Kuma baka-sayansi bazibuka muwashangumukilile kukalako melu na kaye na byuma bya kuyoya ndi? Embwe. Bamo bakendeka ngwabo baka-sayansi baje banalilongesa bya melu na kaye bazibuka mubyashangumukilile kukalako. Oloni muka-kulilongesa bya mwilu umo wa ha Dartmouth College wa lizina lya Marcelo Gleiser, uje kakulahelele ngwendi kwakala Njambi wendekele ngwendi: “Kutuzibuka mwamubwa muwashangumukilile kukalako melu na kaye.”

Magazini ya Science News inendeka kutalesa ku kushangumuka kukalako kwa byuma bya kuyoya ngwayo: “Banu kubasa kuzibuka mwamubwa mubyashangumukilile kukalako byuma bya kuyoya hano hasi: Byuma byabingi bije bimwesa byuma byalingiwile kusañulu byahi ano matangwa.” Ei mizimbu imwesa ngwayo baka-sayansi kanda bawane muwashangumukilile kukalako melu na kaye na byuma bya kuyoya.

Oloni hamo munasa kulihula ngweni, ‘Nga byuma bya kuyoya kubyalizilile lika, co byezile bati?’ Indi hamo mukalihula ngweni: ‘Nga kwakala Ishamatanga uje wakala na cizemo na mana, bika byanecelela banu banatanga bayande? Mwafwa bika natabesa kukale bulombelo bwa kuliseza-seza buje kubulitombola? Bika byanecelela baje bali na kumulemesa balinge byuma byabingi byabibi?’

Baka-sayansi kubasa kukumbulula ebi bihula. Oloni oku kukulumbununa ngwabo kumwasa kuwana bikumbululo binapande. Banu babangi banawana bikumbululo mu Mbimbiliya.

Nga mushaka kuzibuka binalingisa baka-sayansi bamo baje banalilongesa Mbimbiliya bakulahele ngwabo kwakala Ishamatanga, yeni ha jw.org/loz. Co nyatekeni ha “Zebabulela Babañwi ka za Mone Bukalezi Bupilo.”