KAPETULU 10
Vulo Vunapu Vwana vwa Kutunda Kuli Njambi wa Chithzemo
“Mukole wa kuthzenga mutatu waukalu kuuvatula.” —MUKA-KWAMBULULA 4:12
1, 2. (a) Vihula muka vitwatha kulihula hali vaje vanalyambata ololo, cho mwafwa vika? (b) Vihula muka vituthimutwiya omu mu kapetulu?
MUKATHZIVI kuvwaha kuya ku viwano vya vulo ndi? Vavangi vakathzivi kuvwaha mwafwa vyapwa viwano vya kuvwahelela. Tukathzivi kuvwaha kumona shombolwa na chambato vanathzala mwamuvwa. Cho lalo vasholoka kupwa va kuvwahelela. Ha litangwa lyechi chiwano, shombolwa na chambato vakapu va kujolelela na kushaka kutumbama mwamuvwa mu vulo vwavo.
2 Oloni ano matangwa malo ali mu vukalu. Twashaka ngwetu va shombolwa na chambato vatumbame mwamuvwa. Oloni vithimbu vimo tunatha kulihula ngwetu: ‘Ava vanu vatha kutumbama mwamuvwa mu vulo ndi? Vulo vwavo vwishwala ndi?’ Shombolwa na chambato vatha kutumbama mwamuvwa na kwishwala mu vulo vwavo nga vapangetha mashiko a Njambi aje anendeka ha vulo. (Tandeni Vithimo 3:5, 6.) Vanapande kukavangeya awa mashiko mangana vakale mu chithzemo cha Njambi. Tumoneni muyakumbulula Mbimbiliya ha vihula evi viwana: Vika vimushakela kwambata nambe kushomboka? Nga mushaka kwambata nameme kushomboka, munu wa chifwa muka imwangula kulyambata nendi? Mwatha kulivwahethela vati vulo? Vika vikwatha munalume na munakathzi vapwe va kuvwahelela mu vulo?
VIKA VIMUSHAKELA KWAMBATA NAMBE KUSHOMBOKA?
3. Vika kuchipwila chachivwa kwambata nambe kushombokela thenga?
3 Vamo vathinganyeka ngwavo vulo vukanene kuvwahelela. Vamona ngwavo nga munu kambata nameme kushomboka, cho kavwahelela mu kuyoya kwendi. Omwo kethi mukemwo. Yesu uje wapwile muthzike wendekele ngwendi vuthzike vwapwa vwana vwa vuvwa. (Mateo 19:11, 12) Kapositolo Paulu nendi wathimutwiyiye vuvwa vwa kutumbama mu vuthzike. (1 Kolinte 7:32-38) Yesu na Paulu kuvavindikile ngwavo vanu kethi vambate nambe kushomboka embwe, mwafwa kuvindika “kwambata” kunapu “vilongetha vya mindthzindthzime ya kujwala.” (1 Timateo 4:1-3) Nameme ngocho, vuthzike vwatha kukwatha munu apangele Yehova kwa kujeneka vyuma vya kumwonowetha. Ngechi kuchipu chachivwa kwambata nambe kushombokela thenga.
4. Vulo vwavuvwa vwapwa vati luvula lwaluvwa ku vana?
4 Kuma kuli vyuma vya theho vilingitha munu ambate nambe kushomboka ndi? Eyo. Vulo vunapu vwana vwa kutunda kuli Njambi wa chithzemo. (Tandeni Kushangumuka 2:18.) Vukanene vyuma vimo vyavivwa na vivethzikitho mu kuyoya. Chakumwenako, vulo vwavuvwa vunapu luvula lwaluvwa lwa kuyoya kwa nanga. Vana vatonda vithemi vavavwa vaje vavanyunga mwamuvwa na kuvathzema na kuvanangula na kuvatwamenena. (Myatho 127:3; Efeso 6:1-4). Kulela vana kethi kukekwo kulingitha munu ambate nameme kushomboka.
5, 6. (a) Kwetheketha na Muka-kwambulula 4:9-12, vuvwa muka vumo vuli mu kulikuta vuthamba? (b) Vulo vwatha kupwa vati ngwe mukole wa kwotha na milindi itatu?
5 Taleni muchinendeka chithoneka cha mutwe wa kano kapetulu: “Vanu vavali vapwa vavavwa kutuvakana munu umo, omwo mu vuvali vwavo vatha kupanga mwamuvwa vipangi vyavo. Nga umo wavo awila hathi, cho mukwavo atha kumukwatha na kumwindula. Oloni nga munu endi lika awa, chinapu chachivi manene omwo kukwethi umo wa kumukwatha ngechi enduke. Cho lalo nga vanu vavali valala hamo lika, cho valitwiminina, oloni watha kulitwiminina vatijo ove lika? Munu umo atha kukatukila umo weni mu kulinga nendi lwothzi, oloni katha kulinga lwothzi neni mu vavali. Ngwe muvakendeka ngwavo, “Mukole wa kuthzenga mutatu waukalu kuuvatula.”—Muka-kwambulula 4:9-12.
6 Echi chithoneka chamwetha theho ya kulikuta vuthamba. Vulo navwo vwapwa vuthamba vwakama manene. Ngwe muchinamwetha echi chithoneka, vanu vaje vanalyambata vatha kulikwatha na kulithzembeleka na kulinyunga. Vulo vupwa vwa kukanyama nga mukala chuma chimo cha mu chitatu. Mukole wa kwotha na milindi ivali wapwa wawathi kuvatuka ngwe muinendeka eyi vesi. Oloni mukole wa kwotha na milindi itatu wapwa waukalu kumbitula. Nga munalume na munakathzi vathzivitha Yehova kuvwaha, cho vulo vwavo vupwa ngwe mukole wa kwotha na vifungo vitatu. Nga vanu vaka Yehova mu vulo vwavo, cho vupwa vwa kukanyama.
7, 8. (a) Majwi muka athonekele Paulu a kukwatha vaka-Kilisitu vavathzike vaje vali na kulwa na mashungu a kushaka kulilala? (b) Mbimbiliya yatukwatha tumone vati vulo?
7 Mu vulo mukemwo lika muvatavetha munalume na munakathzi kulilala. Kulilala kwa chifwa echi, kukekwo kukanene kuvwahelela kwakuvwa. (Vithimo 5:18) Munu atha kutuvakana ha myaka ivatumbula mu Mbimbiliya ngwavo “ha ntwitwi ya vukwenje,” myaka ije yakakala manene na lishungu lya kulilala, oloni natha kutwalelelaho kukala neli lishungu. Nga onowa kufungulula eli lishungu, cho natha kulinga vyuma vyavivi. Mukemwo Paulu wanangwile vathzike ngwendi: “Nga kuwatha kunyunga mashungu ove, cho ambata, mwamuvwa kwambata kutuvakana kukala na mashungu.”—1 Kolinte 7:9; Yakomba 1:15
8 Kukwethi mulonga novyo vilingitha munu akovele mu vulo, oloni napande kuthzivithitha muvwapwa vulo. Ngwe mwendekele Paulu, vaje vakovela mu vulo vamona “tuyando twa ha litangwa na litangwa.” (1 Kointe 7:28) Vanu va kulyambata vakamono tuyando tuje kuvethi kukala natwo vathzike. Nga mushaka kwambata nambe kushomboka, vika vimikwatha mutepululeko vukalu na kupwa va kuvwahelela mu vulo? Mwatha kulinga ngocho nga mwangula mwamuvwa munu wa kulyambata nendi.
MUNU WA CHIFWA MUKA IMWANGULA KULYAMBATA NENDI?
9, 10. (a) Chakumwenako muka chanene Paulu chije chimwetha vukalu vwa kulikuta vuthamba na vanu vaje kuvakulahelele? (b) Vukalu muka vutunda mu kwombwanetha majwi a Njambi a kuvindika kulyambata na munu wa kujeneka kukulahela?
9 Paulu vamuhwimininine athoneke thimpi yakama ivanapande kukavangeya vanu ha kwangula munu wa kulyambata nendi. Wathonekele ngwendi: “Kethi mulikutiyiye mukambo [njoko] umo lika na vaka-kujeneka kukulahela.” (2 Kolinte 6:14) Chakumwenako chendi chemanene ha chipangi nja vundimi. Nga tuthitu vavali va kulithethza vukama na ndthzili vavakutiya ku njoko imo lika, cho voshe vakala mu vukalu. Mu chifwa chimo lika, nga muka-kukulahela alyambata na muka-kujeneka kukulahela, cho yoyethi yavo ikaluwa manene. Nga umo ashaka kukala mu chithzemo cha Yehova, oloni mukwavo shendiko, cho valithevuka mu vithinganyeka na kulipinditha mu kuyoya kwavo. Mukemwo Paulu washongangeyeye vaka-Kilisitu kulyambata lika na “muka-Yesu”.”—1 Kolinte 7:39.
10 Vaka-Kilisitu vamo vavathzike vakathinganyeka ngwavo kulyambata na munu wa kujeneka kukulahela chili kulutwe kutuvakana kuthsa vuli. Vamo vakombwanetha oku kunangula kwa Mbimbiliya na kulyambata na munu uje kethi kupangela Yehova. Mu kulinga ngocho mukatundu vyuma vyavivi. Vanu va chifwa echi vakalyambata na munu uje kuvatha kuthimutwiya nendi vyuma vya theho vya mu kuyoya. Vakathzivi manene vuli kutuvakana nomwo vakele mu vuthzike. Oloni vaka-Kilisitu vavangi va vathzike vanalingi mwamuvwa kukavangeya kunangula kwa Njambi. (Tandeni Myatho 32:8.) Vakatumbama mu vuthzike kutwala noho vakawanena munu wa kulyambata nendi uje wapangela Yehova Njambi.
11. Vika vimikwatha kwangula mwamuvwa munu wa kulyambata nendi? (Kengeni lalo chipalo ha liputa 114.)
11 Anukeni ngweni kethi voshe vangamba va Yehova vatha kupwa vanu vavavwa kulyambata navo. Nga mushaka munu wa kulyambata nendi, theteleni munu uje ali na vifwa na vilengo vya ku sipilitu vya kulifwa nevi vyeni, cho lalo wathzema Njambi. Ndungo wa kulongwa na mana nathoneka mithzimbu yaingi ha ñanda eyi, cho mulinga mwamuvwa kukavangeya vithimpi vyanamileke vya mu Vithoneka mangana mwangule mwamuvwa vya kulinga. *—Tandeni Myatho 119:105.
12. Chithemwa muka chivakakavangeya vanu mu mafuti amo ha kwangula munu wa kulyambata nendi, cho mwanja muka wa mu Mbimbiliya uvakatembwinina?
12 Mu mafuti amangi, vithemi vakevo vakangwila munavo munu wa kulyambata nendi. Mu vithemwa evi, vamona ngwavo vithemi vathzivuka vyavingi cho lalo vali na mana a kwangwila munavo munu wa kulyambata nendi. Kakangi malo a chifwa echi akapu amavwa ngwe muchapwile kuthañulu. Mwanja wa Avilahama wa kutuma ngamba yendi kukatondela Isake munakathzi ukwatha vithemi ano matangwa. Avilahama kakele mana ku vimbongo na ku vipangi vyapangele munu. Oloni washakele Isake ambate munakathzi ha vanu vaka-kulemetha Yehova. *—Kushangumuka 24:3, 67.
MWATHA KULIVWAHETHELA VATI MANGANA VULO VUVWAHE?
13-15. (a) Majwi ali ku Vithimo 24:27 akwatha vati mukwenje uje ashaka kwambata? (b) Vika vyanapande kulinga mumbanda mu kulivwahethela vya vulo?
13 Nga mushaka kwambata nambe kushomboka, munapande kulihula ngweni, ‘Njalivwahethela mwamuvwa ndi?’ Ha kukumbulula echi chihula, kumwapandele kuthinganyeka mu muli na kulithzivila ha ñanda ya kulithzema, nambe kulilala, nambe kuthema vana. Oloni kuli vilengo vimo vivanapande kuthinganyeka va munalume na munakathzi vaje vashaka kulyambata.
14 Mukwenje uje atonda kwambata napande kuthinganyeka manene ha thimpi ino: “Ha kulivanga vwahetha mahya ove, athinoni utunge njuvo yove.” (Vithimo 24:27) Thimpi muka iliho? Kuthañulu, nga munu ashaka kwambata mangana akale na nanga, wapandele kulihula ngwendi: ‘Njalivwahethela kunyunga munakathzi wange na vana vatukathema ndi?’ Cha kulivanga wapandele kupanga na kuvwahetha mahya endi, nambe vimbuto vyendi. Eyi thimpi anga ichipanga matangwa ano. Munalume uje ashaka kwambata napande kulivwahethela chipangi cha kunyunga nanga yendi. Nga napu wa kulikangula ku muvila, cho napande kupanga. Lijwi lya Njambi lyamwetha ngwalyo woshe onwa kunyunga nanga yendi ku muvila na ku sipilitu navihya kutuvakana munu uje kanda akulahele.—Tandeni 1 Timateo 5:8.
15 Munakathzi uje ashaka kushomboka nendi nalitavela kupanga vipangi vyavingi mu vulo. Mbimbiliya yatumbula vipangi vimo na vifwa vyanapande kukala navyo munakathzi omwo akwatha munalume wendi na kunyunga nanga yendi. (Vithimo 31:10-31) Vanalume na vanakathzi vaje vakashatukila kukovela mu vulo kujeneka kulivwahethela mwamuvwa, valithzema vavenya mwafwa kuvathzivuka vyanapande kulinga munu ivanalyambata nendi. Maneneni vaje vashaka kukovela mu vulo vanapande kupwa vanu va kuhya ku sipilitu.
16, 17. Vaje vashaka kukovela mu vulo vanapande kuthinganyeka ha vinangulo muka vya mu Vithoneka?
16 Munu nga ashaka kulivwahethela vya vulo napande kuthinganyeka ha vipangi vije Njambi wana munalume na munakathzi. Munalume napande kuthzivuka vikulumbununa kupwa mutwe wa nanga. Kupwa mutwe wa nanga kuchapandele kumulingitha ayandethe vakwavo. Oloni napande kutembwinina ngila ije Yesu yakatwamenenamo chikungulukilo. (Efeso 5:23) Munakathzi muka-Kilisitu nendi napande kuthzivuka chipangi cha theho chakala nacho mu nanga. Atha kulipokwetha ‘ku lishiko lya munalume’ wendi ndi? (Loma 7:2) Munakathzi lya mukuta laja lishiko lya Yehova na Kilisitu. (Ngalatiya 6:2) Moko ivana munalume wendi mu nanga inapu lishiko likwavo lalo. Munakathzi atha kukundwiya na kulipokwetha ku chiyulo cha munalume wendi wa kujeneka kulimbunuka ndi? Nga kakatha kulinga ngocho, cho alinga mwamuvwa kwonwa kushomboka.
Vaje vashaka kulyambata ngwe vatonda kuthikama vakalanyako munu wa mu chitatu mangana avathikamethe
17 Munu na munu mu vulo napande kwaka vyuma vyashaka mukwavo kulutwe. (Tandeni Filipu 2:4.) Paulu wathonekele ngwendi: “Munalume woshe napande kuthzema munakathzi wendi ngwe mwalithzema vavenya. Cho munakathzi woshe napande kuthingimika munalume wendi.” Paulu vamuhwimininine kuli Njambi, mukemwo wamwene ngwendi munalume napande kulithziva ngwendi munakathzi wendi ali na kumuthingimika. Munakathzi nendi napande kulithziva ngwendi munalume wendi wamuthzema.—Efeso 5:21-33.
18. Mwafwa vika vanu vanapande kukala na mbunge ya kulinyunga mu thimbu ivavandamena kukalyambata?
18 Thimbu imuvandamena kulyambata kuyapandele kupwa thimbu ya kweha lika embwe. Eyi inapu thimbu ya kulitanekeya mwamuvwa na kumona nga chitava kulyambata indi embwe. Cho lalo inapu thimbu ya kumwetha mbunge ya kulinyunga ku kulinga vupangala. Chithzemo cha kushaka kukala hamo lika chikapu chakama manene, mwafwa mukemwo muvatutangela. Oloni vaje valithzema kuvapandele kulinga vyuma vije vyatha kuvavulumuna ku sipilitu. (1 Tesalonika 4:6) Nga muli na kuvandamena kukalyambata, cho munapande kukala na mbunge ya kulinyunga. Oku kumikwatha mu kuyoya kweni kwoshe, nameme mulyambata indi embwe.
VIKA VIMUNAPANDE KULINGA MANGANA VULO VWENI VWISHWALE?
19, 20. Vaka-Kilisitu muvamwenamo vulo kwalithethza vati na vaka-kaye? Aneni chakumwenako
19 Nga mushaka vulo vweni vwishwale, cho munapande kushulithilila vimunalikumiya mu vulo. Vulo vunapu mashangumukilo a vuyoye vwa vanu vaje valyambata. Yehova wakutile vulo mangana vukaleko myaka yoshe. (Kushangumuka 2:24) Chaluvinda, vanu vavangi matangwa ano mu kaye kuvathinganyekele ngocho. Mu vithemwa vimo, nga vanu vanalyambata vakendeka ngwavo “vanathzitika lithzitikiyo.” Echi chakumwenako chimwetha muvamona vanu vulo. Lithzitikiyo linatha vene kwishwala kweta noho hashakela munu uje nalithzitika, oloni nga ashaka, atha lalo kulithzitula kwa kujeneka vukalu.
20 Vanu vavangi ano matangwa vamona vulo kupwa vwa kathimbu kakandondo lika. Vakakovela vwathi mu vulo ha kuthinganyeka ngwavo vuvakwatha mu vyuma vimo, oloni vakathsiyi vwathi vulo nga vyuma kuvyethi na kwenda mwamuvwa. Anukeni ngweni Mbimbiliya yetheketha vulo ku mukole. Mikole ivakapangetha ku vimbopolo yapwa ya kukola, cho kuyethi kumbituka vwathi nambe kuhuhwe lihundthzi lya kufwa vati. Mu chifwa chimo lika, vulo vavwakeleko mangana vwilile. Yesu wendekele ngwendi: “Vaje vanapandakana Njambi, munu kethi avangunune.” (Mateo 19:6) Nga mushaka kwambata nambe kushomboka, cho munapande kumona vulo kupwa vwa myaka yoshe. Kumona vulo mu ngila eyi, chinapu chitele ndi? Embwe.
21. Munalume na munakathzi vanapande kukala na vithinganyeka muka hali umo na mukwavo, cho vika vivakwatha kulinga ngocho?
21 Munalume na munakathzi vanapande kukala na vithinganyeka vyavivwa hali umo na mukwavo. Nga umo na umo wavo ashakathzeka vuvwa muli mukwavo, cho voshe vapwa va kuvwahelela mu vulo vwavo. Kuma chapwa chachathi kuli munu kumona vuvwa vuli muka-limbo lyendi wa kujeneka kulumbunuka ndi? Eyo, mwafwa na Yehova kethi kutanda tupenga twetu, oloni akamono vuvwa muli yetu. Muka-kwimba wehwile ngwendi: “Nga yove Shukulu Kalunga ukalava milonga yetu, cho iyajo akovoka?” (Myatho 130:3) Munalume na munakathzi vanapande kulithambetha na kujeneka kulitandela milonga thimbu yoshe.—Tandeni Kolose 3:13.
22, 23. Avilahama na Sala vanapu vati mwanja wauvwa kuli vaje vali mu malo matangwa ano?
22 Vanu vatha kupwa va kuvwahelela nga veshwala mu vulo vwavo. Mu Mbimbiliya tukatandamo vya vulo vwa Avilahama na Sala vaje vakuluvalele hamo lika. Navo valiwanene na vukalu vwavungi mu kuyoya kwavo. Achithinganyekeni mwalithzivilile Sala uje wakele na myaka 60, ha kuthethza njuvo yendi yaivwa mu nganda ya Ule na kuya na kutumbama mu vimbalaka mu kuyoya kwendi kwoshe. Oloni walipokwethele ku chiyulo cha munalume wendi. Ha kupwa mukwathi wa Avilahama, Sala wathingimikile Avilahama na kumukwatha mu matumbe endi oshe. Kulyononwetha kwendi kukwapwile kwa makuli embwe. Washuvulukile “mu mbunge” na kutumbula munalume wendi ngwendi shukulu. (Kushangumuka 18:12; 1 Petulu 3:6) Wathingimikile Avilahama na mbunge yendi yoshe.
23 Echi kuchilumbununa ngwavo Avilahama na Sala vakele na vithinganyeka vya kulifwa thimbu yoshe. Thimbu imo Sala wendekele majwi aje “ayandethele manene” munalume wendi. Oloni Avilahama vamukwathele kuli Yehova atolilile ku majwi a mwevwendi, cho echi chalingithile vavethzikithe nanga yavo. (Kushangumuka 21:9-13) Vanalume na vanakathzi ano matangwa, nameme vaje vanalyambata ha myaka yaingi vatha kulilongetha vyavingi kuli Avilahama na Sala.
24. Vulo muka vuje vwatha kuthingimika Yehova Njambi, cho mwafwa vika?
24 Mu chikungulukilo cha vaka-Kilisitu, muli vanu vavangi vaje vali na kuvwahelela mu malo avo. Vanakathzi vakathingimika vanalume vavo, cho vanalume navo vathzema vanakathzi vavo na kuvathingimika. Voshe vakapangela hamo mu kwaka kulutwe chithzango cha Njambi. Nga mushaka kukovela mu vulo, anguleni mwamuvwa munu wa kulyambata nendi, livwahetheleni mwamuvwa vya vulo vweni, cho lifwiteni mangana vulo vuvwahe na kunena kathingimiko kuli Yehova Njambi. Nga mulinga ngocho, cho vulo vweni vumikwatha kukala mu chithzemo cha Njambi.
^ par. 11 Kengeni kapetulu 2 mu livulu lya Sinotolo kwa Tabo ya Lubasi livathoneka Vakaleho va Yehova.
^ par. 12 Vakukulwila vetu vamo va kulongwa vambatele lwale. Yehova wechelele ava vakukulwila vetu na va Isalele vambate lwale. Kethi ikeye wakeleko lwale embwe, nameme ngocho wavanene mashiko. Vaka-Kilisitu matangwa ano vathzivuka ngwavo Yehova kavatavethele kwambata lwale.—Mateo 19:9; 1 Timateo 3:2.
