CAPITA 4
Yesu Kilistu Ikeye Iya?
1, 2. (a) Kuma kuzibuka lizina lya munu wa kutsimana kulumbununa ngwabo mumuzibuka mwamubwa ndi? Lumbununeni. (b) Banu bamona Yesu kupwa iya?
MU KAYE muli banu babangi ba kutsimana. Hamo muzibukako lizina lya munu umo wa kutsimana. Oloni kuzibuka lika lizina lya munu kukulumbununa ngwabo mumuzibuka mwamubwa. Kukulumbununa ngwabo muzibuka yoyesi yendi na bifwa byendi byoshe.
2 Hamo neni muzibuka ngweni Yesu Kilistu kwakele nameme muneti myaka 2,000 kutunda ha simbu yakele hano hasi. Oloni banu babangi kubazibuka mwamubwa Yesu. Bamo bali na kwendeka ngwabo wapwile munu wamubwa, bakwabo ngwabo wapwile kapolofweto, beka ngwabo wapwa Njambi. Indi yeni ngweni iya?—Taleni Biñanda bya Kushongo ha 12.
3. Bika bimunapande kuzibukila Yehova Njambi na Yesu Kilistu?
3 Munapande kuzibuka mwamubwa Yesu. Mwafwa bika? Mbimbiliya ngwayo: “Co mwonyo wa myaka yoshe ukewo ou, ngeci bakuzibuke yobe Njambi umolika wa busunga, co na kuzibuka Yesu Kilistu, uje iwatumine.” (Yowano 17:3) Nga muzibuka Yehova na Yesu, co mukayoya myaka yoshe mu paladaisi hano hasi. (Yowano 14:6) Kuzibuka Yesu lalo kumikwasa mwafwa ikeye imunapande kutembwinina mu kuyoya kweni. (Yowano 13:34, 35) Mu Capita 1 tunalilongesele omwo mwafwa Njambi. Co muno mu capita tulilongesa biinendeka Mbimbiliya hali Yesu.
TUNAWANA MESIYA
4. Lijwi lya “Mesiya” nambe “Kilistu” lilumbununa bika?
4 Kusañulu, Yesu te kanda asemuke, Yehova wakulahesele mu Mbimbiliya ngwendi akatuma Mesiya, nambe Kilistu. Lijwi lya “Mesiya” lyapwa lya Cihebelu, co lijwi lya “Kilistu” lyapwa lya Cingiliki. Awa majwi oshe alumbununa ngwawo “Wakubwabesa,” kumwesa ngwabo Njambi akangula Mesiya uje yakulahesele na kumwana cipangi ca kulitila. Mesiya akashulisilila bikulaheso bya Njambi byoshe. Yesu asa lalo kumikwasa ano matangwa. Oloni simbu kanda Yesu asemuke, babangi balihwile ngwabo: ‘Iya akapwa Mesiya?’
5. Bandongesi ba Yesu bakulahelele ngwabo Yesu ikeye Mesiya ndi?
5 Bandongesi ba Yesu bazibukile mwamubwa ngwabo Yesu ikeye Mesiya ibakulahesele. (Yowano 1:41) Cakumwenako, Simoni Petulu wakumbulwile Yesu ngwendi: “Yobe Kilistu.” (Mateo 16:16, NWT) Twasa kukulahela bati ngwetu Yesu ikeye Mesiya?
6. Yehova nakwasa bati banu ba kulongwa bazibuke Mesiya?
6 Kusañulu, Yesu te kanda asemuke, tupolofweto ba Njambi basonekele biñanda byabingi bije bikakwasa banu kuzibuka Mesiya. Acisinganyekeni nga banamilombo kuya ku citishini kukatambula munu uje kanda mumoneho laja. Munu imukatambula mwasa kumuwana nga bamilumbunwina bwino cifwa cendi. Mu ngila imo lika, Yehova wapangesele tupolofweto bendi bendeke byuma byakalinga Mesiya nebi bikasholoka kuli ikeye. Kulishulisilila kwobu bupolofweto bwoshe kunakwasa banu ba kulongwa bazibuke ngwabo Yesu ikeye Mesiya.
7. Bupolofweto muka bubali buje bumwesa ngwabwo Yesu ikeye Mesiya?
7 Tusimutwiyeniko lika bupolofweto bubali. Mu bupolofweto bwa kulibanga, Mika wapolofwetele laja myaka 700 te kanda Yesu asemuke ngwendi Mesiya akasemukila mu nganda yaindondo ya Mbetelehema. (Mika 5:2) Yesu wasemukilile mu nganda ije bene. (Mateo 2:1, 3-9) Mu bupolofweto bwa mu cibali, Ndanyele wapolofwetele ngwendi Mesiya akasholoka mu mwaka wa 29 C.E. (Ndanyele 9:25) Obu bupolofweto bubali bumwesa ngwabwo Yesu ikeye Mesiya ibakulahesele.—Taleni Biñanda bya Kushongo ha 13.
Yesu wapwile Mesiya, nambe Kilistu ha simbu ibamumbwitikile
8, 9. Bika byalingiwile ha kumbwitika Yesu bije bimwesa ngwabyo Yesu ikeye Mesiya?
8 Yehova namwesa bwino ngwendi Yesu ikeye Mesiya. Njambi wakulahesele Yowano Muka-kumbwitika cizibukiso ca kuzibukilaho Mesiya. Yowano wamwene eci cizibukiso omwo Yesu wezile kuli ikeye mangana bamumbwitike mu Ndonga ya Yondau mu 29 C.E. Mbimbiliya ituleka byuma byalingiwile ngwayo: “Omwo Yesu bamumbwitikile, bwasi bwasi omwo watundile mu mema, co mwilu mwashokolokele, co wamwene munzinzime [sipilitu] wa Njambi watongamene hali ikeye ngwe katela. Co mwilu mwatundile lijwi ngwalyo, ‘Ou ikeye Munange injazema, njili na kubwahelela hali ikeye.’” (Mateo 3:16, 17) Yowano mwamwene uje katela na kuziba lijwi, wazibukile ngwendi Yesu wapwile Mesiya. (Yowano 1:32-34) Yesu wapwile Mesiya ha litangwa bene lije omwo Yehova wakele sipilitu yendi hali ikeye. Ikeye ibangwile kuli Njambi kupwa Ntwama, co lalo Mwene.—Isaya 55:4.
9 Bupolofweto bwa mu Mbimbiliya, majwi endekele Yehova na cizibukiso catumine ha simbu ya kumbwitika Yesu, bimwesa ngwabyo Yesu ikeye Mesiya. Yesu watundile kuli, co wapwile munu wa kufwa bati? Tumoneni biinendeka Mbimbiliya.
YESU WATUNDILE KULI?
10. Mbimbiliya inendeka ngwayo Yesu wakele kuli simbu kanda aije hano hasi?
10 Mbimbiliya inendeka ngwayo Yesu wakele mwilu simbu kanda aije hano hasi. Mika wendekele ngwendi Mesiya wakeleko “tunde kusañulu.” (Mika 5:2) Kakangi Yesu wendekele ngwendi wakele mwilu simbu kanda asemuke. (Tandeni Yowano 3:13; 6:38, 62; 17:4, 5.) Omwo Yesu wakele mwilu, wakele na busamba bwa kulitila na Yehova.
11. Mwafwa bika Yesu bamuzema manene kuli Yehova?
11 Yesu bamuzema manene kuli Yehova. Mwafwa bika? Mwafwa ikeye ibabangelele kutanga kuli Njambi simbu kanda batange byuma byoshe. Ngeci Yesu bamutumbula ngwabo ‘ikeye mwana wa ntwatwa ku byuma byoshe bya kutanga.’ * (Kolose 1:15) Yesu bamuzema manene kuli Yehova mwafwa ikeye lika ibatangele kuli Njambi babenya. Mukemwo bamutumbula ngwabo “Munendi umolika.” (Yowano 3:16) Yesu ikeye lika ibapangesele kuli Njambi mu kutanga byuma bikwabo. (Kolose 1:16) Yesu ikeye lika lalo ibatumbula ngwabo “Lijwi,” mwafwa Yehova wamupangesele mu kutwala mizimbu na mashiko kuli tungelo na banu.—Yowano 1:14.
12. Tuzibuka bati ngwetu Yesu keti ikeye Njambi?
12 Banu bamo bakulahela ngwabo Yesu anga ikeye bene Njambi. Oloni Mbimbiliya kuilongesa ngoco. Mbimbiliya ngwayo Yesu bamutangele. Oku kumwesa ngwabo Yesu ali na maputukilo. Oloni Yehova uje watangele byuma byoshe kesi na maputukilo. (Myaso 90:2) Yesu ha kupwa Muna Njambi, kalyesekesele hamo na Njambi embwe. Mbimbiliya ilongesa ngwayo Ishe natubakana Mwana. (Tandeni Yowano 14:28; 1 Kolinte 11:3.) Yehova ikeye lika “Muka-nzili Yoshe.” (Kushangumuka 17:1) Njambi wapwa wakama, co lalo wa nzili mwilu na hasi.—Taleni Biñanda bya Kushongo ha 14.
13. Mbimbiliya inendekela bika ngwayo Yesu “napu cifwa ca Njambi uje kutwasa kumona”?
13 Yehova wapangele hamo na Munendi Yesu myaka yaingi simbu kanda batange melu na hasi. Balizemene manene. (Yowano 3:35; 14:31) Yesu watembwininine bifwa bya Ishe mukemwo Mbimbiliya imutumbula ngwayo “napu cifwa ca Njambi uje kutwasa kumona.”—Kolose 1:15.
14. Muna Yehova yazema wasemukile bati mu cifwa ca bunu?
14 Muna Yehova yazema walyanene kuseza melu na kwija hano hasi kwa kusemuka mu cifwa ca bunu. Eci calingiwile bati? Yehova walingile cuma ca kukomokesa. Wanungulwile kuyoya kwa Munendi kutunda mwilu na kucaka mwimo lya mumbanda Maliya uje kanda alilale laja na munalume. Ngeci Yesu kakele na ishe wa munu. Maliya wasemene mwana wa kulumbunuka, co wamulukile ngwendi Yesu.—Luka 1:30-35.
YESU WAPWILE MUNU WA KUFWA BATI?
15. Mwasa kuzibuka bati Yehova mwamubwa?
15 Mwasa kulilongesa byabingi hali Yesu, kuyoya kwendi na bifwa byendi nga mutanda mukanda wa Mateo, Mako, Luka na Yowano. Eyi mikanda baitumbula ngwabo Biñanda Byabibwa. Bimutandamo bimikwasa muzibuke Yehova mwamubwa mwafwa Yesu walifwa na Ishe. Mukemwo Yesu wendekele ngwendi: “Woshe uje nanjimono namono Tate.”—Yowano14:9.
16. Yesu walongesele bika? Bilongesa bya Yesu byatundile kuli?
16 Banu babangi batumbwile Yesu ngwabo “Mulongesi.” (Yowano 1:38; 13:13) Mu kulongesa kwendi, Yesu wasimutwiiye manene “biñanda byabibwa bya Bumwene.” Obu Bumwene bukebwo buka? Yapwa fulumende ya Njambi ya mwilu ije ikayula hasi hoshe na kunena bibezikiso ku banu baje bononoka Njambi. (Mateo 4:23) Byuma byoshe byalongesele Yesu byatundile kuli Yehova. Yesu wendekele ngwendi: “Ebi njili na kulongesa keti byange embwe, oloni bitunda kuli Njambi uje wanjitumine.” (Yowano 7:16) Yesu wazibukile ngwendi Yehova ashaka banu bazibe ou muzimbu waubwa wa kwendeka ngwawo Bumwene bwa Njambi bukayula hasi hoshe.
17. Yesu wakele na kulongesela kuli? Bika byapangelele na nzili mu kulongesa banu?
17 Yesu wakele na kulongesela kuli? Kwoshe kuje kwawanene banu. Walongeselele mu binganda, mu membo, ku maketi, ku myela ya kulemesela, mu binjubo bya banu. Yesu kabandamenene banu baije kuli ikeye embwe. Oloni ikeye wakele na kubendela. (Mako 6:56; Luka 19:5, 6) Yesu wapangele na nzili na kupangesa simbu yendi yoshe mu kulongesa banu. Mwafwa bika? Mwafwa wazibukile ngwendi bikebyo byashakele Njambi ngwendi abilinge, co washakele lalo kwononoka Ishe simbu yoshe. (Yowano 8:28, 29) Yesu wambulwile lalo muzimbu ku banu mwafwa wabazibilile ngozi. (Tandeni Mateo 9:35, 36.) Wamwene ngwendi bantwama ba bulombelo kubesi na kulongesa busunga hali Njambi na Bumwene bwendi. Ngeci washakele ngwendi banu babangi bazibe muzimbu waubwa.
18. Bifwa muka bya Yesu bimushaka manene?
18 Yesu wazemene banu na kubaka mbunge. Wakele na ngozi, co wapwile wamwasi kwendeka nendi. Nameme banike babandondo babwahelelele kukala nendi. (Mako 10:13-16) Yesu kakele na kaangu. Wazindile bilinga bya kuhenga. (Mateo 21:12, 13) Ha simbu yayoyele Yesu, banakazi kubakele na lisesa lya kulinga byuma byabingi, co kubabasingimikile. Oloni ikeye wabasingimikile. (Yowano 4:9, 27) Yesu wapwile wa kulikehesa. Litangwa limo walingile cipangi cije cibakele na kulinga bangamba. Wajwelesele mendi a tupositolo bendi.—Yowano 13:2-5, 12-17
Yesu wambulwilile kwoshe kwawanene banu
19. Cakumwenako muka cimwesa ngwaco Yesu wazibukile byuma bibashakele banu, co wabakwasele?
19 Yesu wazibukile bibakele na kushaka banu, co wabakwasele. Walingile ngoco omwo wapangesele nzili ya Njambi na kukangula babezi mu kukomokesa. (Mateo 14:14) Cakumwenako, munalume umo wa mbumba wezile kuli Yesu na kwendeka ngwendi: “Nga mushaka mwasa kunjijelesa.” Yesu wamwene ngwendi uje munalume wakele na kuyanda. Wamuzibilile ngozi, co washakele kumukwasa. Ngeci Yesu wolwele liboko lyendi, wamukwatele na kwendeka ngwendi: “Njishaka, jela.” Uje munalume wakangukile. (Mako 1:40-42) Musinganyeka ngweni uje munalume walizibile bati?
WAPWILE WA KULONGWA KULI ISHE SIMBU YOSHE
20, 21. Yesu napu bati mwanja waubwa mu kwononoka Njambi?
20 Yesu napu mwanja waubwa mu kwononoka Njambi. Wamwesele kulongwa kuli Ishe wa mwilu mu byeseko byoshe byaliwanene nabyo kutundilila ku bitozi bendi. Cakumwenako, Yesu kalingile bubi mubamwesekele kuli Satana. (Mateo 4:1-11) Babushoko bwa Yesu bamo ku bakulahelele ngwabo wapwile Mesiya, co bamwendekele ngwabo “nazaluka.” Oloni Yesu watwaleleleho kupanga cipangi ca Njambi. (Mako 3:21) Omwo bitozi bendi bakele na kumuyandesa, ikeye kabalingile mwamubi, oloni watwaleleho kupwa wa kulongwa kuli Njambi.—1 Petulu 2:21-23.
21 Yesu wamwesele kulongwa kuli Yehova nameme mubamutsiile mu ngila yaibi. (Tandeni Filipu 2:8.) Acisinganyekeni bukalu bwaliwanene nabwo ha litangwa lyatsile. Bamukutile, bamubangeyeye ku bakaleho ba makuli ngwabo na shaula Njambi, bamwanene mulonga kuli baka-kuyula bababi, bamushawile ku banu babangi, bamupupile makote kuli maswalale na kumupameya ha citi. Ha kutsa kwendi, wendekele ngwendi: “Byuma byoshe binalishulisilila.” (Yowano 19:30, NWT) Omwo mwetile matangwa atatu kutunda ha kutsa kwendi, Yehova wamusangwile na kumwana mubila wa sipilitu. (1 Petulu 3:18) Omwo mwetile lalo byalumingo byabindondo, Yesu welukile mwilu, ‘wakatumbamene ku liboko lya cilyo lya Njambi’ mu kubandamena Njambi amupwise Mwene.—Vahevelu 10:12, 13.
22. Ngila muka yanatutubila Yesu mwafwa ya kulongwa kuli Ishe?
22 Yesu wapwile wa kulongwa kuli Ishe, ngeci natutubila ngila ya kukayoya myaka yoshe mu paladaisi hano hasi ngwe muje mwayongwele Yehova. Mu capita inatako, tusimutwiya omwo kutsa kwa Yesu kunatutubila ngila ya kukayoya myaka yoshe.
^ par. 11 Yehova wapwa Tate yetu mwafwa ikeye watutangele. (Isaya 64:8) Yesu wapwa Muna Njambi mwafwa Yehova ikeye wamutangele. Tungelo na Adama nabo babatumbula ngwabo bana ba Njambi.—Yombi 1:6; Luka 3:38.
