1, 2. Yehova akalizibi bati ha kumona tuli na kulinga byuma mu busunga?

 LINGENI ngwe mumona mwanike atunda ku sikola litangwa limo. Omwo aija mu ngila, alula pesi ya bimbongo byanawisa munu umo. Alinga bati? Nga ashaka, asa kushweka ije pesi. Oloni ikeye elwisa bwasi ije pesi kuli babenya. Baina baliziba bati mubananguka byuma byanalingi munabo? Babwahelela manene.

² Bisemi bakalizibi kubwaha nga bana babo bakala na busunga. Tate yetu wa mwilu, Yehova, wapwa “Njambi wa busunga,” co akalizibi kubwaha nga tukala na busunga. (Myaso 31:5) Tushaka kulinga ‘byuma bya busunga simbu yoshe’ mangana tumuzibise kubwaha. (Vahevelu 13:18) Tusimutwiyeni ha byuma biwana bya mu buyoye bije byasa kutukaluwila kukala na busunga. Co tusimutwiya lalo ha bubwa butuwana nga tukala na busunga.

3-5. (a) Bika bitunapande kulizibukila mwamubwa yetu babenya? (b) Bika bitukwasa tunanguke buzeye bwetu na kwasa kutenguluka?

³ Nga tushaka kukala na busunga ku bakwetu,  tunapande tahi kunanguka buzeye bwetu babenya. Oku kukwapwile kwakwasi embwe. Mu cita ca myaka ca kulibanga, bandolome ba mu cikungulukilo ca Laondisiya balikwisile bakebo babenya mu kusinganyeka ngwabo bali na kuzibisa Njambi kubwaha, kumani kwahi. (Kujombolola 3:17) Netu tunasa kulikwisa yetu babenya ngwetu tuli na kupangela Njambi.

⁴ Ndongesi Yakomba wendekele ngwendi: “Nga munu umo ayongola ngwendi ikeye muka-kulemesa, co kononwesa ndaka yendi, kulemesa kwendi kunapu kwangoco, co ali na kulikwisa ikeye babenya.” (Yakomba 1:26) Keti tulikwise yetu babenya ngwetu nga tulinga byuma bimo byabibwa, Njambi asa kutuzibila kubwaha nameme tukala na likamba nambe kwendeka makuli. Bika bitukwasa tujeneke kulikwisa yetu babenya?

⁵ Nga tutala mu katalelo, twasa kumona cifwa cetu ca hanja. Oloni nga tutanda Mbimbiliya, co tumona cifwa cetu ca mukati. Mbimbiliya itukwasa tuzibuke bubwa bwetu na buzeye bwetu. Tuzibuka bika bitunapande kutengulula mu bisinganyeka byetu, mu bilinga byetu na mu endekesi yetu. (Tandeni Yakomba 1:23-25.) Oloni nga tulikwisa yetu babenya ngwetu kutwesi na tupenga, co kutwasa kutenguluka. Ngeci, tupangeseni Mbimbiliya mangana tunanguke buzeye bwetu. (Mbimbi 3:40; Hangai 1:5) Lilombelo litukwasa lalo tuzibuke cifwa cetu. Tulombeleni kuli Yehova atwilule na kutukwasa mangana tumone tupenga twetu na kwasa kupangelaho. (Myaso 139:23, 24) Zibukeni ngweni ‘Yehova wazinda baka-bubi, oloni akalikutu busamba na baka-kusungama.’​—Visimo 3:32.

6. Munalume na munakazi banapande kukela bika na busunga kuli umo na mukwabo?

⁶ Kukala na busunga kwapwa kwa seho mu naanga. Nga munalume na munakazi balinga byuma mu busunga, bakala mwamubwa na kulikulahela. Makuli tunasa kuwamwesa mu bingila bya kulisezaseza mu bulo. Cakumwenako, munu uje ali mu bulo nasa kuliseseka mwamubi na munu weka, kutala bikupulo bya bukwizi, nambe kuzema munu uje kalyambatele nendi. Mwene Ndabiti wendekele ngwendi: “Kunjesi kukala hamo na banu baka-makuli, nambe kusimutwiya na baka-cibembulu.” (Myaso 26:4) Nga tushungwiya munu weka, co tulinga makuli kuli muka-limbo lyetu. Oku kunasa kunena bukalu mu bulo bwetu.

7, 8. Mwasa bati kupangesa Mbimbiliya mu kulongesa bana beni bakale na busunga?

 ⁷ Bana nabo banapande kunanguka ngwabo kukala na busunga kwapwa kwa seho. Bisemi basa kupangesa Mbimbiliya mu kulongesa bana babo bakale na busunga. Mu Mbimbiliya muli myanja yaibi ya banu baje bapwile baka-makuli. Akane wakupwile mwizi. Ngehazi walikwisile mangana atambule bimbongo. Yundasa webile bimbongo, co kukapwa muje wendele Yesu bungungu mangana bamwane makumi atatu a bimbongo bya siliva.​—Yoshwa 6:17-19; 7:11-25; 2 Vimyene 5:14-16, 20-27; Mateo 26:14, 15; Yowano 12:6.

⁸ Mu Mbimbiliya muli lalo myanja yaibwa ya banu baje bakele na busunga. Yakomba walekele bana bendi belwise bimbongo bibawanene mu binjeke byabo. Njefeta wasingimikile cikumiiyo cendi ca kwana munendi kuli Njambi. Yesu wendekele busunga nameme ha simbu yaikalu ije ibezile na kumukwata. (Kushangumuka 43:12; Maako 11:30-40; Yowano 18:3-11) Eyi myanja yasa kukwasa banike bamone ngwabo kwendeka busunga kwapwa kwa seho.

9. Nga bisemi bakala na busunga, co kukwasa bati bana babo?

⁹ Bisemi basa kulilongesa ku cinangulo cino ca mu Mbimbiliya. Mbimbiliya ngwayo: “Yobe ulongesa mukweni, kuwesi kulilongesa tahi yobe babenya ndi? Yobe uli na kwambulula ngwobe, ‘Keti wibe,’ ukebi ndi?” (Loma 2:21, NWT) Bana basa kuzibuka nga bisemi babo bendeka ebi, oloni balinga byeka. Nga tulongesa bana betu ngwetu bendeke busunga, oloni lalo batuziba twendeka makuli, co tubatanganesa. Nga bana bananguka ngwabo bisemi babo bakendeka makuli, nameme mu byuma byabindondo, co nabo bashangumuka kwendeka  makuli. (Tandeni Luka 16:10.) Oloni nga bana bamona ngwabo bisemi babo bakendeka busunga, co kubakwasa bakapwe bisemi bababwa omwo bakakita bana babo.​—Visimo 22:6; Efeso 6:4.

10. Tumwesa bati ngwetu tuli na kwendeka busunga hali bakwetu baka-Kilisitu?

¹⁰ Tunapande lalo kwendeka busunga hali bandolome na bandokazi betu mu cikungulukilo. Kwendeka hali bakwetu kwasa kutulingisa tubafweye nambe kubabangeya. Nga tusimutwiya ñanda ije kutuzibuka mwamubwa, tunasa kulangulula biñanda bya makuli. Kwakubwa ‘kwoloka lika kulu.’ (Visimo 10:19) Kukala na busunga, kukulumbununa ngwabo tunapande kwendeka byoshe byoshe bitusinganyeka, bituzibuka, nambe bitunazibi embwe. Tunasa kuzibuka mwamubwa ñanda imo, oloni kutwapandele kuyendeka mwafwa oyo ñanda hamo kuyatukundamene, indi hamo kutumwesa ngozi nga tuyendeka. (1 Tesalonika 4:11) Banu bamo bamona kwendeka na likamba ngwabo cikeco kwendeka busunga. Oloni yetu banu ba Yehova, tunapande kwendeka majwi amabwa, ambwase, simbu yoshe.​—Tandeni Kolose 4:6.

11, 12. (a) Munu uje nalingi bubi bwakama abwezelela bati ku bukalu nga endeka makuli? (b) Bihula muka bimo bitwasa kulihula? (c) Tumwesa bati ngwetu tunendeka busunga ku munga ya Yehova?

¹¹ Yehova nana bakulunu cipangi ca kukwasa cikungulukilo. Bakulunu basa kutukwasa nga tubaleka busunga. Mwafwa bika? Nga tunabinji na kuya ku cipatela, tukaleke ndotolo bubezi bwetu bwoshe. Nga tumushwekela, kasa kutukwasa. Mu ngila imo lika, nga tunalingi bubi bwakama, kutwapandele kukwisa  bakulunu. Tubalekeni busunga ha bubi bwetu bwoshe. (Myaso 12:2; Vilinga 5:1-11) Oloni acisinganyekeni ha cuma cino. Mulinga bati nga munanguka ngweni kabusamba keni nalingi bubi bwakama? (Valevi 5:1) Mwendeka ngweni: “Kunjimwambulula mwafwa kabusamba kange” ndi? Anukeni ngweni bakulunu basa kumukwasa mangana elwise busamba bwendi na Yehova.​—Vahevelu 13:17; Yakomba 5:14, 15.

¹² Tunapande lalo kwendeka busunga ku munga ya Yehova nga tusoneka mizimbu imo, ya kufwa ngwe kusoneka bipangi byetu bya mu liya. Twendekeni busunga nga tusoneka mafomu a bupainiya, nambe a cipangi ceka ca mu munga ya Yehova.​—Tandeni Visimo 6:16-19.

13. Tumwesa bati ngwetu tuli na busunga nga tulinga mingoso na bakwetu Bakaleho?

¹³ Bandolome na bandokazi kubapandele kulinga mingoso ha simbu ya kulemesa Njambi. Cakumwenako, kutwapandele kulinga mingoso nga tuli ha Njubo ya Bumwene, nambe mu lihya. Kutwapandele kunyanyamena bandolome na bandokazi betu mu mingoso. Nga tukobelesa Bakaleho na banu beka bipangi, tubafweteni bingombo byabo byoshe ha simbu itwalikumiiye kubafweta. Tubaneni na nganyo ije inabapande kwesekesa na mashiko a fulumende, ya kufwa ngwe kubafwetela bya bukangule bwabo (medical insurance), nambe kubafweta na ha matangwa aje abahwima ku bipangi. (1 Timateo 5:18; Yakomba 5:1-4) Nga tukobela bipangi kuli mukwetu Mukaleho, keti tusinganyeke ngwetu yetu atulinga mweka embwe. (Efeso 6:5-8) Tupangeni maola atunalizibasana na cipangi catufwetela bimbongo.​—2 Tesalonika 3:10.

14. Bika bibanapande kulinga baka-Kilisitu baje bashaka kulingila hamo mingoso?

 ¹⁴ Batico nga mushaka kushangumuka kulinga mingoso na ndolome nambe ndokazi? Hamo kutondeka kukungulwila hamo bimbongo, nambe kulombela hamo loni. Mbimbiliya yatuleka cinangulo cimo ca seho. Yatuleka ngwayo tunapande kusoneka byuma byoshe bitulikumiiya. Kapolofweto Njelemiya mwalandele lihya, wasonekele mikanda ibali ya cikumiiyo. Ku mukanda umo wasainisileko bakaleho babali, co waitulikile mangana akaipangese kulutwe. (Njelemiya 32:9-12; taleni lalo Kushangumuka 23:16-20.) Bamo bakasinganyeka ngwabo kusoneka byuma bimunalikumiiya kumwesa ngwe kumwalikulahelele na ndolome yobe. Oloni kusoneka bimunalikumiiya kukamikwasa mukonwe kulinga bimata, kulipyakana nambe kulicokota. Baka-Kilisitu baje balingila hamo mingoso, banapande kwanuka ngwabo mingoso yabo kuyapandele kutsiya kwoloka kwa mu cikungulukilo.​—1 Kolinte 6:1-8; taleni Biñanda bya Kushongo ha 30.

15. Yehova akalizibi bati kumona banu balinga mingoso ya linyanyamena?

¹⁵ Tunapande kukala na busunga ku banu boshe. Yehova ashaka ngwendi tukale na busunga. “Shukulu Kalunga wazinda baje bapangesa bipeseleso bya makuli, oloni abwahelela na bipeseleso byabibwa.” (Visimo 11:1; 20:10, 23) Kusañulu, bapangesele bipeseleso mu kulinga mingoso. Baka-mingoso bamo banyanyamenene banu baje balandele kuli bakebo. Ano matangwa banu kubesi na busunga mu mingoso ngwe mucafwile kusañulu. Yehova wazindile bije bilinga bya makuli, co nameme ino simbu nabizindi.

16, 17. Bilinga muka bya makuli bitunapande kubyana?

 ¹⁶ Tubaboshe twasa kuliwana mu cifwa cije citulingisa twendeka makuli. Hamo kusoneka mukanda wa kulomba bipangi, kusoneka mafomu a fulumende nambe kusoneka byeseko ku sikola. Babangi bakasinganyeka ngwabo kukwisa nambe kusoneka mizimbu ya makuli kucesi na bukalu. Kutukomoka nga banu balinga ngoco. Mbimbiliya yendekele laja ngwayo mu matangwa a kukotoka, banu “bakalizema bakebo babenya, bakazema bimbongo, . . . baka-kuzinda byabibwa.”​—2 Timateo 3:1-5.

¹⁷ Bisimbu bimo, baka-makuli bakasholoka ngwe bali na kuyoya bwino muno mu kaye. (Myaso 73:1-8) Muwana ngweni muka-Kilisitu banasa kumutundisa ha bipangi, kumulila bimbongo byendi, nameme kumulinga mwamubi ku bipangi mwafwa ya kukala na busunga. Oloni kukala na busunga kwapwa kwa seho. Mwafwa bika?

18. Bika kwapwila kwa seho kukala na lutsimo lwalubwa?

¹⁸ Kunapu kwa seho nga banu batukulahela na kutumona ngwabo tuli na busunga mwafwa babangi mu kaye kubapwile ngoco. Tubaboshe twasa kukala na lutsimo lwalubwa. (Mika 7:2) Banu bamo banasa kutujola na kutumona ngwabo tubilema mwafwa ya kukala na busunga. Oloni beka basa kutukandelela na kutukulahela. Mwaita kaye koshe, Bakaleho ba Yehova babazibuka ngwabo bakala na busunga. Bakulunu ba bipangi bamo bashaka kukobelesa bipangi Bakaleho mwafwa babazibuka ngwabo bapwa banu ba busunga. Nga kampani ishaka kutundisa banu bipangi mwafwa ya kujeneka kulinga  byuma bya busunga, kakangi Bakaleho bakabaseze ha bipangi byabo.

19. Busamba bwetu na Yehova bufwa bati nga tukala na busunga?

¹⁹ Kukala na busunga mu byuma byoshe, kutulingisa tukale na citakutaku cacibwa na kutumbama mu kwoloka. Tupwa ngwe Paulu uje wendekele ngwendi: “Mwa busunga bene tuli na citakutaku cacibwa.” (Vahevelu 13:18) Maneneni, Tate yetu wa mwilu Yehova, aziba kubwaha ha kumona tuli na kulifwita mangana tukale na busunga mu byuma byoshe.​—Tandeni Myaso 15:1, 2; Visimo 22:1.