Bihula bya Baka-kutanda

Mbimbiliya kuyendekele bya kumbolesa binganja, co Bakaleho ba Yehova bakabyanena bikoni kumbolesa binganja nga kuli bimo bibanwa?

Kumbolesa binganja bya binyu nambe cifwa ceka ca bwala kwashwile laja, nameme lingisi yaliseze mu mutambela na mutambela. Bisimbu bimo bakambolesa binganja hamolika. Kakangi uje akashangumuka akashungwiya mukwabo kupwa wa kubwahelela, bukangule bwabubwa, kuyoya simbu yailaha, nambe byuma byeka. Bamo bakendeka bibanalizibasana oku banakwatelela binganja bya binyu nambe kubijundwila mwilu. Kutundaho, co banwa. Banu babangi ngwabo kulinga ngoco kukwabihile. Oloni kuli bimo bikalingisa Bakaleho ba Yehova bajeneke kulinga ngoco.

Keti ngwabo baka-Klistu kubakulahela ngwabo munu asa kupwa wa kubwahelela nambe kukala na bukangule bwabubwa. Mu mukanda ubasonekelele bikungulukilo, cibunga ca kutwamenena camanesele na lijwi lije linasa kulumbununa ngwabo ‘mukale na bukangule bwabubwa,’ ‘kaleni mwamubwa,’ nambe ‘tumishungwiya bubwa.’ (Vilinga 15:29) Bangamba ba Njambi bamo kusañulu bendekele kutalesa ku bimyene ngwabo: “Shukulu yange . . . ayoye ku myaka yoshe” nambe “Shukulu, yoya ku myaka yoshe.”—1 Vimyene 1:31; Nehemiya 2:3.

Kumbolesa binganja kwashangumukile bati? Kaposhi ka Kukengela ka January 1, 1968 kakele na majwi a mu libulu lya The Encyclopædia Britannica (1910), Volyumu 13, liputa 121 aje endeka ngwawo: “Cisholoka kushungwiya munu bukangule bwabubwa na kunwa byuma bimo omwo munu alinga ngoco kwatunda ha cisemwa cimo ca laja ca bulombelo ca kunwa byuma bimo kupwa ñombelo ya binjambi nambe batsi. Bagriki na Baloma mubakele na kulya, bakele na kwitila bwala kupwa ñombelo ku binjambi babo, co lalo ha bilika bya kulya bakele na kubunwa kupwa ñombelo ku binjambi na ku batsi.” Eli libulu lyatwaleleleleho ngwalyo: “Cuma cimo cendelelele na kunwa byuma bimo kupwa ñombelo ku binjambi nambe batsi capwile kushingwiya banu bukangule bwabubwa na kunwa byuma bimo.”

Kuma ebi byuma kubicili ndi? Mu 1995, libulu lya International Handbook on Alcohol and Culture lyendekele ngwalyo: “Cisholoka ngwe [kumbolesa binganja nambe kubijundwila mwilu] kwapwile mutamba wa bilika bya kwana byuma bimo bya cifwa ca mema bibamwene kupwa bya kujela ngwabo ñombelo ku binjambi: banu bakele na kwana maninga nambe binyu, ngwabo bakeboco bawana bibezikiso. Co kwakele na kukala lilombelo libakele na kulombela mu bwihi ngwabo ‘yoyeni simbu yailaha!’ nambe ‘mupwe ba kulikangula!’”

Oloni kukulumbununa ngwabo nga cuma cimo catunda mu bulombelo bwa makuli nambe hamo cinalifu na ca bulombelo bwa makuli, co ngamba ya Yehova kapandele kukala naco nambe kucipangesa. Kuli cakumwenako ca mapomingilanete. Libulu limo lyendekele ngwalyo: “Cisholoka ngwe mapomingilanete bakele na kuapangesa kupwa cimweso cimo ca kujela mu bulombelo.” Nameme ngoco, Njambi washikile ngwendi ku mukundwilo wa buzalo bwa kapilistu wakama kukale mapomingilanete a kulinga ha bwanda. Co lalo mapomingilanete bawapangesele mu kubwasa bingunzi bya tempele ya Solomoni. (Kutuuka 28:33; 2 Vimyene 25:17) Kanzeya ka ku munye nako bakapangesele mu bulombelo. Oloni banu babangi kubazibuka ngoco. Bazibuka lika ngwabo nga munu nazala kanzeya, co cimweso ca kumwesa ngwabo ali mu bulo.

Batico kupangesa binyu ku byuma bya kukundama ku bulombelo? Cakumwenako, simbu imo banalume ba mu Shekeme baje bakele na kulemesa Mbale ‘baile mu njibo ya njambi yabo, co bakalile na kunwa na kusinga Ambimeleki’ muna Ngilyone. (Maako 9:22-28) Kuma munu wa kulongwa kuli Yehova wasele kulikwatasana nabo mu cilika eci ca kunwa na kuleka njambi wa makuli alingeko bimo kuli Ambimeleki ndi? Simbu imo Baisalele babangi mubatengulukilile Yehova, Amose wendekele ngwendi: “Ha mutambela na mutambela woshe wa kulemesela, banu bali na kulala . . . Mu njibo ya njambi yabo banwilamo binyu bibanambata kuli baje babakumwisile bimbongo.” (Amose 2:8) Kuma bangamba ba Yehova ba busunga basele kulikobelesa mu byuma bya cifwoco nameme nga obyo binyu babitilile kupwa ñombelo ku binjambi nambe kubinwa mu cifwa ca kubalemesa ndi? (Njelemiya 7:18) Kuma ngamba ya Njambi wa busunga wasele kujundwila mwilu nganja ya binyu na kwendeka ngwendi njambi umo alingeko bimo ku munu, nambe kushungwiya munu bubwa kulutwe ndi?

Bisimbu bimo, bangamba ba Yehova nabo bakele na kwolwela maboko abo mwilu na kumulomba byuma byabibwa. Bakele na kwolola maboko abo kuli Njambi wa busunga. Mbimbiliya ngwayo: “Solomoni wemanene kulutwe lwa mutula, co wolwele maboko endi mwilu, walombelele ngwendi, ‘Shukulu Kalunga Njambi ya Isalele, kukwesi njambi wa kulifwa nobe . . . Tolilila kulomba kwange ngamba yobe na ku malombelo a banu bobe . . . Omwo mwilu muwakala tuzibe na kutusambesa.’” (1 Vimyene 8:22, 23, 30) Mu ngila imolika, Ezela wendekele ngwendi: ‘Shangazaleni Shukulu Kalunga . . . Co banu boshe bajundwile maboko abo mwilu bakumbulwile ngwabo, ‘Ameni! Ameni!’ Co batsikamene na kulemesa, na bihanga byabo hasi.’ (Nehemiya 8:6; 1 Timateo 2:8) Aba bangamba ba Yehova kubolwele maboko abo kuli njambi umo wa sande nambe laki.—Isaya 65:11.

Banu babangi baje bakambolesa binganja nga kuli bimo bibanwa hamo kubesi kuzibuka ngwabo kulinga ngoco kunapu kulomba binjambi ba makuli bababezikise, co lalo hamo kubasa kuwana na mwakulumbunwina bibakajundwila binganja mwilu. Nameme ngwabo kubesi kusinganyekesesa ha ñanda ei, eci kucilumbununa ngwabo baka-Klistu ba busunga nabo banapande kulinga bibakalingi.

Co lalo bisimbu bimo, Bakaleho ba Yehova kubesi kulinga bimweso bimo bibakalingi banu babangi. Cakumwenako, banu babangi bakalingi bimweso kutalesa ku bizibukiso bya lifuti bya kufwa ngwe pandela, nameme kubesi kumona ngwabo kulinga ngoco kunapu kubilemesa. Baka-Klistu ba busunga kubesi kwonowesa banu kulinga ebi bimweso. Nameme ngoco, kubesi kubilinga. Mukukakala bilika bya cifweci, Bakaleho bakalingi mwoshe mubakasela mangana keti bakaleko nga citaba nambe kujeneka kubiisila obo babilinga. Bakalingi mwoshe mubakasela nambe nga kubali kujeneka kulinga bimweso bya kwimanena lifuti bije kubilitombola nebi biyendeka Mbimbiliya. (Kutuuka 20:4, 5; 1 Yowano 5:21) Ano matangwa, banu babangi kubesi kumona kumbolesa binganja nga kuli bimo bibanwa banu kupwa cimweso cije cinakundama ku bulombelo. Kuli binangulo bimo bya mu Mbimbiliya bikalingisa baka-Klistu ba busunga bajeneke kumbolesa binganja nambe kubijundwila mwilu nga kuli bimo bibanwa. Ei lingisi yatunda ha cilika cimo ca bulombelo bwa makuli, co nameme ano matangwa, banu babangi bamona kulinga ngoco kupwa ngwe kulomba bibezikiso nambe bukwasi kwilu kuje kuli umo ibamona ngwabo ali na nzili itubakana ya banu.—Kutuuka 23:2.