1, 2. (a) Vika vikanenela vanu va Njambi kuvwahelela? (b) Vithemi vaka-Kilisitu na vakulunu vatha kukwatha vati vanike vathzivuke vichilumbununa chimbwitiko?

 MUKULUNU umo walekele Christopher wa myaka 12 ngwendi: “Njakuthzivuka kushwa ku vwanike vwove, cho njavwahelela manene munjinathzivi ngwavo ushaka vakumbwitike. Njikwihula ngwange, ‘Mwafwa vika ushakela kukumbwitika?’” Kuli vimo vyalingithile ou mukulunu ehule echi chihula. Twavwahelela manene kumona vanike vavangi muvali na kuvambwitika mwaka na mwaka. (Muka-Kwambulula 12:1) Oloni vithemi na vakulunu mu chikungulukilo vashaka ngwavo vanike valyangwile vakevo vavenya na kuthzivuka vichilumbununa chimbwitiko.

² Mbimbiliya yatulongetha ngwavo nga muka-Kilisitu alikundika na kumumbwitika, cho ashangumuka vuyoye vwavuha. Yehova akavethzikitha vaje valinga ngocho, oloni Satana  akavalwitha. (Vithimo 10:22; 1 Petulu 5:8) Mukemwo vithemi vaka-Kilisitu vanapande kuwana thimbu ya kulongetha vana vavo vikulumbununa kupwa ndongethi wa Kilisitu. Nga vanike kuvethi na vithemi vaka-Kilisitu, cho vakulunu mu chikungulukilo vakevo vanapande kuvakwatha mangana vathzivuke vikulumbununa kulikundika na kuvambwitika. (Tandeni Luka 14:27-30.) Vanike vanapande kulivwahethela ngwe mwakalingi muka-kutunga thimbu kanda vavambwitike mangana vathe kupangela Yehova kutwala “na kushongo.” (Mateo 24:13) Vika vyatha kukwatha vanike vapangele Yehova haya myaka? Tumoneni.

3. (a) Majwi a Yesu na Petulu atulongetha vika ha theho ya chimbwitiko? (Mateo 28:19, 20; 1 Petulu 3:21) (b) Tuthimutwiya ha vihula muka, cho mwafwa vika?

³ Nove ushaka kukumbwitika ndi? Nga mukemwo, cho ulinga mwamuvwa. Uvethzika manene nga vakumbwitika ngechi upwe Mukaleho wa Yehova. Muka-Kilisitu woshe vanapande kumumbwitika, maneneni nga ashaka ngwendi akovoke ñavava yakama. (Mateo 28:19, 20; 1 Petulu 3:21) Omwo vakumbwitika, umwetha ngwove wakulahetha kupangela Yehova haya myaka. Ushaka kulinga viunamukulahetha. Ngechi evi vihula vikukwatha umone indi vanapande kukumbwitika. (1) Njinakolo mangana vanjimbwitike ndi? (2) Njili na chithzango cha kunjimbwitika ndi? (3) Njithzivuka vikulumbununa kulikundika kuli Yehova ndi? Tuthimutwiyeni ha vihula evi.

4, 5. (a) Mwafwa vika munu napande kupwa wa kukola athina vamumbwitike? (b) Kukola kulumbununa vika? Lumbununeni.

⁴ Mbimbiliya kuyatumbwile ngwayo munu wa kupwa hali ivanapande kumbwitika. Ku Vithimo 20:11 ngwavo: “Vilinga vyavivwa nambe vyavivi vije vyalinga mwanike, visholola chifwa cha uje mwanike.” Nameme mwanike atha kuthzivuka vyuma vyavivwa, nevi vikulumbununa kulikundika kuli Ishamatanga wendi. Ngechi kunapu kwa theho manene kumbwitika mwanike uje nakolo, cho nalikundika kuli Yehova.—Vithimo 20:7.

⁵ Kukola kulumbununa vika? Aha kutwendeka myaka yali nayo munu nameme kukola ku muvila. Mbimbiliya ngwayo vanu va kukola vanalilongetha “kwilula na kwangununa” mukati ka vyuma vyavivwa nevi vyavivi. (VaHevelu 5:14) Munu wa kukola athzivuka vyuma vyavivwa, cho alyangwila ku vilinga mu mbunge yendi. Katha kungumuka vwathi. Kavandamena ngwendi kuvanga vanu vamuleke vyuma vyavivwa vya kulinga. Tukukulahela ngwetu mwanike ivambwitika, atha kutwalelelaho kulinga vyavivwa nameme akala kuje kukwethi vithemi nambe vakulunu.—Etheketheniko Filipu 2:12.

6, 7. (a) Lumbununeni vukalu vwaliwanene navwo Ndanyele omwo wakele mu Mbambilone. (b) Ndanyele washolwele vati kukola?

⁶ Mwanike atha kumwetha chifwa echi cha kukola ndi? Thinganyekeni ha chakumwenako cha Ndanyele. Omwo vamutwalele mu Mbambilone, hamo wapwile mwanike. Ndanyele wakayoyele na vanu  vaje kuvalemethele Yehova. Oloni Tuchithimutwiyeni kamandondo ha vyuma vyaliwanene navyo Ndanyele. Vamuthingimikile manene mu Mbambilone. Nendi vamwangwile kupwa muka-kupangela mwene. (Ndanyele 1:3-5, 13) Chasholoka ngwe Ndanyele vamwanene moko yakama mu Mbambilone ije kakele nayo mu Isalele.

⁷ Ndanyele walingile vati ha kupwa mwanike? Watavethele vaka-Mbambilone vamungumune na kuthzeyetha likulahelo lyendi ndi? Embwe. Mbimbiliya ngwayo Ndanyele mwakele mu Mbambilone, wayongwele mu “mbunge yendi ngechi kapandele kulijwaletha ikeye vavenya,” cho akajenjuka ku vyuma vyoshe vya kukundama ku vulombelo vwa makuli. (Ndanyele 1:8) Ndanyele washolwele kukola.

8. Vika vimwatha kulilongetha kuli Ndanyele?

⁸ Vika viwatha kulilongetha ku mwanja wa Ndanyele? Mwanike wa kukola ku sipilitu, akakateya mbe likulahelo lyendi nameme mu thimbu ya vukalu. Katha kulinga ngwe chongono uje akalimuka kwetheketha na mwela kwali. Katha kulikwitha kupwa kavuthamba ka Njambi omwo ali ku Njuvo ya Vumwene, na kupwa kavuthamba wa kaye omwo ali ku sikola. Oloni ikeye atwalelelaho kupwa wa kulongwa nameme mu thimbu ya vyetheko.—Tandeni Efeso 4:14, 15.

9, 10. (a) Mwanike atha kuwana vukwathi muka ha kuthinganyeka mwalingilile omwo wakele mu vyetheko? (b) Chimbwitiko chilumbununa vika?

⁹ Naumo wai wapwa wa kuthungama. Thimbu imo, vakulunu na vanike voshe vakathevuka. (Muka-Kwambulula 7:20) Oloni thimbu kanda vakumbwitike, unapande tahi kulilula na kumona indi ushaka kwononoka mashiko a Yehova. Lihule ngwove: ‘Njinononoka kuli Yehova ha thimbu yailaha ndi?’ Thinganyeka viwalingile omwo wakele mu chetheko. Wathzivukile vyuma vyavivwa viwapandele kulinga ndi? Kuli umo wakushongangeyeye kupangetha chashu chove muno mu kaye ka Satana ngwe muvalingile kuli Ndanyele ndi? Nga uliwana mu vyetheko vya chifwa echi, watha kuthzivuka vyuma vyashaka Yehova ngwendi ulinge ndi?—Efeso 5:17.

¹⁰ Mwafwa vika unapande kuthzivuka mwakukumbulwila evi vihula? Mwafwa vikukwatha kumona theho ya chimbwitiko. Omwo vakumbwitika, umwetha ngwove wakulahetha Yehova chuma cha theho. Umukulahetha ngwove umuthzema na kumupangela na mbunge yove yoshe haya myaka. (Mako 12:30) Nga munu vamumbwitika, napande kunyunga vyuma vyanakulahetha Yehova.—Tandeni Muka-kwambulula 5:4, 5.

11, 12. (a) Vika vyanapande kuthzivuka munu uje ashaka vamumbwitike? (b) Vika vikwatha mwanike amone chimbwitiko mwakachimwena Yehova?

 ¹¹ Mbimbiliya ngwayo vanu va Njambi voshe vakakala na “chithzango” cha kumupangela. (Myatho 110:3) Ngechi nga munu ashaka vamumbwitike, napande kwilula na kumona indi nalyangwila kulinga ngocho. Echi chilumbununa ngwavo munu napande kulilula, maneneni nga wakolela mu vuthunga.

¹² Mu kukola, hamo nove walimwena vanu vavangi vaje vavanambwitika. Vamo hamo vanapu vavushoko na vaka nanga yeni. Oloni kethi uthinganyeke ngwove vanapande kukumbwitika mwafwa ya myaka iuli nayo, nambe mwafwa ya kumona vakweni muvavambwitika. Watha kumona vati chimbwitiko mwakachimwena Yehova? Thinganyeka ovyo chimbwitiko chapwila cha theho. Uwana vukwathi muno mu chilongetha nechi chinatako.

13. Watha kuthzivuka vati indi walyangwila kutunda kwithi ya mbunge mangana vakumbwitike?

¹³ Kwilula malombelo ove kukukwatha umone indi walyangwila kutunda kwithi ya mbunge mangana vakumbwitike. Ukalombela lungahi kuli Yehova? Vyuma muka viukalombo? Vikumbululo ku vihula evi, vikukwatha umone muvunakanyamena vuthamba vwove na Yehova. (Myatho 25:4) Kakangi, Yehova akakumbulula malombelo etu mu Mbimbiliya. Ngechi ngila ikwavo ije yatha kukukwatha uthzivuke indi ushaka kulikuta vuthamba na Yehova na kushaka kumupangela na mbunge yoshe, inapu ya kwilula muukalilongethelamo. (Yoshwa 1:8) Lihule ngwove: ‘Njikatanda Mbimbiliya ha kapandi thimbu yoshe ndi? Njikalikwatathana na vakwetu mu kulemetha kwa nanga ndi?’ Vikumbululo kuli evi vihula, vikukwatha umone indi chili vene walyangwila kukumbwitika.

14. Lumbununeni kulithethza kuli mukati ka kulikundika na chimbwitiko.

¹⁴ Vanike vamo mpamo kuvathzivuka kulithethza kuli mukati ka chimbwitiko na kulikundika. Vamo vanatha kwendeka ngwavo vanalikundika laja kuli Yehova, oloni kuvalivwahethelele kuvambwitika. Chivwaha kulinga ngocho ndi? Omwo ulikundika ukulahetha Yehova mu lilombelo ngwove ushaka kumupangela myaka yoshe. Omwo vakumbwitika, umwetha ngwove walikundika laja kuli Yehova. Ngechi thimbu kanda vakumbwitike, unapande kuthzivithitha mwamuvwa vikulumbununa kulikundika kuli Njambi.

15. Kulikundika kulumbununa vika?

¹⁵ Omwo ulikundika kuli Yehova, umuleka ngwove walyana kuli ikeye. Umukulahetha ngwove kumupangela kukekwo kupwa kwa theho manene mu kuyoya kwove. (Tandeni Mateo 16:24.) Echi chikulahetho chinapu chakama manene. (Mateo 5:33) Watha kumwetha vati oni ngwove unapu wa Yehova?—Loma 14:8.

16, 17. (a) Kulivyana kwapwa kuka? Lumbununeni. (b) Nga munu alikundika kuli Njambi, cho ali na kwendeka vika?

¹⁶ Tuchithimutwiye ha chakumwenako echi. Thinganyeka ngwove kavuthamba kove akwana munyau. Akwana mapapelo a  uje munyau na kukuleka ngwendi: “Ou munyau wove.” Oloni akuleka lalo ngwendi: “Vithapini yange njivitulika mwafwa yange njendetha-endetha ou munyau, kethi yove.” Watha kuthinganyeka vika ha vwana vwa chifwa echi? Ulithziva vati hali kavuthamba kove uje nakwanene munyau?

¹⁷ Munu nga alikundika kuli Yehova, cho ali na kumuleka ngwendi: “Njili na kukundika kuyoya kwange kuli yove. Njinapu nji wove.” Yehova avandamena ngwendi uje munu alinge vyanakulahetha. Oloni vati cho nga uje munu atengulukila Yehova ha kushaka kulyambata na munu wa kujeneka kupangela Njambi? Vati cho nga akovela chipangi chije chimwonowetha kuya na kwambulula na kuya ku viwano thimbu yoshe? Oho cho kalingile vyuma vyanakulahethele Yehova. Kulifwa na munu uje atulika vithapi vya munyau. Nga munu alikundika kuli Yehova, cho aleka Yehova ngwendi: “Njakundika kuyoya kwange kuli yove, kethi kuli yange.” Ngechi tunapande kulinga vyuma vyoshe vyashaka Yehova ngwendi tuvilinge, nameme yetu kutwavishakele. Mukemwo mwalingile Yesu. Wendekele ngwendi: “Njatundile mwilu kethi kulinga chithzango change embwe, oloni kulinga chithzango cha uje wanjitumine.”—Yowano 6:38.

18, 19. (a) Majwi a Rose na Christopher amwetha vati ngwavo chimbwitiko chikanene vivethzikitho? (b) Ulithziva vati ha chimbwitiko?

¹⁸ Chili vene chimbwitiko chapwa chuma chakama manene. Munu alikundika kuli Yehova na kumumbwitika navethzika manene. Vanike vaje vathzema Yehova na kuthzivithitha vikulumbununa kulikundika, kuvethi kwishwala kulikundika kuli Njambi na kuvambwitika. Kuvethi kuliveya. Mumbanda ivanambwitika wa lithzina lya Rose ngwendi: “Njathzema Yehova, cho njinawana kuvwahelela mu kumupangela. Njinamono ngwange kukwethi chuma chachivwa manene chinjinalingi cha kutuvakana kulyangwila kunjimbwitika.”

¹⁹ Vati cho Christopher uje itunavanga kutumbula kumaputukilo eyi ñanda? Akalithzivi vati ha kulyangwila kumumbwitika oku ali na myaka 12? Atuleka ngwendi navwahelela manene omwo walyangwilile kulinga ngocho. Washangumukile kulinga vupainiya omwo wakele na myaka 17, cho omwo wakele na myaka 18, vamwangwile kupwa muka-kupangela mu chikungulukilo. Lelo lino ali na kupangela ha Mbetele. Christopher ngwendi: “Njalingile mwamuvwa kulyangwila kunjimbwitika. Njili na kulikuwa vyavingi mu kupangela Yehova na munga yendi mu kuyoya kwange.” Nga ushaka vakumbwitike, unapande kulinga vika? Chilongetha chinatako chikakumbulula echi chihula.