa watwakelele lalo mwanja wauvwa  wa kukala na mbunge ya kulinyunga. Yosefa kalitumbwile kuli vandolome vendi omwo vaile ku Ingito na kulanda vyakulya. Washakele kuthzivuka vyakele mu vimbunge vya vandolome vendi. Omwo Yosefa wathzivile vuthiwa, wavathethzele na kuya kwalika lyendi na kukalililako. (Kusha. 43:30, 31; 45:1) Nga mukwetu muka-Kilisitu nambe munu itwathzema natulingi mwamuvi, cho tunapande kukwata mbunge ngwe mwalingilile Yosefa mangana kethi tutenuke vwathi. (Vithi. 16:32; 17:27) Nga mwakala na kavushoko uje watunda mu chikungulukilo, cho munapande kukala na mbunge ya kulinyunga mangana kethi mulikwatathane nendi. Kujeneka kulikwatathana nendi kukapu kwakukalu, oloni kuthzivuka ngwetu tunapande kulifwita kukala na mbunge ya kulinyunga kutukwatha tukavangeye mwanja wa Njambi, na kunyunga mashiko endi.

13. Vika vitulilongetha kuli Mwene Ndaviti?

¹³ Mbimbiliya yatuleka vyuma vyalingiwile kuli Mwene Ndaviti. Wakele na ndthzili, oloni kaipangethele mu ngila yaivi, omwo Saulu na Shimei vamupakethele. (1 Samwe. 26:9-11; 2 Samwe. 16:5-10) Oloni thimbu imo, Ndaviti kwamukaluwilile kukwata mbunge ngwe mututhzivukila ha vuvi vwalingile na Mbateshemba na chuma chashakele kukalinga kuli Navale uje wamuminine vyakulya. (1 Samwe. 25:10-13; 2 Samwe. 11:2-4) Oloni mwanja wa Ndaviti utulongetha vyavingi. Chakulivanga, vakulunu va chikungulukilo vanapande kupangetha mwamuvwa ndthzili yavo ya kutwamenena. Cha mu chivali, kutwapandele kuthinganyeka ngwetu vyetheko kuvyatha kutuwana.—1 Koli. 10:12.

14. Vyuma muka vyaliwanene navyo ndolome umo, cho twatha kumutembwinina vati nga tuliwana na vukalu vwa kulifwa?

¹⁴ Munapande kulinga vika mangana mukale na mbunge ya kulinyunga? Tuchithimutwiyeni ha chakumwenako echi. Munyau umo wambumbwile mu munyau wa ndolome Luigi. Uje wambumbwile munyau wa Luigi, washangumukile kutuka Luigi na kushaka kumupupa okuni ikeye wakele na mulonga. Luigi walombelele kuli Yehova mangana amukwathe kukwata mbunge na kujeneka kutenuka, oloni uje munalume watwaleleleho kutenuka. Nameme ngocho, Luigi wathonekele nambala ya munyau wa uje munalume na kuitwala ku kampani ya kufwetela vyuma vije vinavihya. Munima ya chalumingo, Luigi waile ku vungendthzi vwa kwilukila kuli munakathzi umo, cho munalume wa uje munakathzi ikeye vene uje muka-kwendetha munyau uje washakele kumupupa. Uje munalume walithzivile shwamwa, cho walombele likonekelo kuli Luigi. Walyanene kuthimutwiya na vaka-kampani ije ikafwetela vyuma vinavihya mangana vakwathe vwathi Luigi mu kuvwahetha munyau wendi. Uje munalume watolililile ku viñanda vya ku sipilitu, cho vyamuthzivithile kuvwaha ku mbunge. Luigi wamwene ngwendi walingile mwamuvwa kukwata mbunge omwo munyau wendi vaumbumbwile.—Tandeni 2 Kolinte 6:3, 4.

15, 16. Kulilongetha Mbimbiliya kumikwatha vati na nanga yeni mukale na mbunge ya kulinyunga?

¹⁵ Kulilongetha mwamuvwa Mbimbiliya kwatha kukwatha vaka-Kilisitu vakale na mbunge ya kulinyunga. Njambi walekele Yoshwa ngwendi: “Livulu eli lya Mashiko lilave kutambekela thimbu yoshe omwo mukunguluka. Cho lilongethelyo mutanya na vuthsiki, ngechi wononoke vyuma vyoshe vije vivathonekamo. Cho ukavethzika na kukala mwamuvwa mu kuyoya kwove.” (Yosh. 1:8) Kulilongetha Mbimbiliya kumikwatha vati kukala na mbunge ya kulinyunga?

¹⁶ Ngwe mutunamwena, Vithoneka vimwetha myanja ya vanu vaje vakwatele mbunge na vuvwa vwatundilemo. Vinendeka lalo vukalu vuvaliwanene navwo vaje vonowele kukwata mbunge. Yehova watavethele ngwendi evi viñanda vavithoneke mu Mbimbiliya mangana  vitukwathe. (Loma 15:4) Tulinga mwamuvwa nga tuvitanda na kuvithinganyekethetha na kulilongethavyo. Thzivukeni muvyatha kumikwathela na nanga yeni. Lombeni kuli Yehova mangana amikwathe kupangetha vinangulo vya mu Lijwi lyendi. Nga mumona ngweni munelukila munima mu kukala na mbunge ya kulinyunga, cho pangeleniho. Lombeleni kuli Njambi na kulifwita kukala na mbunge ya kulinyunga. (Yako. 1:5) Tondethetheni mu mikanda yetu vaka-Kilisitu mangana muwane vyuma vije vimikwatha kukala na mbunge ya kulinyunga.

17. Vithemi vatha kukwatha vati vana vavo vakale na mbunge ya kulinyunga?

¹⁷ Mwatha kukwatha vati vana veni vakale na mbunge ya kulinyunga? Vithemi thzivukeni ngweni vana veni kuvatha kukala na mbunge ya kulinyunga lika lyavo. Yeni munapande kwakela vana veni mwanja wauvwa mu kukala na mbunge ya kulinyunga ngwe mumunatha kuvalongethela vifwa vikwavo. (Efeso 6:4) Ngechi, nga mumona vana veni vonowa kukala na mbunge ya kulinyunga, cho liluleni na kumona indi munavakela mwanja wauvwa. Pangeni navo mu lihya na kuyayaya navo ku kukunguluka na kukala navo ha thimbu ya kulemetha kwa nanga. Kethi muthzive shwamwa kuvavindika vyuma vije vimumona ngweni vyatha kuvanenela vukalu. Yehova wanene Andama na Eva mashiko aje avakwathele kuthingimika chiyulo chendi. Mu ngila imo lika, nga vithemi vanangula vana vavo na kuvakela mwanja wauvwa, cho vana vakala na mbunge ya kulinyunga. Longetheni vana veni vathzeme Njambi na kukavangeya mashiko endi.—Tandeni Vithimo 1:5, 7, 8.

18. Vivethzikitho muka vimuwana nga mwangula mwamuvwa vavuthamba?

¹⁸ Nameme mwapwa mu vithemi nambe embwe, munapande kwangula mwamuvwa vavuthamba veni. Anguleni vavuthamba vaje vamikwatha kulyakela vilengo vyavivwa vije viminyungilila ku vukalu. (Vithi. 13:20) Vavuthamba va kuhya ku sipilitu vamikwatha kukola ku sipilitu na kutembwinina myanja yavo yaivwa ya kukala na mbunge ya kulinyunga. Cho na vakevo lalo vatembwinina vilinga vyeni vyavivwa. Kukala na mbunge ya kulinyunga kumikwatha kutakametha vuthamba vweni na Njambi na kulikwatathana mwamuvwa na vakweni.