Bihula bya Baka-kutanda

Kwesekesa na mashiko a mu Mbimbiliya aje endeka bya kupangesa mwamubwa maninga, Bakaleho ba Yehova bamona bati sakesi ya kupangesa maninga a munu ibasaka?

Muka-Klistu woshe napande kusinganyekesesa mwamubwa biyendeka Mbimbiliya ha ñanda ei kutubakana kwangula lika byashaka nambe kukabangeya lika bibendeka baka-kusaka. Ei ñanda ili mukati kendi na Yehova.

Yehova uje watwanene kuyoya natushiki ngwendi keti tulye maninga. (Kushangumuka 9:3, 4) Mu Lishiko lyanene Baisalele, Njambi wendekele muwapandele kupangela maninga mwafwa emanena kuyoya. Wendekele ngwendi: “Omwo mwonyo wa cuma coshe ca kuyoya wakala mu maninga, eci cikeco cashikile Shukulu Kalunga ngeci maninga oshe bawetile ku mutula mu kwambesa bubi bwa banu.” Batico nga munu watsiile kasitu wa kulya? Njambi wendekele ngwendi: “Napande kwitila maninga endi hasi na kwofwelaho libu.” a (Valevi 17:11, 13) Njambi welukilile-ilukilile kwendeka eli lishiko. (Kwituluka mu Mashiko 12:16, 24; 15:23) Libulu lya Bajuda lya Soncino Chumash ngwalyo: “Maninga kubapandele kuwatulika, oloni banapande kuwetila hasi mu kumwesa ngwabo banu kubapandele kuwalya.” Wahi Kaisalele wapandele kwambata maninga a cuma ceka cije canana Njambi kuyoya, kuwatulika, nambe kuwapangesa.

Lishiko lya Mosesa lyahwile Mesiya mwatsile. Oloni biyongola bya Njambi ha kujela kwa maninga kubyatengulukile. Sipilitu ya Njambi yatwamenene tupositolo baleke baka-Klistu ngwabo ‘bajenjuke ku maninga.’ Eli lishiko kubapandele kulyombwanesa. Lyapwile lya seho ngecilika lishiko lya kujenjuka ku bupangala na ku tuponya. (Vilinga 15:28, 29; 21:25) Lingisi ya kulambula maninga na kuwaka mu munu mubyatumine manene mu myaka ya ma 1900, Bakaleho ba Yehova bazibukile ngwabo kulinga ngoco kulwisa Lijwi lya Njambi. b

Simbu imo ndotolo nasa kuleka mubezi ngwendi alambule-lambule maninga endi simbu kanda bamutabule, mangana nga kukakala bukalu, co bakapangese aje maninga endi abanatulikile. (Ei sakesi baisana ngwabo preoperative autologous blood donation, nambe ngwetu PAD) Oloni kwambata, kutulika na kwaka munu maninga mu ngila ei kulwisa biyendeka Mbimbiliya ku mukanda wa Valevi na ku Kwituluka mu Mashiko. Kutwapandele kutulika maninga. Tunapande kuwetila, co kulinga ngoco kunapu ngwe kuwelwisa kuli Njambi. Oloni ha simbu ino kutwesi mwisi ya Lishiko lya Mosesa. Nameme ngoco, Bakaleho ba Yehova bacisingimika binangulo bya Njambi bilimo, co banalyangwila ‘kujenjuka ku maninga.’ Ngeci, kutwesi kulambula maninga nambe kuwatulika mangana bakatwakewo, mwafwa Njambi nendeka ngwendi tunapande ‘kuwetila hasi.’ Kujeneka kulinga ngoco kulwisa mashiko a Njambi.

Bingila bikwabo bya kusakelamo nambe kwilula maninga a munu babenya kubililwisa mpundu na binangulo bya Njambi. Cakumwenako, baka-Klistu bamo bakataba kubambata maninga mangana bawelule, co munima bawetila. Kuli bingila bikwabo bya kusakelamo munu kupangesa maninga endi bije bibanasa kutuleka bandotolo.

Cakumwenako, simbu imo bandotolo mubakatabula munu bakalingisa maninga endi ete mu makina kupangesa sakesi ibasana ngwabo hemodilution. Co aje maninga akasala mu mubila wa mubezi bakawashingasana na bimo. Co aje maninga anakala na kwita mu likina bawelwisa lalo mu mubila wa mubezi mangana maninga endi ete ha seteko hawanapande kweta. Co lalo simbu imo nga ha mbandu hangongomoka maninga, co bandotolo banasa kuwambata na kuwasefa mangana bambateho maseluzi a kubenga abasana ngwabo red cells, co mubamanesa bawelwisa mu mubila wa mubezi. Ei sakesi baisana ngwabo cell salvage. Co lalo mu sakesi ikwabo, bandotolo bakatwala maninga a mubezi mu likina lije likapanga ngwe mubikapangela bilyo bya mubila (byakufwa ngwe mbunge, mashapala nambe binso). Co aje maninga anakala mu likina bawelwisa lalo mu mubila wa mubezi. Mu sakesi ikwabo, maninga bakawatwala mu likina lije lyasa kuwangununa (libasana ngwabo centrifuge) mangana lyangunune maninga amabwa na kutundisaho bije binabihya. Simbu imo bakalingi ngoco mangana bambateko mutamba umo wa maninga na kuupangesa ha mutamba weka wa mubila. Co lalo simbu imo bakambata maninga a mubezi na kuwapima nambe kuwakumbasana na bumbanda, co mubamanesa bawelwisa mu mubila wendi.

Kuli bingila bya kulisakelamo bya kuliseza-seza, bimo bicilibwezelela bene. Kwilula sakesi na sakesi na kwangwila banu sakesi ibanapande kubasaka nayo, keti cipangi cetu. Muka-Klistu na muka-Klistu napande kulyangwila ikeye babenya na kumona mubapangesela maninga endi nga bamutabula nambe nga belula maninga endi bambe nga bamusaka. Simbu kucili simbu, munapande kwihula ndotolo amileke bilingiwa ku maninga eni ha simbu ibamitabula nambe kumisaka. Co alyangwila babenya kwesekesa na citakutaku cendi. (Taleni cipalo.)

Baka-Klistu banapande kwanuka ngwabo banalikundika kuli Njambi, co lalo banapande ‘kumuzema na mbunge yabo yoshe na mwonyo wabo woshe na nzili yabo yoshe na bisinganyeka byabo byoshe.’ (Luka 10:27) Bakaleho ba Yehova kubalifwile na banu babangi mu kaye mwafwa bakebo bamona busamba bwabo na Njambi kupwa bwa seho manene. Ishamatanga ashaka banu boshe bakulahele maninga a Yesu. Mbimbiliya ngwayo: “Kwitila muli ikeye [Yesu Kristu], banatupatula na ndando ya kupatula kwitila mu maninga endi, eyo, banatukonekela byuma bitwabulumuna mwafwa ya bufuko bwa ngozi yendi yakama.”—Efeso 1:7.

[Mafutunoti]

[Cipalo/​Bikupulo]

LIHULENI NGWENI

Nga maninga ange amo akobela mu likina kutunda mu mubila wange, co lalo hamo kwasa kukala byuma bimo biwonowesa kwiluka mu mubila ha kasimbu kakandondo, kuma citakutaku cange cinjitabesa kumona ngwange awa maninga kuwatuhukile mu mubila, co kuwatondeka ‘kuwetila hasi ndi’?

Kuma citakutaku cange cinjinalongesa na Mbimbiliya cinjipaya nga njitaba sakesi imo ya kwambata maninga ange na kuwanzonga-nzonga na kuwelwisa lalo mu mubila wange ndi?