Tuma twatundondo twa mu maninga. Otu tuma twatundondo twa mu maninga tukatundu ku vyuma viwana vije vyatunga maninga. Evi vyuma viwana vikevyo, red cells (maselusi aje akatwala pundthzi ya kuhwima ku vilyo vyoshe vya muvila) na white cells (maselusi aje akalwitha mishongo mu muvila) na platelets (vyuma vije vikakondetha maninga) na plasma (mema amu maninga). Chakumwenako, mu red cells mwakala hemoglobin. Vyemba vivali na kwambata ku hemoglobin ya vanu nambe ya tuthitu, vali na kuvithaketha vavethzi vaje vali na maninga amandondo mu muvila, nambe vaje vali na kwita manene maninga.

Mu muvila mwakala mema amangi a kweta ku 90 pesenti. Awa mema vawatumbula ngwavo plasma, cho akala na mukele na shuka na vyuma vyavingi vya kuvwahetha muvila. Awa mema a mu maninga akala na tuma tuje tukakondetha maninga na tuma tuje tukalwitha mishongo na vyuma vatumbulula ngwavo albumin. Nga munu ali na mushongo umo, vandotolo vanatha kumuthonekela vinguya vya gamma globulin vije vili na plasma ivanatunditha ku vanu vavakangule. Cho ku white blood cells kukatundu vyuma vya kufwa ngwe interferons na interleukins vya kuthaketha vaje vavinja mishongo ya kufwa ngwe kansa.

Vaka-Kilisitu vanapande kutava kuvathaketha vyemba vivanatunditha ku tuma twatundondo twa mu maninga ndi? Mbimbiliya kuyatulekele vitunapande kulinga ha ñanda eyi, oloni munu na  munu napande kwangula vya kulinga kwetheketha na chitakutaku chendi. Vamo vanatha kuvyana tuma twa mu maninga twoshe, mwafwa ngwavo Njambi washikile vaIsalele ngwendi maninga avanatunditha ku kathitu vanapande ‘kuwetila hathi.’ (Kwituluka mu Mashiko 12:22-24) Nameme veka vakavyana kuvaka maninga nambe vyuma viwana vije vyatunga maninga, oloni vanatha kutava kuvathaka na tuma twatundondo twa mu maninga. Vanatha kumona ngwavo otu tuma twatundondo tuvanatunditha ku maninga, kutwapwilemo kwimanena kuyoya kwa vavenya maninga.

Thimbu kanda mwangule vya kulinga, lihuleni ngweni: ‘Njathzivuka ngwange kuvyana tuma twatundondo twa mu maninga kulumbununa ngwavo njinavyana vumbanda vuje vulwitha mishongo mu muvila, nambe vuje vukwatha kukondetha maninga kutewa ayita ndi? Njatha kulumbunwina ndotolo ovyo vinjinavyanena, nambe vinjitavela kunjithaka na tuma twatundondo twa mu maninga ndi?

Thakethi ya Kutavula Munu. Hemodilution na cell salvage vinapu vingila vimo vivakapangetha mu kutavula munu. Ha kupangetha eyi ngila ya hemodilution, maninga vakawatunditha mu muvila na kwingithamo mema, cho kutundaho vawelwitha lalo mu muvila wa muvethzi. Cho cell salvage ikeyo ikathsembe maninga aje aneti na kuwelwitha lalo mu muvila ha thimbu ivatavula munu. Maninga vakathsembe ha mbandu, nambe mu muvila, cho vawajeletha na kuwelwitha lalo mu muvila wa muvethzi. Muka-Kilisitu napande kwihula ndotolo uje amutavula mangana amulumbunwine mwamuvwa mwafwa vandotolo valithethzathethza mu vingila vya kuthakelamo.

Nga mushaka kwangula ngila imo ya kumithakelamo, cho  lihuleni ngweni: ‘Nga maninga ange amo vawatunditha mu muvila na kuwatulika kweka, chitakutaku change chinjitavetha kumona awa maninga kupwa ange, ngechi kuvapandele ‘kuwetila hathi’ ndi? (Kwituluka mu Mashiko 12:23, 24) Chitakutaku change chivanalongetha ku Mbimbiliya chinjipaya nga ha thimbu ya kunjitavula, maninga ange amo vawatunditha mu muvila, cho vawajeletha na kuwelwitha lalo mu muvila ndi? Njathzivuka ngwange kuvyana vingila vyoshe vya kunjithakelamo kupangetha  maninga ange kulumbununa ngwavo njinavyana kunjitunditha maninga mangana vawapime, nambe kupangetha thakethi ya hemodialysis, nambe kuwetitha mu likina lya heart-lung machine ndi?

Muka-Kilisitu napande kulyangwila vavenya mwanapande kupangethela maninga endi thimbu kanda vamutavule. Napande lalo kulyangwila thakethi ya matangwa ano ije itonda kutunditha maninga amo mu muvila wendi mangana hamo vawashange na kuwelwitha lalo mu muvila wendi.