Kethi vyuma vyoshe vivendeka vanu vikwatha munu alikolethe mu vuthiwa, mwafwa munu na munu wakala na ngila yakathzivilamo vuthiwa ngwe mutunendekela kumaputukilo. Vyuma vije vikwatha umo, mukwavo kuvimukwatha.

Nameme ngocho, kuli vyuma vimo vinakwatha vanu vavangi. Evi vyuma vinapu vinangulo vya mu Mbimbiliya, livulu lya kuthañulu muje mwakala mana.

• Vaka-kulilongetha vanawana ngwavo oku kukekwo kukwatha manene munu alikolethe mu vuthiwa. Oloni vithimbu vimo mwatha kushaka kukala lika lyeni. Munatha lalo kuluvalela vaje vashaka kumikwatha. Kethi yeni lika mukalithzivi ngocho.

• Kethi muthinganyeke ngweni thimbu yoshe munapande kukala na vakweni, oloni kethi mulyangunune manene kuli vakevo, mwafwa kulutwe mukatonda vukwathi vwavo. Lekeni vakweni vimushaka nevi kumushaka ha thimbu oyo.

• Kwetheketha nomu mumulithzivila, anguleni thimbu imushaka kukala na vakweni nei imukala lika lyeni.

CHINANGULO: “Vanu vavali vapwa vavavwa kutuvakana munu umo . . . Nga umo wavo awila hathi, cho mukwavo atha kumukwatha na kumwindula.”​—Muka-kwambulula 4:9, 10.

• Vyakulya vije vitakametha muvila vimikwatha mutepulule ku vishoti nga munathsitha. Lyeni vushuka vwa kulithethzathethza, vithapathapa na vyakulya vije vili na mapuloteni.

• Nweni manene mema na mandilinki amavwa.

• Nga muli na lifutu lya kulya, cho lyeni muvundende kushwakumo. Mwatha kwihula lalo ndotolo yeni vyakulya vimunapande kulya. a

• Kuya na kupashala na vweho vwa kukanyametha muvila vikatepulula ku vishoti. Vweho vwa kutakametha muvila, vamo vukavakwatha vanuke vifwa vyavivwa vya uje nathsi nambe kwivala kamandondo vuthiwa vwavo.

CHINANGULO: “Naumo wahi wathzinda muvila wendi vavenya. Oloni aulitha na kuulela.”—Efeso 5:29.

• Kulala kwapwa kwa theho, maneneni kuli vaje vali mu vuthiwa, mwafwa vaje vanathsitha vakathzeye manene.

• Nangukeni theteko ya vyakulya vije vili na caffeine na vwala vumukanu, mwafwa vyatha kumyonowetha kumona tulo.

CHINANGULO: “Kuhwimako kamandondo kwakuvwa kutuvakana kuundangana manene na kusheka lihundthzi.”—Muka-kwambulula 4:6, NWT.

• Thzivukeni ngweni vanu valithethza muvakathzivila vuthiwa. Kutundaho lalo munapande kuthzivuka vyuma vimikwatha kutepulula ku vuthiwa.

• Vamo ngwavo nga valeka vakwavo vuthiwa vwavo, vakalithziviko hehu vakwavocho kuvashakele kwendeka vuthiwa vwavo. Vaka-kulilongetha vali na viyongola vya kulithethzathethza ha ñanda imwetha ngwayo kwendeka vuthiwa vwali navwo munu kukekwo kukwatha munu alikolethe. Nga mushaka kuleka mukweni mu muli na kulithzivila, oloni mulithindiya cho, shangumukeni kamandondo kuleka kavuthamba keni wa ha mbunge viyongola vyeni.

• Vamo ngwavo vakalikoletha mu vuthiwa nga valila, vakwavo ngwavo vakalikoletha mu vuthiwa nambe valila kamandondo lika.

CHINANGULO: “Mbunge na mbunge ithzivuka vukalu vwayo.”—Vithimo 14:10.

• Vaka-kuthsitha vamo vakanu manene vwala na mambanda a kupendetha mangana vatepulule ku vuthiwa vwavo. Kunwa manene kukoveletha munu mu vukalu vwakama. Munu alithziva lika hehu kamandondo, oloni vukalu vutundamo vupwa vwakama manene. Tondeni vingila vyavivwa vije vimikwatha mutepulule ku vishoti.

CHINANGULO: “Tulijeletheni ku vyuma vyoshe vije vijwaletha muvila.”—2 Kolinte 7:1.

• Vanu vavangi vakamono ngwavo nga vawanako thimbu ya kulingako vipangi vimo, kukavakwatha vajeneke kuthinganyeka manene ha vuthiwa vwavo.

• Mwatha kutepulula ku vuthiwa vweni nga mulikwatathana mwamuvwa na vakweni, kulilongetha vyuma vyaviha nambe kuya na kupashala.

• Mukwita kwa thimbu, vyuma vitenguluka. Munanguka ngweni vuthiwa vweni vuya na kutepuluka kamandondo kamandondo.

CHINANGULO: “Vyuma vyoshe vili hano hathi vili na thimbu yavyo, . . . Thimbu ya vuthiwa na thimbu ya kujolela, kuli thimbu ya kulila na thimbu ya kukina.”—Muka-kwambulula 3:1, 4.

• Kethi mwishwale kukala na chinoneko chachivwa.

• Kulyakela thimbu ya kulala, ya kupanga nambe ya vyuma vyeka, kwakuvwa manene.

• Kuthzethzama mu vipangi vyavivwa kutepulula ku kuthziva manene vuthiwa.

CHINANGULO: “Omwo Njambi natavetha ngechi munu avwahelele, kakalishoshomwena lalo manene ha vundondo vwa matangwa endi a kuyoya.”—Muka-kwambulula 5:20.

• Vavangi vaje vakathzambula kwangula vya kulinga munima ya kuthsitha, vakaliveye.

• Nga chitava, itithenimo tahi thimbu, athina mujaluka, kutonda chipangi cheka, nambe kumbila vyuma vya kavushoko keni uje nathsi.

CHINANGULO: “Matumbe a munu uje a panga na ndthzili amunenela vyuma vyavingi, oloni vaje vathzambula kuviwana vapwa lika tuhutu.”—Vithimo 21:5.

• Vanu vavangi vaje vanathsitha ngwavo, kwakuvwa kulinga vyuma vije vivanukitha uje nathsi.

• Mwatha kulithziva mwamuvwa nga muyongola vikupulo nambe kuthona mu livulu vyuma vimushaka kwanuka.

• Tulikeni vyuma vije vimikwatha kwanuka vyuma vyavivwa, cho viyongoleni nga mwawana thimbu.

CHINANGULO: “Yongoleni ha matangwa a kunima.”—Kwituluka mu Mashiko 32:7.

• Yeniko vungendthzi.

• Nga kuya vungendthzi vwavulaha kuchitava, cho mwatha kulingako vyuma vije vimishuvulwitha, ha litangwa limo nambe avali, ngwe kuya na kupashala, kuya ku miziyamu, nambe kwendetha munyau.

• Nambe kupangako vipangi vyeka ha thimbu yaindondo kumikwatha mulikolethe mu vuthiwa.

CHINANGULO: “Tuyeni ku mambo kwetu lika tukahwimeko tahi.”—Mako 6:31.

• Anukeni ngweni ha thimbu imukwatha vakweni neni muli na kuwana vukwathi.

• Shangumukileni kukwatha vavushoko na vavuthamba veni vaje vali manene na vuthiwa hali kavushoko keni nathsi, vaje vatonda munu wa kuvathzembeleka.

• Kukwatha na kuthzembeleka vakweni kumikwatha mupwe va kuvwahelela lalo.

CHINANGULO: “Muli kujolela kwakama manene mu kwana kutuvakana mu kutambula.”—Vilinga 20:35.

• Vuthiwa vwatha kumikwatha kuthzivuka vyuma vya theho.

• Thinganyekethetheni mumuli na kuyoyela.

• Nga chitava, cho tengululeniko vyuma vimo.

CHINANGULO: “Mwamuvwa kuya ku njuvo kuje kuli vuthiwa, kutuvakana kuya ku njuvo kuje kuli chiwano, omwo vaje vali na kuyoya vanapande kulyanukitha ngechi kuthsa chatuvandamena yetu tuva voshe.”—Muka-kwambulula 7:2.

 Oloni, kukwethi vyuma vyatha kumanethelela vuthiwa vweni vwoshe. Nameme ngocho, vaje vanathsitha vanalimwena ngwavo kupangetha vyuma vitunendeka muno mu chilongetha kunavathzembeleka manene. Vyuma vitunathimutwiya kethi vikevyo lika vimanetha vuthiwa vwoshe vwa vanu. Oloni nga muvipangetha vimikwatha mutepulule ku vuthiwa vweni.