1, 2. Mwafwa vika Yehova akalithzivi kuvwaha ha kutumona tuli na kulinga vyuma vya vuthunga? Aneni chakumwenako.

ACHITHINGANYEKENI chithemi wa munakathzi na munendi vatunda mu chintolo. Chithemi amona munendi nemana, ali na kusholoka kwombwa. Mu livoko lyendi nakwata chuma chimo cha kwethetha chanambata mu chintolo. Nevalele kuchithethza, nambe kulomba vaina vamulandelecho. Ou mwana ashangumuka kulila mangana vaina vamukwathe. Vaina vamuthzembeleka, cho vamutwala ku chintolo mangana elwithe chije chuma na kulomba vavenya chintolo vamuthambethe. Vaina vathziva kuvwaha ha kumona mwana elwitha chije chuma na kulomba vamuthambethe. Mwafwa vika?

² Vithemi vakalithzivi manene kuvwaha nga vamona vana vavo valinga vyuma vya vuthunga. Omu mukemwo mwakalithzivi Tate yetu wa mwilu ha kupwa “Njambi wa vuthunga.” (Myatho 31:5) Akavwahelela mwakatumono tuli na kukola ku sipilitu na kushaka kulinga vyuma vya vuthunga. Twashaka kuthzivitha Njambi kuvwaha na kukala mu chithzemo chendi. Mukemwo tukendeka majwi endekele Paulu ngwendi: “Tushaka kulinga chuma cha vuthunga thimbu yoshe.” (VaHevelu 13:18) Tuthimutwiyeni ha vyuma vyakama viwana vya mu vuyoye vije vyatha kutukaluwila kulinga vyuma vya vuthunga. Cho tuthimutwiya lalo ha vuvwa vutuwana nga tulinga vyuma vya vuthunga.

3-5. (a) Mbimbiliya ituleka ngwavo vukalu muka vwakala mu kulikwitha yetu vavenya? (b) Vika vyatha kutukwatha tulithzivuke mwamuvwa yetu vavenya?

³ Vukalu vwa kulivanga vutwakala navwo vwapwa vwa kwonwa kulithzivuka mwamuvwa yetu vavenya. Chapwa chachathi kuli yetu vanu va kwonwa kulumbunuka kulikwitha yetu vavenya. Chakumwenako, Yesu walekele vaka-Kilisitu va ku Laondisiya ngwendi valikwithile vavenya ha kuthinganyeka ngwavo vapwa vaka-kufuka okuni vapwa ‘vihutu na kukala na vuthzu.’ Vapwile vihutu ku sipilitu, cho vakele mu kayando kakama. (Kujombolola 3:17) Kulikwitha kwavo kwavakele mu vukalu vwakama.

⁴ Mpamo mwanuka majwi a ndongethi Yakomba uje wendekele ngwendi: “Nga munu umo ayongola ngwendi ikeye muka-kulemetha, cho kononwetha ndaka yendi, kulemetha kwendi kunapu kwa ngocho, cho ali na kulikwitha ikeye vavenya.” (Yakomba 1:26) Nga tuthinganyeka ngwetu twatha kutwalelelaho kupangela Yehova oku twapwa vaka-kulupothzoka kwendeka, cho tulikwitha yetu vavenya. Ndthzili yetu ya kulemetha Yehova iya mwangocho. Vika vitukwatha twonwe kulinga ngocho?

⁵ Mu mukanda vene uje, Yakomba wethekethele Lijwi lya Njambi ku katalelo. Yakomba watushongangeya kulitala mu mashiko a kuthungama a Njambi na kuwapangetha. (Tandeni Yakomba 1:23-25.) Mbimbiliya yatha kutukwatha kulitanekeya mwamuvwa na kupangela haje hatumona ngwetu tunathalela. (Mbimbi 3:40; Hangai 1:5) Tunatha lalo kulomba Yehova ngwetu atwilule na kutukwatha tuthzivuke vuthzeye vwetu na kwatha kupangelaho. (Myatho 139:23, 24) Kulikwitha kwapwa kwakuvi. Ngechi tunapande kuchimona ngwe mwakachimwenamo Tate yetu wa mwilu. Ku Vithimo 3:32 ngwavo: “Omwo Shukulu Kalunga wathzinda vaka-vuvi, wakulahela vaka-kuthungama.” Yehova atha kutukwatha tulithzive ngwe mwakalithzivila ikeye na kulimona ngwe mwakatumwenamo ikeye. Paulu wendekele ngwendi: “Tushaka  kulinga chuma cha vuthunga thimbu yoshe.” Kutwatha kulinga vyuma mu kulumbunuka mu thimbu ino, oloni tushaka kwetheka mutwathela mwoshe kupwa va vuthunga.

6. Mwafwa vika vanu va kulyambata vanapande kulinga vyuma vya vuthunga kuli umo na mukwavo? Cho vatha kujenjuka ku vukalu muka?

⁶ Nanga ya vaka-Kilisitu vanapande kuithzivukila ha kwendeka vuthunga. Munalume na munakathzi vanapande kwendeka vuthunga mu vulo vwavo. Vaka-Kilisitu va kulyambata kuvapandele kukala na futithi yaivi ya kufwa ngwe kuthetheka mwamuvi na munu uje kuvalyambatele nendi, nambe kulikuta vuthamba mu vushweke ha intaneti, nambe kutala vikupulo vya mushelengwa. Vaka-Kilisitu va kulyambata vamo vakalingi evi vyuma na kushwekela vaka-limbo lyavo. Echi chinapu chivembulu. Mwene wa kulongwa Ndaviti wendekele ngwendi: “Kunjethi kukala hamo na vanu vaka-makuli, nambe kuthimutwiya na vaka-chivembulu.” (Myatho 26:4) Nga muli mu vulo, cho jenjukeni ku vyuma vije vimilingitha kupwa vaka-chivembulu.

7, 8. Myanja muka ya mu Mbimbiliya yatha kukwatha vana vendeke vuthunga?

⁷ Vithemi valinga mwamuvwa nga vapangetha myanja ya mu Mbimbiliya mu kulongetha vana vavo kukala na vuthunga. Vatha kuthimutwiya navo ha mwanja wauvi wa Akane uje wevile vyuma na kulikwitha ngwe nevi vyanevi vyai, nambe Ngehazi uje wakwithile mu kushaka  kuwanenaho vimbongo, nambe Yundasa uje wevile na kwenda Yesu vungungu.—Yoshwa 6:17-19; 7:11-25; 2 Vimyene 5:14-16, 20-27; Mateo 26:14, 15; Yowano 12:6.

⁸ Vatha lalo kuthimutwiya navo ha mwanja wauvwa wa Yakomba uje walekele vana vendi velwithe vimbongo vivawanene mu njeke omwo wathinganyekele ngwendi hamo vavenyavyo wavivalelelemo lika, nambe ha mwanja wa Njefeta na munendi wa munakathzi uje wathingimikile chikumiyo cha ishe omwo walyanene mu ngila ya kulitila, nambe ha mwanja wa Yesu uje wathimpile na kulisholola ku vitothzi mangana ashulithilile vupolofweto na kuvingilikiya vavuthamba vendi. (Kushangumuka 43:12; Maako 11:30-40; Yowano 18:3-11) Eyi myanja ya mu Mbimbiliya yatha kukwatha manene vithemi mu kulongetha vana vavo vamone ngwavo vuthunga vwapwa vwavuvwa.

9. Vika kuvapandele kulinga vithemi nga vashaka kumwetha vana vavo mwanja wa kulinga vyuma vya vuthunga? Mwafwa vika mwanja wavo wapwa wa theho?

⁹ Vithemi vali na chipangi chakama cha kulongetha vana vendeke vuthunga. Kapositolo Paulu wehwile ngwendi: “Ukalongetha vakweni, omwo vikajo kuulilongethela yove vavenya? Ukambulula ngwove ‘kethi mwive,’ oloni yove ukai na kwiva ndi?” (Loma 2:21) Vithemi vamo vakatanganetha vana vavo. Vakalongetha vana vavo vendeke vuthunga, oloni vakevo vakakwitha. Vanatha kwiva tuvyuma tumo ku vipangi, nambe kwendeka makuli, oloni valithambetha ngwavo, “Nameme vavenya vipangi nathzivuka ngwendi vanu vanatha kulyambatela ngocho.” Vanatha kwendeka lalo ngwavo, “Kwendekako tumakuli twatundondo kukwavihile.” Oloni omwo kethi mukemwo. Kwiva kwapwa kwiva vene, cho lalo kukwitha nakwo kwapwa kukwitha vene. Kukwakele makuli amandondo nambe vwithzi vwavundondo. * (Tandeni Luka 16:10.) Vanike vakananguka vwathi munu uje endeka  makuli, ngechi cho navo vashangumuka kwendeka makuli. (Efeso 6:4) Oloni nga valilongethela vuthunga kuli vithemi vavo, cho vakola mwamuvwa na kushangathzala Yehova muno mu kaye ka kujeneka vuthunga.—Vithimo 22:6.

10. Vika vitunapande kwanuka nga tuli na kuthimutwiya na vakwetu vaka-kukulahela?

¹⁰ Kulikwatathana na vakwetu vaka-Kilisitu kutukwatha tulinge vyuma vya vuthunga. Ngwe mutwalilongethele mu Kapetulu 12, tunapande kupangetha mwamuvwa ndaka yetu nga tuli hamo na vandolome na vandokathzi vetu va ku sipilitu. Kwendeka hali vakwetu, chatha kutulingitha tuvafweye, nameme kuvavangeya. Nga tuthimutwiya ñanda ije kututhzivuka mwamuvwa, tunatha kulangulula viñanda vya makuli. (Vithimo 10:19) Thimbu imo tunatha kuthzivuka mwamuvwa ñanda, oloni ocho kuchilumbununa ngwavo tunapande kuilangulula. Chakumwenako, oyo ñanda hamo kuyatukundamene, indi hamo kutwapandele kuyendeka. (1 Tesalonika 4:11) Vanu vamo vamona kwendeka na mombulu ngwavo chikecho kwendeka vuthunga, oloni endekethi yetu inapande kupwa yaivwa thimbu yoshe, ya mbwathe.—Tandeni Kolose 4:6.

11, 12. (a) Vanu vaje vakalingi vuvi vwakama vakavwethzelela vati ku vukalu vwavo? (b) Makuli muka amo akakundwiya Satana kukundama ku kulinga vuvi vwakama, cho twatha kuwavyana vati? (c) Tumwetha vati ngwetu tukalingi vyuma vya vuthunga mu munga ya Yehova?

 ¹¹ Chapwa chachivwa kwendeka vuthunga ku vakulunu va chikungulukilo. Vanu vaje vakalingi vuvi vwakama vakavwethzelela ku vukalu ha kushaka kushweka vuvi vwavo na kwendeka makuli nga vakulunu va chikungulukilo vavehula. Vanu va chifwa echi vakatwalelela kulinga vuvi oku vali na kulikwitha kupangela Yehova. Oku kunapu kulikwitha vakevo vanenya. (Myatho 12:2) Vamo vakaleke vakulunu vukaleho vwa heluhelu, oloni vuthunga havwo vavushweke. (Vilinga 5:1-11) Evi vilinga vya makuli vyoshe vyatunda ha makuli a Satana.—Kengeni chipalo cha “Vyakakwithi Satana Kukundama ku Vuvi Vwakama,” ha  liputa 164-165.

¹² Tunapande lalo kwendeka vuthunga nga tuthoneka mafomu amo a mu mbunga ya Yehova. Chakumwenako, nga tuthoneka lipoti lya vipangi vitunalingi mu ngonde, tunapande kwakako mbunge kutewa tuthoneke makuli. Mu chifwa chimo lika, nga tuthoneka fomu ya kulombela chipangi chimo cha kulitila cha mu munga yetu, tunapande kwendeka vuthunga ha kulikangula kwetu na vyuma vyoshe vituthonekaho.—Tandeni Vithimo 6:16-19.

13. Twatha kumwetha vati vuthunga nga tulingila hamo mingotho na vakwetu vaka-kukulahela?

¹³ Tunapande lalo kulinga vyuma vya vuthunga mu mingotho na vakwetu vaka-kukulahela. Vithimbu vimo, vaka-Kilisitu vatha kulingila hamo mingotho. Ngechi kuvapandele kupandakana viñanda vya mingotho na vipangi vivakalingi ku Njuvo ya Vumwene nambe mu lihya. Kukoveletha munu vipangi, nacho chinapu kulinga mingotho. Nga tukoveletha vakwetu vaka-Kilisitu vipangi, cho tunapande kupanga navo mu vuthunga. Tunapande kuvafweta vimbongo vyavo yoshe ha thimbu itwalikumiyiye kuvafweta. (1 Timateo 5:18; Yakomba 5:1-4) Cho lalo nga yetu tunakovela vipangi kuli ndolome nambe ndokathzi, tunapande kupanga  vipangi vyanatwana mu kulita na ndando yetu. (2 Tesalonika 3:10) Kutwapandele kuthinganyeka ngwetu yetu atupangetha mweka ha kupwa mukwetu muka-kukulahela. Ndolome nambe ndokathzi uje atupangetha kapandele kutwana thimbu ya kuhwima, nambe nganyo, nambe vyuma vyeka vije kanene vakwetu mutuli na kupangela.—Efeso 6:5-8.

14. Vika vivanapande kulinga vaka-Kilisitu vaje valingila hamo mingotho, cho mwafwa vika?

¹⁴ Tulinga vati nga vimbongo vitupangetha mu mingotho vinapwile vya kukungulwila hamo na vakwetu, nambe vya loni? Mbimbiliya yatuleka chinangulo chimo cha theho. Yamwetha ngwavo tunapande kuthoneka vyuma vyoshe vitulikumiya. Chakumwenako, Njelemiya mwalandele lihya wathonekele mikanda ivali ku mesho a vakaleho na kuitulika mangana akaipangethe kulutwe. (Njelemiya 32:9-12; kengeni lalo na Kushangumuka 23:16-20.) Nga mushaka kulingila hamo mingotho na mukweni muka-kukulahela, thonekeni vyoshe vimulikumiya, cho saineni mukanda weni ku mesho avakaleho. Echi kuchilumbununa ngwavo kumwalikulahelele embwe, oloni chikamikwatha mukonwe kulinga vimata, nambe kulichokota, na kulipyakana. Vaka-Kilisitu vaje valingila hamo mingotho, vanapande kwanuka ngwavo mingotho kuyapandele kuthsiya likwatathano lyavo nambe kwoloka kwa mu chikungulukilo. *—1 Kolinte 6:1-8.

15. Yehova akalithzivi vati mwakamono vanu valikoveletha mu mingotho ya linyanyamena? Cho vaka-Kilisitu vanapande kumona vati mingotho ya chifwa echi?

¹⁵ Vaka-Kilisitu kuvapandele kulinga vyuma vya vuthunga mu chikungulukilo lika embwe. Paulu wendekele ngwendi: “Tushaka kulinga chuma cha vuthunga thimbu yoshe.” (VaHevelu 13:18) Ishamatanga yetu washaka ngwendi tukale na  vuthunga mu kulinga mingotho na vaka-kaye. Ku mukanda wa Vithimo, vanendeka lwalungi ha vipezeletho vya makuli. (Vithimo 11:1; 20:10, 23) Ku thañulu vapangethele vipezeletho na mamanya a kupezelethela mu mingotho mangana vawane kulema kwa chuma chivalanda na vimbongo vivachilanda. Vaka-mingotho va linyanyamena, vapangethele miyati ivali ya vipezeletho na mamanya a kupezelethela mangana valile vanu. Yehova wathzinda vilinga vya chifwa echi. Ngechi kutwapandele kulikoveletha mu mingotho ya linyanyamena mangana tukale mu chithzemo cha Njambi.

16, 17. Vilinga muka vyavivi vivali na kulinga vanu vavangi mu kaye matangwa ano? Indi vaka-Kilisitu vanalikumiya kulinga vika?

¹⁶ Satana ikeye ali na kuyula kano kaye mukemwo mu kaye munashula vilinga vya makuli. Ha litangwa na litangwa netu tukaliwana mu chetheko cha kushaka kukwitha vakwetu. Vanu vamo muvakathoneka mikanda ya kulomba vipangi, vakathoneka vyuma vya makuli mangana vavatave vwathi. Veka lalo muvakathoneka mapapelo a kuvatavetha kukovela mu lifuti, nawa a mitelo, nambe a ishuwalansi na mapapelo eka, vakathoneka vya makuli mangana vavane vyuma vivashaka. Vaka-sikola vavangi vakakwithi ha thimbu ya kuthoneka vyetheko. Vakai ha intaneti kukashakethzeka vya kuthoneka, cho vavithoneka kumwetha ngwe vakevo vanavithinganyeka, kumani mukwavo weka. Vanu vamocho vakana mathzika-kanwa vantwama va fulumende mangana vawane vyuma vivashaka. Evi vikevyo vilinga vinashulu muno mu kaye mwafwa vanu valimo vapwa “vaka-kulithzema vakevo vavenya, vaka-kuthzema vimbongo, . . . Vaka-kuthzinda vyavivwa.”—2 Timateo 3:1-5.

¹⁷ Vaka-Kilisitu va vuthunga kuvethi kulikoveletha mu vilinga vya chifwa echi. Kulinga vyuma vya vuthunga, vithimbu vimo kwapwa kwakukalu, mwafwa tukamono vaje valinga vyuma vya kuhenga vayoya mwamuvwa na kuwana vufuko muno mu kaye. (Myatho 73:1-8) Oloni vaka-Kilisitu vanatha kuyanda mwafwa ya kushaka kulinga vyuma vya vuthunga “thimbu yoshe.” Kulinga vyuma vya vuthunga kwapwa kwa  theho ndi? Eyo. Mwafwa vika? Vivethzikitho muka vivatha kuwana ha kulinga ngocho?

18. Vika kwapwila kwa theho nga vanu vamithzivuka kupwa mu va vuthunga?

¹⁸ Chapwa chuma cha theho mu kuyoya nga vanu vatukulahela na kutumona ngwavo tuli na vuthunga. (Kengeni chipalo cha “ Njikalingi Vyuma vya Vuthunga Ndi? ha liputa 167.) Munu woshe woshe natha kulinga vyuma vya vuthunga. Munu kapandele kukala na chashu chimo, nambe na vufuko, nambe kupwa wamuvwa chihanga na vyuma vya chifwa echi athinoni alinge vyuma vya vuthunga embwe. Vanu vavangi vonwa kukala na luthsimo lwaluvwa. (Mika 7:2) Vanu vamo vanatha kumijola mwafwa ya kulinga vyuma vya vuthunga. Oloni veka vanatha kumikandelela, cho vamikulahela manene na kumithingimika. Kulinga vyuma vya vuthunga kunavethzikitha Vakaleho va Yehova vavangi. Kunavakwatha veshwale ha vipangi, cholo veka lalo vanawana vipangi mwafwa vavenya vipangi vanatondo munu wa vuthunga.

19. Chitakutaku chetu na vuthamba vwetu na Njambi vifwa vati nga tulinga vyuma vya vuthunga?

¹⁹ Kulinga vyuma vya vuthunga kwapwa kwa theho manene nameme mwalimwena vuvwa vwakalaho indi embwe. Mukala na chitakutaku cha kujela. Paulu wathonekele ngwendi: “Mwa vuthunga vene tuli na chitakutaku chachivwa.” (VaHevelu 13:18) Cho lalo Tate yetu wa mwilu uje washaka vanu valinge vyuma vya vuthunga amona vilinga vyeni vya vuthunga. (Tandeni Myatho 15:1, 2; Vithimo 22:1.) Kulinga vyuma vya vuthunga kumilingitha mukale mu chithzemo cha Njambi. Cho kukwethi chuma cheka lalo cha theho chituvakana kukala mu chithzemo cha Njambi. Mu kapetulu kanatako, tuthimutwiya omwo Yehova mwamwenamo vipangi.