1-3. Vyuma muka vyalivungila mu kupangela Yehova na “mbunge yoshe”? Endekeni chakumwenako.

HA KUPWA va kujeneka kulumbunuka, tuvavoshe tukathevuka. Oloni twakandelela kuli Yehova mwafwa ikeye kethi kutuhitha “ngwe ku vuvi vwetu,” maneneni nga tutenguluka na kumulomba mu kulikehetha na kukulahela mu ñombelo ya kupatula ya Yesu. (Myatho. 103:10) Ngechi lika mwa Solomoni muvamulekele kuli Ndaviti, netu tunapande ‘kupangela Njambi na mbunge yoshe’ mangana kulemetha kwetu kwa litangwa na litangwa vachitambule kuli Yehova. (1 Mithzi. 28:9) Twatha kulinga vati ngocho ha kupwa tu vanu va kujeneka kulumbunuka?

² Tuchithimutwiyeni ha vyuma vyalingiwile mu kuyoya kwa Mwene Asa na Mwene Amaziya mangana tuthzivuke mutunapande kupangela Njambi na mbunge yoshe. Ava vimyene voshe va mu Yunda valingile vyuma vyavivwa ku mesho a Yehova, oloni Asa ikeye walingile ngocho na mbunge yendi yoshe. (2 Mithzi. 15:16, 17; 25:1, 2; Vithi. 17:3) Ava vimyene vapwile vanu va kujeneka kulumbunuka, cho vathevukile. Oloni Asa watwaleleleho kunyunga mashiko a Njambi na kulyana kumupangela na ‘mbunge yendi yoshe.’  (1 Mithzi. 28:9.) Oloni Amaziya kononokele kuli Yehova mu kushula. Munima ya kufungulula vitothzi va Njambi, watavethele vanu kulemetha tulunga vavo va tumponya.—2 Mithzi. 25:11-16.

³ Kupangela Njambi na “mbunge yoshe” kulumbununa kulyana kumupangela mu kuyoya kwetu kwoshe. Mu Mbimbiliya lijwi lya “mbunge” kakangi likalumbununa munu wa mukati. Kulumbununa mashungu endi na vithinganyeka vyendi na yoyethi yendi na futithi yendi na chashu chendi na vyuma vyathzema na vilengo vyendi. Ngechi, munu uje apangela Yehova na mbunge yendi yoshe akamupangela mu vuthunga. Kethi kulemethela kuti Yehova mwafwa lika ngwavo napande kulinga ngocho. Yetu cho, tunapande kulinga vati? Netu nga tutwalelelaho kulyana kuli Njambi mu kushula na kujeneka kulyaletha, cho tumupangela na mbunge yetu yoshe, nameme kutwapwile va kulumbunuka.—2 Mithzi. 19:9.

4. Tuthimutwiya vika muno mu chilongetha?

⁴ Tuchithimutwiyeni ha kuyoya kwa Asa noku kwa vimyene vakwavo vawana va mu Yunda vaje vapangelele Njambi na vimbunge vyavo vyoshe va kufwa ngwe, Njosefati na Hezekiya na Hoziya mangana tuthzivuke vikulumbununa kupangela Njambi na mbunge yoshe. Ava vimyene vawana vathevukile, oloni vatwaleleleho kupangela Yehova. Mwafwa vika Njambi wamwene ngwendi vamupangelele na vimbunge vyavo vyoshe, cho twatha kuvatembwinina vati?

5. Vyuma muka vyangwile kulinga Asa?

⁵ Asa wapwile mwene wa mu chitatu wa mu Yunda, munima ya kulitepa kwa miyati likumi ya ku kunto ya vumwene vwa Isalele. Watundithile tumponya twoshe na kusheka vikwithzi vaje vakele ku tembele. Watundithile lalo na kuku yendi Maka ha mwela wa “vamwene, omwo walingile kamponya ka vunyengwe.” (1 Vimye. 15:11-13) Kutundoho, Asa washongangeyeye vanu “valinge chithzango cha Shukulu Kalunga. .  na kwononoka vilongetha vyendi na mashiko endi.” Asa wakundwiyiye kulemetha kwa vuthunga.—2 Mithzi. 14:4.

6. Asa walingile vati omwo Vasundane vakovelele mu Yunda?

⁶ Yehova wavethzikithile vanu va mu Yunda kukala mu kwoloka ku maputukilo a myaka likumi ya kushwana kwa Asa. Cho Zela wa Kasundane na mashwalale vendi va kupwa 1,000,000 na matemba a kupwa 300 vethzile na kulwitha Yunda. (2 Mithzi. 14:1, 6, 9, 10) Asa walingile vati ha kumona mbunga yoshe eyi ya mashwalale? Wakulahelele manene Yehova. (Tandeni 2 Mithzimbu 14:11.) Yehova wakumbulwile lilombelo lya Asa lya kutundilila kwithi ya mbunge ha kumukwatha kuhyana mbunga ya mashwalale va Vasundane. (2 Mithzi. 14:12, 13) Nameme ava vimyene kuvalongwele kuli Njambi, oloni wavakwathele kuhyana vitothzi vavo mwafwa ya lithzina lyendi. (1 Vimye. 20:13, 26-30) Oloni Asa wakulahelele Njambi, cho Yehova wakumbulwile lilombelo lyendi. Thimbu ikwavo, Asa wathevukile. Chakumwenako, walombele vukwathi kuli mwene wa Silya kutuvakana kulomba kuli Yehova. (1 Vimye. 15:16-22) Njambi wamwene Asa ngwendi ‘wakulahelele kuli Yehova mu kuyoya kwendi kwoshe.’ Twatha kutembwinina vati Asa mu kulinga vyuma vyavivwa?—1 Vimye. 15:14.

7, 8. Mwatha kutembwinina vati Asa mu kupangela Yehova?

⁷ Munu na munu natha kwilula mbunge yendi amone indi nalyana kupangela Njambi mu kushula. Lihuleni ngweni: ‘Njinalyangwila kuthzivitha Yehova kuvwaha na kwimanena kulemetha kwa vuthunga na kuvingilikiya vanu va  Njambi ku vyuma vyavivi ndi? Thinganyekeni kuthimpa kwakele nakwo Asa ha kutunditha Maka uje wapwile “vamwene” va mu Yunda. Hamo kumwatha kuthzivuka munu uje akalingi vyuma ngwe Maka, oloni kuli vingila vimo vimunatha kutembwininamo ntwima ya Asa. Chakumwenako, mulinga vati nga kavushoko keni nambe kavuthamba keni wa ha mbunge atwalelelaho kulinga vuvi, cho katenguluka mamanethelelo vamutunditha mu chikungulukilo? Vati mwechela kulikwatathana na munu wa chifwa echi ndi? Mbunge yeni yatha kumishongangeya kulinga vika?

⁸ Mwatha kutembwinina Asa nga mukulahela Njambi mu vukalu vwoshe vwoshe nameme vuje vusholoka kupwa vwakama. Thimbu imo vakweni vaka-sikola vanatha kumishaula mwafwa ya kupwa Mukaleho wa Yehova nambe vakweni vamukapanga navo vanatha kumishendumuna mwafwa ya kulomba matangwa a kuya na kulinga vyuma vya ku sipilitu nambe kuvyana kupanga vuthsiki. Mu vifwa evi, lombeleni kuli Njambi ngwe mwalingilile Asa. Thimpeni na kukulahela Yehova na kutwalelelaho kulinga vyuma vyavivwa. Anukeni ngweni Njambi watakamethele Asa na kumukwatha, ngechi neni amitakametha.

9. Twatha kumwetha vati ngwetu twalyana na mbunge yetu yoshe mu kwambulula?

⁹ Vangamba va Njambi vakalyana kukwatha vakwavo. Asa wemanenene kulemetha kwa vuthunga. Netu tunapande kukwatha vakwetu “valinge chithzango cha Shukulu Kalunga.” Yehova akavwahelela omwo atumona tuli na kuthimutwiya na vakwetu vya lithzina lyendi mwafwa ya kumuthzema na kukwatha vanu mangana vakayoye myaka yoshe.

10, 11. Mwatha kutembwinina vati Njosefati?

¹⁰ Njosefati muna Asa ‘walingile vije vyavivwa ku mesho a Shukulu Kalunga ngwe mwalingile Ishe Asa.’ (2 Mithzi. 20:31, 32) Mu ngila muka? Ngechi lika mwa Ishe Asa, Njosefati washongangeyeye vanu vashakethzeke Yehova. Walingile ngocho mu kulongetha vanu vyuma vije vyakele mu “livulu lya Lishiko lya Shukulu Kalunga.” (2 Mithzi. 17:7-10) Waile ku mutambela wa ku kunto ya vumwene vwa Vaisalele na ku lifuti lya malundu lya Efalime “ngechi elwithe vanu kuli Shukulu Kalunga.” (2 Mithzi. 19:4) Njosefati wapwile mwene uje “wapangelele Shukulu Kalunga” na mbunge yendi yoshe.—2 Mithzi. 22:9.

¹¹ Tuvavoshe twatha kupanga chipangi cha kulongetha vanu chanatwana Yehova matangwa ano. Vati, mwalyakela chilengo cha kulongetha vanu Lijwi lya Njambi ngonde na ngonde na kuvakwatha mangana vamupangele ndi? Nga mupanga na ndthzili, cho Yehova amikwatha kushangumuka chilongetha cha Mbimbiliya. Mukalombela ngweni mulinge ngocho ndi? Munalyana kupangetha thimbu yeni ya kuhwima ku kulinga echi chipangi cha theho ndi? Ngechi lika mwa Njosefati uje waile ku malundu a Efalime mu kukwatha vanu valemethe Njambi wa vuthunga, netu twatha kwendela vanu vaje vanathzeye ku sipilitu. Kutundoho, vakulunu va chikungulukilo vakakala na mangendthzi a vunyungi mangana vakwathe vaje vali mu chitingitingi vaje vanatundu mu chikungulukilo vaje vanechela vilinga vyavo vyavivi.

12, 13. (a) Njosefati walingile vati omwo waliwanene na vukalu vwakama? (b) Mwafwa vika tunapande kutembwinina Njosefati mu kutumbula vuthzeye vwetu mu lilombelo?

¹² Ngechi lika mwa ishe Asa, Njosefati wakulahelele Njambi mu kushula, nameme vitothzi vendi vamuthzivithile lyova. (Tandeni 2 Mithzimbu 20:2-4.) Njosefati wajajele manene. Oloni “walombelele kuli Shukulu Kalunga  ngechi amutwamenene.” Walombelelele vanu vendi mu kulikehetha ngwendi “yetu kutwethi na ndthzili ku mbunga ya mashwalale ava vavangi ngachije,” cho kututhzivuka vya kulinga. Njosefati wakulahelele manene Yehova omwo wendekele ngwendi: “Tuli na kukenga mesho kuli yove ngechi utukwathe.”—2 Mithzi. 20:12.

¹³ Ngechi lika mwa Njosefati, netu thimbu imo tunatha kwonowa kuthzivuka vya kulinga nambe kuthziva lyova. (2 Koli. 4:8, 9) Oloni anukeni ngweni Njosefati walombele kuli Njambi ngwendi ikeye na vanu vendi valithzivile kuthzeya. (2 Mithzi. 20:5) Vaje vakatwamenena vinanga vyavo ku sipilitu vatha kutembwinina Njosefati mu kulomba Yehova mangana avatwamenene na kuvana ndthzili ya kulifwita na vukalu vu vali navwo. Kethi muthzive shwamwa kulomba lilombelo lya chifwa echi nga muli na nanga yeni. Livakwatha kumona ngwavo mwakulahela Yehova. Njambi wakwathele Njosefati, cho neni amikwatha.

14, 15. Hezekiya wamwethele vati ngwendi wakulahelele Njambi na mbunge yendi yoshe?

¹⁴ Omwo, Hezekiya wapwile mwene, “wakulahelele kuli Shukulu Kalunga,” na kufwitangana manene kutuvakana Njosefati, mwafwa Ishe wapwile muka-kulemetha tumponya. Hezekiya “watundithile mitambela ije vakele na kulemethela vaka-kujeneka kukulahela, wathiwile vimanda vya mamanya, cho wavujwile vifwa vya Ashela njambi wa munakathzi. Cho lalo wapokwele mu vimbathzuvwila linyoka wa vunengu uje yafulile Mosesa,” uje ivalemethele kupwa njambi yavo wa kamponya. Hezekiya walyanene kupangela Yehova mu kushula na kutwalelelaho ‘kwononoka, cho wanyungile mashiko oshe aje Shukulu Kalunga washikile hali Mosesa.’—2 Vimye. 18:1-6.

¹⁵ Hezekiya wakulahelele Yehova na mbunge yendi yoshe omwo Silya ije yapwile chiyulo cha kaye cha ndthzili yalwithile Yunda na kushaka kunyongetha Yelusalema. Mwene wa Silya Senakelivi washawile Yehova na kuthzivitha Hezekiya lyova. Oloni mu lilombelo lyendi, Hezekiya wamwethele likulahelo lya kukanyama mu ndthzili ya Yehova ya kwamena. (Tandeni Isaya 37:15-20.) Njambi wakumbulwile lilombelo lyendi mu kutuma kangelo uje wathsiyile Vasilya va kupwa 185,000.—Isaya 37:36, 37.

16, 17. Mwatha kutembwinina vati Hezekiya omwo mupangela Njambi?

¹⁶ Mu kwita kwa thimbu, Hezekiya wavinjile manene kushaka na kuthsa. Mukemwo walombele Yehova ngwendi anuke vipangi vyanamupangela. (Tandeni 2 Vimyene 20:1-3.) Tuthzivuka kutundilila mu vithoneka ngwetu Njambi katha kutukangwitha mu kukomoketha thimbu ino nambe kuvwethzelela ku matangwa a kuyoya kwetu. Oloni ngechi lika mwa Hezekiya, tuvavoshe twatha kulombela kuli Yehova ngwetu: “Yange njakupangela na kukukulahela na kulongwa, thimbu yoshe njinakele na kulinga vije viwashakele ngechi njivilinge.” Neni mwakulahela ngweni Yehova atha, cho lalo nalivwahethela kumikwatha mukanyame nga muvinja ndi?—Myatho 41:3.

¹⁷ Omwo tuthinganyeka ha mwanja wa Hezekiya, tunatha kunanguka vyuma vitunapande kumbila kuti, vije vinatha kutwonowetha kupangela Njambi na kutwonowetha kutwalelelaho kumulemetha mu vuthunga. Kutushaka kutembwinina vaka-kaye vaje vakathingimika manene vanu vavakathimutwiya navo ha intaneti na kuvamona ngwe tulunga. Vaka-Kilisitu vamo vanatha kupangetha intaneti mu kuthimutwiya na vaka-nanga yavo na vavuthamba vavo. Oloni vanu vavangi mu kaye vakapangetha intaneti mu ngila yaivi mu kuthimutwiya na vanu vaje kuvathzivuka. Vakaviyitha thimbu  yavo yaingi mu kukenga vikupulo vyava vanu na kutanda mithzimbu yavo. Echi chinatha kunena vukalu nameme chisholoka kupwa ngwe chuma chachindondo. Muka-Kilisitu natha kushangumuka kulyaletha ha vwingi vwa vanu vakashaka vikupulo vyendi vyakaka ha intaneti nambe kuluvala nga na umo wahi amukumbulula ha vikupulo vyendi. Ngwe va Paulu na Akwila na Pilisila kuvali ano matangwa, muthinganyeka ngweni vanethi kuthzethzama mu kwaka vikupulo vyavo ha intaneti nambe kulikwatathana na vaka-kaye ndi? Vithoneka vyatuleka ngwavyo Paulu “thimbu yendi yoshe walyanene ku chipangi kwambulula muthzimbu.” Cho Pilisila na Akwila ‘vanangwile vakwavo mwamuvwa ngila ya Njambi.’ (Vili. 18:4, 5, 26) Tulihuleni ngwetu: ‘Njikalemetha manene vanu na kupangetha thimbu yange ku vyuma vya kujeneka theho ndi?’—Tandeni Efeso 5:15, 16.

18, 19. Mu vingila muka vimushaka kupwa ngwe Yosiya?

¹⁸ Mwene Yosiya uje wapwile mutekulwila wa Hezekiya nendi watwaleleleho kunyunga mashiko a Yehova “na mbunge yendi yoshe.” (2 Mithzi. 34:31) Omwo wapwile mukwenje, “washangumukile kulemetha Njambi ya kukulwila yendi Mwene Ndaviti,” cho omwo wakele na myaka 20, washangumukile lalo kutunditha kulemetha kwa tumponya mu Yunda. (Tandeni 2 Mithzimbu 34:1-3.) Yosiya wapangele na ndthzili na kuthzivitha Njambi kuvwaha kutuvakana vimyene vavangi vaje vashwanene mu Yunda. Nameme ha thimbu ivawanene livulu lya Mashiko a Mosesa na kumulavelawo, Yosiya wamwene theho ya kutwalelelaho kulinga chithzango cha Njambi mu kushula. Washongangeyeye vakwavo vapangele Yehova. Echi chanenethele ngwavo vanu “vapangele lika Shukulu Kalunga” mu kuyoya kwa Yosiya kwoshe.—2 Mithzi. 34:27, 33.

¹⁹ Vanike vanapande kushakethzeka Yehova ngwe mwalingilile Yosiya. Mwene Manase uje watengulukile ku vuvi vwendi hamo ikeye walongethele Yosiya vya ngothzi ya Njambi. Eni vanike shwenyeni kuyehi na vakulunu va kulongwa va mu nanga yeni nambe va mu chikungulukilo mangana vamilongethe mwanavanyungilamo Yehova. Anukeni lalo ngweni kutanda Vithoneka kwakwathele Yosiya amone vyapandele kulinga. Neni nga mutanda Lijwi lya Njambi, cho limikwatha kuthzivuka vimunapande kulinga na kupwa va kuvwahelela, cho echi chikanyametha vuthamba vweni na Njambi na kukwatha vakweni vashakethzeke Njambi. (Tandeni 2 Mithzimbu 34:18, 19.) Kulilongetha Mbimbiliya kumikwatha muthzivuke mumunapande kupangelamo Njambi. Nga mulinga ngocho, cho mulinga ngwe mwalingilile Yosiya.

20, 21. (a) Vimyene vawana vatunathimutwiya valifwile mu vingila muka? (b) Vika vitukathimutwiya mu chilongetha chinatako?

²⁰ Vuvwa muka vumumona ha kuthimutwiya hali vimyene vawana va mu Yunda vaje vapangelele Yehova na vimbunge vyavo vyoshe? Vapangele na ndthzili mu kulinga chithzango cha Njambi na kuchishulithilila. Vatwaleleleho kulinga chithzango cha Njambi. Valingile ngocho nameme vavalwithile ku vitothzi va kutewetha. Cho lalo vakele na vithinganyeka vyavivwa ha kupangela Yehova.

²¹ Mu chilongetha chinatako, tukathimutwiya ha tupenga tumo tuvalingile ava vimyene vawana. Oloni muka-kwilula vimbunge mwavelwile, wamwene ngwendi vamupangelele na vimbunge vyavo vyoshe. Netu tu va kujeneka kulumbunuka. Omwo Yehova atwilula, akatumono ngwendi tuli na kumupangela na vimbunge vyetu vyoshe ndi? Tuthziva vyavingi mu ñanda inatako.