Kuma Simbu Yoshe Kubanga Kukale Lishiko lya mu Mbimbiliya Ndi?

MUMWAPWILE mu banike, bisemi beni bakele na kumyana mashiko kushwakumo. Ngeci mu mwakele na kukola mwanangukile ngweni bisemi beni bamyaka mbunge. Ha kupwa bakulunu hamo mucikapangesa binangulo bibamyanene bisemi beni te mucili mu banike.

Tatetu wa mwilu Yehova akatwana mashiko kwitila mu Lijwi lyendi Mbimbiliya. Cakumwenako, natubindika kulemesa tumponya, kulinga bupangala, bukoi na bwizi. (Kutuuka 20:1-17; Vilinga 15:28, 29) Omwo tunatwalelelaho “kukola mu bingila byoshe” ku sipilitu tulimwena ngwetu Yehova watwaka mbunge, co lalo mashiko endi keti amakalu kuwakabangeya.—Efeso 4:15; Isaya 48:17, 18; 54:13.

Nameme ngoco, ha bisimbu byabingi tukaliwana mu byuma bije kubyesi na mashiko a Mu mbimbiliya aje atuleka mpundu bitunapande kulinga. Ngeci bamo bakalizibi ngwabo nga kukwesi lishiko lya Mu mbimbiliya lije libaleka mpundu bibanapande kulinga, co basa kulilingila bibashaka. Bakendeka ngwabo ngwe Njambi nashakele bononoke byuma bimo ngwe nabana lishiko mpundu lya Mumbimbiliya lije libindika kulinga obyo byuma.

Baje bakasinganyeka mungila ei kubesi kwangula mwamubwa byakulinga, co munima bakalibeye mwafwa ya byuma bibanangwile. Bakebala ngwabo Mu mbimbiliya kumwakele lika mashiko, oloni mwakala na byuma bije bimwesa mwakasinganyekela Yehova. Omwo tulilongesa Mbimbiliya tuzibuka mwamubwa mwakamwenamo byuma Yehova. Co lalo tulongesa bwino citakutaku cetu kupangesa Mbimbiliya mu kwangula mwamubwa byuma bije bilitombola na cizango ca Njambi. Nga tulinga ngoco, co tuzibisa Yehova kubwaha ku mbunge, co lalo tubwahelela mwafwa ya kwangula mwamubwa byakulinga.—Efeso 5:1.

Myanja Yaibwa ya mu Mbimbiliya

Mu Mbimbiliya muli myanja yaibwa ya bangamba ba Njambi baje bangwile mwamubwa bya kulinga nameme kukwakele lishiko lije lyamwesele mpundu bibapandele kulinga. Tucisimutwiye hali Jozefu. Ha simbu yabyanenene munakazi wa Potifalo uje wakele na kumusindiya alilale nendi, kukwakele lishiko lije lyabindikile kulinga bupangala. Nameme ngoco, Jozefu wanangukile ngwendi bupangala bwapwa bwa bubi “kuli Njambi.” (Kushangumuka 39:9) Hamo Jozefu wazibukile byuma byalingiwile mu lihya lya Edeni, ngeci wanangukile ngwendi bupangala kubwalitombwele na bisinganyeka na cizango ca Njambi.—Kushangumuka 2:24.

Tucisimutwiyeni ha cakumwenako cikwabo. Mukanda wa Bilinga 16:3, umwesa ngwawo Paulu watwalele Timateo ku mukanda simbu kanda ashangumuke kuya nendi mu mangenzi a bumishinali. Co vesi 4 inendeka ngwayo Paulu na Timateo betile mu binganda co banene baka-kukulahela “mashiko aje abayongwele miluwa na bakulunu mu Yelusalema.” Amo a waje mashiko amwesele ngwawo baka-Kristu kubakele lalo mu lishiko lije lyendekele ngwalyo muka-Kristu woshe napande kuya ku mukanda. (Bilinga 15:5, 6, 28, 29) Bika byalingisile Paulu alizibe ngwendi Timateo wapandele kuya ku mukanda? Walingile ngoco mwafwa “Bayunda boshe baje bakele mu mitambela ije bazibukile ngeci ishe ya Timateo wapwile kaNgiliki.” Paulu walingile ngoco mwafwa kashakele kutanwisa bakwabo. Wakele manene mbunge baka-Kristu co wazibukile ngwendi bapandele “kulizimbula ku bitakutaku byoshe bya banu ku mesho a Njambi.”—2 Kolinte 4:2; 1 Kolinte 9:19-23.

Paulu na Timateo bapwile baka-kwangula mwamubwa byakulinga. Nga mutanda mukanda wa Loma 14:15, 20, 21 na 1 Kolinte 8:9-13; 10:23-33, mulimwena ngweni Paulu wakele mbunge bakwabo baka-Kristu, maneneni baje basele kutanuka nameme ha byuma bije kubyamonekele kupwa byabibi. Co lalo Paulu wendekele kutalesa kuli Timateo ngwendi: “Kunjesi na munu wakulifwa nendi, uje ali na cizango ngwe cange, co uje ali na cishota-mbunge ali yeni. Munu na munu alinakulimwena byendi babenya, keti a biñanda bya Yesu Kilistu. Oloni yeni babenya mwazibuka batijo Timateo nasholola bukaleo bwendi, ikeye napu ngwe mwana alinakupanga amo na ishe a muzimbu waubwa.” (Filipu 2:20-22) Aba baka-Kristu babali banatwakela mwanja waubwa utunapande kukabangeya. Aba baka-Kristu kubangwile lika byuma bibashakele bakebo, nameme kukwakele lishiko lyababindikile kulinga ngoco, oloni batembwininine cizemo ca Yehova na Yesu mu kwangula byuma bije kubizeyesa bakwabo ku sipilitu.

Tucisimutwiyeni hali Yesu Kristu uje natwakela mwanja waubwa. Ha ñanda yendi ya ha mukinda, Yesu wamwesele ngwendi kuli byuma byabingi byalibungila mu kwononoka mashiko a Njambi. Tunapande kusinganyekesesa ha byuma binalingisa Njambi atwane mashiko, kulinga ngoco kutukwasa twangule mwamubwa byakulinga. (Mateu 5:21, 22, 27, 28) Ngwe mutunamwena Yesu, Paulu, Timateo na Yosefa kubasinganyekele ngwabo nga kukwesi lishiko lyendeka ha byuma bimo, co munu napande kulinga mwashakela embwe. Bazibukile ngwabo mashiko akama abali apwile kuzema Njambi na kuzema bakwabo, ngeci byuma bibangwile kulinga byamwesele ngwabyo bakele na kwononoka awa mashiko abali akama.—Mateu 22:36-40.

Bika Bibalilongesako Baka-Kristu Ano Matangwa?

Ha kupwa baka-Kristu kutwapandele kumona Mbimbiliya kupwa ngwe libulu lya baka-mashiko na kubandamena ngwetu tuwanamo byuma byoshe bitunapande kulinga. Yehova akabwahelela manene nga tweseka mutwasela mwoshe kulinga byuma bije bimuzibisa kubwaha ku mbunge nameme nga kukwesi lishiko lituleka bitunapande kulinga. Ngeci kutwapandele kubandamena ngwetu mbimbiliya ituleke byoshe bitunapande kulinga, oloni simbu yoshe tunapande kumona byuma mwakabwimwena Yehova. (Efeso 5:17; Loma 12:2) Mwafwa bika kulinga ngoco kukazibisa Yehova kubwaha? Mwafwa kumwesa ngwabo tunaka cizango ca Yehova kulutwe. Co lalo kumwesa ngwabo twakandelela ku cizemo canatumwesa, ngeci netu tushaka kumutembwinina mukumwesa bakwetu cizemo. (Visimo 23:15; 27:11) Kutundaho nga tupangesa binangulo bya Mumbimbiliya mu kwangula byakulinga, co tupwa bakulikangula ku mubila na kusipilitu.

Tucisimutwiyeni mucitukwasela eci cinangulo.

Kwangula Mwamubwa Byakulizima Nabyo Buli

Tucisimutwiyeniko ha cakumwenako ca mukwenje uje ashaka kutolilila ku myaso imo. Nameme hamo nashaka muikembila ije myaso, oloni ananguka ngwendi byuma bibanendeka muje mu myaso binapu byabibi. Co lalo azibuka ngwendi ije myaso ikashongangeya banu kulinga bukenya. Ou mukwenje asinganyekesesa mwalizibila Yehova ha byuma byashaka kwangula kulinga, mwafwa wamuzema. Asa kuzibuka bati biyongola bya Njambi ha byuma byashaka kwangula kulinga?

Mu mukanda wasonekelele baka-ngalatiya, Paulu wendekele ha bipangi bya situ na bushuka bwa sipilitu. Ngeci tuzibuka byalibungila mu bushuka bwa sipilitu binapu cizemo, kubwahelela, kwoloka, mbunge ya kubandemena, ngozi, bubwa, likulahelo, kuwa mbunge na kukwata mbunge. Oloni bika byalibungila mu bipangi bya situ? Paulu ngwendi: ‘Bipangi bya situ binasholoka ha kujela, co binapu bupangala, mazilo, kulinga byuma byabibi kwa kujeneka shwamwa, kulemesa tumponya, budimona, bizindo, lwozi, lifuwa, butenu, bimata, kulyangununa, tubibunga twa kulimanena, cipululu, butakwa, bilika bya kalwa, na byuma bya cifweci. Njili na kuminangwila cimweja ha byuma ebi ngwe munjabangele kuminangula ngwange baje balinga ebi byuma kubakaswana Bumwene bwa Njambi.’—Ngalatiya 5:19-23.

Kuma mwananguka majwi a mamaneselelelo anendeka Paulu ngwendi, “byuma bya cifweci?” Paulu kendekele bipangi byoshe bya situ. Oloni Oku kukulumbununa ngwabo munu nasa kulinga byuma bije kendekele Paulu ha mukana wa bipangi bya situ. Ngeci banu banapande kupangesa mwamubwa cashu cabo ca kusinganyeka mangana bananguke byuma bije kubyesi ha mukana wa bipangi bya situ, bije binalifu na byuma ‘bya cifweci.’ Boshe baje batwalelelaho kulinga byuma byakulifwa na byuma bya situ byanendeka Paulu, kubakatambula Bumwene bwa Njambi.

Ngeci tunapande kunanguka byuma byazinda Yehova. Kuma kwakukalu kulinga ngoco? Cakumwenako, ndotolo namileke kulya bushuka bwabungi na bisapa-sapa oloni ngwendi keti mulye byakulya bya mazi manene na bije bilifwa nabyo. Kuma kwasa kumikaluwila kunanguka ngweni mbata [butter] ili manene na mazi ndi? Tucimoneni lalo ha bushuka bwa sipilitu na bipangi bya situ. Kuma myaso yashaka kutolilila uje ndolome wa mukwenje itunabanga kwendeka, yaibwa ndi yaibi? Keti yaibwa, mwafwa kuimwesa bifwa byabibwa byakufwa ngwe cizemo, bubwa, kukwata mbunge nambe bifwa byeka bya bushuka bwa sipilitu. Ngeci uje ndolome wa mukwenje kapandele kubandemena ngwendi kubanga kukale lishiko limwesa ngwalyo ije myaso kuilitombola na bisinganyeka bya Yehova. Eci cinangulo hanga cipanga na ku byuma bya kulizima nabyo buli byakufwa ngwe mabulu a kutanda, mafilimu, mapulogilamu aha tibi, bweho bwa ha makina, intaneti na byuma bikwabo.

Kwangula Mwamubwa Bya Kuzala

Mu Mbimbiliya muli binangulo lalo byabibwa bije byendeka ha zalesi. Binangulo bilimo bikakwasa baka-Kristu bakale na zalesi yaibwa. Nga twangula mwamubwa bitushaka kuzala nambe mutushaka kusholokela co tuzibisa Tatetu wa mwilu kubwaha. Yehova waka mbunge mutukasholokela nameme katwanene mashiko mpundu aje amwesa bitunapande kuzala. Banu bashaka kuzala byuma byakulise-seza kuya na kumitambela kubakala. Co lalo byuma bibashaka manene kuzala banu bikatenguluka mukwita kwa simbu. Nameme ngoco, Yehova akana banu bendi mashiko aje abatwamenena kwesekesa na simbu na kumutambela kubakala.

Cakumwenako, 1 Timateo 2:9, 10 ngwayo: “Co njishaka lalo banakazi bapwe baka-kumwesa kulikehesa na mana abo a buzalo bwabo, co banapande kuzala mwamubwa, keti na biñambu byakubinda mweka na mweka, nambe na ngolinde nambe yabubwa bweka, nambe na makwalale akubwaha manene, nambe na binanga byandando yakama oloni na bilinga byabibwa, ngwe mucinapande kuli banakazi baje banapu baka-kukulahela.” Ngeci bandolome na bandokazi banapande kunanguka zalesi ibamona banu kupwa ya kasingimiko ku mutambela kubakala. Zalesi ya muka-Kristu kuyapandele kwonowesa banu kutambula muzimbu waubwa. (2 Kolinte 6:3) Tunapande kwakela bakwetu mwanja waubwa ha sholokesi yetu, ngeci kutwapandele kwangula lika bitushaka yetu oloni tunapande kunanguka mubalizibila bakwetu ha byuma bitwangula kuzala.—Mateu 18:6; Filipu 1:10.

Nga muka-Kristu ananguka ngwendi zalesi nambe sholwesi yendi inasa kutanwisa bakwabo, co napande kukabangeya mwanja wa Paulu wa kwaka manene mbunge bakwetu na kujeneka kulinga byuma bije bibatananwisa. Paulu wendekele ngwendi: ‘Njitembwinineni, ngecilika yange munjili na kutembwinina Kristu.’ (1 Kolinte 11:1) Wendekele lalo hali Yesu ngwendi: ‘Mwafwa nameme Kristu kalingile byuma bije byazibisile ikeye lika kubwaha.’ Paulu wanene baka-Kristu cinangulo cacibwa ngwendi: “Yetu tunakolo mukukulahela tunapande kukwasa baje kanda bakole mukukulaela kwabo ngeci bambate bitele byabo. Kutwapandele kulibwahelelesa yetu babenya embwe. Oloni tubaboshe tunapande kubwahelelesa bakwetu mukubalingila byabibwa, ngeci bakole mukukulahela.”—Loma 15:1-3.

Bika Byasa Kutukwasa Twangule Mwamubwa Byakulinga?

Bika bitukwasa twangule mwamubwa byakulinga nameme Yehova katwanene lishiko mpundu lije limwesa byuma bitunapande kulinga? Nga simbu yoshe tutanda lijwi lya Njambi na kulilongesalyo na kusinganyekesesa ha byuma bitutanda co tubwezelela ku cashu cetu ca kwangula mwamubwa byakulinga. Oloni kulinga ngoco kukambata simbu. Ngeci lika mwakeshwalela mwanike kukola, na kukola ku sipilitu nakwo kukambata simbu. Ngeci tunapande kukala na mbunge ya kubandamena, co lalo kutwapandele kuzeya nga tunanguka ngwetu kuli ha tunapande kupangela. Kwita kwa simbu lika kukwasa kutukwasa tupwe baka-kwangula mwamubwa byakulinga. Oloni tunapande kupangase mwamubwa ije simbu mu kusinganyekesesa ha Lijwi lya Njambi na kuyoya mu kulitombola na binangulo bilimo.—VaHevelu 5:14

Nga twononoka binangulo byatwana Yehova co tumwesa ngwetu tushaka kupwa ba kulongwa kuli ikeye. Oloni nga twangula kulinga byuma bije bizibisa Yehova kubwaha nameme kukwesi lishiko lya mu Mbimbiliya lituleka kulinga ngoco, co tumwesa ngwetu twamuzema. Kukola ku sipilitu kutukwasa tutwaleleho kutembwinina Yehova na Yesu. Co lalo tukala na lishungu lya kupangesa binangulo bya mu Mbimbiliya mu kwangula mwamubwa byakulinga. Nga tuzibisa Yehova kubwaha mu byuma bitwangula kulinga, co netu tupwa bakubwahelela manene.

[Bikupulo]

Zalesi ya banu yapwa ya kuliseza-seza kwesekesa na ku mutambela kubakala oloni binangulo bya mu Mbimbiliya bikebyo binapande kututwamenena omwo twangula byakulinga