KAPETULU 12
Endekeni Majwi ‘Amavwa Aje Atunga’ Vakweni
“Kethi mupangethe majwi amavi omwo mwendeka, oloni pangetheni majwi amavwa a kukwatha, aje atha kutunga.”—EFESO 4:29.
1-3. (a) Vwana muka vumo vwanatwana Yehova, cho tunatha kuvupangetha vati mwamuvi? (b) Tunapande kupangetha vati vwana vwa kwendeka mangana tukale mu chithzemo cha Njambi?
MULITHZIVA vati nga munu imwathzema apangetha mwamuvi vwana vumunamwana? Twendeke ngwetu munamwanene kinga, cho munanguka ngweni ali na kuyendetha mwamuvi na kuvulumuna vanu. Muvihilila manene, indi vati?
2 Chashu cha kwendeka majwi amavwa chapwa vwana vwa kutunda kuli Yehova, uje wapwa muka-kwana “chashu choshe chachivwa na vwana vwoshe vwavuvwa.” (Yakomba 1:17) Ovu vwana vwatwangununa ku tuthitu, cho vukatukwatha kuthzivuka viyongola vya vakwetu, nomwo muvali na kulithzivila. Ngechi mwaije kinga, munu natha kupangetha mwamuvi majwi. Yehova akalithzivi kuvihya nga tupangetha majwi aje athzivitha vakwetu kuvavala ku vimbunge na kuvaluvaletha.
3 Tunapande kupangetha mwamuvwa vwana vwa kwendeka vwanatwana Yehova mangana tukale mu chithzemo chendi. Yehova natuleke endekethi ije yatha kumuthzivitha kuvwaha. Lijwi lyendi lyendeka ngwalyo: “Kethi mupangethe majwi amavi omwo mwendeka, oloni pangetheni majwi amavwa akwatha, aje atha kutunga na kumyana vije vimunajeneka, ngechi vyoshe mwendeka vikapwe vyavivwa kuli voshe vaje vamitolilila.” (Efeso 4:29) Tuthimutwiyeni mutunapande kunyungila endekethi yetu na endekethi itunapande kujenjuka, nomwo mutwatha kwendeka majwi ‘amavwa aje atunga’ vakwetu.
VITUNAPANDE KUNYUNGILA ENDEKETHI YETU
4, 5. Vithimo vya mu Mbimbiliya vinalumbununa vati ndthzili yakala mu majwi atukendeka?
4 Kuli vyuma vyavingi vitulingitha tunyunge endekethe yetu. Cha kulivanga, majwi akala na ndthzili. Ku Vithimo 15:4 vendeka ngwavo: “Majwi a ngothzi apwa chemba chachivwa, oloni majwi amakalu, akavavaletha ku mbunge.” * Ngwe muje mema muwakakoletha muti uje unajujwa na majwi amavwa nawo atha kukanyametha uje awatolilila. Oloni kupangetha majwi amavi kunatha kuvavaletha vakwetu ku mbunge. Majwi atwendeka ali na ndthzili ya kuvetwetha vakwetu nambe kuvakangwitha.—Vithimo 18:21.
5 Kuli chithimo chikwavo lalo chije chendeka ha ndthzili ya majwi. Chendeka ngwacho: “Kwendeka majwi alishamena avinjitha ku mbunge ngwe munu vativi moko ya mukwale.” (Vithimo 12:18) Kulupothzoka kwendeka kwatha kuvinjitha vakwetu ku mbunge na kuthsiya vuthamba. Mwathziva laja ku mbunge longoto ha majwi amo avamyendekele ndi? Oloni echi chithimo chendeka lalo ngwacho: “Majwi a kwendeka mwamuvwa akahwimitha mbunge.” Majwi amavwa a kutunda ku munu uje ali na mana a vuNjambi atha kukangwitha mbunge yetu na kukanyametha vuthamba. Mwatha kwanuka litangwa limwathzivile majwi amavwa aje amikanyamethele ndi? (Tandeni Vithimo 16:24.) Kuthzivuka ngwetu majwi akala na ndthzili, kutukwatha twendeke majwi aje akanyametha vakwetu, kethi aje avaluvaletha embwe.
Majwi amavwa akathzivitha munu kuvwaha
6. Vika kwapwila kwakukalu kunyunga ndaka yetu?
6 Nameme tulinge vati, kutwatha kunyunga ndaka yetu thimbu yoshe. Chuma cha mu chivali chije chitulingitha tunyunge endekethi yetu echi: Vuvi na kujeneka kulumbunuka vikatulingitha tupangethe mwamuvi ndaka yetu. Majwi atukendeka akatundu mu mbunge yetu, cho ‘viyongola vya vimbunge vyetu vyapwa vyavivi.’ (Kushangumukas 8:21; Luka 6:45) Ngechi kunyunga ndaka yetu kwapwa kwakukalu. (Tandeni Yakomba 3:2-4.) Nameme kutwatha kunyunga ndaka yetu thimbu yoshe, oloni twatha kuyipangetha mwamuvwa. Tunapande kulifwita mangana tupangethe mwamuvwa ndaka yetu, ngwe mwakalifwiti munu uje alapa ha ndonga haje hali muta wakama.
7, 8. Yehova akatulinga vati ha majwi etu atukendeka?
7 Chuma cha mu chitatu chije chitulingitha tunyunge endekethi yetu echi: Yehova akatuhitha ha majwi etu. Endekethi yetu kuyethi kuviyitha vuthamba vwetu na vakwetu lika, oloni ikaviyitha vuthamba vwetu na Yehova. Ku Yakomba 1:26 vendeka ngwavo: “Nga munu umo ayongola ngwendi ikeye muka-kulemetha, cho kononwetha ndaka yendi, kulemetha kwendi kunapu kwangocho, cho ali nakulikwitha ikeye vavenya.” Ngwe mutunalilongethele mu kapetulu kanahu, endekethi yetu yakundama ku kulemetha Njambi. Nga kutunyungu ndaka yetu na kwendeka majwi amavi, cho vipangi vyetu vyoshe vitukapangela Yehova vipwa vya ngocho ku mesho endi. Ngechi tuchithinganyekeni ha majwi atukendeka—Yakomba 3:8-10.
8 Tunamono ovyo vitunapande kulikwathethela mwamuvwa endekethi yetu. Thimbu kanda tuthimutwiye ha endekethi muka ije yapwa yaivwa, tuchithimutwiyeni tahi ha endekethi ije kuvapandele kupangetha vaka-Kilisitu va vuthunga.
ENDEKETHI IJE YAPWA YAIVI
9, 10. (a) Majwi muka avali na kupangetha manene vanu mu kaye ano matangwa? (b) Vika vitunapande kulikelela kwendeka majwi amavi? (Kengeni lalo majwi ali mwithi.)
9 Kwendeka majwi amavi. Matangwa ano mu kaye, vanu vashaka kwendeka majwi a kuthinga na majwi a kushaula na majwi eka amavi. Vanu vavangi vakapangetha awa majwi mwafwa kuvathzivuka majwi eka avanapande kwendeka. Vaka-kulinga thanda vakapangetha majwi a likamba na majwi a vukwithzi mangana vajolethe vanu. Oloni kwendeka majwi amavi kwapwa kwakuvi manene. Myaka 2,000 ineti kunima, kapositolo Paulu wanangwile chikungulukilo cha vaka-Kolose valikele kwendeka “majwi amavi.” (Kolose 3:8) Paulu walekele chikungulukilo cha vaka-Efeso ngwendi ‘majwi a mathzilo’ kuvapandele ‘kuwathimutwiya mukati’ ka vaka-Kilisitu va vuthunga.—Efeso 5:3, 4.
10 Yehova kashakele vanu vendeke majwi amavi. Nameme vanu vaje vathzema Yehova kuvashakele kuthziva majwi a chifwa echi. Kuthzema Yehova kutulingitha tuvyane kwendeka majwi amavi. Paulu mwendekele ‘vilinga vya chithemwa cha vunu,’ wendekele lalo na ‘kujwala,’ chije chambatethelela na endekethi yaivi. (Ngalatiya 5:19-21) Eyi inapu ñanda yakama, mwafwa munu vatha kumutunditha mu chikungulukilo nga atwalelelaho kwendeka majwi amavi, a likamba munima ya kumunangula lwalwingi. *
11, 12. (a) Lufwe lwapwa luka, cho lwatha kunena vati vukalu? (b) Mwafwa vika vaka-kulemetha Yehova vanapande kujenjuka ku kuvangeya vakwavo?
11 Lufwe lwaluvi na makuli. Kufweya kwapwa kwendeka hali vakwetu vanu na ha vuyoye vwavo. Kuma kufweya kwoshe kwapwa kwakuvi ndi? Embwe. Vithimbu vimo tukendeka ha vyuma vyavivwa vivanalingi vakwetu, vya kufwa ngwe kwendeka ha munu ivanambwitika, nambe ha munu uje ashaka kumutakametha. Vaka-Kilisitu va mu thimbu ya vapositolo vashakele kuthzivuka vuyoye vwa vakwavo, ngechi vavwahelelele manene kwendeka vyuma vyavivwa vivakele na kulinga vakwavo vaka-kukulahela. (Efeso 6:21, 22; Kolose 4:8, 9) Oloni kufweya kupwa kwakuvi nga vyuma vitwendeka hali vakwetu vinapu vya makuli, indi hamo vinapu vya kushweka. Kufweya kwatha kutulingitha tuvangeye vakwetu. Cho kuvangeya vakwetu kwapwa kwakuvi manene. Kuvangeya kwapwa “kwendeka vyuma vya makuli vije vyatha kuviyitha lithzina lya vakwetu.” Chakumwenako, vaFaliseo vendekele makuli mangana vaviyithe lithzina lya Yesu. (Mateo 9:32-34; 12:22-24) Lufwe, nambe ngwetu kuvangeya chitwala ku kulijokota.—Vithimo 26:20.
12 Yehova wathzinda vaje vapangetha vwana vwa kwendeka vwanavana mu kuviyitha mathzina a vakwavo, nambe kunena lishandu. Wathzinda “munu uje muka-kushangumuna vukalu hakati ka vakwavo.” (Vithimo 6:16-19) Lijwi lya chiNgiliki livatengulula ngwavo “muka-kuvangeya” lyapwa di·aʹbo·los. Eli lijwi valipangetha mu kutumbula Satana. Satana wapwa ‘Liyavolo,’ muka-kuvangeya Njambi. (Kujombolola 12:9, 10) Ngechi tunapande kujenjuka ku endekethi ije itupwitha Liyavolo. Mu chikungulukilo kumwapandele kukala vaka-kuvangeya vaje vanena vilinga vyavivi, vya kufwa ngwe ‘matoto’ na ‘kulyangununa.’ (Ngalatiya 5:19-21) Thimbu kanda mwendeke muthzimbu umunathzivi, lihuleni ngweni: ‘Ou muthzimbu wa vuthunga ndi? Njimwetha ngothzi kuwendeka lalo ndi? Chivwaha kuuleka vakwetu ndi?’—Tandeni 1 Tesalonika 4:11.
13, 14. (a) Vanu valithziva vati nga vavendeketha majwi a kuvashaula? (b) Kushaula kwapwa vika, cho mwafwa vika muka-kushaula natha kulyaka mu vukalu?
13 Majwi a kushaula. Ngwe mutunathimutwiya laja, majwi ali na ndthzili ya kuvetwetha vakwetu. Ha kuwana ngwe kutwalumbunukile, vithimbu vimo tukendeka majwi aje anenetha tuliveye. Mbimbiliya yavindika endekethi ije kuvapandele kupangetha vaka-Kilisitu ha njuvo nambe ku chikungulukilo. Paulu wanangwile vaka-Kilisitu ngwendi: “Tunditheni kulula kwoshe na mashungu na vukalu. Kethi kukale lalo kulijokota nambe kulishaula, kethi kukale lalo matumbe amavi hakati keni.” (Efeso 4:31) Vimbimbiliya vimo vyatengulula lijwi lya “kulishaula” ngwavo “majwi amavi,” “endekethi yaivi” na “majwi a matuka.” Majwi a kushaula, ambatethelela kutomba vanu na kuvatenukila na kuvamona vulumbi, cho atha kushawitha vakwetu na kulithziva kupwa vangocho. Vana vanatha kwombwa nga tuvendeka majwi a mavi mwafwa vimbunge vyavo vichili vyavivothsi.—Kolose 3:21.
14 Mbimbiliya yavindika manene kushaula vakwetu. Kushaula munu kwapwa kumutuka na kumuthzivitha shwamwa. Munu uje apangetha majwi a chifwa echi natha kulyaka mu vukalu, mwafwa vatha kumutunditha mu chikungulukilo nga shendi kutenguluka munima ya kumunangula lwalwingi. Nga katenguluka, natha lalo kulivindametha ajeneke kukakovela mu Vumwene vwa Njambi. (1 Kolinte 5:11-13; 6:9, 10) Nga tutwalelelaho kupangetha majwi amavi, nambe a makuli, cho kutwatha kukala mu chithzemo cha Njambi. Eyi endekethi, ikavetwetha vakwetu.
MAJWI ‘AMAVWA AJE ATUNGA’ VAKWETU
15. Majwi muka aje apwa ‘amavwa kutunga’ vakwetu?
15 Twatha kupangetha vati mwamuvwa vwana vwanatwana Njambi vwa kwendeka? Lijwi lya Njambi lyatutakametha twendeke “majwi amavwa a kukwatha, aje atha kutunga” vakwetu. (Efeso 4:29) Yehova akavwahelela nga twendeka majwi aje atunga vakwetu na kuvashongangeya na kuvatakametha. Tunapande kuthinganyeka mwamuvwa thimbu kanda twendeke. Mbimbiliya kuyatwanene mashiko atunapande kukavangeya, nambe kutwana mukana wa “majwi a kuthungama” atunapande kwendeka. (Tito 2:8) Tunapande kwaka mu vithinganyeka vyuma vyakama vitatu mangana twendeke “majwi amavwa a kukwatha, aje atha kutunga.” Evi vyuma vitatu vikevyo: kwendeka mwamuvwa, kwendeka vya vuthunga na kwendeka mu ngothzi. Tuchithimutwiyeni ha vyakumwenako vimo vya endekethi ya kutunga vakwetu.—Kengeni chipalo cha “ Endekethi Yange Ikatungu Vakwetu Ndi?” ha liputa 140.
16, 17. (a) Vika vitunapande kushangathzalela vakwetu? (b) Mu vingila muka mutwatha kushangathzalela vakwetu mu chikungulukilo, na mu nanga?
16 Kushangathzala vakwetu mwamuvwa. Yehova na Yesu vathzivuka vuvwa vukatundu mu kwendeka majwi a kushangathzala. (Mateo 3:17; 25:19-23; Yowano 1:47) Netu vaka-Kilisitu tunapande kushangathzala vakwetu mwamuvwa. Mwafwa vika? Ku Vithimo 15:23 ngwavo: “Kukumbulula chihula ha thimbu yaivwa kunenela vanu kuvwahelela.” Lihuleni ngweni: ‘Njikalithzivi vati nga vanjishangala? Njikavwahelela na kulithziva mwamuvwa ndi?’ Kumishangala kumilingitha muthzivuke ngweni vakweni vamithzema, cho vamyaka mbunge, mwafwa vyuma vivanalingi vinapu vya theho. Echi chatha kumitakametha na kumishongangeya mangana mutwalelelaho kupanga na ndthzili. Ngwe mukathzivi kuvwaha kumishangathzala, ngechi neni munapande kushangathzala vakweni.—Tandeni Mateo 7:12.
17 Lilongetheni kumona vuvwa mu vakweni na kuvashangathzala. Mu chikungulukilo munatha kutolilila ku ñanda yaivwa ivanendeka, nameme kumona mwanike uje ali na kuya kulutwe ku sipilitu, nambe kumona kakulukathzi uje akakunguluka thimbu yoshe. Nga tuvashangala vanu va ngachije, cho twatha kuvatakametha ku sipilitu. Munalume na munakathzi mu nanga vanapande kulishangathzala na kukandelela ha vyuma vyanalingi mukwavo. (Vithimo 31:10, 28) Vana navo vanapande kulithziva ngwavo vavathzema kuli vithemi vavo. Majwi a kushangathzala vana akavalingitha vakole mwamuvwa ngwe omwo litanya na mema vikakoletha vimbuto. Vithemi, waneni thimbu ya kushangathzala vana veni ha vifwa vyavo vyavivwa na vipangi vivali na kufwitangana. Nga mushangathzala vana veni, cho vapwa va kuthimpa na kushaka kutwalelelaho kulinga vyavivwa.
18, 19. Vika tunapande kutakanyamethela vakwetu vaka-kukulahela na kuvathzembeleka, cho twatha kulinga vati ngocho?
18 Kutakametha vakwetu na kuvathzembeleka. Yehova akatakametha vaje vanathzeye mu vimbunge na vaje vali na kuyanda. (Myatho 147:3) Lijwi lyendi lyatuleka ‘tulitakamethe umo na mukwavo’ na ‘kuthzembeleka vaje vanathzeye.’ (1 Tesalonika 5:11, 14) Njambi akatumono mutukathzembeleka na kutakametha vakwetu vaka-kukulahela vaje vanathzeye na vishoti vya mu vuyoye.
Yehova akathzivi kuvwaha nga twendeka majwi aje atunga vakwetu
19 Vika vimwatha kwendeka mangana mutakamethe mukweni muka-kukulahela uje nathzeye nambe kwombwa? Kethi muthinganyeke ngweni kuvanga mumanethe vukalu vwendi embwe. Oloni kumutakametha lika na majwi amavwa kwatha kumukwatha manene. Kulahetheni munu uje nathzeye ngweni mwamwaka mbunge, cho lalo mwamuthzema. Lombeleni hamo lika nendi, na kulomba Yehova amukwathe mangana amone ngwendi Yehova wamuthzema na vanu mu chikungulukilo lalo vamuthzema. (Yakomba 5:14, 15) Mukulahetheni ngweni mwamumona kupwa wa theho mu chikungulukilo. (1 Kolinte 12:12-26) Tandeni nendi chithoneka chije chimumwetha ngwavo Yehova wamwaka mbunge. (Myatho 34:18; Mateo 10:29-31) Nga muwana thimbu ya kwendeka ‘majwi amavwa’ ku munu nathzeye, kumukwatha amone ngwendi mwamuthzema na kumumona kupwa wa theho.—Tandeni Vithimo 12:25.
20, 21. Vika vilingitha munu atave vyuma vivamunangula?
20 Kunangula vakwetu mwamuvwa. Tuvavoshe vanapande kutunangula kushwa kumo, mwafwa kutwalumbunukile. Mbimbiliya yatushongangeya ngwayo: “Nga utolilila ku vije vakunangula na kukala na chithzango cha kulilongetha, cho ukapwa muka-mana.” (Vithimo 19:20) Kethi ngwe vakulunu lika vakevo vanapande kunangula vakwavo embwe. Vithemi vakanangula vana vavo. (Efeso 6:4) Vandokathzi va kuhya ku sipilitu vanatha kunangula vambanda. (Tito 2:3-5) Chithzemo chitulingitha tunangule vakwetu kujeneka kuvavavaletha ku mbunge. Vika vitukwatha kunangula mwamuvwa? Kengeni vyuma vitatu vije vimikwatha kunangula mwamuvwa: mbunge yali nayo muka-kunangula, novyo vilingitha munu anangule mukwavo na ngila yanangwilamo mukwavo.
21 Munu uje anangula napande kukala na mbunge yaivwa. Lihuleni ngweni, ‘Vika vikalingitha njathe kutava vyuma vivanjinangula? Nga muthzivuka ngweni uje aminangula wa myaka mbunge, cho lalo kethi na kuminangula mwafwa ya matoto, nameme ya vyuma vimo vyavivi vili ku mbunge yendi, mwatha kutava vyuma vyaminangula. Ngechi eyi ikeyo mbunge imunapande kukala nayo omwo munangula vakweni. Kunangula kwakuvwa kunapande kwimana ha lijwi lya Njambi. (2 Timateo 3:16) Omwo tunangula vakwetu tunapande kutanda nambe kukundika ku Mbimbiliya thimbu yoshe. Ngechi vakulunu kuvapandele kunangula vakwavo na vyuma vya mu mitwe yavo, nameme kupenga-pengetha vithoneka mu ngila ije imwetha ngwavo Mbimbiliya yakundwiya vithinganyeka vyavo. Nga munangula munu mu ngila yaivwa, cho atava vyuma vimumunangula. Kunangula cha mbwathe chapwa chachathi kutambula, cho lalo chinena kathingimiko ku munu ivanangula.—Kolose 4:6.
22. Mushaka kupangetha vati vwana vweni vwa kwendeka?
22 Kwendeka kwapwa vwana vwavuvwa vwa kutunda kuli Njambi. Kuthzema Yehova kunapande kutulingitha tupangethe mwamuvwa ovu vwana. Tunapande kwanuka ngwetu majwi atukendeka akala na ndthzili ya kutunga vakwetu nambe kuvavetwetha. Ngechi tupangetheni ovu vwana mu ‘kutunga,’ vakwetu ngwe mwashakelelelemo Njambi. Nga tulinga ngocho, cho endekethi yetu ikanyametha vakwetu na kutulingitha lalo tukale mu chithzemo cha Njambi.
^ par. 4 Lijwi lya chiHevelu livendeka ngwavo “majwi avukalu” ku Vithimo 15:4, vatha kulitengulula lalo ngwavo “majwi a kupengapenga.”
^ par. 10 Mu Vithoneka, lijwi lya “kujwala” linambatethelela vuvi vwavungi. Nameme munu kuvatha kumuthompa ha vilinga vya kujwala vyoshe vyoshe, oloni nga atwalelelaho kulinga vyuma vya kujwala manene, cho vatha kumutunditha mu chikungulukilo—2 Kolinte 12:21; Efeso 4:19; kengeni “Vihula vya Kutunda Kuli Vaka-kutanda” mu Kaposhi ka Kukengela ka Silozi ka July 15, 2006.
