Dios txëwˈaty Jyobaa ets mbäät nyikejy: “Yëˈë tyuumpy ets duˈun jyäˈtët”. Jyobaa yëˈë diˈib tukëˈëyë mëkˈäjtën myëdäjtypy ets yëˈë diˈib yajkojtääy tijaty jaˈäjtp. Myëdäjtypyë mëjääw parë ttunët ti tyim tuknibëjtakëp.

Mä ayuk ebreo yajjäˈäyë Diosë xyëëw mët taxkë letrë, diˈib amxan YHWH o JHVH (nan mbäät yajjäˈäy YHVH). Ko tim jawyiinë Biiblyë yajjääy mä ayuk ebreo, ja Diosë xyëëw yajkujäˈäyë naa 7,000 okën. Ets abëtsemy nyaxwinyëdë wiˈixëmë jäˈäy tkäjpxtë ets tjäˈäytyë Diosë xyëëw, Jyobaa.

▸ Kap. 1, parr. 15, diˈib miimp mä notë

Biiblyë yëˈë Diosë yˈayuk, per yëˈë tyukjääyë yetyëjäyëp ja yˈääw yˈayuk? Yëˈë ja presidentë, kyaj yëˈëjëty ja sekretaaryë. Nanduˈunën jyaty mëdë Biiblyë, yëˈë jap miimbë Diosë yˈayuk, pes yëˈë wyinmäˈänymyooy ja yetyëjkëty parë yajkujäˈäyë ja jyot wyinmäˈäny. Wiˈixëm ja Dios wyinmäˈänymyooyëdë, näˈäty mët yëˈëgyëjxmë tsuu kumäˈäy o ko tijaty tyukˈaˈijxnäjxëdë diˈib ok kyujäˈäyëdë.

▸ Kap. 2, parr. 5

Biiblyë kyäjpxwijën yëˈë yˈandijpy tuˈugë tëyˈäjtën diˈib tijaty xytyukniˈˈijxëm. Extëm nˈokpëjtakëm, mä 1 Korintʉ 15:33 dyaky tuˈugë käjpxwijën: “Yëˈë axëëkpë jamyëët yajmäˈtypy ja oyjyaˈayˈat”. Tyäˈädë yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko pënaty mëët nduˈukmujkëm, mbäät xypyudëjkëm o  xyyajmäˈtëm. Ja tuˈugë käjpxwijënë yëˈë diˈib miimp mä Galasyʉ 6:7: “Ja nippë yajpëdeˈkypy ja pyëjtaˈaky diˈibë të tniˈipy”. Tyäˈädë yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko extëm tijaty nduˈunëm, duˈun wyimbëtsëmäˈäny.

▸ Kap. 2, parr. 12

Tukëˈëyë diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Mesías, yëˈë Jesus yaˈˈadëëwdääy. Ix mä jyënaˈany: “ Tijaty ojts yajnaskäjpxë mä Mesías”.

▸ Kap. 2, parr. 17, diˈib miimp mä notë

Jyobaa tsyojk etsë Naxwinyëdë jyëmbitët jantsy oy jantsy tsuj, mä jäˈäy tsyëënëdët diˈib tsojkëp. Ets kyaj dyajtëgatsy diˈib ojts ttuknibëjtäägë. Tim tsojk dyajjëjptëgoyaˈanyë axëkˈäjtën ets tmoˈoyaˈanyë jukyˈäjtënë winë xëëbë pënaty mëmëdoowëp.

▸ Kap. 3, parr. 1

Yëˈë ja anklës diˈib nyibëdëˈkë Dios. Satanás yëˈë yˈandijpy “mëtsip” ets pääty duˈun yajtijy, mët ko tmëtsiptsoˈonyë Jyobaa. Nan nyiwäämbejtypyë Dios mët ko yˈandaˈaky ets ko twinˈëënyë naxwinyëdë jäˈäy.

▸ Kap. 3, parr. 4

Jyobaa ja ojts dyajkojˈyë anklësëty mä nety tkayajkojynyëmë Naxwinyëdë. Jam tsäjpotm, ja jyamˈaty naxy 100 miyongë anklës (Daniel 7:10). Wiˈixëm jyaˈayˈattë ets ak tamë xyëëw. Yujy tudaˈagyëty ets myëmëdoowdëbë Jyobaa, pääty kyaj ttsoktë yaˈˈawdattët. Tëgatsyaty ja tuunk diˈib nyikëjxmˈäjttëp. Tam diˈib myëduundëbë Jyobaa mä kyutujktakn, tam diˈib yˈawäˈänëdëp tijatyë Jyobaa tyunaampy, tam diˈib kyuentˈäjttëp ets nyëˈëmooy tyuˈumooytyëbë Dios mëduumbëty yä Naxwiiny, tam diˈib yajkutëgooytyëp ko Jyobaa tyukˈanaˈamëdë ets tam diˈib tuundëp mä yajkäjpxwaˈkxyë Diosë yˈayuk (Salmo 34:7; Diˈibʉ Jatanʉp 14:6; 22:8, 9). Mä tiempë myiny kyëdaˈaky, anklëstëjk yëˈë diˈib pyudëkëyandëbë Jesus ko tsyiptunäˈändë mä Armajedon (Diˈibʉ Jatanʉp 16:14, 16; 19:14, 15).

▸ Kap. 3, parr. 5; kap. 10, parr. 1

Yëˈë yˈandijpy tukëˈëyë diˈib nduˈunëm, njäˈäwëm o nwinmäˈäyëm diˈibë Jyobaa kyaj ttukjotkëdaˈaky. Poky kaytyey xytyukmëjagamgakëmë Dios, päätyë Dios xymyoˈoyëmë yˈanaˈamën, ëwij käjpxwijën diˈib xypyudëjkëm parë kyaj nbokytyuˈunëm. Jyobaa ak wäˈäts tijaty ojts dyajkojy. Perë Adán mëdë Eva kyaj tmëmëdoowdë Dios, ta pyokytyuundë, pääty ojts myëjjäˈäyëdë ets ojts yˈoˈknëdë. Ets kom të xynyinäjxëm ja poky kaytyey, päätyë net nmëjjäˈäyëm ets nˈoˈkëm.

▸ Kap. 3, parr. 7; kap. 5, parr. 3

Yëˈë duˈun xyëwˈäjtypy ja Diosë tsyip mä dyajkutëgoyaˈanyë Satanásë yˈanaˈamdakn ets tukëˈëyë axëkˈäjtën.

▸ Kap. 3, parr. 13; kap. 8, parr. 18

Yëˈë tuˈugë gobiernë diˈibë Jyobaa të dyajnaxkëdaˈaky tsäjpotm. Jesukristë yëˈë diˈib tunäämp Rey. Jyobaa yëˈë yajtunaambyë tyäˈädë gobiernë parë dyajjëjptëgoyët tukëˈëyë axëkˈäjtën. Ets yëˈë diˈib anaˈamäämp yä Naxwiiny.

▸ Kap. 3, parr. 14

Jyobaa yëˈë jawyiinë Jesus ojts dyajkojy ets kyajx yä Naxwiiny parë tkuˈoogët niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy. Ko ojts yˈooky, ta Jyobaa yajjukypyëjkë. Tyam, tamë Jesus yˈaneˈemy tsäjpotm extëmë Rey mä Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën.

▸ Kap. 4, parr. 2

Biiblyë ojts tnaskäjpxë ko nyigëxëˈëgäˈänyë Jesus extëmë Mesías ko nety të nyaxy 69 sëmään. Diˈib yajmaytsyootsondakp mä jëmëjt 455 mä kyajnëm myinyë Jesus (k.m.J.) ets jyëjpkëjxy mä jëmëjt 29 mä Jesus të myiny (J.t.m.).

Mä jëmëjt 455 k.m.J. ja yajmaytsyootsondaky ja 69 sëmäämbë, ko Nehemías jyajty Jerusalén ets ojts tniˈanaˈamë parë yaˈˈagojët ja käjpnë nyabots (Daniel 9:25; Nehemías 2:1, 5-8). Tuˈukpë sëmään ja tmaytyaˈaky jëxtujk xëëw. Per diˈib yä ojts yajnaskäjpxë kyaj yëˈë tˈandijy tuˈugë xëëw diˈib jajkp 24 oorë, ja duˈun tˈandijy tuk jëmëjt. Pesë Biiblyë jyënaˈany: “Ja tuk jëmëjtpë tukxëëw kyäjpxëty” (Números 14:34, MNM; Ezequiel 4:6). Ta njaygyujkëm ko tuˈukpë sëmään ja jyeky jëxtujk jëmëjt. Pääty ko yajmultiplikaraty 69 x 7, ta wyinjäˈty 483 jëmëjt. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko ja jyëjpkëjxy mä jëmëjt 29 J.t.m.? Wenë, ko nmaytsyoowtsoˈonëm mä ja jëmëjt 455 k.m.J. ets nyajnäjxëm 483 jëmëjt, ta jyaˈty mä jëmëjt 29 ko Jesus nyëbejty ets jyajty Mesías (Lukʉs 3:1, 2, 21, 22).

 Daniel ojts tnaskäjpxë ko yˈaknaxäˈäny ja tuk sëmään o ja jëxtujk jëmëjt. Mä tyäˈädë tiempë ja mä netyë Mesías yˈoogäˈäny, ets ja duˈun tyuun jyäjtë mä jëmëjt 33 J.t.m. Ets mä jëmëjt 36 ja ojts yajkäjpxwaˈkxy ja oybyë ayuk diˈib nyimaytyakypy ja Diosë Kyutujkën mä tukëˈëyë ja nax käjpn ets mä jäˈäy diˈib kyaj jyudiyëty (Daniel 9:24-27).

▸ Kap. 4, parr. 7

Biiblyë tyukniˈˈixë ko Jyobaa yëˈë diˈib tukëˈëyë ojts dyajkojtäˈäy ets ko Jesus yëˈë diˈib tim jawyiin ojts dyajkojy (Kolosʉ 1:15,16). Jesus kyaj yëˈëjëty ja Dios diˈib tukëˈëyë mëkˈäjtën myëdäjtypy. Yëˈë ninäˈä kyajënany ko tuknax mëdë Tyeety, pes ojts jyënaˈany: “Yëˈë dëˈën niˈigyë mëj këdiinëm ëj” (Fwank 14:28; 1 Korintʉ 15:28). Per näägë relijyonk tyukniˈˈixëdë ko ja Teety, Uˈunk etsë espiritë santë, tuˈuk jeˈeyë Diosëty. Per mä Biiblyë nimää jap duˈun kyajënäˈäny. Pääty kyaj tyëyˈäjtënëty extëm tyukniˈˈixëdë.

Ja espiritë santë yëˈë Diosë myëjääw, yëˈë ja mëkˈäjtënë diˈibë yajtuumpy parë ttuny ti tsyojkypy. Kyaj yëˈëjëty tuˈugë jäˈäy. Extëm nˈokpëjtakëm, Biiblyë jyënaˈany ko ja Dios mëduumbëty diˈib mä primer siiglë ojts “ja espiritë santë yˈadëk tyuktëkëdë”. Etsë Jyobaa jyënany: “Nduknigaxaambyëtsë nmëjääw niˈamukë jäˈäy” (Hechos 2:1-4, 17, TNM).

▸ Kap. 4, parr. 12; kap. 15, parr. 17

¿Tiko pënaty jyantsy pyanëjkxtëbë Kristë kyaj dyajtundë kruus mä Dios awdattë?

1.  Mayë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty, desde tëëyëp dyajtuuntsondaktë kruus. Ets ja jekyjyaˈayëty yajtuundë ko tˈawdattë it naxwinyëdë ets ko tmëjtuundë mä yˈit tsyëënëdë. Nuˈun ja tiempë nyajxy 300 jëmëjt mä netyë Jesus të yˈoˈknë, pënaty ojts pyanëjkxëdë kyaj dyajtuundë kruus mä Diosˈawdäjttë. Per ja anaˈambë diˈib xyëwˈäjt Constantino ta tpëjtakyë kruus extëmë ijxwëˈëmën mä ja ryelijyonk diˈib pyanëjkxtëbë Kristë. Yëˈë yajtuunë kruus parë mayë jäˈäy pyanëjkxëdët. Per kyaj tiko mbäät yajkuwitsë kruus ko Jesukristë yˈoˈky. Tuˈugë katolikë liibrë jyënaˈany: “Tadë kruus yëˈë yajtuundë jäˈäyëty diˈib jukyˈäjttë mä nety  kyaminynyëmë Kristë ets nanduˈun diˈib kyaj ojts tpanëjkxtë Kristë” (New Catholic Encyclopedia).

2.  Jesus kyaj yˈoˈky kruuskëjxy. Diˈib të yajkäjpxnaxy “kruus” mä ayuk grieegë yëˈë yˈandijpy “kepyë tëybyë o tuˈugë postë”. Tuˈugë Biiblyë duˈun tnimaytyaˈaky: “Ko yajjääyë Nuevo Testamento mä ayuk grieegë, nimää kyayajkujäˈäyë diˈib mbäät yajjaygyukë ko yëˈë yˈandijpyë kepy diˈib xäjwäˈkxp” (The Companion Bible). Jesus jam yajkëxwojpy mä tuˈugë kepy diˈib tëyë ets jam yˈoˈky.

3.  Jyobaa kyaj ttsoky ets nyajtuˈunëmë awinax parë nˈawdäjtëm (Éxodo 20:4, 5; 1 Korintʉ 10:14).

▸ Kap. 5, parr. 12

Jesus ojts ttukˈaneˈemy ja yˈëxpëjkpëty ets yajjamyatsët ja yˈoˈkën xëëw. Ja yajtuny jëmëjt jëmëjt 14 äämbë nisán extëm ja judiyëtëjk tmaytsyowdë ja xëëw poˈo. Mä tadë xëëw, nan jaa ijty ja israelitë ttundë Paskë. Mä yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëëw, ja mä yajkëëynyaxy ja tsäjpkaaky etsë binë, diˈib yˈandijpy ja Jesusë nyiniˈkx këbäjk ets ja nyëë nyeˈpyny. Pënaty anaˈamandëp mëdë Jesus jam tsäjpotm, kyaaytyëp ja tsäjpkaaky ets yˈuktëbë binë. Ets pënaty jukyˈatandëp yä Naxwiiny winë xëëw winë tiempë, nëjkxtëp mä yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëëw parë wintsëˈkën myëët nëjkx yˈix myëdowdë, kyaj tkaytyë tsäjpkaaky ets kyaj tˈuuktë ja binë.

▸ Kap. 5, parr. 21

Mayë jäˈäy tmëbëktë ko pëtsëëmbë anmëjäˈän ko tuˈugë jäˈäy yˈooky, ets nyaybyaatyëty mët ja jyiiky myëguˈuk diˈib të yˈooktë. Wiinkpë tmëbëktë ko mbäät tpudëkëdë o tˈaxëktundë pënaty të wyëˈëmdë jukyˈäjtpë. Perë Biiblyë xytyukniˈˈijxëm ko kyaj nmëdäjtëm tuˈugë anmëjäˈän diˈib  jukyˈäjtˈadëtsp ko nˈoˈkëm, ets jyënaˈany ko nitii tkanekyjyawë tuˈugë jäˈäy ko yˈooky. Eclesiastés 9:5, 6, 10 jyënaˈany: “Mët ko diˈib jukyˈäjttëp nyijäˈäwëdëp ko oogandëp, perë oˈkpë nitii tkanijawëdë, nan kyaj nyekyyajmëjuytyë, mët ko tukëˈëyë jyamyajtsënë të yajjäˈäytyëgooynyë. Nan kyaj tˈokmëdäjnë tsojkën, kyaj yˈokˈaxëkˈijxnë ets kyaj ti tˈoknaywyinaxëjäˈäwënë, ets kyaj ti tˈoktuunëdë diˈib yajtuump xëbatkëˈëy”. Nanduˈun jyënaˈanyë Biiblyë ko jäˈäy yˈooky jyëmbity “nax”, ets “tyëgooytyaˈay ja jyot wyinmäˈäny” (Salmo 146:4; Génesis 3:19). Mä Biiblyë nimää kyayajpäätyë tyäˈädë tukniˈˈijxënë ko nmëdäjtëm tuˈugë anmë diˈib pëtsëëmp ko nˈoˈkëm.

▸ Kap. 6, parr. 5, diˈib miimp mä notë; kap. 15, parr. 17

Yëˈë duˈun ijty yajtijp tuˈugë ajoy jam Jerusalén pëˈääy, mä yajnoˈogyë postäˈäk. Per kyaj ti diˈib yajtëyˈäjtëndëjkëp ko jap yajnoˈogyë jäˈäy juuky o jëyujk animal. Pääty Gehena, kyaj tˈandijy tuˈugë lugäär diˈib kyaj yaˈixy mä nyitoyë oˈkpë winë xëëw o yajtëytyuny. Ko Jesus jyënany ko näägë jäˈäy yajpëjtäˈägäˈäny Gehena, yëˈë yˈandijpy ko kyutëgoyaˈany (Matewʉ 5:22; 10:28).

▸ Kap. 7, parr. 20

Yëˈë ja nuˈkxtakënë diˈibë Jesus tyukniˈˈijxë ja yˈëxpëjkpëty. Duˈun ojts jyënaˈany ets nnuˈkxtakëm:

• “Waˈanë mxëëw twäˈätsy” Yëˈë nˈamdoˈowëmë Jyobaa etsë xyëëw dyajwäˈätsët mä të yajniwäämbety. Duˈuntsoo myëjpëtsëmëdë xyëëw ets yajwintsëˈëgët, duˈun jam tsäjpotm ets yä Naxwiiny.

• “Waˈan tminy ja mˈAnaˈam mGutujkën” Nˈamdoˈowëm etsë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën dyajkutëgoyëdë Satanásë yˈanaˈamdakn, yˈanaˈamët yä Naxwiiny ets dyajjëmbitëdë Naxwinyëdë jantsy tsuj.

•  “Waˈan dyajtuny ja mtsojkën [...] yä naxwiiny” Nˈamdoˈowëm etsë Dios tkuytyunët diˈib të ttuknibëjtäägë yä Naxwiiny: ko naxwinyëdë jäˈäy jyëmbitäˈäny wäˈätsjäˈäy ets jyukyˈattët winë xëëw. Pes duˈunë Jyobaa ttsojky ko ojts dyajkojˈyë naxwinyëdë jäˈäy.

▸ Kap. 8, parr. 2

Jyobaa ojts tjuuybyëtsëmyë naxwinyëdë jäˈäy mä poky etsë oˈkën. Kyajx ja yˈUˈunk parë tkuˈoogët niˈamukë ja pokyjyaˈay ets tjuuybyëtsëmët ja jukyˈäjtënë wäˈätspë diˈibë Adán yajtëgooy. Duˈun ja naxwinyëdë jäˈäy nyaymyëˈoybyëkëdët jatëgok mëdë Dios. Mët yëˈëgyëjxm ko Jesus ojts xykyuˈoˈkëm, mbäät njëmbijtëm wäˈätsjäˈäy ets njukyˈäjtëm winë xëëw.

▸ Kap. 8, parr. 21; kap. 9, parr. 13

Tijaty ojts yajnaskäjpxë mä Daniel kapitulo 4 yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën ja nety tyuundëkëyaˈany 1914.

Diˈib ojts yajnaskäjpxë.

Jyobaa ojts ttukˈixy ja rey Nabucodonosor mä tuˈugë kumäˈäy diˈibë nety ok adëwäämp. Yëˈë kyumää ko yajpoˈtëˈëky tuˈugë kepy diˈib jantsy këjxm. Ta net ja kepykyopk ojts yajtukujaanëˈëky tuˈugë pujxn diˈib myëdäjtypyë koobrë parë kyaj nyekyyonët “jëxtujk tiempë” (Daniel 4:1, 10-16). Ets ko yˈabatët jëxtujk tiempë, ta jatëgok yonët.

Wiˈix nyikejy.

Ja kepy yëˈë yˈandijpy ja Diosë yˈanaˈamdakn. Dios kanäk jëmëjt ojts tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoy ja israelitëty mët yëˈëgyëjxm ja reyëty diˈib anaˈamdë Jerusalén (1 Crónicas 29:23). Per kom ja reyëty kyaj nyekymyëdoowdë, ta ja yˈanaˈamdakn jyëjptëgooy ko Jerusalén kyutëgooy mä jëmëjt 607 mä kyajnëm myinyë Jesus (k. m.J.). Mä tyäˈädë  jëmëjt tsyondaky ja “jëxtujk tiempë” (2 Reyes 25:1, 8-10; Ezequiel 21:25-27). Ko Jesus jyënany: “Es ja wiink jäˈäyëty diˈibë kyaj yˈisraelitëty yˈanaˈamët mä ja Jerusalén käjpn axtë ko kyäˈpxët ja tiempë diˈibë Dios të tpëjtaˈaky”, yëˈë myaytyakypy ja “jëxtujk tiempë” (Lukʉs 21:24). Päätyë tyäˈädë “jëxtujk tiempë” kyaj ja jyëjpkëjxy ko Jesus jyukyˈajty yä Naxwiiny. Jyobaa të nety twandaˈaky ko jyëjpkëxët ja “jëxtujk tiempë”, ta tpëjtäˈägäˈäny tuˈugë Rey, tyäˈädë Rey yëˈë Jesus diˈib kyunuˈkxaampy niˈamukë Dios mëduumbëty yä Naxwiiny (Lukʉs 1:30-33).

Nuˈun jyejky ja “jëxtujk tiempë”.

Ja “jëxtujk tiempë” ja jyejky 2,520 jëmëjt. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko duˈun jyejky? Biiblyë jyënaˈany ko tëgëk jëmëjt ja kujkm o tëgëk tiempë ja kujkm, ja jyeky 1,260 xëëw (Apocalipsis 12:6, 14, TY). Päätyë tyäˈädë “jëxtujk tiempë” ja wyinjäˈty 2,520 xëëw ko nˈawijtsmujkëm (1,260+1,260). Per extëmë Biiblyë jyënaˈany ko “tuk jëmëjtpë tukxëëw kyäjpxëty”. Pääty jyëmbity 2,520 jëmëjt (Números 14:34 MNM; Ezequiel 4:6).

Pën ja mä jëmëjt 607 k.m.J nmaytsyoowtsoˈonëm ets nyajnäjxëm 2,520 jëmëjt, ta jyaˈty mä jëmëjt 1914 (mä jëmëjt 1 k.m.J axtë mä jëmëjt 1 t.m.J, ja tuk jëmëjt nyajxy). Mä tyäˈädë jëmëjt ja Jyobaa dyajtëjkë Jesus Rey jam tsäjpotm.

▸ Kap. 8, parr. 23

Tadë ayuk arkanklës yëˈë yˈandijpy “diˈib nyiwintsënˈäjtypyë anklëstëjk”. Mä Biiblyë jeˈeyë tmaytyaˈaky tuˈugë arkanklës diˈib xyëwˈäjtypy Miguel (Daniel 12:1; Juudʉs 9).

Miguel yëˈë diˈib nyiwintsënˈäjtypyë Diosë yˈanklësëty. Biiblyë jyënaˈany: “Miguel es ja yˈanklës tsiptuundë mët ja sarpyentë es mët ja [...] yˈanklës” (Diˈibʉ Jatanʉp 12:7). Nanduˈun jyënaˈany ko diˈib nyiwintsënˈäjtypyë Diosë tsyiptuumbëty, yëˈë Jesus. Päätyë Jesus yëˈë diˈib nanduˈun yajtijp Miguel (Diˈibʉ Jatanʉp 19:14-16).

▸ Kap. 9, parr. 4, diˈib miimp mä notë

Yëˈë yˈandijpy ja tiempë mä netyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën ttimˈyajkutëgoyanë ja Satanásë jyaˈayëty. Ko Biiblyë jyënaˈany “ja tiempë mä jyëjptëgoyanë tyäˈädë jukyˈäjtën” o “Kots nminët ëj, ja Naxwinyëdë Jäˈäyëtyë Kyudënaabyë”, nan yëˈë yˈandijaampy ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp (Mateo 24:3, TNM; Matewʉ 24:27, 37). Tyäˈädë tiempë diˈib jëjpkëxanëp, ja tsyondaky mä jëmëjt 1914 ko tyuundëjkë ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën jam tsäjpotm, ets ja jyëjpkëxäˈäny ko nety kyutëgooytyaˈay ja Satanásë jyaˈay mä ja tsip diˈibë xyëwˈäjtypy Armajedon (2 Timoteo 3:1, TNM; 2 Peedrʉ 3:3).

▸ Kap. 9, parr. 2

Yëˈë yˈandijpy ko Dios dyajjukypyeky ja jäˈäy diˈib të yˈooky. Mä Biiblyë ja yajmaytyaˈaky taxtujkë oˈkpë diˈib jukypyëjktë. Etsë Dios yëˈë myooyë mëjääwë Elías, Eliseo, Jesus, Pedro etsë Pablo parë oˈkpë dyajjukypyëjktë. Jyobaa  wyandakypy dyajjukypyëkäˈänyë jäˈäy “diˈibë ijt oyjyaˈay es nandëˈën diˈibë ijt kaˈoyjyaˈay” parë jyukyˈattët yä Naxwiiny (Apostʉlʉty 24:15). Biiblyë nan myaytyakypy näägë jäˈäy diˈib jukypyëjktëp tsäjpotm. Tyäˈädë Dios mëduumbëty yëˈë diˈib të yajwinˈixtë parë yˈanaˈamdët mëdë Jesus (Fwank 5:28, 29; 11:25; Filipʉs 3:11; Diˈibʉ Jatanʉp 20:5, 6).

▸ Kap. 9, parr. 13

Kaˈoybyëtëjk wiˈixëmë jäˈäy twinˈëëny. Taa näägë jäˈäy diˈib nyinëjkxtëbë brujëtëjk o kurandeerë, diˈib mëët tyun kyäjpxtë kaˈoybyëty o tsuu poj. Perë tyäˈädë kyaj yˈoyëty. Mayë jäˈäy diˈibë duˈumbë tyuunkˈäjttëp tmëbëktë ko oˈkpë jukyˈäjtˈadëtsp wiinktsoo ets ko ja yˈanmë kumëjääw. Perë tyäˈädë mëbëjkën kyaj tyëyˈäjtënëty. Diˈibë kaˈoybyëtëjk tsyojktëp yëˈë etsë jäˈäyëty kyaj tmëmëdowdëdë Dios. Pääty kanäk pëky jyaˈˈaty wiˈix twinˈëëny, mët yëˈëgyëjxmë brujëtëjk, xëwëj xëmaabyëty, majia ets ko tijaty dyajkäjpxtë. Nanduˈun mëdë liibrë, rebistë, pelikula, ëy yaˈaxy o oy tyim tiijëty diˈib myëdäjtypyë kaˈoybyë myëjääw diˈib këxëˈkp ko kyaj wyiˈixëty o ko kyaj yˈaxëktuny. Mayë kostumbrë diˈibë jäˈäy tyuundëp ko tuˈugë jäˈäy yˈooky jam tsyoony mä kaˈoybyëty. Extëm ko tnigäjpxtäägëdë parë pyoˈkxtët ja yˈanmë, dyajmaduugëdë, dyajjuxytsyikxyëbattë, dyajjëmëjtëdë, ttundë oˈkpë anmë xyëëw ets ttundë tijaty mä yajwintsunaxy ja oˈkpë. Ets parë pyudëkëdët ja kaˈoybyë myëjääw, ta tjëˈxtë droogë, jyuˈuktë ets yˈuuktë (Galasyʉ 5:20, 21; Diˈibʉ Jatanʉp 21:8).

▸ Kap. 10, parr. 10; kap. 16, parr. 4

Jyobaa yëˈë tuˈugë Dios diˈib tukëˈëyë mëkˈäjtënë myëdäjtypy ets diˈib tukëˈëyë të dyajkojy (Diˈibʉ Jatanʉp 15:3). Pääty ak yëˈë jyaˈäjtaapy ets yëˈë diˈib yajkutujkp. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko yëˈë diˈib myëdäjtypyë madakën parë tˈanaˈamët tukëˈëyë ja kyojy pyëjtaˈaky (Salmo 24:1; Isaías 40:21-23; Diˈibʉ Jatanʉp 4:11). Yëˈë të tpëjtaˈagyë yˈanaˈamën mä tukëˈëyë diˈib të dyajkojy. Nan myëdäjtypyë madakën parë twinˈixët pën yaˈˈanaˈamaampy. Pën ntsojkëmë Dios ets nmëmëdoˈowëm, ta nyaˈijxëm ko nbuwäˈkëm ja yˈanaˈamën o kyutujkën (1 Crónicas 29:11).

▸ Kap. 11, parr. 10

Axëëk ko toxytyëjk këˈëmë yˈuˈunk dyaˈooky mä kyajnëm myaxuˈunkˈaty. Desde ko tuˈugë uˈunk nyaxkëdaˈaky tyääk jodoty, jäˈäyuˈunk nyaxy Dios windum. Pääty ko dyaˈooky, duˈun nyaxy extëmxyëp tuˈugë jäˈäy dyaˈooky.

▸ Kap. 13, parr. 5

Yëˈë ko doktoortëjk tpëjtäˈäktë neˈpyny mä jäˈäyë nyiniˈkx o diˈib të nyaywyaˈkxyëty taxk pëky: plasma, glóbulos rojos, glóbulos blancos etsë plaquetas. Mbäät yëˈëjëty wiink jäˈäyë nyeˈpyny o ja kyëˈëm neˈpyny diˈib të yajpëjkëˈëky.

▸ Kap. 13, parr. 13

Ko mä Biiblyë tyunyë tyäˈädë ayuk jëjwijtsëmbijtën, kyaj yëˈëyë tmaytyäˈägäˈäny ko nyajtëytyuˈunëm. Nan yëˈë yˈandijpy ko nyajtukniˈˈijxëm, nyaˈëwij nyajkäjpxwijëm ets ko nyaˈˈanmäˈäyëm wiˈix yˈoyëty tijaty nduˈunëm. Jyobaa ninäˈä mëk xykyajëjwijtsëmbijtëm o xytyëytyuˈunëm (Proverbios 4:1, 2). Jantsy oy extëmë Dios xyjëjwijtsëmbijtëm, axtë mbäät yaˈoyjyawë (Proverbios 12:1). Jyobaa jyëjwijtsëmbijtypy pënaty mëduunëp ets tyukniˈˈijxëp mët ko ttsoky. Yˈanmaapy wiˈix dyaˈoyëdët ja jyot wyinmäˈäny parë mbäät tijaty ttundë ets wyinmaytyët extëm yëˈë ttukjotkëdäˈägët. Tääk teety oy ko tpanëjkxëdë Jyobaa yˈijxpajtën ko tjëjwijtsëmbittëdë yˈuˈunk yˈënäˈk. Oy ko tˈanëëmëdët tiko yˈoyëty myëdowdët. Nan oy ko ttukniˈˈixëdët ets ttsoktëdë Jyobaa, ja yˈAyuk ets tpudëkëdët parë tjaygyukëdët ja tëyˈäjtën diˈib miimp mä Biiblyë.

▸ Kap. 14, parr. 13

Yëˈë axëk anklës diˈib myëdäjttëbë mëjääw extëm nituˈugë naxwinyëdë jäˈäy tkamëdaty. Ja jyëmbijttë axëk anklës ko tkanekymyëmëdoowdë Dios ets tmëtsippëjktë (Génesis 6:2; Juudʉs 6). Ko tyuˈukmujktë mëdë Satanás, ta tnibëdëˈktë Jyobaa (Deuteronomio 32:17; Lukʉs 8:30; Apostʉlʉty 16:16; Santya̱ˈa̱gʉ 2:19).

▸ Kap. 16, parr. 4