Banu babangi bazibuka mwamubwa ngwabo byuma bimo byapwa byabibwa bikwaboco byabibi. Cakumwenako, byuma bya kufwa ngwe kutsiya munu, kupika munu, nambe kulilala na mwanike wamundondo byapwa bilinga byabibi, co kulinga mwamubwa banu, kubamwesa ngozi, kukala na mema ku mbunge byapwa bilinga byabibwa bibakashangazala manene banu. Bakwaboco bakamono ngwabo munu asa kulyangwila kulilala na munu woshe-woshe, asa kwendeka makuli nambe asa kulela bana mwoshe mwashakela. Bakasinganyeka ngwabo munu asa kulyangwila kulinga byuma byoshe byashaka. Bakulahela ngwabo byuma byoshe byangula munu bili lika mwamubwa. Banu kakangi bakangula byakulinga kwesekesa nomu mubalizibila nambe mubalizibila bakwabo. Kuma kulinga ngoco kunapande ndi?

Kakangi tukangula byakulinga kwesekesa na nzili itwakala nayo ya kwangununa byuma byabibwa ku byabibi. Kulumbununa citakutaku cetu. (Loma 2:14, 15) Nameme banike basa kunanguka byuma byabibwa na byabibi, co basa kuliziba kubihya nga kubalingile byuma byabibwa. Mu kwita kwa simbu, citakutaku cetu cikapanga kwekeseka na byuma bitunalilongesa mu naanga, ku babusamba, ku balongesi, banu batwatunga nabo, bulombelo butulikwatasana nabwo na cisemwa cetu. Nga twangula byakulinga, citakutaku cetu citukwasa kumona indi tunangula kwesekesa na byuma bitunalilongesa nambe bituzibuka ha byuma obyo.

Nzili yetu ya kwangununa byabibwa ku byabibi itukwasa kukala na mema ku mbunge, kumwesa kukandelela, kumwesa banu ngozi na kulinga mwamubwa banu. Itukwasa lalo kujeneka kulinga byuma bije bizibisa banu batwazema kubabala ku mbunge nambe kulinga byuma bije byasa kutuzibisa shwamwa nambe kuliziba kukala na mulonga.

Kuma kulinga byuma kwesekesa nomu mutulizibila kukwasa simbu yoshe ndi? Mwapwile mwanike Garrick wayoyele mwoshe mwashakelele. Wendekele ngwendi: “Njalingile byuma byoshe binjashakele.” Munima, wakunangukile ngwendi kukwesi bubwa bwatundile mu kulilingila byuma ngwe mwashakelele. Buyoye bwendi kubwapwile  bwabubwa, kapwile wa kubwahelela mwafwa walingile byuma byabibi bya kufwa ngwe bupangala, kupangesa mwamubi mambanda a kupendesa, kunwa manene bwala na kupwa cikenya.

Simbu imo kutwesi kukabangeya lika mutulizibila, ngeci kakangi tukalingi byuma kwesekesa nomu mubalizibila bakwetu. Kulinga ngoco, kutukwasa tulilongeseko bimo ku byuma bibaliwanene nabyo bakwetu. Baka-naanga, babusamba na banu batwatunga nabo batusingimika nga tulinga byuma bibasinganyeka ngwabo byabibwa.

Kulinga byuma kwesekesa nomu mubalizibila bakwetu kukwasa simbu yoshe ndi? Mwapwile mwanike, Priscila watembwininine bibakele na kulinga bakwabo banike. Cakumwenako, walingile bupangala. Oloni wakulimwenenene ngwendi kutembwinina bibakele na kulinga bakwabo banike, kukwamulingisile apwe wa kubwahelela. Wendekele ngwendi: “Kukabangeya byuma bibakele na kulinga bakwetu kukwanjikwasele njipwe wa kubwahelela. Kwanjilingisile njilinge byuma byabibi, byuma bije byakele buyoye bwange mu bushonde.”

Nga tushaka kwangununa byabibwa ku byabibi, mutulizibila nomu mubalizibila bakwetu kukwasa manene. Oloni ebi keti bikebyo lika byuma bitunapande kwaka mu bisinganyeka. Byuma bitwangula kulinga byasa kutukobelesa mu bukalu nambe kukobelesa bakwetu mu bukalu, mwafwa kutuzibuka byasa kutunda mu byuma bitwangula kulinga. (Provebia 14:12) Nameme byuma bitumona yetu nambe bakwetu ngwetu byabibwa, kubyasa kutukwasa simbu yoshe. Co lalo, mutukamwenamo byuma kunasa kutenguluka mu kwita kwa simbu. Cakumwenako, byuma bimo bibamwene kunima ngwabo byabibi ano matangwa banu bali na kubilinga. Co byuma bimo bibamwene banu ngwabo binapande ano matangwa kubesi na kubilinga.

Kuma kuli byuma bitukwasa kwangununa byabibwa ku byabibi ndi? Kuma kuli binangulo bitwasa kukabangeya ha simbu ino, bije bipanga simbu yoshe ndi?

Twabezika manene mwafwa kuli binangulo bije bikapanga simbu yoshe, co lalo byasa kukwasa banu boshe. Biñanda binatako bimwesa kumwasa kuwana binangulo bije bimikwasa kwangununa byabibwa ku byabibi.