NDOLOME Julian wendekele ngwendi: “Munjazibile mutambi umwesa ngwawo munange banamutundisa mu cikungulukilo, njazeyele manene. Ikeye munange wa ntwantwa, co twalizibasanene manene. Twakele na kupangela hamo bipangi byabingi. Wapwile mwana wamubwa manene, oloni mu kwita kwa simbu washangumukile kulinga byuma byabibi. Mwebwange wakele na kulila kushwa kumo, co kunjazibukile mwakumuzembelekela. Twalizibile ngwetu hamo kutwamulele mwamubwa.”

Kutundisa munu mu cikungulukilo kunapu bati kumwesa cizemo okuni kulingisa banu balizibe kubabala ku bimbunge? Bisoneka bimwesa bati ngwabyo kulinga ngoco kunapande? Co bika bikalingisa munu bamutundise mu cikungulukilo?

Kuli byuma bibali bikalingisa Mukaleho wa Yehova bamutundise mu cikungulukilo. Muka-Kristu wa kumbwitika basa lika kumutundisa mu cikungulukilo nga alinga bubi bwakama, co lalo katenguluka.

Yehova katondo ngwendi tupwe ba kulumbunuka. Nameme ngoco, natungu mashiko abanapande kukabangeya bangamba bendi mangana bapwe ba kujela kuli ikeye. Cakumwenako, Yehova kashaka ngwendi tulinge bupangala, kulemesa tumponya, kwiba, kulyapula bakwetu, kutsiya, na kulinga bilinga bya budimona.—1 Koli 6:9, 10; Kujo 21:8.

Mashiko a Yehova amasi kuwakabangeya, co lalo atunyungilila. Tubaboshe twashaka kuyoya na banu ba bilinga byabibwa baje batwasa kukulahela. Kwahi kweka kutwasa kuwana banu ba cifweci kubanga mu cikungulukilo, mwafwa ha simbu itukalikundika, tubaboshe tukakulahesa ngwetu tutwalelelaho kuyoya mu kulitombola na binangulo bya mu Lijwi lya Njambi.

Bati oni nga muka-Kristu wa kumbwitika alinga bubi bwakama mwafwa ya kujeneka kulumbunuka? Bangamba ba Yehova ba kulongwa bamo kusañulu basebukile, oloni Yehova kabombilile kuti. Cakumwenako, Mwene Devidi walingile bukoi na kutsiisisa munu, oloni kapolofweto Natane wamulekele ngwendi: “Shukulu Kalunga nakusambesa ku bubi bwobe.”—2 Samwe 12:13.

Njambi wakonekelele mwafwa watengulukile mu busunga. (Myaso 32:1-5) Ngeci, ngamba ya Yehova ano matangwa basa lika kumutundisa mu cikungulukilo nga katenguluka nambe nga atwalelelelaho kulinga bubi. (Vili 3:19; 26:20) Nga bakulunu batala ñanda ya munu nalingi bubi bwakama bananguka ngwabo katengulukile, banapande kumutundisa mu cikungulukilo.

Nga munu ibanatundisa mu cikungulukilo napu kabushoko nambe kabusamba ketu, tunasa kuliziba ngwetu kubamuzibilile ngozi nambe ngwetu banamulingi mwamubi. Oloni Lijwi lya Yehova limwesa ngwalyo kutundisa munu mu cikungulukilo kunapu kumwesa cizemo.

Yesu wendekele ngwendi: “Mana akasholoka kupwa a kusungama mu bipangi byawo.” (Mateo 11:19) Kutundisa munu mu cikungulukilo capwa cuma cacibwa, co kuli byuma byabibwa bikatundu mu kulinga ngoco. Tusimutwiyeniko ha byuma bitatu.

Kutundisa munu mu cikungulukilo kujelesa lizina lya Yehova. Ha kupwa Bakaleho ba Yehova, bilinga byetu binakundama lizina lyendi. (Isaya 43:10) Bilinga bya mwana binasa kushawisa bisemi nambe kulingisa babashangale. Mu ngila imolika, bilinga bya banu ba Yehova binasa kulingisa banu bamushangale nambe kumushaula. Banu basingimika lizina lya Njambi nga banu bendi bakabangeya mashiko endi mu kuyoya kwabo. Kunalifu na mu simbu yayoyele Ezekiyele. Ha simbu oyo, banu bazibukile ngwabo Bajuda bapwile banu ba Yehova.—Ezeki 36:19-23.

Nga tulinga byuma byabibi, co tushawisa lizina lya Njambi lya kujela. Kapositolo Petulu wanangwile baka-Kristu ngwendi: “Ha kupwa bana ba kwononoka, keti mutabese mashungu amwakele nawo mumwakele kunzimba amimunge, oloni pweni ba kujela mu bilinga byeni byoshe ngwe uje wamisanene mwanapu Wakujela, mwafwa banasoneka ngwabo: ‘Munapande kupwa ba kujela, mwafwa yange nji wa kujela.’” (1 Petu 1:14-16) Nga tukala na bilinga bya kujela, co tulingisa banu basingimike lizina lya Njambi.

Nga Mukaleho wa Yehova alinga byuma byabibi, babusamba bendi na banu banalizilila nabo banasa kuzibuka. Ngeci, kumutundisa mu cikungulukilo kumwesa ngwabo banu ba Yehova bapwa ba kujela, co bakakabangeya binangulo bya mu Mbimbiliya mangana batwaleleleho kupwa ba kujela. Munalume umo waile ku Njibo ya Bumwene mu Switzerland na kukaleka bandolome ngwendi atonda kupwa Mukaleho. Walingile ngoco mwafwa ndokazi yendi bamutundisile mu cikungulukilo mwafwa ya bilinga byendi byabibi. Ou munalume wendekele ngwendi atonda kulikwatasana na munga ije kuyesi kwecelela “banu ba bilinga byabibi.”

Kutundisa munu mu cikungulukilo kunyungilila cikungulukilo na kucilingisa citwaleleleho kupwa ca kujela. Kapositolo Paulu wanangwile baka-Kolinte ngwendi kutabesa baka-bubi baje kubashaka kutenguluka batwaleleleho kukala mu cikungulukilo kunasa kunena bukalu. Wesekesele bilinga byabo byabibi ku musima uje unasa kufutunwisa mukasha wa likende. Wendekele ngwendi “tumusima twatundondo tufutunwisa mukasha woshe.” Co wabanangwile ngwendi: “Tundiseni munu wamubi mukati keni.”—1 Koli 5:6, 11-13.

Cisholoka ngwe ou “munu wamubi” yendekele Paulu wakele na kulinga bubi bwa shakelo. Co banu bamo mu cikungulukilo bashangumukile kumona ngwe bilinga byendi kubyabihile. (1 Koli 5:1, 2) Ngwe uje munu bamutabesele kukala mu cikungulukilo, ngwe baka-Kristu bakwabo bamwene ngwabo kukwabihile kulinga byuma byabibi byalisalele muje mu nganda. Kwecelela baka-bubi baje kubashaka kutenguluka mu cikungulukilo, kulingisa bakwabo bamone ngwabo kukwesi seho ya kukabangeya mashiko a Njambi. (Kwambu 8:11) Co lalo kwasa kulingisa baka-bubi baje kubashaka kutenguluka bapwe ngwe “mamanya aje anabanda kwisi ya mema,” co basa kuzeyesa likulahelo lya bakwabo mu cikungulukilo.—Yunda 4, 12.

Kutundisa munu mu cikungulukilo kwasa kumulingisa alilule. Simbu imo, Yesu wendekele bya mukwenje umo uje watundile hembo lya ishe, co wakashandwele byuma byendi mu kuyoya buyoye bwabubi. Mwakele kuje, uje mwana wa kuzimbala wanangukile ngwendi kuliyoyela kwakukalu, co lalo washangumukile kuliziba bulika. Ngeci, walilwile, co watengulukile na kwiluka kwimbo lyabo. (Luka 15:11-24) Yesu wamwesele ngwendi ishe uje wamuzemene, wabwahelelele munendi mwatengulukile. Kuzibuka mwalizibilile uje cisemi kutukwasa kuzibisisa mwakalizibila Yehova. Natuleke ngwendi: “Kunjesi kubwahelela ha kutsa kwa muka-bubi. Njishaka kumumona naseza kulinga bubi, co ayoya.”—Ezeki 33:11.

Ngwe mwa uje mwana wa kuzimbala, baje banatundu mu cikungulukilo banaseze naanga yabo ya ku sipilitu, co nabo banasa kunanguka ngwabo banazimbala. Byuma byabibi bibaliwana nabyo mwafwa ya bubi bubanalingi na byuma byabibwa bibanuka bibakele na kulikuwa mubakele na busamba bwabubwa na Yehova na banu bendi, binasa kubalingisa balilule na kutenguluka.

Ha kulinga tukwase munu natundu mu cikungulukilo alilule na kutenguluka, tunapande kukala na cizemo na kupwa ba kusimpa. Muka-kwimba Devidi wendekele ngwendi: “Nga muka-kusungama anjipupa, co anjimwesa cizemo cije kucesi kutenguluka, nga anjinangula, kunapu ngwe anjitila mazi ku mutwe.” (Myaso 141:5, NWT) Cakumwenako eci: Acisinganyekeni ngweni munu ali na kulya cibundu na situ, co pindi ya situ imukwata ha mulibu. Ngeci, ahwilila na kuzeya. Nga kukwesi amukwasa bwasi-bwasi, nasa kutsa. Oloni kabusamba kendi amupupa mbanda ha mwongo mangana oyo pindi itunde. Nameme mbanda yamupupa ibabala, yasa kumwobola. Mu ngila imolika, Devidi wanangukile ngwendi muka-kusungama nasa kumwolola mangana akale bwino.

Kutundisa munu nalingi bubi mu cikungulukilo kunapu kumwolola. Munima ya myaka 10, muna ndolome Julian itunabanga kwendeka, watengulwile futisi yendi, co welukile mu cikungulukilo. Ha simbu ino napu mukulunu mu cikungulukilo. Wendekele ngwendi: “Kunjitundisa mu cikungulukilo kwanjilingisile njilimwene bubi bwa bilinga byange. Cili bene, kunjinangula mu ngila ei kwapandele.”—Heve 12:7-11.

Kutwesi kuliziba bwino nga munu banamutundisa mu cikungulukilo. Nameme ngoco, kumutundisa mu cikungulukilo kumukwasa eluke kuli Yehova. Ngeci, tubaboshe tunapande kulingako bimo mangana ebi biyongola bilishulisilile.

Bakulunu baje bakakala na cipangi ca kuleka munu ibanatundisa mu cikungulukilo ou muzimbu waubi bakeseka mwoshe mubakasela kumumwesa cizemo ngwe Yehova. Mubakamuleke bibanangula, bakamulumbunwina mwamubwa mu cizemo byanapande kulinga mangana eluke mu cikungulukilo. Co lalo banasa kubwahesa kwendela baje banamwesa ngwabo bashaka kutenguluka mangana babanukise bibanapande kulinga mangana beluke mu cikungulukilo.

Naanga ya munu natundu mu cikungulukilo yasa kumwesa ngwayo yamuzema hamolika na cikungulukilo nga imanena bibanakula bakulunu. Julian ngwendi: “Anga wacipwile munange, oloni bilinga byendi byatwangunwine.”

Boshe mu cikungulukilo basa kumwesa cizemo nga becela kulikwatasana na munu ibanatundisa mu cikungulukilo na kusimutwiya nendi. (1 Koli 5:11; 2 Yowa 10, 11) Nga balinga ngoco, bamwesa ngwabo Yehova nalingi mwamubwa kumunyanyamesa kupangesa bakulunu. Co lalo banapande kumwesa cizemo na kukwasa naanga yendi ije ili mu busiwa bwakama mangana keti ilizibe ngwayo nayo kuyapandele kulikwatasana na bandolome na bandokazi.—Loma 12:13, 15.

Julian wendekele ngwendi: “Kutundisa munu mu cikungulukilo kunapande mwafwa kukatukwasa tuyoye mu kulitombola na mashiko a Yehova. Kukazibisa kubabala ku mbunge hakulibanga, oloni mu kwita kwa simbu kukanene bubwa. Ngwe njatwaleleleleho kulikwatasana na munange, ngwe kelukile mu cikungulukilo.”