Yeni ku mithzimbu

Yeni ku mitwe ya viñanda

MUTWE WAKAMA | VIÑANDA VIJE VIMWETHA MUINOVOKELELEMO MBIMBILIYA

Mbimbiliya Yovokele ku Mavoko a Vaka-Kulwitha

Mbimbiliya Yovokele ku Mavoko a Vaka-Kulwitha

VANU VASHAKELE KUINYONGETHA: Vantwama va mu vupolitiki na va mu vulombelo vakele na viyongola vya kulwitha muthzimbu wa mu Mbimbiliya. Kakangi vakele na kupangetha ndthzili ivakele nayo mu kushaka kwonowetha vanu kukala na Mbimbiliya na kuipulinta nambe kuinungulula. Kengeni evi vyakumwenako vivali:

  • Mu 167 B.C.E., Mwene Antiochus Epiphanes, uje wapwile mwene wa vaSeleucid, washakele ngwendi vaYunda voshe vakale mu vulombelo vwa chiNgiliki, washikile lalo ngwendi Vithoneka vya chiHevelu vyoshe vavinyongethe. Heinrich Graetz, muka-kulilongetha vya mithzimbu ya kuthañulu wathonekele ngwendi vanu va Antiochus “vakele na kutavothzola mavulu a kuthzenga aje akele na Mashiko na kuwenyeka hoshe hoshe havakele na kuwawanena, cho vakele na kuthsiya vaje vashakele kuwanyunga.”

  • Myaka ya Kuthañulu: Vantwama va mu Katolika, valuvalele omwo vathzivukile ngwavo vanu vavo vamo vali na kwambulula vyuma viyalongetha Mbimbiliya kutuvakana vivali na kulongetha vakevo, mukemwo vashakele kunyongetha vanu voshe vaje vakele na mavulu eka a Mbimbiliya, na kuthethza lika vaje vakele na livulu lya Myatho mu chiLatin. Vulombelo vumo vwashikile ngwavo vanu vavwo “vatondethethe mwamuvwa vanu vaje vali na Mbimbiliya . . . mu vinjuvo vyavo na kushitwothzola ha myela haje havakelekele vanu va chifwa echi. . . Nga vawana Mbimbiliya mu njuvo ya munu, cho vathsiya vavenya njuvo.”

Ngwe vanu vaje vathzindile Mbimbiliya vathele kuinyongetha, ngwe muthzimbu wa mu Mbimbiliya wanyonga.

Nameme viMbimbiliya vashakele kuvinyongetha na kuvyenyeka na kuthsiya Tyndale muka-kunungula mu 1536, oloni Mbimbiliya ya Vundele yanungulwile William Tyndale yovokele.

MUYOVOKELELEMO MBIMBILIYA: Mwene Antiochus wakelele manene mana ku lifuti lya Isalele, oloni vaYunda vatungile na mu mafuti akwavo. Vaka-kutondethetha ngwavo mu chita cha myaka cha kulivanga, vaYunda va kutuvakana 60 pesenti vakele na kuyoya mu mafuti eka. VaYunda vakele na kutulika mavulu a Vithoneka mu masinangonge avo, cho hanga akewo lalo avapangethele na vanu vaje vayoyele munima yavo, kwambatethelela na vaka-Kilisitu.—Vilinga 15:21.

Mu myaka ya kuthañulu, vanu vaje vathzema Mbimbiliya vakanyamenene mapaketho, cho vatwaleleleho kunungulula Vithoneka. Nameme ha thimbu kwajenekele makina a kupulintisa mu chiita cha myaka cha vu 15, mitamba imo ya Mbimbiliya mpamo yakeleko mu vindaka 33. Kutundoho, Mbimbiliya vainungulwile na kuipulinta mu vwingi.

VYUMA VYATUNDILEMO: Nameme ngwavo vimyene va ndthzili na vakulunu va mu malombelo vashakele kunyongetha Mbimbiliya, oloni Mbimbiliya likelyo livulu livali na kunungulula na kupangethzela manene mu kaye. Ili na kukwatha vanu va mu mafuti a kulithethzathethza na vindaka vya kulithethzathethza mu kuyoya kwavo.