1, 2. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko Biiblyë yëˈë Dios të xynyamoˈoyëm?

¿WIˈIX mnayjyawëty ko tuˈugë mëtnaymyaayëbë ajotkumonë ti mnamoˈoyëty? Seguurë ko mjantsy yˈixaampy ti të mnamoˈoyëty. Jantsy jotkujk mnayjyawëty ko të mjamyetsyëty, ets ta xymyoˈoyë dyoskujuyëp.

² Biiblyë yëˈë diˈibë Dios të xynyamoˈoyëm. Tijaty jap nyimaytyakypy nimää kyayajpääty. Xyˈanmäˈäyëm ko Dios yëˈë ojts dyajkojˈyë tsäjp etsë Nax, ets ja tim jawyiimbë yetyëjk etsë toxytyëjk. Nan myëmiimbyë ëwij käjpxwijënë diˈib xypyudëjkëm ko nbatëmë amay jotmay. Biiblyë nan nyimaytyakypy wiˈixë Dios tkuytyunäˈäny diˈib të ttuknibëjtäägë: dyajjëmbitäˈänyë tyäˈädë Naxwinyëdë jantsy tsuj.

3. ¿Ti mnijawëyaampy ko xyˈëxpëkëdë Biiblyë?

³ Ko xyˈëxpëkëdë Biiblyë, ta xynyijawëyaˈany ko Dios tsyojkypy ets mëët mnaymyayëdët. Ko niˈigyë xyˈixyˈatët, ta niˈigyë xymyëwingonët.

4. ¿Ti niˈigyë myajmonyˈijx myajmonyjyäˈäwëp mä Biiblyë?

⁴ Biiblyë ja kujk yajkäjpxnaxy naxy tëgëk mil ayuk, ets miyonkˈam kujk pyëtsëmy. Abëtsemy nyaxwinyëdë, mbäät mayë jäˈäy tkäjpxtë mä kyëˈëm ayuk. Ets sëmään sëmään ja wyaˈkxy naxy tuk miyonk. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko kyaj jyaˈˈatyë wiinkpë liibrë extëmë Biiblyë.

5. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko Biiblyë yëˈë Dios yajjääyë?

⁵ Ko yajjääyë Biiblyë, “Dios wyinmäˈänymyooy ja jyaˈayëty” (käjpxë 2 Timotee 3:16). Per mbäät pën dyajtëy: “¿Wiˈixën ko Biiblyë yëˈë Dios tˈayukëty ets pën yëˈë jyaayë naxwinyëdë jäˈäy?”. Biiblyë tˈatsoowëmbity: “Ja espiritë  santë winmäˈänymyooyëdë” (2 Peedrʉ 1:21). Min nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën, tuˈugë presidentë tˈanëëmë ja syekretaaryë parë tjäˈäyët tuˈugë neky. ¿Pën yajkujäˈäyëp ja yˈääw yˈayuk? Yëˈë ja presidentë, kyaj yëˈëjëty ja sekretaaryë. Nanduˈunën jyaty mëdë Biiblyë, yëˈë jap miimbë Diosë yˈayuk, pes yëˈë wyinmäˈänymyooy ja yetyëjkëty parë yajkujäˈäyë ja jyot wyinmäˈäny. Pääty mbäät njënäˈänëm ko Biiblyë yëˈë “Diosë yˈayuk” (1 Tesalónikʉ 2:13; ixë notë 2).

6, 7. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko Biiblyë kyaj nyaywyinguwopëty?

⁶ Ja nyajxyë tiempë 1,600 jëmëjt desde ko yajjääytsyondakyë Biiblyë axtë ko yajjääytyaay. Pënaty jyaaytyë  kyaj ojts nyayˈixyˈatëdë, pes ak wiink tiempë jyukyˈäjttë. Tam diˈib ëxpëkyëty ets tam diˈibë kyaj. Extëm tuˈuk doktoor tyuuny, tam diˈib kamduun ujtstuun, äjkxmäjts, borreegë kuentˈäjt ets tam diˈib tuundë wintsën, rey o diˈibë Dios yajtuunëdë kugajpxy. Per oy dyuˈunëty, yajtuˈuwijtstë ja myaytyaˈaky ko tjääytyë Biiblyë, pes kyaj nyaywyinguwopëty desde ko tsyondaˈaky axtë ko jyëjpkëxy. *

⁷ Mä Biiblyë tsyondaˈaky yëˈë myaytyakypy ko Dios ojts dyajkojˈyë Adán mëdë Eva, ja tim jawyiimbë yetyëjk mëdë toxytyëjk. Per yëˈëjëty, myëdëgooytyë Dios ets duˈun tyëjkë ja poky kaytyey, mëjjäˈäyˈat etsë oˈkën. Ko nyajxy taxk mil jëmëjt, ta ja apostëlë Juan tˈakkujäˈäyë diˈib tyukjëjpkëjxypyë Biiblyë, mä tmaytyaˈaky ko njukyˈatäˈänëm winë xëëw winë tiempë, oy mëk ets agujk jotkujk. Biiblyë xytyukˈijxëm ko adëëdaapy tijatyë Dios tyuknibëjtakëp.

8. ¿Ti ijxpajtën xytyukˈijxëm ko Biiblyë tëyˈäjtën myaytyaˈaky?

⁸ Biiblyë tëyˈäjtën tmaytyaˈaky diˈib okë ëxpëkyjyaˈay yˈëxpëjkpëtsëëmdëp ets pääty dyuˈunëty mët ko jam tsyoony mä Dios. Extëm nˈokpëjtakëm, mä Levítico tnimaytyaˈaky ko Dios ojts tˈanëëmë ja israelitëty wiˈix nyaygyuentˈatëdët parë kyaj myëjwindëkët tuˈugë päˈäm. Tyäˈädë ja yajkujäˈäyë mä netyë jäˈäy kyajnëm tˈëxpëjkpëtsëmdë wiˈix nyinaxyë päˈäm. Biiblyë nan tëyˈäjtën tmaytyaˈaky ko tyäˈädë Naxwinyëdë nimää kyakëxmadaˈaky (Job 26:7). Ets oy ijty tëëyëp wiˈixëmë jäˈäy wyinmaytyë mä wiˈix yˈixëtyë Naxwinyëdë, mä Biiblyë të nety yajkujayë ko pik yˈixëty (Isaías 40:22).

9. Pënaty jyaaytyë Biiblyë, ¿ti xytyukˈijxëm ko tkujäˈäyëdë tijaty extëm tyëyˈäjtënëty ets ko kyaj ti tkuyuˈtstë?

 ⁹ Ko Biiblyë tmaytyaˈaky tijaty tuun jäjtë tëëyëp, xëmë tmaytyaˈaky extëm tyëyˈäjtënëty. Per mayë liibrë kyaj tëyˈäjtën myaytyaˈaky mët ko pënaty jyaaytyë kyuyuˈtstë tijaty. Extëm nˈokpëjtakëm, kyaj tkujäˈäyëdë ko ja nyax kyäjpn kyamadaktë mä tsyiptuundë, per pënaty jyaatyë Biiblyë, kyujäˈäyëdë ko ja nyaxy kyäjpn kyamadaktë. Nan kyujäˈäyëdë mä këˈëm tyëgooytyë. Extëm nˈokpëjtakëm, mä Salmos 51 japë rey David ojts tkujayë ko mëjwiin kajaa nety të tyëgoy. Pënaty jyaaytyë Biiblyë kyujäˈäyëdë extëm tijaty tyëyˈäjtënëty ets kyaj ti tkuyuˈtstë, tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Biiblyë yëˈë Dios yajjääyë ets ko mbäät ndukjotkujkˈäjtëm.

10. ¿Tiko mä tyäˈädë tiempë mbäät xypyudëjkëmë Biiblyë kyäjpxwijën?

¹⁰ Biiblyë “tuump oy es nyaˈëxpëjkëm, ndukˈanaˈamëm, nyaˈoˈoyëm” (2 Timotee 3:16). Mä tyäˈädë tiempë mbäät xypyudëjkëmë Biiblyë kyäjpxwijën mët ko jam tsyoony mä Jyobaa. Kom yëˈë ojts xyyajkojëm, wäˈäts tjaygyukë wiˈix nnayjyäˈäwëm ets ti nwinmäˈäyëm. Mas niˈigyë yëˈë xyˈixyˈäjtëm këdiinëm këˈëm nnayˈixyˈäjtëm ets nan tsyojkypy parë nˈijtëm agujk jotkujk. Jyobaa nyijäˈäwëp tijaty mbäät ndukˈoyˈäjtëm ets tijaty kyaj.

11, 12. ¿Tijaty käjpxwijënë miimp mä Biiblyë?

¹¹ Mä Matewʉ 5 axtë 7, kanäk pëky japë Jesus dyajkyë oybyë käjpxwijën. Extëm nˈokpëjtakëm, wiˈix mbäät nˈijtëm agujk jotkujk, wiˈix mbäät oy nˈijtëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm, wiˈix nnuˈkxtakëm ets wiˈix mbäät nˈijxëmë meeny sentääbë. Tam nyëjkxnë myajtsk mil jëmëjtëp mä Jesus dyajkyë tyäˈädë käjpxwijën, per duˈunyëm xypyudëjkëm axtë tyambäät.

 ¹² Mä Biiblyë nan miimbë käjpxwijën diˈib mbäät xypyudëjkëm parë nfamilyëˈäjtëm yˈitët jotkujk, nˈijtëm tuumbë jäˈäy ets oy nˈijtëm mët oytyim pënëty. Nan pyudëjkëp niˈamukë jäˈäy, oy mää tsyoonët ets oy ti amay jotmay tmëdattët (käjpxë Isaías 48:17; ixë notë 3).

13. ¿Wiˈixë Isaías ojts tnaskäjpxë jyatäˈäny ja Babilonia käjpn?

¹³ Kanäk pëky kujk yˈadëy tijaty mä Biiblyë ojts yajnaskäjpxë. Extëm nˈokpëjtakëm, ja Diosë kyugajpxy Isaías ojts tnaskäjpxë ko Babilonia käjpn kyutëgoyaˈany ets wiˈix ja myëtsip nyidëkëyaˈanyëty (Isaías 13:19). Babilonia yëˈë nety tuˈugë käjpn diˈib jantsy täˈtspëky ja tyëjkˈääw myëdäjtypy ets tuˈugë mëj nëë yajnadukyëty. Perë Isaías jyënany ko ja nëë tyëˈëtsäˈäny ets ko ja käjpndëjkˈääw awäˈäts wyëˈëmäˈäny. Nanduˈun jyënany ko ja soldäädëtëjk kyaj tsyiptunäˈändë parë tyëkëdët mä ja käjpn, axtë ojts yajnigajpxy ko txëwˈatäˈäny Ciro ja diˈib nyiwintsënˈataampy (käjpxë Isaías 44:27-45:2).

14, 15. ¿Wiˈix yˈadëëy diˈibë Isaías ojts tnaskäjpxë?

¹⁴ Ko nyajxy majtsk mëgoˈpx jëmëjt mä netyë Isaías të tnaskäjpxë, ta jyäjttë ja soldäädëtëjk diˈibë nety jyaˈabëkandëp ja Babilonia. ¿Pënë nety nyiwintsënˈäjtypy? Duˈun extëmë nety të yajnaskäjpxë, yëˈë Ciro, ja rey diˈib Persia. Per ¿wiˈix yˈadëëwdääy diˈibë nety të yajnaskäjpxë?

¹⁵ Ja koots mä yajnidëjkëdë ja Babilonia jäˈäyëty, meerë nety xyëwdundë. Seguurë nety nyayjyawëdë mët ko yajnadukëdë ja mëj nëë ets mët ko jantsy täˈtspëky ja käjpnë nyabots. Per ja Ciro mët ja syoldäädëtëjk, ta twoowdëtstë ja mëj nëë ets ta ojts ttuknaxtë. ¿Per wiˈixë nety mbäät tninaxtë ja käjpnë nyabots? Pes duˈun extëmë  netyë Isaías të tnaskäjpxë, awäˈäts ojts tpäättë ja käjpndëjkˈääw, kyaj tsyiptuundë parë tyëjkëdë mä ja käjpn.

16. 1) ¿Wiˈixë Isaías ojts tnaskäjpxë wyëˈëmäˈänyë Babilonia? 2) ¿Ets wiˈix nnijäˈäwëm ko ojts yˈadëy?

¹⁶ Isaías nan ojts tnaskäjpxë ko nipën kyanekytsyëënëyaˈany jam Babilonia, jyënany: “Ninäˈä kyanekyyajtuktsëënëyaˈany”  (Isaías 13:20). ¿Adëëw extëm ojts tnaskäjpxë? Adëëw. Pes mä ijty yajpäätyë Babilonia, nipën tyam kyanekytsyëënë, yëˈëyë yajpatpë potsy kyutuk. Tyäˈädë lugäär jap tyam yajpääty Irak, wingon mä siudad Bagdad. Duˈun extëm ojts yajnaskäjpxë mä Biiblyë, Jyobaa ojts tpadëˈëgyë Babilonia “mëdë patn diˈib yajkutëgoopy” (Isaías 14:22, 23). *

17. ¿Tiko mbäät nmëbëjkëm ko adëwäämp tijatyë Dios të twandaˈaky?

¹⁷ Të kanäk pëky yˈadëy diˈibë Biiblyë ojts tnaskäjpxë. Pääty mbäät nmëbëjkëm ko nan seguurë yˈadëwäˈäny diˈib kyajnëm yˈadëy. Nˈokmëbëjkëm ko Jyobaa  yajjëmbitaambyë tyäˈädë Naxwinyëdë jantsy oy jantsy tsuj, duˈun extëm ojts twandaˈaky (käjpxë Números 23:19). Dios xymyoˈoyäˈänëmë jukyˈäjtënë winë xëëbë, ets yëˈë “kyaj yˈandaˈaky” (Titʉ 1:2). *

18. ¿Wiˈixë apostëlë Pablo jyënany mä “Dios ja yˈayuk”?

¹⁸ Diˈib të nˈijxëm mä tyäˈädë kapitulo, yëˈë xytyukˈijxëm ko kyaj jyaˈˈatyë wiinkpë liibrë extëmë Biiblyë. Pes nimää kyanaywyinguwopëty ets tëyˈäjtën tnimaytyaˈaky diˈib okë ëxpëkyjyaˈay të tˈëxpëjkpëtsëmdë. Nan xymyoˈoyëmë oybyë ëwij käjpxwijënë ets të kanäk pëky yˈadëy diˈib ojts yajnaskäjpxë. Per kyaj yëˈëyëty, apostëlë Pablo duˈun tkujäˈäyë: “Dios ja yˈayuk myëdäjtypy ja mëkˈäjtën es jaˈagyëjxm jyaaty ja jikyˈäjtën”. ¿Ti yˈandijpy? (Käjpxë Ebreeʉsʉty 4:12).

19, 20. 1) ¿Wiˈix mbäädë Biiblyë xypyudëjkëm mä jukyˈäjtën? 2) ¿Wiˈix mbäät xymyëjjawë ko Dios të mnamoˈoyëtyë Biiblyë?

¹⁹ Biiblyë mbäät dyajtëgatsyë jukyˈäjtën. Mbäät xypyudëjkëm parë këˈëm nnayˈixyˈäjtëm, parë nnijäˈäwëm ti nwinmäˈäyëm ets wiˈix njäˈäyˈäjtëm. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät njënäˈänëm: “Ntsojkypyëtsë Dios”. Per ja nyajnigëxëˈkëm ko njantsy tsyojkëm, pën nmëmëdoˈowëm extëmë Biiblyë jyënaˈany.

²⁰ Extëm të nˈijxëm, Biiblyë jantsy yëˈë Diosë yˈAyuk. Etsë Dios yˈawijxypy parë mijts xykyäjpxët, xyˈëxpëkët ets xytsyokët. Pääty mmëjjawë ko Dios të mnamoˈoyëty ets duˈunyëm xyˈëxpëjkˈadëˈëtsët. Net xyjaygyukët ti Dios tyuknibëjtakëp parë naxwinyëdë jäˈäy. Tyäˈädë yajnimaytyäˈägäˈäny mä ja tuˈukpë kapitulo.