Ko yajsaludaratyë bandeerë. Niˈamukë Jyobaa tyestiigë nijäˈäjëm ko jäˈäy tˈsaludaratyë bandeerë ets tkuyˈëy duˈun nyaxy extëmxyëp tˈawdaty, pes yëˈë yajmëjpëtsëëmdëbë wyintsëndëjk diˈib të dyaˈˈawäˈätspëtsëmdë ja it naxwinyëdë, per ëtsäjtëm nijäˈäjëm ko yëˈëyë Jyobaa mbäät nˈawdäjtëm (Isaías 43:11; 1 Korintʉ 10:14; 1 Fwank 5:21). Tuˈugë rey diˈib duˈun yˈaxäjë mëjˈäjtën yëˈë Nabukodonosoor diˈib anaˈam Babilonia. Ojts dyaˈixäˈänyëty wiˈix tmëdatyë mëjˈäjtën ets wiˈix mëj dyaˈity ja diosëty. Pääty ojts dyaˈoyë tuˈugë mëj awinax ets ojts tniˈanaˈamë parë niˈamukë tniwindäˈäktët ko ja jäˈäy tyëkëdët xuxpë. Per ja Sadrak, Mesak etsë Abednego kyaj tniwindaktë ja awinax oy ttimkuˈoogëdët (Daniel, kapitulo 3).

Carlton Hayes ojts jyënaˈany ko tyam yˈawdäjttëbë jäˈäyë bandeerë, “yëˈë yetyëjkëty nyigëëytyëbë kyujup ko nyaxyë bandeerë; yëˈë ënäˈkuˈunk kyuyˈëëdëp ets taa jäˈäy diˈib jyaaytyëbë poesiyë parë dyajmëjpëtsëmdë bandeerë”. Nan ojts jyënaˈany ko taa “xëë diˈib mëj yajnäjxtëp” mä tjamyatstë jäˈäy diˈib nyitsiptuundë pyaˈis, extëm diˈib tyuundëp 16 de septiembrë (Día de la Independencia de México), ets nan të mumaty tnipojtstuˈuttë yˈagojwinax diˈib mëj yaˈijttëp. Nanduˈun tadë Diario Oficial de la Federación jyënaˈany ko “Eskuudë, Bandeerë etsë Imno Nasional, yëˈë yajtukˈijxwëˈëmp tuˈuk tuˈugë paˈis”. Ets jyënaˈany ko jëjpˈam yaˈˈawdatët. Tamë tiempë nyëjxkojnë mä tuˈugë liibrë jyënaˈany, ko “bandeerë  duˈun mbäät mëj yˈity extëmë kruus” (The Encyclopedia Americana).

Tyäˈädë liibrë nan nyimaytyakypy ko “imno nasional yëˈë nyigajxypy mä wiˈixë jäˈäy mëk ttsoktë pyaˈis ets tˈamdowdë Dios parë ttuˈumoˈoyëdë kyäjpn o pënaty wooyoˈoyëdëp”. Ëtsäjtëm kyaj nëgoo najënäˈänëm ko jäˈäy yˈawdäjtypyë bandeerë ko tˈsaludaraty ets ko tkuyˈëy. Pes ko Estados Unidos ojts yajpayoˈoytyë testiigëtëjkë yˈuˈunk yˈënäˈk ko bandeerë tkasaludaratäˈändë ets ko tkatunäˈändë juramento, ta tuˈugë liibrë ojts jyënany ko pënaty ojts tpayoˈoytyë ojtsë net ok jyënäˈändë ko bandeerë yajsaludaraty duˈunxyëp extëm yaˈˈawdaty (Genio y figura del norteamericano).

Niˈamukë Jyobaa tyestiigë nmëdäjtëm winmäˈänyoty ko oy ngasaludaräjtëmë bandeerë ets ngakuyˈëˈëjëm mët ko dyajkubokyë Diosë yˈanaˈamën, naˈijxëm etsë jäˈäyëty ttundët ti tyunandëp. Nan nwintsëˈkëmë bandeerë ets nˈijxëm ko yëˈë ja paˈis yajtukˈijxwëˈëmp ets nmëmëdoˈojëmë gobiernë diˈib të yajwinˈixy, pes yëˈë “yajkutujktëp” ets “Diosë dëˈën të pyëjtäˈägëdë” (Romanʉs 13:1-4). Nan nmëmëdoˈojëmë tadë käjxwijën diˈib yajmoˈoyëm parë ninuˈkxtakëm “nidëgekyë reyëty es nidëgekyë justisëty, es dëˈën mbäät njikyˈäjtëm yajxon es nipën mëët ngatsiptuˈunëm, es nduˈunëm ja oybyë es njikyˈäjtëm extëm ja Dios ttseky” (1 Timotee 2:2).

Botasionk. Pënaty jantsy Dios mëduump wyintsëˈkëdëp wiˈix wyinmaytyë jäˈäy diˈib nëjxtëp botaräjtpë. Nyaˈixtëp ets tbotarattët pën yajtunaampy ets myëmëdoodëp diˈib tëjkëp anaˈambë. Të dyaˈˈaduˈugëdë wyinmäˈäny parë kyaj ttuktëkëdë partiidë (Matewʉ 22:21; 1 Peedrʉ 3:16). Per ¿ti mbäät ttuny pën mä nyax kyäjpn yajtukˈaguanëˈäjtpë jäˈäy parë byotaratët ets mëk yajtukjotˈambeky pën kyaj nyejxy? Pën nyasˈijxëbë wyinmäˈäny mbäät jeˈeyë nyejxy mä ja kasiyë. Duˈun extëmë Sadrak, Mesak etsë Abednego ojts nyëjxtë mä naty ja rey të dyaˈoyë awinax. Per pën nëjxtëp, tsojkëp tmëdatët wyinmäˈänyoty tyäˈädë tëdujk pekypyë diˈib mbäät pyudëkëty parë kyaj byotaratët:

1.   Jesus tˈanmääyë yˈëxpëjkpëty: “Kyaj mnekydyëˈënˈattë extëm yëˈë naxwinyëdë jäˈäyëty” (Fwank 15:19, OTJ).

2. Niˈamukë Dios mëduumbë yëˈë nbuwäˈkëmë Kristë etsë yˈAnaˈamën (Fwank 18:36; 2 Korintʉ 5:20).

3. Diˈib yajtuˈugyëdëbë Dios mëduumbë yëˈë ja myëbëjkën etsë tsyojkën (1 Korintʉ 1:10; Kolosʉ 3:14).

4. Diˈib botaräjtp mbäät njënäˈänëm ko nyikëjxmˈatëp nanduˈun tijaty tyuumpy ja jäˈäy diˈib të tbotaraty (käjxë 1 Samuel 8:5, 10-18 etsë 1 Timotee 5:22).

5. Ko ja israelitëty tˈamdoodë tuˈugë yˈanaˈambë, ta Jyobaa tˈijxy ko kyaj naty yëˈë yajtseky extëmë anaˈambë (1 Samuel 8:7).

6. Ëtsäjtëm nigäjxäˈän nimaytyäˈägäˈänëmë Diosë yˈanaˈam kyutujkën ets ndukmëtmaytyäˈägäˈänëmë jäˈäy oy diˈibë partiidë ttukˈitët (Matewʉ 24:14; 28:19, 20; Ebreeʉsʉty 10:35).

Serbisio sibil. Taaˈäjtpë lugäär mä jäˈäy yajtukˈaguanëˈaty parë tuk tiempë tyunët extëmë soldäädë (serbisio militar), ets ko kyatunäˈäny duˈun ta yaˈˈanëëmë ets ttunëdë wiink tuunk (serbisio sibil). ¿Ti mbäät nduˈunëm ko nbatëmë duˈumbë jotmay? Nmënuˈkxtakëmë Jyobaa Dios ets nyajnidëˈëjëm mä ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib jeky kujkë Dios tmëduny. Duˈuntsoo nyajˈyoˈoyëmë jot winmäˈäny parë nijäˈäjëm ti mbäät nduˈunëm (Proverbios 2:1-5; Filipʉs 4:5).

Diosë yˈAyuk xyˈanmäˈäyëm ets nmëmëdoˈojëm ja justisëtëjk, nduˈunëm tijaty yajxon, ets nyajˈyoˈoyëmë jot winmäˈäny wiˈix mbäät tijaty nduˈunëm (Titʉ 3:1, 2). Pääty nˈoknayajtëˈëjëm: “Mä ja tuunk diˈibëts të nyajtuknipeky, ¿waˈantsëdaa Diosë yˈanaˈamën ngutëjët o nduktëkëdë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty?” (Miqueas 4:3, 5; 2 Korintʉ 6:16, 17). “Ets kots ngupëkëdë tadë tuunk, ¿waˈanë net tsyiptäˈägët etsëts duˈunyëmë Dios nmëdunët?” (Matewʉ 28:19, 20; Éfesʉ 6:4; Ebreeʉsʉty 10:24, 25.) “¿O waˈantsëdaa net niˈigyë nmëdatëdë tiempë parëts ndunëdë Diosë tyuunk ets axtë ndunëdëts prekusoor?” (Ebreeʉsʉty 6:11, 12.)

 Pën tuˈugë Dios mëduumbë nyasˈijxëbë wyinmäˈäny ets tˈaxäjë ja tuunk diˈib të yajtuknipeky parë kyaj nyëjxët pujxndëgoty, ta nwintsëˈkëm extëm wyinmay (Romanʉs 14:10). Ets pën kyaj tˈaxäjë, ta nanduˈun nwintsëˈkëm (1 Korintʉ 10:29; 2 Korintʉ 1:24).