1, 2. Mwafwa vika tuthimutwiya ha myanja ya vimyene vawana va mu Vayunda?

NGA MUMONA munu kulutwe lweni athenutuka na kuwa, echi chimilingitha mwakele mana mumwendela muje ngila. Kunanguka kuthevuka kwa vakwetu kutukwatha tujeneke kuthevuka mu ngila ya kulifwa. Kulinga ngocho kutukwatha na ku sipilitu. Twatha kulilongetha vyuma vyakama ku kuthevuka kwa vakwetu, kwambatethelela na vanu vaje vavanathoneka mu Mbimbiliya.

² Vimyene va Vayunda vatunathimutwiya mu chilongetha chinahu vapangelele Yehova na vimbunge vyavo vyoshe. Oloni kuli milonga imo yakama ivalingile. Twatha kulilongetha vika ku vyuma vivaliwanene navyo, cho twatha kupewa vati milonga ya kulifwa neyi ivalingile? Kuthinganyeka ha myanja eyi kutukwatha tulilongetheko vimo ku vyuma vivathonekele mu kutunangula yetu.—Tandeni Loma 15:4.

3-5. (a) Nameme Asa wakulahelele Yehova na mbunge yendi yoshe, waliwanene na vukalu muka? (b) Vika mpamo vyalingithile Asa akulahele mana a vanu omwo Mbasha washakele kulwitha Yunda?

³ Tuchithimutwiyeni ha mwanja wa Asa mangana tumone omwo  Lijwi lya Njambi lyatha kutukwathela mu kuyoya kwetu. Asa wakulahelele Yehova omwo mbunga ya mashwalale va Vaitopya yethzile na kulwitha Vayunda, oloni kalingile ngocho omwo Mbasha mwene wa Vaisalele wethzile na kutunga chimpaka cha kuthzengeleka Lama, ije yakele kuyehi na lifuti lya shwanene Asa. (2 Mithzi. 16:1-3) Thimbu ikwavo, Asa wakulahelele mana endi, ngechi wafwetele Mwene Mbenehandande wa ku Silya mangana alwithe Mbasha. Vithinganyeka vya Asa vyapangele ndi? Mbimbiliya ngwayo “omwo mwene Mbasha wathzivile vije vyalingiwile, cho walikelele kutunga chimpaka ku Lama, cho wechelele vipangi vyendi.” (2 Mithzi. 16:5) Viyongola vya Asa vyamonekele ngwe vipanga ha kulivanga.

⁴ Oloni Yehova wamwene vati vilinga vya Asa? Yehova watumine Hanani kukendekela Asa mwafwa ya kujeneka kukulahela Yehova. (Tandeni 2 Mithzimbu 16:7-9.) Hanani wendekele ngwendi: “Kutunda ku lelo na kutwala kulutwe thimbu yoshe ukakala mu ndthzita.” Mbasha wechelele vipangi vyendi, oloni Asa na vanu vendi vatwaleleho kukala mu vindthzita mu kushwana kwendi kwoshe.

⁵ Ngwe muje tunamwene mu chilongetha chinahu, Njambi welwile mbunge ya Asa na kwakula ngwendi wamukulahelele mu kushula. (1 Vimye. 15:14) Mu kumona kwa Njambi kulikundika kwa Asa kwapwile kwakuvwa, cho walingile vyuma mwaya chithzango cha Njambi. Oloni wapandele kuliwana na vukalu vwatundile mu vilinga vyendi vyavivi. Cho vika vyanenethele ngwavo Asa akulahele mana endi na kukulahela Mbenehandande ha thimbu yashakele kumulwitha Mbasha kutuvakana kukulahela Yehova? Wathinganyekele ngwendi kukulahela mashwalale va vanu kukekwo kwatha kwovola vanu kutuvakana kukulahela Njambi ndi? Wathinganyekele ngocho mwafwa ya kumunangula mu ngila yaivi ndi?

6. Twatha kulilongetha vika ku kuthevuka kwa Asa? Endekeni chakumwenako.

⁶ Kuma ñanda ya Asa yatushongangeya kwilula futithi yetu ndi? Omwo tuliwana na vukalu vuje vusholoka kupwa vwakama kuliyetu, tunatha kumona theho ya kukulahela kuli Yehova. Oloni tulinga vati nga tuliwana na vukalu vwavundondo mu kuyoya kwetu kwa litangwa na litangwa? Tukajendamena ku mana a vanu omwo tuliwana na vukalu indi tukapangetha vinangulo vya mu Mbimbiliya na kumwetha ngwetu twakulahela Yehova atukwathe ndi? Chakumwenako, hamo kuli vaka-nanga yeni vaje vakamivyanetha kuya ku viwano vya chikungulukilo nambe vya chitingitingi. Lombeni Yehova amikwathe mwa kulipikila novwo vukalu. Vati cho nga munatundu chipangi, cho kunakaluwa kuwana chipangi cheka? Omwo mwendeka na mukulunu wa vipangi, vati mwatha kumuleka ngweni mukayayaya ku viwano vya chalumingo thimbu yoshe ndi? Omwo tuliwana mu vukalu vwoshe vwoshe, muka-kwimba watuleka vya kulinga ngwendi: “Kundika ngila yove kuli Shukulu Kalunga, kulahela kuli ikeye, cho akakukwatha,”—Myatho 37:5.

7, 8. Njosefati walingile milonga muka, cho vika vyatundilemo? (Kengeni chikupulo ha liputa 23.)

⁷ Njosefati muna Asa, ikeye walingile vati? Wakele na vifwa vyavivwa vyavingi. Njosefati walingile vyuma vyavivwa vyavingi mwafwa wakulahelele Njambi. Oloni nendi walingile vyuma mu ngila yaivi. Chakumwenako, walyambatelele na Mwene wamuvi Ahave wa vumwene vwa ku kunto. Njosefati walikwatathanene na Ahave mu kulwitha Vasilya nameme vamunangwile kuli kapolofweto Mikaya. Njosefati watewele kumuthsiya mu ndthzita, ngechi welukile ku Yelusalema. (2 Mithzi. 18:1-32) Mukemwo kapolofweto Yehu wamwihwile  ngwendi: “Kuma yove unapande kukwatha vaka-vuvi na kuthzema vaje vathzinda Shukulu Kalunga ndi?”—Tandeni 2 Mithzimbu 19:1-3.

⁸ Kuma Njosefati walilongetheleho vimo ha vyuma vyaliwanene navyo ndi? Nameme watwaleleleho kulifwita kuthzivitha Njambi kuvwaha, oloni kalilongetheleho vimo ku vyuma vyaliwanene navyo kuli Ahave na ku kunangula kwa Yehu. Njosefati walingile chuma chikwavo chachivi. Walikumiyiye vyuma vimo na chitothzi cha Njambi, muna Ahave, Mwene wamuvi, Ahaziya. Njosefati na Ahaziya vashongele mato hamo lika aje avihile mu kwita kwa thimbu, cho kuwalingile chipangi chivawashongelele.—2 Mithzi. 20:35-37.

9. Kulikuta vuthamba na vanu vavavi kwatha kutukoveletha vati mu vukalu?

⁹ Kutanda ñanda ya Njosefati kunapande kutushongangeya twilule futithi yetu. Mu ngila muka? Njosefati wapwile mwene wamuvwa. Walingile vyavivwa, cho ‘washakethzekele Shukulu Kalunga’ na mbunge yendi yoshe. (2 Mithzi. 22:9) Nameme ngocho, waliwanene na vukalu mu kulikwatathana na vanu vavavi. Anukeni echi chithimo cha kuhwiminina cha kwendeka ngwavo: “Uje enda na vaka-mana apwa muka-mana lalo, oloni uje enda na vilema akanyonga.” (Vithi. 13:20) Echi kuchilumbununa ngwavo kutwapandele kukwatha vanu vaje vashaka kulilongetha vuthunga. Oloni likwatathano lya Njosefati na Ahave lyatondele kumukoveletha mu vukalu vwakama. Mu ngila imo lika, nga netu tulikwatathana na vanu vaje kuvapangela Yehova, cho tukovela mu vukalu.

10. (a) Nga tushaka kukovela mu malo twatha kulilongetha vika kuli Njosefati? (b) Tunapande kwanuka vika omwo tuliwana na vukalu mwafwa ya kulikwatathana na vanu vavavi?

¹⁰ Chuma muka chitulilongetha ku vyuma vyaliwanene navyo Njosefati? Muka-Kilisitu natha kushangumuka kuthzema munu uje kethi kulemetha Yehova, cho natha kuthinganyeka ngwendi katha kuwana munu napande, wa kulyambata nendi mukati ka vaka-Kilisitu. Indi hamo vavushoko va muka-Kilisitu vaje kethi vakaleho vakevo vamuthindiya ngwavo ‘ambate vwathi.’ Cho lalo, vamo vanatha kuthinganyeka ngwe ndokathzi umo uje wendekele ngwendi: “Kuthzema na kukala na vavuthamba chapwa  chithemwa chetu.” Muka-Kilisitu napande kulinga vati? Kuthinganyeka vyuma vyalingiwile kuli Njosefati kutukwatha. Wakulahelele Njambi na kutwamenena kwendi. (2 Mithzi. 18:4-6) Oloni vika vyalingiwile omwo Njosefati walikwatathanene na Ahave uje kathzemene Yehova? Njosefati wapandele kwanuka ngwendi mesho a Yehova akatondethetha vaje vamukulahela na vimbunge vyavo vyoshe. Na matangwa ano, Njambi “akanyungu kaye koshe,” cho nalivwahethela ‘kutumwetha ndthzili.’ (2 Mithzi. 16:9) Watuthzema, cho athzivuka vukalu vwetu vwoshe. Mwakulahela ngweni Njambi atha kumyana kavuthamba wamuvwa uje natha kumithzema mu kushula ndi? Kulaheleni ngweni thimbu imo akalinga ngocho.

11, 12. (a) Hezekiya washolwele vati vyuma vyakele mu mbunge yendi? (b) Vika vyanenethele ngwavo Njambi kethi anyongethe Hezekiya?

¹¹ Vyuma vitulilongetha kuli Hezekiya vya kundama ku mbunge. Thimbu imo, muka-kwilula vimbunge, wajombolwele vyuma vyakele mu mbunge ya Hezekiya. (Tandeni 2 Mithzimbu 32:31.) Omwo Hezekiya wavinjile manene, Njambi wamwanene chimwetho cha mundthzindthzime uje welukile munina, cha kumwetha ngwavo akanguka. Cho vimyene va mu Mbambilone vatumine miluwa vakehule vyocho chimwetho. (2 Vimye. 20:8-13; 2 Mithzi. 32:24) Hezekiya washolwele vyuma vyakele mu mbunge yendi omwo Njambi “watavele ngechi” vamwetheke. Wamwethele Vambambilone “vufuko vwendi” vwoshe vuje vwakele mu milili yendi. Evi vyalingile vyajombolwe “vyoshe vije vyakele mu mbunge” ya Hezekiya.

¹² Mbimbiliya kuyendekele vyanenethele ngwavo mbunge ya Hezekiya ishangumuke kulyaletha. Mpamo walyalethele mwafwa ya kuhyana Vasilya nameme omwo ya kumukangwitha kuli Njambi mu kukomoketha. Indi hamo mwafwa ya ‘kufuka manene na kumuthingimika.’ Kututhzivu vwino, oloni tuthzivuka ngwetu walyalethele omwo “kamwethele kathingimiko ha vije vyamulingilile Shukulu Kalunga.” Echi chapwile cha shwamwa manene. Nameme wathele kulambelela Njambi anuke vyondanganene ha myaka yaingi na mbunge yendi yoshe, oloni thimbu imo kathzivithile Yehova kuvwaha ku mbunge. Oloni mu kwita kwa thimbu, ‘Hezekiya. . . walikehethele’ ngechi ikeye hamo lika na vanu vendi vovokele ku vutenu vwa Njambi.—2 Mithzi. 32:25-27; Myatho 138:6.

13, 14. (a) Yehova natha ‘kutavetha ngwendi vatwetheke’ mu vithimbu muka? (b) Twatha kulinga vati nga vatushangathzala ha vyuma vitunalingi?

¹³ Kutanda na kuthinganyekethetha ha ñanda ya Hezekiya kutukwatha vati? Anukeni ngweni Hezekiya washangumukile kulyaletha omwo Yehova wahyanene Senakelivi nomwo Njambi wakangwithile mushongo wendi wakama. Nameme yetu, omwo tulingako vyuma vimo vyakama, tulinga vati nga Yehova ‘atavetha ngwendi atwetheke’ na kusholola vili mu mbunge yetu? Chakumwenako, hamo ndolome nalifwiti kulivwahethela ñanda yakendeka ha chiwano chakama. Vanu vavangi vamushangathzala mwafwa ya kulifwita kwendi. Alinga vati omwo vamushangathzala?

¹⁴ Nga vatushangathzala tulinga mwamuvwa kukavangeya majwi a Yesu uje wendekele ngwendi: “Omwo munalingi vyoshe vije vamilekele kuvilinga, endekeni ngweni, ‘Tu vangamba vangocho, tunapanga vipangi vyetu.’” (Luka 17:10) Kuli vyuma vikwavo lalo vitulilongetha kuli Hezekiya. Walyalethele mwafwa “kamwethele kathingimiko ha vije vyamulingilile Shukulu Kalunga.” Kuthinganyeka ha vyuma vyanatulingila Njambi kutukwatha tujeneke kukala na vithinganyeka vyathzinda Yehova. Vyendeka vyetu vinapande kumwetha ngwavo tukakandelela kuli Yehova. Nana vanu Vithoneka vya Kujela na sipilitu ya kujela ije ikavakwatha.

15, 16. Vika vyanenethele ngwavo Yosiya vamuvyane kuli Njambi na kuthsa?

¹⁵ Cha mamanethelelo, vika tulilongetha ku vyuma vyalingiwile kuli Mwene wamuvwa Yosiya? Tuchithimutwiyeni ha vyuma vyanenethele ngwavo vamuhyane na kuthsa. (Tandeni 2 Mithzimbu 35:20-22.) Yosiya ‘waile na kulwitha’ Mwene Neko wa ku Ingito, nameme uje mwene walekele Yosiya ngwendi kakele nendi na mulonga. Mbimbiliya ngwayo ‘Njambi wendekelele muli mwene Neko.’ Cho vika vyakatukilile Yosiya na kukamulwitha? Kuvavyendekele mu Mbimbiliya.

¹⁶ Oloni Yosiya wathzivukile vati ngwendi majwi a Neko atundile kuli Yehova? Wapandele kwihula kapolofweto wa kulongwa Njelemiya. (2 Mithzi. 35:23, 25) Oloni kukwethi viñanda vimwetha ngwavo walingile ngocho. Cho lalo, Neko wakele na kuya ku Kalekemishe kukalwitha ‘vitothzi vendi,’ kethi Yelusalema embwe. Cho lalo lithzina lya Njambi kulyakundameneko, mwafwa Neko kashawile Yehova nambe vanu vendi. Yosiya walingile mwamuvi omwo walwithile Neko. Chuma muka chitulilongetha ku vyuma vyalingile Yosiya? Omwo tuliwana na vukalu, tulinga mwamuvwa kuthinganyeka ha chithzango cha Yehova ha ñanda oyo.

17. Nga tuliwana na vukalu, vika vitukwatha mangana tujeneke kuthevuka ngwe mwalingilile Yosiya?

¹⁷ Nga kunasholoka vukalu, tunapande kuthinganyeka ha vinangulo vya mu Mbimbiliya na kumona mutunatha kuvipangethela mu ngila yaivwa. Vithimbu vimo, tunatha kwihula vakulunu. Mpamo tunatha kutondethetha ha vyuma vyoshe vituthzivuka oho ha ñanda na kutondethetha mu mavulu etu. Oloni hamo kuli vinangulo vikwavo vya mu Mbimbiliya vivatha kutwana vakulunu. Chakumwenako, ndokathzi athzivuka ngwendi napande kwambulula muthzimbu wauvwa. (Vili. 4:20) Ndokathzi atha kulingavati, nga litangwa lya nangula kuya mu lihya munalume wendi uje kethi Mukaleho atonda ngwendi akale ha njuvo? Munalume endeka ngwendi kuvakele na thimbu ya kukala hamo lika mu matangwa a kunima, cho ashaka lalo ngwendi vapangele hamo lika. Owo ndokathzi natha kuthinganyeka ha vithoneka vya mu Mbimbiliya vije vyendeka ha kwononoka kuli Njambi na ku lishiko lya kupwitha vanu kupwa vandongethi. (Mateo 28:19, 20; Vili. 5:29) Oloni napande kuthinganyeka ha kathingimiko kanapande kumwetha munakathzi na kukala na vithinganyeka vyavivwa. (Efeso 5:22-24; Fili. 4:5) Vati, munalume wendi akamuvyanetha kuya na kwambulula thimbu yoshe indi ashaka lika ngwendi apange vipangi vimo ha litangwa olyo vene? Tunapande kukala na vithinganyeka vyavivwa omwo tulifwita kulinga chithzango cha Njambi na kukala na chitakutaku chachivwa.

18. Kuthinganyeka hali ava vimyene vawana vatunathimutwiya muno mu chilongetha kumikwatha vati?

¹⁸ Ha kupwa tu va kujeneka kulumbunuka, netu vithimbu vimo tunatha kuthevuka ngwe muvalingilile vaje vimyene vawana vatunathimutwiya. Tunatha (1) kukulahela mana a vanu (2) kulikwata vuthamba na vanu vavavi (3) kulyaletha nambe (4) kulinga vyuma kujeneka kuthinganyeka ha chithzango cha Njambi. Yehova wakala na ngothzi kuli yetu mwafwa akamono vuvwa vutukalingi ngechi lika muchafwile kuli vaje vimyene vawana. Yehova athzivuka ngwendi twamuthzema, cho tushaka kumupangela mu kushula. Mukemwo natwana myanja ije itukwatha kulitenga ku vuvi vwakama. Tutwaleleniho kuthinganyeka ha vinangulo evi vya mu Mbimbiliya vyanatwana Yehova na kukandelela kuli ikeye ha kutwanavyo.