Yeni ku mithzimbu

Yeni ku mitwe ya viñanda

Muthzivuka Ndi?

Muthzivuka Ndi?

Yesu washawile vanu omwo wanene chakumwenako cha “tutali” ndi?

Kamponya ka Valoma nambe va Ngiliki nakwata munakatali (kaje kakeleko mukati ka chita cha myaka cha kulivanga B.C.E. na chita cha myaka cha mu chivali C.E.)

Thimbu imo Yesu watundile mu Isalele na kuya ku pulovinsi ya Loma ya ku Silya. Cho munakathzi umo wa Kangiliki wethzile kuli ikeye na kulomba vukwathi. Oloni mu majwi akumbulwile Yesu, wethekethele vanu vaje kuvapwile Vayunda ku “tutali.” Mu Lishiko lya Mosesa, tutali vavamwene kupwa tuthitu va mathzilo. (Valevi 11:27) Yesu washawile ou munakathzi wa Kangiliki na vaje voshe kuvapwile Vayunda ndi?

Embwe. Yesu walumbunwinine vandongethi vendi ngwendi ha thimbu oyo washakele tai kukwatha Vayunda. Ngechi wapangethele echi chakumwenako kuli munakathzi wa Kangiliki omwo wamulekele ngwendi: “Kethi mwamuvwa kwana vyakulya vya vanike ku tutali.” (Mateo 15:21-26; Mako 7:26) Vangiliki na Valoma vathzemene manene tutali, cho vayoyele navo mu vinjuvo vyavo na kweha na vana vavo. Ngechi chakumwenako cha “tutali” hamo chathzivithile ou munakathzi kuvwaha ku mbunge. Mukemo ou munakathzi wakumbulwile Yesu ngwendi: “Mwa vuthunga vene, Shukulu, oloni nameme tutali lalo vakali vungululu vukau ku metha ya shukwa-inavo.” Yesu wamushangathzalele omwo ya kukulahela kwendi, cho wakangwile munendi wa mumbanda.—Mateo 15:27, 28.

Kapositolo Paulu wathinganyekele mwamuvwa omwo wanangwile vakwavo ngwendi vatengulule litangwa lya kuya vungendthzi vwavo ndi?

Chikupulo cha kuchokola cha vwato vwa kwambatela vitenga (mu chita cha myaka cha kulivanga C.E.)

Vwato vuje vwakelemo Paulu vwa kuya ku Itali, vwalifwitile na mpundthzi ya mu kalunga-ndonga mwafwa vwakele na kuya kuje kwakele na kutundilila mpundthzi. Cho omu vakatulilile ku chavu chimo, kaposito Paulu wanangwile vakwavo ngwendi vatengulule litangwa lya kuya vungendthzi vwathaleleko. (Vilinga 27:9-12) Vika vyamulingithile avanangule?

Vaka-kwendetha mato va kuthañulu vathzivukile mwamuvwa ngwavo kwendetha mato mu lishali lya Menditelenyani thimbu ya chithika kwapwile kwa kukalu. Kushangumuka hakati ka November kutwala hakati ka March, kuvatavethele kwendetha mato. Oloni vungendthzi vwa ha kalunga-ndonga vuje vwendekele Paulu ngwendi vavutengulule, vwakeleko mu September nameme October. Muka-kuthoneka Vegetius wa ku Loma wa mu (chita cha myaka cha mu chiwana C.E.) wendekele vya vungendthzi vwa ha kalunga-ndonga ngwendi: “Vingonde vimo vyavivwa kwenda, vikwavo vyavikalu, cho evi vyeka kuchitava kwenda.” Vegetius wendekele lalo ngwendi kwenda ha kalunga-ndonga kuputuka ha 27 May kutwala ha 14 September kwapwile kwakuvwa, oloni kuputuka ha 15 September kutwala ha 11 November na kuputuka ha 11 March kutwala ha 26 May kwapwile kwakukalu manene, cho kwathele kunena vushonde. Paulu wapwile muka-kwenda wa kuhya, ngechi wathzivukile ovu vukalu vwoshe. Muka-kwendetha vwato na vavenya vwato vathzivukile ovu vukalu, oloni kuvatolilile omwo Paulu wavanangwile. Ngechi vakovelele mu vushonde, cho vwato vwavo vwavihile.—Vilinga 27:13-44.