1, 2. (a) Mwafwa vika chimbwitiko chinapu chuma chakama? Lumbununeni. (b) Vyuma muka vyanapande kulinga munu thimbu kanda vamumbwitike, cho mwafwa vika?

 NOVE unapu mwanike uje ashaka kumumbwitika ndi? Nga mukemwo, echi chinapu kuvethzika chakama. Ngwe mutunathimutwiyiye mu ñanda inahu, chimbwitiko chapwa chuma chakama. Umwetha ngwove unalikundika kuli Yehova na kumukulahetha ngwove umupangela myaka yoshe, cho kulinga chithzango chendi kukekwo kwa theho mu vuyoye vwove. Echi chikulahetho chinapu chakama kuli Njambi. Ngechi nga unakolo ku sipilitu na kuthzivithitha vikulumbununa kulikundika kuli Njambi na kukala na chithzango cha kukumbwitika, cho vatha kukumbwitika.

² Hamo ulithziva ngwove kuwalivwahethelele kukumbwitika. Indi hamo walivwahethela oloni vithemi vove vashaka ngwavo uchivandameneko kamandondo. Wapande kulinga vika? Kethi uthzeye. Twalelelaho kupanga na ndthzili mangana wete ha theteko ya kukumbwitika. Watha kulyakela chilengo cha kupangela tahi ha: (1) likulahelo lyove na (2) vilinga vyove na (3) kukandelela kwove.

3, 4. Vanike vatha kulilongetha vika ku mwanja wa Timateo?

³ Unatha kukumbulula vati evi vihula: Mwafwa vika njakulahela ngwange Njambi kwakala? Mwafwa vika njakulahela ngwange Mbimbiliya yatunda kuli Njambi? Mwafwa vika njikononoka mashiko a Njambi kutuvakana kutembwinina futithi ya vaka-kaye? Evi vihula vikukwatha ukavangeye kunangula kwa kapositolo Paulu. Wanangwile ngwendi: “Mukathzivuke chithzango cha Njambi, nevi vyavivwa nevi vya kuthungama.” (Loma 12:2) Mwafwa vika unapande kulingamo?

⁴ Mwanja wa Timateo watha kukukwatha. Wathzivukile mwamuvwa Vithoneka mwafwa vaina na vakuku yendi vamulongethelevyo. Oloni Paulu walekele Timateo ngwendi: “kavangeya vyuma vije viwalilongethele, vije lalo vivakushongangeyeye uvitave.” (2 Timateo 3:14, 15) Munu ‘ivanashongangeya’ kutava, “nakulahela nambe kuthzivithitha ñanda imo ya vuthunga ivanamuleke”. Timateo wathzivithithile ngwendi vithoneka vyendekele vuthunga. Katambwile ovu vuthunga mwafwa ya kumulongetha kuli vaina na vakuku yendi, oloni mwafwa wathinganyekele ha vyuma vyalilongethele, ngechi vyamushongangeyeye.—Tandeni Loma 12:1.

5, 6. Mwafwa vika unapande kupangetha ‘chashu chove cha kuthinganyeka’ omwo uchili muvwanike?

⁵ Yove cho? Hamo wathzivuka vuthunga ha thimbu yailaha. Nga mukemwo, cho lyakele chilengo cha kuthinganyeka ha vyuma vinenetha ukulahele viunalilongetha. Echi chikanyametha likulahelo lyove lije likukwatha ujenjuke ku kulinga vyuma vyavivi vije vivakushongangeya vavuthamba vove nambe ku kuthinganyeka ngwe muka-kaye.

⁶ Nga upangetha ‘chashu chove cha kuthinganyeka’ omwo uchili mwanike, cho watha kukumbulula vihula vitunda kuli vavuthamba vove vya kufwa ngwe: ‘Uthzivuka vati ngwove Njambi kwakala? Nga Njambi watuthzema, cho vika natavethela tuyando? Tuthzivuka vati ngwetu Njambi napuko myaka yoshe?’ Nga walivwahethela mwamuvwa, vihula vya chifwa echi kuvikuthzeyetha, oloni vikushongangeya kwakela mbunge ku kulilongetha Mbimbiliya.

7-9. Lumbununeni omwo chilongetha cha ha Intaneti cha ha mutwe wa “Vika Viyitulongetha Mbimbiliya?” chatha kumikwathelamo kukanyametha likulahelo lyeni.

⁷ Kukala na chilongetha cha ha kapandi,  kukukuthzeyetha, oloni kukukwatha ukumbulule mwamuvwa vihula na kukanyametha likulahelo lyove. (Vilinga 17:11) Tuli na mavulu amangi aje atha kukukwatha. Vanu vavangi vanawana vukwathi mu kutanda Mbuloshuwa ya The Origin of Life—Five Questions Worth Asking na livulu lya Is There a Creator Who Cares About You? Vanike vavangi vanalikuwu viñanda vya ha mutwe wa “Vika Viyitulongetha Mbimbiliya?” ha Intaneti. Watha kuiwana mwithi ya BIBLE TEACHINGS. Viñanda vyoshe vili aha ha mutwe, vinapu vya kukukwatha ukulahele chilongetha chimo cha mu Mbimbiliya.

⁸ Nga washangumukako laja kulilongetha Mbimbiliya, cho hamo uthzivuka vikumbululo vimo vya vihula vili mu mavulu a kulilongetha. Wakulahela vikumbululo vyove ndi? Eyi ñanda ya ha Intaneti ikukwatha uthinganyeke ha vithoneka vya kulithethzathethza na kukushongangeya uthoneke vyuma vikulingitha ukulahele viunalilongetha. Echi chikukwatha uthzivuke mwakulumbunwina likulahelo lyove ku vakweni. Nga chitava kupangetha Intaneti, cho watha kulilongetha ou mutwe wa “Vika Viyitulongetha Mbimbiliya?” mu chilongetha cha ha kapandi mangana ukukwathe kukanyametha likulahelo lyove.

⁹ Unapande kutava ngwove ovu vukevwo vuthunga. Echi chikecho chikukwatha ulivwahethele chimbwitiko. Ndokathzi umo wa mumbanda ngwendi: “Thimbu kanda vanjimbwitike, njalilongethele Mbimbiliya, cho njamwene ngwange ovu vunapu vulombelo vwa vuthunga. Tangwa na tangwa Njili na kukanyametha likulahelo lyange.”

10. Mwafwa vika muka-Kilisitu ivanambwitika napande kukala na vilinga vya kulitavathana na likulahelo lyendi?

¹⁰ Mbimbiliya ngwayo: “Kukulahela nga chili hacho lika kujeneka vipangi cho chinathsi vene.” (Yakomba 2:17) Vilinga vyove vimwetha nga likulahelo lyove lyakanyama. Vilinga vyove vimwetha “kujela na kulikundika kuli Njambi” kwove ngwe muyendeka Mbimbiliya—Tandeni 2 Petulu 3:11.

11. Vilinga vya “kujela” vyapwa vika?

¹¹ Vilinga vya “kujela” vyapwa vika? Nga vendeka ngwavo vilinga vyove vinapu vya kujela, cho futithi yove yaivwa. Chakumwenako, achithinganyeke ha vingonde 6 vineti. Omwo wakele muchetheko cha kulinga vyavivi, wathinganyakethethele ha vyuma vyavivwa na vyavivi mangana wangule mwamuvwa vya kulinga ndi? (VaHevelu 5:14) Uchithinganyekako thimbu imo iwakanyamene omwo vavuthamba vove vakushongangeyeye kulinga vyavivi ndi? Vilinga vyove vyapwa vyavivwa ku sikola ndi? Ukatwalelelaho kupwa wa kulongwa kuli Yehova, indi hamo ukalikwatathana na vaukakovela navo sikola mangana kethi vakutombe? (1 Petulu 4:3, 4) Naumo wai wapwa wa kulumbunuka. Nambe vaje vanapangela Yehova thimbu yailaha navo vakathzivi shwamwa na lyova kwambulula ku vakwavo. Oloni munu uje nalikundika kuli Njambi napande kulithziva kuvethzika ha kupwa Mukaleho wa Yehova, cho amwetha ngocho mu vilinga vyendi vya kujela.

12. Vilinga muka vimo vya “kulikundika kuli Njambi,” cho tunapande kuvimona vati?

¹² Vilinga vya “kulikundika kuli Njambi” vyapwa vika? Vyapwa vipangi vije vitukalingi ku chikungulukilo vya kufwa ngwe kukunguluka na kwambulula. Vinatha kupwa lalo vipangi vije kuvethi kumona vakwetu vya kufwa ngwe malombelo a ku vushweke na chilongetha cha ha kapandi. Munu uje nalikundika kuli Yehova kathinganyeka ngwendi evi vipangi vyavikalu. Alithziva ngwe mwathzivile Mwene Ndaviti uje wendekele ngwendi: “Njambi yange njithzema kulinga chithzango chove, njikanyunga vilongetha vyove mu mbunge yange.”—Myatho 40:8.

13, 14. Vika vikukukwatha ukale na vilinga vya “kulikundika kuli Njambi,” cho vinakwatha vati vanike vamo?

 ¹³ Tuli na lipapelo ha kuthonekela vithimpi mu livulu lya Questions Young People Ask—Answers That Work, Volume 2, ha liputa 308 na 309 lije likukwatha ulyakele vilengo. Ha lipapelo ha kuthonekela vithimpi, watha kuthonekaho vikumbululo vya vihula vya kufwa ngwe evi: “Vyuma muka viukalombo Yehova, cho vimwetha vati chithzemo chove kuli ikeye?” “Vika viukalilongetha mu chilongetha chove cha ha kapandi?” “Ukayi na kwambulula nameme vithemi vove kuvayi ndi?” Lipapelo ha kuthonekela vithimpi lili na mutambela ha watha kuthonekela vilengo viushaka kulyakela. Vinatha kupwa vya kukundama ku malombelo na ku chilongetha cha ha kapandi nambe ku kwambulula.

¹⁴ Vanike vavangi vaje vakashaka kuvambwitika vanamono ngwavo eli lipapelo ha kuthonekela vithimpi linapu chinoma chachivwa. Ndokathzi wa mwanike Tilda wendekele ngwendi: “Njapangetheleho lipapelo ha kuthonekela vithimpi mu kulyakela vilengo. Cho vilengo vyoshe vinjalyakelele njavishulithilile, mukwetile mwaka umo lika njalivwahethelele vya chimbwitiko.” Ndolome wa mwanike Patrick nendi wapangethele lipapelo ha kuthonekela vithimpi. Wendekele ngwendi: “Njathzivukile vilengo vyange, oloni kuvithoneka kwanjikwathele njipange na ndthzili na kuvishulithilila.”

15. Mwafwa vika kulikundika kuli Njambi kwapwa kwa ha kapandi? Lumbununeni.

¹⁵ Chihula chimo chakala ha lipapelo ha kuthonekela vithimpi ngwacho: “Watha kutwalelelaho kupangela Yehova nameme vithemi na vavuthamba vove valikela kumupangela ndi?” Omwo ulikundika kuli Yehova na kukumbwitika, yove vavenya ulikuta vuthamba nendi. Ngechi kupangela Yehova kwove, kukwapandele kukundama ku vithemi vove nambe kuli munu weka embwe. Vilinga vyove vya kujela na kulikundika kuli Njambi kwove, kumwetha ngwavo unatava ngwove unawana vuthunga cho ushaka kukavangeya mashiko a Njambi. Kulinga ngocho kunenetha ngwavo vakumbwitike.

16, 17. (a) Vyuma muka vinapande kushongangeya munu apwe muka-Kilisitu? (b) Kukandelela ku ndando ya kupatula watha kuchetheketha ku vika?

¹⁶ Litangwa limo, munalume umo uje wathzivukile mwamuvwa lishiko lya Mosesa wehwile Yesu ngwendi: “Lishiko mukajo lyakama ku Mashiko?” Cho Yesu wamukumbulwile ngwendi: “Thzema Shukulu Kalunga Njambi yove na mbunge yove yoshe, na mwonyo wove woshe, na mana ove oshe.” (Mateo 22:35-37) Yesu walumbunwine ngwendi kuthzema Yehova kukekwo kunapande kushongangeya munu vamumbwitike na kupwa muka-Kilisitu. Chuma chikulingitha uthzeme manene Yehova chinapu kuthinganyekethetha ha ndando ya kupatula ije yapwa vwana vwakama vwanatwana Njambi. (Tandeni 2 Kolinte 5:14, 15; 1 Yowano 4:9, 19.) Nga ulinga ngocho, cho umwetha kukandelela ku vwana ovu vwa theho.

¹⁷ Kukandela kwove ha ndando ya kupatula twatha kuchilumbununa mu ngila eyi. Twendeke ngwetu uli na kuvombela mu ndonga cho kwija munu umo akukujavulamo. Watha kuya ku njuvo kwa kujeneka kukandelela kuli uje munu ndi? Embwe. Thimbu yoshe ukandelela kuli uje munu mwafwa nakwovola. Mu ngila imo lika, tunapande kukandelela manene kuli Yehova na Yesu ha kutwana ndando ya kupatula. Tunapande kuvana kuyoya kwetu. Vanatwovola ku vuvi na ku kuthsa. Omwo ya chithzemo chavo kuli yetu, tuli na lilavelelo lya kukayoya myaka yoshe mu Palandaisi hano hathi.

18, 19. (a) Mwafwa vika kuwapandele kutewa kulikundika kuli Yehova? (b) Kupangela Yehova kukunenela vati kuyoya kwakuvwa?

¹⁸ Wakandelela ha vyuma vyanakulingila  Yehova ndi? Nga mukemwo, cho unapande kulikundika mangana vakumbwitike. Omwo ulikundika, ukulahetha Njambi ngwove ulinga chithzango chendi myaka yoshe. Kukulahetha ngocho kutewetha ndi? Embwe. Yehova ashaka ngwendi ukale mwamuvwa, cho akakwithula vaje valinga chithzango chendi. (VaHevelu 11:6) Nga ulikundika kuli Njambi na kukumbwitika, kuuvindama, oloni kuyoya kwove kupwa kwakuvwa. Ndolome wa myaka 24 uje ivambwitikile te achili mwanike ngwendi: “Ngwe vanjimbwitikile mu vukulunu, ngwe njathzivithithile vyavingi, oloni kulikundika kuli Yehova mu vwanike kwanjikwatha njijenjuke ku kuthzema manene vyuma vya mu kaye.

¹⁹ Yehova ashaka ngwendi ukale mwamuvwa. Oloni Satana wakala na chipululu, cho wakuthzinda. Katha kukwana vyuma vyavivwa nga umukavangeya. Atha kukwana vati vyuma vije kakele navyo? Kethi na muthzimbu wauvwa, cho lalo kethi na lilavelelo lya kulutwe. Atha kukutwala lika ku kuthsa mwafwa nendi navandamena kunyonga.—Kujombolola 20:10.

20. Mwanike napande kulinga vika mangana alikundike na kumumbwitika? (Kengeni chipalo cha “Vyuma Vikukwatha Ukole ku Sipilitu.”)

²⁰ Kulikundika kuli Yehova chikecho chuma chachivwa chiunapande kulinga. Walivwahethela kulingamo ndi? Nga mukemwo, kethi utewe kumukulahetha. Oloni nga ulithziva ngwove kuwalivwahethelele, pangetha vithimpi vili omu mu ñanda mangana vikukwathe kukola ku sipilitu. Paulu walekele vandolome va ku Filipu ngwendi vaye kulutwe nambe ngwetu vakole ku sipilitu. (Filipu 3:16) Nga ukavangeya oku kunangula, cho ololo ulikundika kuli Yehova na kukumbwitika.