1, 2. (a) Vika kwapwila kwakukalu kuthingimika vaje vali na ndthzili ya kuyula? (b) Vihula muka vituthimutwiya?

MUKAMONO vati nga mwana vamuleka kulinga vyuma vije kashekele? Mumumwena ku mesho endi ngweni ou mwana kashakele kulinga vyuma vivanamuleke. Kuthzivani, nathzivi vivanamuleke vithemi vendi, cho nathzivuka vene ngwendi napande kuvathingimika. Oloni kashaka lika kwononoka. Ou mwanja umwetha vyuma vikalingiwa na kuli yetu.

² Kuchethi kupwa chachathi thimbu yoshe kuthingimika vaje vali na ndthzili ya kuyula. Neni chikamikaluwila kuthingimika vaje vali na ndthzili ya kumiyula ndi? Nga mukemwo, cho kethi likalyeni lika embwe. Tuli na kuyoya mu thimbu ije vanu kuvethi na kuthingimika vaje vali na ndthzili ya kuyula. Oloni Mbimbiliya yatuleka ngwayo tunapande kuvathingimika. (Vithimo 24:21) Nga tulinga ngocho, cho tukala mu chithzemo cha Njambi. Oloni vamo vanatha kwihula ngwavo: Mwafwa vika chapwila chachikalu kuthingimika vaje vali na ndthzili ya kuyula? Mwafwa vika Yehova natuleke ngwendi tuvathingimike, cho vika vitukwatha kulinga ngocho? Mu vingila muka mutwatha kumwetha kathingimiko kuli vaje vali na ndthzili ya kuyula?

3, 4. Vuvi na kujeneka kulumbunuka vyashangumukile vati, cho vuvi vukatulingitha vati twonwe kuthingimika vaje vali na ndthzili ya kuyula?

³ Tuchithimutwiyeni ha vyuma vivali vije vyatha kutwonowetha kuthingimika vaje vali na ndthzili ya kuyula. Chakulivanga,  kutwapwile tu va kulumbunuka. Cha mu chivali, vaje vali na ndthzili ya kuyula navo kuvapwile va kulumbunuka. Vuvi na kujeneka kulumbunuka vyashangumukilile mu lihya lya Endeni, omwo va Andama na Eva vatengulukulile chiyulo cha Njambi. Vuvi vwethzile mwafwa ya kutengulukila. Ngechi twathemuka na mbunge ya kushaka kutengulukila.—Kushangumuka 2:15-17; 3:1-7; Myaso 51:5; Loma 5:12.

⁴ Chapwa chachathi kuli yetu vanu kulyaletha na kulishasha mwafwa twapwa tu vaka-vuvi. Oloni chikapu chachikalu kulikehetha, ngechi tunapande kufwitangana mangana tupwe va kulikehetha. Nameme tunapangela Njambi myaka yaingi, tunatha kukala na mbunge ya kulyaletha na kulishasha. Chakumwenako, Kola walikwatathanene hamo na vanu va Yehova mu kuhyana vukalu vwavungi. Oloni watondele kupwa ntwama, cho watengulukilile Mosesa, uje wapwile munalume wa kulongwa manene. (Kulava 12:3; 16:1-3) Thinganyekeni lalo hali Mwene Uziya. Walyalethele na kukovela mu tembele mu kukapanga chipangi cha kujela chivapangele vapilisitu. (2 Mithzimbu 26:16-21) Ava vanalume vavali vavanyanyamethele mwafwa vakele na mbunge ya kutengulukila. Myanja yavo yaivi inapande kutulongethako vimo tuvavoshe. Tunapande kujenjuka ku sipilitu ya kulyaletha mangana tuthingimike vaje vali na ndthzili ya kuyula.

5. Vanu va kujeneka kulumbunuka vanapangetha vati mwamuvi ndthzili yavo ya kuyula?

⁵ Cho lalo vaje vali na ndthzili ya kuyula, vanapangetha ndthzili yavo mu ngila yaivi na kulingitha vanu vonwe kuvathingimika. Vamo vanayulu vakwavo mu vukenya na kuvalyatelela. Mithzimbu yamwetha ngwayo vaka-kuyula vanapangetha ndthzili yavo mu ngila yaivi. (Tandeni Muka-kwambulula 8:9.) Chakumwenako, Saulu wapwile munalume wamuvwa, wa kulikehetha omwo Yehova wamwangwile kupwa mwene. Oloni walyalethele na kukala na chipululu, cho wayandethele Ndaviti munalume wa kulongwa. (1 Samwele 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Ndaviti wapwile mwene  wamuvwa ha vimyene voshe vayulile mu Isalele. Oloni wapangethele ndthzili yendi mu ngila yaivi. Wevile munakathzi wa Uliya wa kaHiti na kuthsiyitha munalume wendi ku ndthzita. (2 Samwele 11:1-17) Kujeneka kulumbunuka kukalingitha vanu vonwe kupangetha ndthzili yavo mwamuvwa. Nga vaje vali ha chiyulo kuvethi kuthingimika Yehova, vakayandetha manene vanu. Munalume umo wa ku Britain walumbunwine omwo vapopu vamo va mu Katolika vayandethele vanu. Kutundaho wathonekele ngwendi: “Ndthzili ya kuyula ikaviyitha manene vimbunge vya vanu.” Tunamono omwo vanu muvanapangethela ndthzili yavo. Ngechi tuthimutwiyeni ha chihula chendeka ngwacho: Vika vitunapande kuthingimikila vaje vali na ndthzili ya kuyula?

6, 7. (a) Kuthzema Yehova kutushongangeya kulinga vika, cho mwafwa vika? (b) Vika vyalivungila mu kulipokwetha, cho twatha kulipokwetha vati?

⁶ Kuthzema Yehova na vakwetu vanu na kulithzema lalo yetu vavenya, kukekwo kutulingitha tuthingimike vaje vali na ndthzili ya kuyula. Twashaka kuthzivitha Yehova kuvwaha, mwafwa twamuthzema manene. (Tandeni Vithimo 27:11; Mako 12:29, 30.) Twathzivuka ngwetu kutunda haje havatengulukilile Njambi mu Endeni, chiyulo chendi vanachishaula manene hano hathi, cho vanu vavangi vali ku mutambela wa Satana na kuvyana chiyulo cha Yehova. Oloni yetu twashaka kukundwiya chiyulo cha Njambi. Majwi avathoneka ku Kujombolola 4:11 akatukwata ku mbunge. Twathzivuka ngwetu Yehova ikeye Muka-kuyula wamuvwa wa mwilu na hathi. Tukakundwiya chiyulo cha Yehova na kuchikavangeya mu kuyoya kwetu kwa litangwa na litangwa.

⁷ Kuthingimika Yehova kunambatethelela na kumwononoka. Tukononoka kuli Yehova mwafwa twamuthzema. Oloni vithimbu vimo kukapu kwakukalu kumwononoka. Ha vithimbu  vya chifwa echi, tunapande kulipokwetha ngwe uje mwanike itunendekele ku maputukilo. Yesu nendi walipokwethele kuli Ishe na kulinga chithzango chendi nameme kwapwile kwakukalu kulinga ngocho. Wendekele kuli Ishe ngwendi: “Kethi ngwe mwaya chithzango change embwe, oloni chithzango chove chilingiwe.”—Luka 22:42.

8. (a) Vika vyalivungila mu kulipokwetha kuli Yehova matangwa ano, cho Yehova akalithzivi vati? (b) Vika vitukwatha tutave vyuma vivatunangula? (Kengeni chipalo ha  liputa 46-47.)

⁸ Matangwa ano Yehova kethi kwendeka kuli yetu umo na umo, oloni akapangetha Mbimbiliya na vanu vaje vanamwimanenako hano hathi. Ngechi tunapande kulipokwetha ku chiyulo cha Yehova ha kuthingimika vanu vaje vanangula, nambe vaje vanatavetha mangana vatutwamenene. Nga tuvavyana na kuvyana kunangula kwa mu Vithoneka kuje vatuleka, cho tuthzivitha Njambi kuvihya. Omwo vaIsalele vayayavalele na kutengulukila Mosesa, Yehova wachimwene ngwe vanatengulukila ikeye.—Kulava 14:26, 27.

9. Mwafwa vika kuthzema vakwetu chinapande kutulingitha tuthingimike vaje vali na ndthzili ya kutwamenena? Aneni chakumwenako.

⁹ Tukathingimika lalo vaje vali na ndthzili ya kuyula mwafwa twathzema vanu. Mu ngila muka? Achithinganyekeni ngwe mwakovela vushwalale, cho muli ha chivunga cha vakweni mashwalale ku ndthzita. Nga mushaka chivunga chipange mwamuvwa, nameme vene kwovoka, kunemana ha kwononoka na kukavangeya lijwi lya muka-kushika mashwalale. Oloni nga lishwalale umo akala na thembulule natha kwaka vakwavo mu vushonde. Matangwa ano, mashwalale vali na kuviyitha vyuma vyavingi mu kaye. Oloni Yehova ali na mashwalale vaka-kupanga mwamuvwa. Mbimbiliya yatumbulula lwalwingi Njambi ngwayo “Yehova wa vivunga.” (1 Samwele 1:3, NWT) Ikeye Muka-kushika tungelo vavangi mwilu. Vithimbu vimo, Yehova aketheketha vangamba vendi va hathi ku chivunga cha mashwalale. (Myatho 68:11; Ezekiyele 37:1-10) Nga tutengulukila vanu vanangula Yehova  kututwamenena, cho twaka vakwetu mashwalale vaka-Kilisitu mu vushonde. Nga muka-Kilisitu atengulikila vakulunu, cho vandolome na vandokathzi navo vatha kukala mu vukalu. (1 Kolinte 12:14, 25, 26) Nga mwana atengulukila nanga, cho nanga yoshe yatha kukala mu vukalu. Tumwetha ngwetu twathzema vakwetu nga tuthingimika na kwononoka vakulunu.

10, 11. Kuthzivuka theho itunda mu kwononoka kutukwatha vati twononoke vaje vali na ndthzili ya kuyula?

¹⁰ Tukathingimika vaje vali na ndthzili ya kutwamenena mwafwa tukanganyala netu vavenya. Yehova nga atuleka kuthingimika vaka-kututwamenena, akatuleke na vuvwa vutunda mu kulinga ngocho. Chakumwenako, waleka vana vononoke kuli vithemi vavo mangana vayoye thimbu yailaha. (Kwituluka mu Mashiko 5:16; Efeso 6:2, 3) Watuleka tuthingimike vakulunu va chikungulukilo mangana vuthamba vwetu na Njambi vukanyame. (VaHevelu 13:7, 17) Watuleka lalo ngwendi twononoke ku vantwama va fulumende.—Loma 13:4.

 ¹¹ Nga tuthzivuka vyanatulekela Yehova ngwendi twononoke, kutukwatha kuthingimika vaje vali na ndthzili ya kuyula. Tuthimutwiyeni ha vyuma vino vitatu tumone mutwatha kuthingimikila vaje vali na ndthzili ya kutwamenena.

12. Yehova nana munalume chipangi muka mu nanga, cho natha kushulithilila vati chipangi chendi?

¹² Yehova ikeye wakeleko nanga. Ha kuwana ngwe Njambi walinga vyuma mu kulongwa, wavwahetha nanga mangana ipangele hamo lika. (1 Kolinte 14:33) Nana munalume ndthzili kupwa mutwe wa nanga. Munalume athingimika Yesu Kilisitu uje wapwa Mutwe wendi nga amutembwinina omwo mwakatwamenena chikungulukilo. (Efeso 5:23) Ngechi munalume napande kushulithilila chipangi chendi cha kutwamenena nanga yendi mu chithzemo na ngothzi. Kapandele kupwa wa kutenuka, nambe wa kukaluwa mbunge. Napande kuthzivuka ngwendi ndthzili yendi yapwa yaindondo mu kuyetheketha na ndthzili ya Yehova.

13. Munakathzi atha kushulithilila vati chipangi chendi mu nanga mungila ije ithzivitha Yehova kuvwaha?

¹³ Munakathzi napande kupwa mukwathi ku munalume wendi. Nendi vamwana ndthzili mu nanga, mwafwa Mbimbiliya yendeka ngwayo “kethi wivale vilongetha vya vanyoko.” (Vithimo 1:8) Oloni  ndthzili yendi yapwa yaindondo mu kuyetheketha ku munalume wendi. Munakathzi muka-Kilisitu akathingimika chiyulo cha munalume wendi nga amukwatha kushulithilila vipangi vya mu nanga. Kapandele kwombwanetha munalume wendi nambe kumulyatelela. Oloni napande kupangela hamo lika na munalume wendi na kumukundwiya. Nga kashakele vyuma vyashaka kulinga munalume wendi, cho napande kuthimutwiya nendi mukathingimiko na kulipokwetha kuli ikeye. Nga munalume wendi kapwile muka-Kilisitu, natha kukala mu chetheko. Oloni kulipokwetha kwendi kunatha kulingitha munalume wendi ashungwiye kupangela Yehova.—Tandeni 1 Petulu 3:1.

14. Vana vanatha kuthzivitha vati Yehova na vithemi vavo kuvwaha?

¹⁴ Vana vakathzivitha Yehova kuvwaha nga vononoka kuli vithemi vavo. Cho vithemi navo vakalithzivi kuvwaha. (Vithimo 10:1) Mu vinanga muje muli chithemi umo lika, vana vanapande kwononoka, mwafwa chithemi chavo ashaka  kumukwatha manene na kupangela hamo lika nendi. Nga voshe mu nanga vakavangeya mashiko a Njambi na kushulithilila vipangi vyavo, cho mu nanga mukala kwoloka kwakama na kuvwahelela. Echi chana kathingimiko kuli Yehova Njambi uje wakeleko nanga.—Efeso 3:14, 15.

15. (a) Twatha kumwetha vati ngwetu twathingimika chiyulo cha Yehova mu chikungulukilo? (b) Vithimpi muka vitukwatha tuthingimike vaje vali na kututwamenena? (Kengeni chipalo ha  liputa 48-49.)

¹⁵ Yehova wangula Munendi ayule Chikungulukilo cha vaka-Kilisitu. (Kolose 1:13) Yesu nendi nana “ndungo wa kulongwa na mana” chipangi cha kwana vyakulya vya ku sipilitu ku vanu va Njambi hano hathi. (Mateo 24:45-47) Chivunga cha Kutwamenena cha Vakaleho va Yehova chikecho chapwa “ndungo wa kulongwa na mana.” Vakulunu matangwa ano vakatambula mashiko ku Chivunga cha Kutwamenena, nameme kwitila mu vantwama va kuthzenguluka, ngwe muvalingile mu chikungulukilo cha vaka-kilisitu mu thimbu ya vapositolo. Nga munu na munu athingimika vakulunu va chikungulukilo, cho ali na kwononoka kuli Yehova.—Tandeni 1 Tesalonika 5:12; VaHevelu 13:17.

16. Vika twendekela ngwetu vakulunu vakavangula na sipilitu ya kujela?

¹⁶ Vakulunu na vaka-kupangela kuvalumbunukile. Navo vakala na tupenga ngechi mwetu. Oloni vakulunu vapwa ‘vwana vuvanana ku vanu’ mangana vatukwathe tukanyamethe vuthamba vwetu na Yehova. (Efeso 4:8) Vakulunu vakavangula na sipilitu ya kujela. (Vilinga 20:28) Vika twendekela ngocho? Mwafwa ava vanalume vakapwithamo vyuma vivathoneka mu Lijwi lya Njambi livahwiminine na sipilitu. (1 Timateo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9) Cho lalo vakulunu vaje vakelula vakwavo vakalombo kuli Yehova avane sipilitu ya kujela mangana ivatwamenene.

17. Mwafwa vika vithimbu vimo vandokathzi vakalikutu nanga ku mutwe nga vapanga vipangi vimo mu chikungulukilo?

 ¹⁷ Vithimbu vimo, mu chikungulukilo kumwethi kukala vakulunu nambe vaka-kupangela vaje vatwamenena vipangi, vya kufwa ngwe kutwamenena viwano vya kuya mu lihya. Mu vithimbu vya chifwa echi, vandolome va kumbwitika vanatha kutwamenena evi viwano. Nga vandolome vahi, cho ndokathzi uje nahi ku sipilitu natha kutwamenena. Oloni nga ndokathzi ikeye atwamenena, cho napande kulikuta nanga ku mutwe. * (1 Kolinte 11:3-10) Echi kuchilumbununa ngwavo vandokathzi vanapu vangocho embwe. Oloni chimwetha ngwavo vathingimika Yehova uje wana vanalume ndthzili ya kutwamenena mu nanga na mu chikungulukilo.

18, 19. (a) Mwatha kulumbununa vati vithimpi vili ku Loma 13:1-7? (b) Twatha kuthingimika vati vantwama va fulumende?

¹⁸ Vaka-Kilisitu va vuthunga vakakavangeya mwamuvwa vithimpi vili ku Loma 13:1-7. (Tandeni.) Omwo mutanda awa mavesi, mumona ngweni “vaka-kushwana” vavanendeka vanapu vantwama va fulumende. Yehova nechelela ava vantwama va fulumende vakaleko, cho vali na kupanga vipangi vyakama vya kwendetha vyuma mu kulongwa na kukwatha vanu mu vingila vyavingi. Tumwetha ngwetu twathingimika vantwama va fulumende nga tukavangeya mashiko avo. Tukafwete mitelo na kuthoneka mwamuvwa mapapelo oshe avashaka na kukava mashiko oshe aje anakundama kuli yetu na ku nanga yetu na ku mingotho yetu, nambe ku vufuko vwetu. Oloni kutwethi kulipokwetha ku vantwama va fulumende nga vatuleka kupokola mashiko a Njambi. Oloni tuvakumbulula ngwe muvakumbulwile vapositolo va kunima ngwavo: “Tunapande kwononoka Njambi kethi vanu.”—Vilinga 5:28, 29; kengeni chipalo cha “ Chiyulo Cheya Chinjinapande Kwononoka?” ha liputa 42.

 ¹⁹ Futithi yetu lalo ikamwetha ngwavo twathingimika vantwama va fulumende indi embwe. Vithimbu vimo tunatha kupanga na vaka-fulumende mu vyuma vimo. Kapositolo Paulu waile kuli Mwene Helonda na Nguvulu Fesitase. Ava vanalume vakele na tupenga, oloni Paulu wavathanene mu kathingimiko. (Vilinga 26:2, 25) Netu tunapande kutembwinina Paulu nga twendeka na vaje vali mu fulumende. Vaka-Kilisitu vaje vali ku sikola navo vanapande kuthingimika valongethi vavo na veka vaje vakapangela ha sikola. Kutwapandele kuthingimika lika vaje vashaka vulombelo vwetu, oloni tunapande kuthingimika na vaka-kulwitha Vakaleho va Yehova. Vanu voshe vaje kuvakulahelele vanapande kumona ngwavo twakala na kathingimiko.—Tandeni Loma 12:17, 18; 1 Petulu 3:15.

20, 21. Tuvethzika vati nga tuthingimika vaje vali na ndthzili ya kuyula?

²⁰ Tunapande kumwetha kathingimiko thimbu yoshe. Kapositolo Petulu wathonekele ngwendi: “Thingimikeni munu woshe.” (1 Petulu 2:17) Nga vanu vamona ngwavo twavathingimika, cho vavwahelela manene. Anukeni ngweni vanu matangwa ano kuvethi na kumwetha kathingimiko. Nga yetu tumwetha kathingimiko, cho twononoka lishiko lya Yesu lije lyendeka ngwalyo: “Cheke cheni chitwile ku vanu ngechi vamone vilinga vyeni vyavivwa, cho vakashangathzala Ishweni ali mwilu.”—Mateo 5:16.

²¹ Kano kaye kali mu lithuthulungu, ngechi vanu va vimbunge vyavivwa vali na kwija ku cheke cha ku sipilitu. Nga tumwetha kathingimiko mu nanga na mu chikungulukilo na ku fulumende, twatha kukoka vanu vende netu mu cheke. Echi chituthzivitha kuvwaha. Oloni nga vanu shavo kwenda netu mu cheke, tuthzivukeni ngwetu kuthingimika vanu kuthzivitha Yehova Njambi kuvwaha, cho kutukwatha tukale mu chithzemo chendi. Oku kunapu kuvethzika kwakama.