Litangwa limo, ngendthzi wehwile ou mwanike ngwendi: “Kuma ku uthzivuka ngwove mbongo ya ngolinde yapwa ya ndando yakama kutuvakana ya siliva ndi?” Oloni ou mwanike wamwethwile na kwendeka ngwendi: “Eyo njithzivuka ngocho.” Ngendthzi wamwihwile lalo ngwendi: “Cho vikoni ukambatela mbongo ya siliva? Mwafwa ngwe ukambata mbongo ya ngolinde, ngwe ukala na vimbongo vyavingi.” Oloni mwanike wendekele ngwendi: “Nga njambata mbongo ya ngolinde, cho vanu valikela kulikwatathana nange mu vweho ovu. Uthzivuka vimbongo vya siliva vinjinakungulula ndi?” Ou muthzimbu ukwatha vakulunu, mwafwa umwetha chifwa chakele nacho uje mwanike cha kukala na mana.

Mbimbiliya ngwayo: “Nyunga mana ove na kuthzivuka kwakuvwa . . . Athinoni ukenda mu ngila yove na kundikangela, cho kuukatanuka.” (Vithi. 3:21, 23) Kuthzivuka muwafwa “mana” na kuwapangetha mwamuvwa, kwatha kutunyungilila. Kutukwatha lalo kutwalelelaho ‘kundikangela’ na kujeneka kutanuka ku sipilitu.

Kukala na mana kwalyangununa na kukala na mangana na kuthzivithitha. Munu ali na mangana akatondethetha viñanda nambe vuthunga. Cho muka-kuthzivithitha atha kumona vuthunga muvunalilitombwelamo na vukwavo. Munu uje ali na mana natha kukumbathana mangana na kuthzivithitha ngechi avipangethele hamo.

Chakumwenako, munu natha kutanda mwamuvwa na kuthzivithitha livulu lya Vika Viyitulongetha Mbimbiliya? mu kathimbu kakandondo lika. Ha thimbu ya chilongetha, natha kukumbulula mwamuvwa. Natha lalo kushangumuka kuya ku viwano vya chikungulukilo na kukumbulula mwamuvwa. Evi vyoshe vimwetha ngwavo ali na kukola ku sipilitu. Oloni echi chilumbununa ngwavo nawana laja mana ndi? Embwe. Natha kukala lika na chashu cha kukwata vwathi vyuma. Oloni nga apangetha vuthunga vwanalilongetha, na kupangetha mangana na kuthzivithitha mu ngila yaivwa, cho akala na mana. Nga alinga mwamuvwa mu vyuma vyoshe vyanangula kulinga, na kukengela halako, cho amwetha ngwendi ali na mana.

Mukanda wa Mateo 7:24-27 umwetha vya chithimo cha Yesu cha vanalume vavali vaje vatungile vinjuvo vyavo. Munalume umo vamutumbula kupwa “wa kunyanyama.” Wathinganyekelele kulutwe, ngechi watungilile njuvo yendi ha limanya. Wamwenenene lalo chimweja ha vyuma vinethi kusholoka kulutwe, cho walingile vyuma mu vutongwe. Kayongwele vya kupangetha vyuma vya ndando yaindondo nambe kuitungila ha lisheñavu. Wapangethele mana na kuthinganyeka ha vukalu vunatha kwija kulutwe. Omwo lihundthzi lyakama lyahuwile, njuvo yendi anga yakanyamene. Tulihuleni oni ngwetu, mana a chifwa echi twatha kuawana vati na kuwanyunga?

Chakulivanga, mukanda wa Mika 6:9 wendeka ngwavo: “Chinapu chuma cha mangana [mana] kukomoka Shukulu Kalunga.” Kukomoka Yehova chilumbununa kumuthingimika. Chilumbununa lalo kuthingimika vilimanena lithzina lyendi na mashiko endi. Tunapande kuthzivuka vithinganyeka vya munu mangana tumuthingimike. Kutundaho, cho tumukulahela, na kutembwinina vilinga vyendi. Nga tuthinganyeka ha vyuma vije vinakundama ku vuthamba vwetu na Yehova na kwangula mwamuvwa vyuma vije vinalitombola na mashiko endi, cho tukala na mana.

Chamuchivali, Vithimo 18:1 ngwayo: “Vanu va kujeneka kulithzilila na vakwavo vakashaka lika kulinga mwaya chithzango chavo, vakavyana vuthunga [mana] vuje vuvathzivuka vakwavo.” Nga kutunyanyama, tunatha kulyangununa kuli Yehova na kuli vakwetu. Ngechi, tunapande kuwana thimbu yaingi ya kukala hamo na vakwetu vaje vatewa Njambi na kuthingimika mashiko endi, mangana tulikwatathane hamo lika navo. Tunapande kuya ku Njuvo ya Vumwene thimbu yoshe nga chitava mangana tulikwatathane na chikungulukilo cha vaka-Kilisitu. Nga tuli ku viwano, tunapande kushokolola vithinganyeka na vimbunge vyetu mangana tuthzivithithe vivendeka.

Chikwavo lalo, nga tulombela kuli Yehova na mbunge yetu yoshe, cho tushwenya kuyehi nendi. (Vithi. 3:5, 6) Nga tushokolola vithinganyeka na vimbunge vyetu, omwo tutanda Mbimbiliya na mavulu aje avanatuvwahethela mu munga ya Yehova, cho  tuwana mana aje atukwatha kuthzivuka vukalu vwa kulutwe na kwangula vyuma mwamuvwa. Tunapande lalo kupwa va kwononoka nga vakulunu vatunangula. (Vithi. 19:20) Kulinga ngocho kutukwatha ‘kutolilila’ ku mana na kutwalelelaho kukala nawo.

Mana atha kukwatha vinanga. Chakumwenako, Mbimbiliya ishongangeya munakathzi “kuthingimika” munalume wendi. (Efeso. 5:33) Munalume atha kuwana vati kathingimiko kuli munakathzi wendi? Nga amutenukila nambe kumuthindiya ngwendi amuthingimike, cho natha kumuthingimika lika mu thimbu yaindondo. Munakathzi wendi natha kumuthingimika nga kwali mangana kethi amukangwokele. Oloni atha kumuthingimika nga waiho ndi? Katha kulinga ngocho. Munalume napande kuthinganyeka ha vyuma vije vinenetha ngwavo awane kathingimiko thimbu yoshe. Nga amwetha vushuka vwa sipilitu vwa kufwa ngwe chithzemo na ngothzi, cho awana kathingimiko kuli munakathzi wendi. Munakathzi muka-Kilisitu napande kuthingimika munalume wendi thimbu yoshe.—Ngala. 5:22, 23.

Mbimbiliya yendeka lalo ngwavo munalume napande kuthzema munakathzi wendi. (Efeso 5:28, 33) Munakathzi natha kuthinganyeka ngwendi nga ashwekela munalume wendi vyuma vimo vije vyanapande kuthzivuka, cho atwalelelaho kumuthzema. Kuma kulinga ngocho kunapu kumwetha mana ndi? Vika vyatha kulingiwa nga munalume ananguka vyuma vivamushwekelele? Atwalelelaho kuthzema manene munakathzi wendi ndi? Ocho chinatha kumukaluwila. Oloni nga munakathzi awanako thimbu ya kulumbunwina munalume wendi mu kathingimiko vyuma vinalingiwa, cho amushangala manene ha kwendeka vuthunga. Amuthzema manene.

Vana vanapande kwononoka vithemi vavo na kuvalongetha vingila vya Yehova. (Efeso 6:1, 4) Echi chilumbununa ngwavo vithemi vanapande kwakela vana vavo mashiko amangi ndi? Vana kuvapandele kuthzivuka lika mashiko a vithemi vavo nambe kuthzivuka lika muvanatha kuvalingila nga vaviyitha. Chithemi uje ali na mana akwatha munendi athzivuke vyanapande kwononokela vithemi vendi.

Chakumwenako, nga mwana nashaula chithemi chendi, kumutenukila nambe kumunyanyametha mu ngila yaivi, kwatha kumuthzivitha shwamwa na kumulingitha oloke kulu. Oloni mu mbunge yendi, natha kuluvala na kuthzinda vithemi vendi.

Vithemi vaje vali na mana vakathinganyeka ha vingila vyavivwa vyakulongethelamo vana vavo na vuvwa vuvanatha kuwanamo omwo vakola. Vithemi kuvapandele kuluvala vwathi mwafwa ya kuthziva shwamwa. Vanatha kuthimutwiya mu chithzemo na munavo ku mukulo, na kumulumbunwina ngwavo Yehova ashaka ngwendi vononoke kuli Vithemi vavo mangana vakakale mwamuvwa kulutwe. Kulinga ngocho kukwatha mwana athzivuke ngwendi nga athingimika vithemi vendi, cho ali na kwononoka kuli Yehova. (Efeso 6:2, 3) Kunangula mu ngila eyi, kwatha kweta mwana ku mbunge. Ananguka ngwendi vithemi vendi vamwaka mbunge, cho avathingimika manene. Echi chilingitha mwana alombe vukwathi kuli vithemi vendi nga ashaka kulinga vyuma vimo vya theho.

Vithemi vamo kuvethi kunangula vana vavo, mwafwa vakatewe ngwavo vavaluvaletha. Oloni vika vyatha kulingiwa kuli mwana omwo akola? Atha kutewa Yehova na kuthzivuka mana akala mu kukavangeya mashiko a Njambi ndi? Atha kulyangwila kulikwatathana na Yehova indi alyangununa ku vyuma vya sipilitu?—Vithi. 13:1; 29:21.

Muka-kumunga wamuvwa akavanga kuthinganyeka vyuma vyashaka kumunga. Kethi kushangumuka lika kumunga na kuvandamena kumunga chuma chachivwa embwe. Vithemi vaje vali na mana vakakala na thimbu yaingi ya kulilongetha mashiko a Yehova na kuwakavangeya, ngechi vamwethe ngwavo vatewa lithzina lyendi. Kupangela hamo na Yehova na munga yendi kukavalingitha vakale na mana na kuwapangetha mu kutwamenena vinanga vyavo.

Litangwa na litangwa tukangula vya kulinga vije vyatha kutukwatha nambe kujeneka kutukwatha mu kuyoya kwetu kwoshe. Kwakuvwa kuthinganyekethethaho, kutuvakana kwangula kulinga vimo mu kushatothzoka. Thinganyekeni vyuma vinatha kutundamo vije vyatha kumikundama ha thimbu yailaha. Lombeni Yehova amitwamenene, cho pangetheni mana endi. Nga tulingamo, cho tunyunga mana, cho lalo atukwatha tukawane mwonyo.—Vithi. 3:21, 22.