Kuzibuka munu mwamubwa kulumbununa kulilongesa bifwa byendi, co oku kulingisa busamba bwetu bukanyame. Mu ngila imo lika, kulilongesa bifwa bya Yehova kutukwasa tumuzibuke mwamubwa, co busamba bwetu bukanyama. Nameme Njambi wakala na bifwa byabibwa byabingi, oloni kuli bifwa biwana bya kulitila byakala nabyo. Tusimutwiya ha nzili, mana, busunga na cizemo.

“Shukulu Kalunga wa Hakamwa ya Byoshe, yobe watangele kaye na melu na nzili yobe yakama.”​—NJELEMIYA 32:17.

Tukamono nzili ya Njambi ku byuma byanatanga. Cakumwenako, nga mwimana ha litanya ha simbu ya ntondwe mukazibi bati ha mubila weni? Mukazibi kushaluka. Ikeyo bene nzili ya Yehova imukazibi. Litangwa likashaluka bati? Baka-kulilongesa bakendeka ngwabo litangwa likashaluka manene kweta ku 15,000,000°C. Ha sekondi na sekondi ku litangwa kukatundu nzili ya kupwa hamo na bimbomba bya kweta ku mamiliyoni na mamiliyoni.

Nameme litangwa lyakala na nzili ngoco, oloni lyapwa lyalindondo nga tulyesekesa ku mamiliyoni na mamiliyoni a bingongonosi byakala mwilu. Baka-sayansi banawana ngwabo kwakala ngongonosi yakama manene ibatumbula ngwabo UY Scuti. Litangwa likobelamo lwakupwa 1,700. Nga oyo ngongonosi muyaka halili litangwa, yasa kufwika lifuti na kuketa ku pulaneti ibatumbula ngwabo Jupiter. Ebi biñanda hamo byatukwasa tuzibisise mwamubwa majwi a Njelemiya uje wendekele ngwendi, Yehova Njambi uje watangele melu na kaye wakala na nzili yakama manene.

Nzili ya Njambi ikatukwasa bati? Kuyoya kwetu kwemana ha byuma byanatanga Njambi bije bitukamono,  bya kufwa ngwe litangwa na byuma byoshe byabibwa byakala hano hasi. Kutundaho lalo, Njambi akapangesa nzili yendi mu kukwasa munu na munu. Mu ngila muka? Mu cita ca myaka ca kulibanga, Njambi wanene Yesu nzili ya kulinga bikomokeso bya kulitila. Mbimbiliya ngwayo: “Tupuputwa batona, bilema benda, baka-mbumba bajela, tusinda-matwi baziba, batsi basanguka.” (Mateo 11:5) Bati co matangwa ano? Mbimbiliya ngwayo, “Shukulu Kalunga muka-kukolesa baje banazeye na kujuka . . . Baje bakulaela kuli Shukulu Kalunga mu kubakwasa, bakawana nzili yaiha.” (Isaya 40:29, 31) Njambi asa kutwana “nzili ya kushemutuka” mangana itukwase, kulipika na mapakeso atukaliwana nawo mu kuyoya kwetu. (2 Kolinte 4:7) Twabwaelela manene kupwa babusamba ba Njambi wa cizemo, uje akapangesa nzili yendi yakama mu kutukwasa.

“Yobe Shukulu Kalunga unatanga byuma byabingi. Wabitangele byoshe na mana obe.”—MYASO 104:24.

Mutukatwalelelaho kulilongesa byuma byanatanga Njambi, tukakomoka manene mana akala nawo. Cakumwenako, kuli cilongesa ca baka-sayansi cibatumbula ngwabo biomimetics nambe ngwetu biomimicry. Omu mu cilongesa, bakakengesesa byuma byanatanga Yehova mu kupanga byuma bije bishaka kulifwa nabyo. Byuma bibakamungu byabindondo na byakama bya kufwa ngwe bifulai, byoshe bakabimungu mu kutembwinina byuma byanatanga Yehova.

Mana a Njambi tuamwena lalo mu ngila yanatangelamo mibila yetu. Cakumwenako, acisinganyekeni mwakakolelamo mbututu mwimo lya baina. Kuyoya kwa munu kukashangumukila ha seluzi imo ije ikakala na mashiko amwesa mwakafwila munu. Ije seluzi imo ikalitepe na kupwa maseluzi amangi a kulifwa. Oloni mu kwita kwa simbu, aje maseluzi akashangumuka kulitepa na kupwa maseluzi a kulisezaseza a kufwa ngwe maseluzi akutunga maninga na maseluzi akutunga mishisha na maseluzi akutunga bitsiya. Mu simbu yaindondo lika bilyo bya mubila bishangumuka kusholoka na kupanga. Mu bingonde 9 lika, ije seluzi ikola na kupwa kakeke kali na mamilyoni na mamilyoni a maseluzi. Banu babangi mubakazibuka mwakakolelamo mbututu, bakazibisisa byalingisile muka-kusoneka Mbimbiliya umo asoneke ngwendi: “Njikukandelela omwo yobe wapwa wa kukomokesa, byoshe biukalingi byapwa byabibwa.”—Myaso 139:14.

Mana a Njambi akatukwasa mu ngila muka? Ishamatanga yetu, azibuka byuma bitutonda mangana tupwe ba kubwaelela. Binangulo bya mu Mbimbiliya byapwa bya kusungama, mwafwa byatunda kuli Njambi uje wakala na mana a kulitila. Cakumwenako, Mbimbiliya ngwayo: “Lisambeseni umo na mukwabo.” (Kolose 3:13) Eci cinangulo capwa cacibwa ndi? Eyo. Bandotolo banawana ngwabo kusambesa kukalingisa munu alale mwamubwa, co lalo kukatepulula ku mishongo ya mbunge. Kutundaho lalo, kukatepulula ku bishoti na mishongo yeka. Njambi wapwa ngwe kabusamba wa mana na ngozi, uje kesi kujuka kutukwasa na kutunangula mu ngila yaibwa. (2 Timateo 3:16, 17) Kumushaka kukala na kabusamba wa cifwa eci ndi?

“Shukulu Kalunga wazema bije byabibwa.”—MYASO 37:28.

Njambi akalingi byabibwa simbu yoshe. Mbimbiliya ngwayo: “Njambi kesi kulinga bubi nambe kamandondo, co Muka-nzili yoshe kesi kulinga bubi embwe.” (Yombi 34:10) Akasompo mu busunga, mukemwo muka-kwimba myaso wendekele kuli Yehova ngwendi: “Yobe ukasompo banu mu busunga.” (Myaso 67:4) Wai asa kukwisa Yehova, mwafwa ikeye ‘akamono mu mbunge’ ya munu, co akamono busunga bwa ñanda na kusompa mu ngila yaibwa. (1 Samwele 16:7) Kutundaho lalo, Njambi akamono bilinga byoshe bya kangu bili na kulingiwa hano hasi, co nakulaesa ngwendi akanyongesa “baka-bubi mu lifuti.”—Visimo 2:22.

Nameme Njambi wapwa muka-kusompa, oloni kesi kutondesesa milonga mangana ane munu kashitiko. Akatetela, nga kulinga ngoco kunapande. Mbimbiliya ngwayo: “Shukulu Kalunga ikeye wa ngozi na mema ku mbunge.” Akatetela baka-bubi baje batenguluka na kuseza bubi bwabo. Yehova wapwa muka-kusompa mu busunga.—Myaso 103:8; 2 Petulu 3:9.

Kusompa mu busunga kwa Njambi kukatukwasa mu bingila muka? Kapositolo Petulu wendekele ngwendi: “Njambi kesi na kaangu. Oloni woshe amukomoka na kulinga bije byabibwa bakamutambula kuli ikeye.” (Vilinga 10:34, 35) Kusompa mu busunga kwa Njambi kukatukwasa mwafwa kukamulingisa ajeneke kukala na kaangu. Banu ba miyati yoshe na mafuti a kulisezaseza, baka-kulilongesa, na baka-kujeneka kulilongesa, boshe basa kulikuta busamba na Njambi na kumulemesa.

Njambi natwana chitakutaku mangana tuzibuke bikamulingisa asompe mu kusungama. Bisoneka bimwesa ngwabyo citakutaku capwa ngwe ‘lishiko libanasoneka mu bimbunge byetu,’ co cikatukwasa kuzibuka byuma byabibwa nebi byabibi. (Loma 2:15) Citakutaku cikatukwasa mungila muka? Nga twachilongesa casa kutushongangeya kujenjuka ku bilinga byabibi. Co lalo nga twasebuka cikatukwasa tutenguluke na kulinga byuma byabibwa. Kuzibisisa  bikalingisa Njambi asompe mu busunga, kutushongangeya tulikute busamba nendi.

“Njambi wapwa cizemo.”—1 Yowano 4:8.

Njambi wakala na nzili na mana, co wapwa muka-kusompa mu busunga, oloni Mbimbiliya kuyendekele ngwayo Njambi wapwa nzili nambe mana nambe busunga. Oloni inendeka ngwayo Njambi wapwa cizemo. Mwafwa bika? Mwafwa nzili ya Njambi ikamulingisa alinge byuma, co mana na busunga bikebyo bikamutwamenena. Oloni cizemo cakala naco Yehova cikeco cikamushongangeya alinge byuma. Yehova akalingi byuma byoshe mwamubwa mwafwa ya cizemo cendi.

Nameme Yehova wakala na byuma byoshe, oloni cizemo camulingisile atange banu na tungelo. Tungelo na banu bakalizibi mwamubwa mwafwa Yehova wabazema co akabanyungilila. Yehova watangele kaye mangana banu bakaleho. Co natwalelelaho kumwesa cizemo ku banu mwafwa ‘akatuwisila litangwa lyendi banu bababi na banu bababwa, co akanyokesela nyonzi baka-busunga na baka-bubi.’—Mateo 5:45.

Kutundaho lalo, Yehova wapwa “muka-kutetela na mema ku mbunge.” (Yakomba 5:11) Akatetela baje bakalifwiti kumushakazeka mangana balikute busamba nendi. Njambi akamono munu na munu akalingi ngoco. Yehova, “ali na kumilela.”—1 Petulu 5:7.

Cizemo ca Njambi cikatukwasa bati? Tukalizibi kubwaha mutukamono misha ya litangwa mulikalauka. Tukabwaelela omwo tumona ka mbututu kajola. Tukalizibi kubwaha nga babushoko bwetu batumwesa cizemo. Ebi binasa kusholoka ngwe kesi byuma bya seo, oloni bikatulingisa tubwaelele manene.v

Cizemo cinalingisa Njambi atutabese kusimutwiya nendi mu lilombelo. Mbimbiliya ngwayo: “Kesi mushote mbunge a cuma cimo, oloni mu malombelo eni oshe lombeni Njambi a bije munajeneka, simbu yoshe mulombeni na mbunge ya kukandelela.” Ngwe mwakalingi cisemi wa cizemo, Yehova ashaka ngwendi tumulombe bukwasi. Natukulaesa ngwendi nga tumulomba kutundilila kwisi ya mbunge yetu, co tukala mu “kwoloka kwa Njambi, kuje munu naumo wai asa kuzibisisa.”—Filipu 4:6, 7.

Kuma ebi bifwa bya Njambi bitunasimutwiya bya kufwa ngwe nzili, mana, busunga na cizemo, byamikwasa muzibuke mwafwila Njambi ndi? Tumilomba ngwetu mulilongese byabingi, mangana muzibuke byanamilingila Yehova nebi byakamilingila. Nga mulingamo, co mumwesa kukandelela kuli ikeye.