Oloni bamo banananguka ngwabo banike baje bakakala manene ha intaneti . . .

• kubasa kukala kwa kujeneka likina.

• bakabendeka mwamubi ha intaneti nambe hamo bakebo bakendeka bakwabo mwamubi.

• bakakenge bikupulo bya bukwizi ipwe mu kuzibuka nambe mu kujeneka kuzibuka.

KWONOWA KUKALA KWA KUJENEKA LIKINA

Byuma bimo bya ha intaneti bya kufwa ngwe bweho bikalingisa banu bamo bonowe kukala kwa kujeneka makina. Mukemwo mubanabibwahesela. Libulu lya Reclaiming Conversation ngwalyo: “Byuma bili ha mafoni banabibwahesela kuzezamesa banu ha mafoni simbu yoshe.” Baka-kutsimanesa mingoso bakawana bimbongo byabingi nga simbu yoshe banu bakenga mingoso ibali na kutsimanesa.

BYAKUSINGANYEKESESA: Kuma bana beni kubasa kukala kwa kujeneka makina ndi? Mwasa kubakwasa bati mangana bapangese mwamubwa simbu yabo?—EFESO 5:15, 16.

KULYENDEKA MWAMUBI HA INTANETI

Bamo mubakakala ha intaneti bakakala na likamba, co bakendeka bakwabo mwamubi.

Bamo bakakala na likamba ha intaneti mu kushaka kutsimana. Bakwabo kubesi kuliziba bwino mubakananguka ngwabo babusamba babo banakele na cilika nambe byuma byeka oloni te kubabalanyeleko. Co bakalizibi ngwabo banabalingi mwamubi.

BYAKUSINGANYEKESESA: Kuma bana beni bakala na likamba ku bakwabo ha intaneti ndi? (Efeso 4:31) Bakalingi bati nga bakwabo kubabalanyele ku byuma bimo?

BIKUPULO BYA BUKWIZI

Bikupulo bya bukwizi byalisala manene ha intaneti. Nameme bisemi banasa kupata byuma bimo ha makina a bana babo, oloni simbu imo bikasholoka, co bana babo banasa kubimona.

Kulitumina bikupulo bya mushelengwa nambe mizimbu ya bukwizi wapwa mulonga ku baka-fulumende mu mafuti amangi. Kwesekesa na mashiko a lifuti, baje balinga ngoco banasa kubana mulonga wa kutuma bikupulo bya bukwizi bya banike kwesekesa na myaka yabo.

BYAKUSINGANYEKESESA: Mwasa kukwasa bati muneni mangana keti akenge nambe kutuma bikupulo bya bukwizi?—EFESO 5:3, 4.

LONGESENI BANA BENI

Nameme banike banasa kuzibuka mwakupangesela makina, oloni bacitondeka kubatwamenena. Libuli lya Indistractable limwesa ngwalyo kwana mwanike foni yakama nambe likina limo oku kanda azibuke mwakulipangesela mwamubwa, kunapu ngwe kumwecelela ngweni ajombokele mu ndonga ya kuloba okuni kazibuka kutana.

Fundikeni hamunapande kupangela, nambe kusoneka bimunayongola kulinga.

• Kusimutwiya na muneni mwakukela na futisi yaibwa ha intaneti

• Kukwasa muneni mangana keti alizibe ngwendi bakwabo banamuyengula nga kubamulanyele ku cilika nambe ku byuma bimo

• Kupata byuma bije kubyapandele ha foni ya muneni

• Kumona byuma bili mu foni ya muneni ha bisimbu bimo

• Kwakela muneni simbu yanapande kupangesa likina ha litangwa

• Kubindika muneni kupangesa foni kwa likalyendi butsiki nambe ha simbu ya kulala

• Kubindika bana beni kupangesa mafoni ha simbu ya kulya