1. ¿Pën të xymyoˈoyëmë jukyˈäjtën?

JYOBAA “yëˈë duˈun ja Diosë juukypyë” (Jeremías 10:10). Yëˈë diˈib të xyyajkojëm ets të xymyoˈoyëmë jukyˈäjtën. Biiblyë jyënaˈany: “Mijtsë dëˈën të xyajkojtäˈäy tëgekyë diˈibë ijtp, es mgëˈëmtsojkëngyëjxm mij xyaˈity es xyajkojy” (Diˈibʉ Jatanʉp o Apocalipsis 4:11). Extëm nˈijxëm, tyam juuky nyajpatëm mët ko Jyobaa duˈun ttsojky, yëˈë diˈib të xynyamoˈoyëmë jukyˈäjtën (käjpxë Apostʉlʉty 17:24, 25).

2. ¿Ti tsojkëp nduˈunëm parë oy njukyˈäjtëm?

² Jyobaa yëˈë xymyoˈoytyaˈayëm diˈib nijukyˈäjtëm, extëmë jeˈxy pëky etsë nëë (Apostʉlʉty 17:28). Ets yëˈë tsyojkypy parë njukyˈäjtëm agujk jotkujk (Apostʉlʉty 14:15-17). Per parë oy njukyˈäjtëm, jëjpˈam ets nmëmëdoˈowëmë Diosë yˈanaˈamën (Isaías 48:17, 18).

3. ¿Ti Jyobaa tyuun ko Caín dyaˈoˈkyë Abel?

³ Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa mëjwiin kajaa dyajtsobäätyë naxwinyëdë jäˈäyë jyukyˈäjtën. Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë Caín, ja kyaˈaxkopkˈuˈungë Adán mëdë Eva. Caín mëk tjantsy tyukjotˈambëjky ja myëgaˈax Abel. Päätyë Jyobaa yˈanmääyë ets kyaj nëgoo jyotˈambëkët, perë Caín kyaj myëdooy, niˈigyë jyotˈambëjky axtë ojtsë “yˈutsy tnibëdëˈëky ets ojts dyajˈooky” (Génesis 4:3-8, MNM). Jyobaa tyukkumëdoow ja Caín ko dyaˈoˈkyë myëgaˈax (Génesis 4:9-13). Tyäˈädë yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko kujotmay ko njantsy jotˈambëjkëm o ko nˈaxëkˈijxëmë nmëguˈukˈäjtëm, pes mbäät xyyajtuundëgoˈoyëm o axëkjäˈäy xyyajjëmbijtëm. Etsë duˈumbë jäˈäy kyaj  jyukyˈatäˈändë winë xëëw winë tiempë (käjpxë 1 Fwank 3:15). Parë xytyukjotkëdakëmë Jyobaa, jëjpˈam ets ntsojkëm niˈamukë jäˈäy (1 Fwank 3:11, 12).

4. Extëm jyënaˈany tuk pëky mä ja Mäjkpë Mandamientë, ¿ti xytyukniˈˈijxëm mä wiˈixë Jyobaa tˈixyë jukyˈäjtën?

⁴ Ko kanäk mil jëmëjt nyajxy, ta Jyobaa tmooyë Moisés ja Mäjkpë Mandamientë. Tuˈugë tyäˈädë anaˈamën jyënaˈany: “Këdii myajjäˈäyˈoogëty” (Deuteronomio 5:17, MNM). Ko ijty pënë myëguˈuk dyaˈooky mët ko të ttimtukniwinmayë, ta nanduˈun kuanë yˈooky. Ko duˈunë Jyobaa dyajkyë yˈanaˈamën, yëˈë xytyukˈijxëm ko mëjwiin kajaa dyajtsobäätyë jukyˈäjtën.

5. ¿Wiˈixë Jyobaa tˈixy ko toxytyëjk dyaˈoogyë yˈuˈunk mä kyajnëm myaxuˈunkˈaty?

⁵ ¿Wiˈixë Jyobaa tˈixy ko toxytyëjk dyaˈoogyë yˈuˈunk mä kyajnëm myaxuˈunkˈaty? Yëˈë mëjwiin kajaa dyajtsobääty ja uˈungë jyukyˈäjtën diˈib kyajnëm myaxuˈunkˈaty. Mä ja Ley diˈib yajmooytyë ja israelitëty, duˈun ojts tnigajpxy: ko pën dyajtsayutët tuˈugë toxytyëjk diˈib uˈunkmëët ets ja yˈuˈunk yˈoogët, ta nanduˈun yˈoogët ja diˈib duˈun të yˈadëˈëtsy (käjpxë Éxodo 21:22, 23; Salmo 127:3). Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa axëëk tˈixy ko jäˈäy këˈëmë uˈunk dyaˈooky mä kyajnëm myaxuˈunkˈaty (ixë notë 26).

6, 7. ¿Wiˈix ndukˈijxëmë Jyobaa ko nyajtsobatëmë jukyˈäjtën?

⁶ ¿Wiˈix ndukˈijxëmë Jyobaa ko nyajtsobatëmë jukyˈäjtën? Ko kyaj ti nduˈunëm diˈib ja njukyˈäjtënëˈäjtëm pyëjtäˈägëp jotmayjëjpˈam o wiink jäˈäyë jyukyˈäjtën. Pääty kyaj njuˈkëm, kyaj nˈukëm ets nan kyaj nyajtuˈunëmë droogë, mët ko päˈämduump ets mbäät axtë xyyaˈoˈkëm.

⁷ Dios yëˈë të xymyoˈoyëmë jukyˈäjtën etsë niniˈkx këbäjk, pääty duˈun mbäät nyajtuˈunëm extëm yëˈë ttsoky. Kyaj mbäät nyaˈˈaxëˈkëmë niniˈkx këbäjk mët tuˈugë bisyë. Net näjxëm wäˈäts Dios windum (Romanʉs 6:19; 12:1;  2 Korintʉ 7:1). Kyaj mbäät nˈawdäjtëmë Jyobaa pën kyaj nmëjˈijxëmë jukyˈäjtën diˈib yëˈë të xynyamoˈoyëm. Mbäät mëjwiin kajaa tsyiptaˈaky ets nmastutëm tuˈugë bisyë o diˈib të ngostumbrëpëjkëm. Per pën nmëjˈijxëm ja jukyˈäjtën ets nduˈunëmë mëjääw parë nmastutëm, nëjkxëbë Jyobaa xypyudëjkëm.

8. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj nbëjtakëmë jukyˈäjtën oˈkën jëjpˈam ets ni ja wiink jäˈäyë jyukyˈäjtën?

⁸ Të nˈijxëm ko Jyobaa yëˈë diˈib të xynyamoˈoyëmë jukyˈäjtën ets ko tsojkëp nyajtsobatëm. Jyobaa yˈawijxypy ets kyaj nbëjtakëmë jukyˈäjtën oˈkën jëjpˈam ets ni ja wiink jäˈäyë jyukyˈäjtën. Pääty oyˈixyë nyajˈyoˈoyëmë karrë o motë. Ets nan kyaj ndukˈëyëˈk ndukuyäjtëm diˈib kutsëˈëgë o mä jäˈäy nyaytsyiik nyaygyoxëdë (Salmo 11:5). Nan oy ko nˈijx nduˈunëm ja tëjk parë kyaj jam ti yˈayoˈonbëjtäˈägët. Jyobaa duˈun tˈanmääy ja israelitëty: “Ko pën tuˈuk yëˈë tyëjk tkojëty, jam tëjk nëgëjxm nëjkxëp yëˈë pyäˈä tnäbojtsˈowdijtëyë, këdiibë jam pën yˈäwäˈknäxëty, ets këdii pën pyokytyëkëty mä ja jäˈäyëtyën, mëdiˈibë ënety taabë ja jëën tëjk tyuktsënäˈäyëdëbën” (Deuteronomio 22:8, MNM).

9. ¿Wiˈix mbäät nguentˈäjtëmë jëyujk animal?

⁹ Jyobaa nan yajtsobatypyë jëyujk animalë jyukyˈäjtën. Ets nyasˈijxëp nyaˈoˈkëmë jëyujk animal parë ntsuˈtsëm, nwitˈäjt nxoxˈäjtëm o parë kyaj wiˈix xytyuˈunëm diˈib awäˈän (Génesis 3:21; 9:3; Éxodo 21:28). Per kyaj yˈoyëty nyaˈˈayoˈowëmë jëyujk animal, nyaˈoˈkëm nanëgoobë, o nyajtsiptuˈunëm ak yëˈëjëty parë xyaˈijx xyajjäˈäwëm (Proverbios 12:10).

10. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko neˈpyny yëˈë yˈandijpyë jukyˈäjtën?

¹⁰ Jyobaa mëjë neˈpyny dyajnaxy mët ko yëˈë yˈandijpyë jukyˈäjtën. Päätyë Jyobaa ttukumëdooyë Caín ko dyajteemy dyajˈyojky ja Abelë nyëë nyeˈpyny (Génesis 4:10). Ko ja Ayoˈonduu nyajxy, ta jatëgokë Jyobaa jyënany ko  neˈpyny yëˈë yˈandijpyë jukyˈäjtën. Ets ojts tˈanëëmë Noé mëdë fyamilyë parë ttsuˈutstët ja jëyujk animal. Duˈun tˈanmääy: “Jyëgyejpy mijts xytsyuˈutstëty xyjyëˈkxtëty oy myëdiˈibë jëyujkëty ets oy myëdiˈibë ääy myëdiˈibë ujtsëty”. Per diˈibë Dios yajkubojk yëˈë tyäˈädë: “Käˈäp xyjyëˈkxtëty yëˈë neˈpyny. Yëˈë tsuˈutsy mëdiˈibë neˈpynytyukˈoogën” (Génesis 1:29; 9:3, 4, MNM).

11. ¿Ti anaˈamënë Jyobaa myooy ja israelitëty mä ja neˈpyny?

¹¹ Të nety nyäjxnë naa 800 jëmëjt mä Jyobaa tˈanmääyë Noé ets kyaj tjëˈxtëdë neˈpyny, ko jatëgok tˈanmääyë kyäjpn: “Waˈan yëˈëjëty yëˈë Israel jäˈäy ets waˈan dyëˈëjëty yëˈë jëbyäät jëbyoˈkxy, pënë tyujpy tuˈuk yëˈë ujtsjëyujk ëgë joon mëdiˈibë yajtsuˈtspën, jëyëjp mëbäät yajxon dyajwindäjxtäˈäy ets ja nyeˈpyny tnaxnitajëty”. Ets tˈakˈanmääy: “Këdii yëˈë neˈpyny xyjyëˈkxtëty” (Levítico 17:13, 14, MNM). Jyobaa yëˈë nety tsyojkypy ets ja kyäjpn duˈunyëm tmëjˈixtëdë neˈpyny. Mbäädë nety tsuˈutstë jëyujk animal, per kyaj tjëˈxtët ja neˈpyny. Ko ijty dyaˈooktë tuˈugë jëyujk parë ttsuˈutsäˈändë, jawyiin dyajwindaxtë naxkëjxy.

12. ¿Wiˈixë Dios mëduumbëty tˈixtë neˈpyny?

¹² Të nety kanääk jëmëjt nyäjxnë mä Jesus yˈooky, ko ja apostëlëtëjk ets ja mëjjäˈäytyëjk diˈib Jerusalén ojts tyuˈukmuktë parë tˈixäˈändë diˈibaty anaˈamën mbäät tmëmëdowdë ja Jesusë yˈëxpëjkpëty, diˈib miimp mä ja Ley diˈibë israelitëty yajmooytyë (käjpxë Apostʉlʉty 15:28, 29; 21:25). Jyobaa pudëjkëdë parë tjaygyukëdët ko yëˈë duˈunyëmë netyë neˈpyny dyajtsobääty, ets nanduˈunë nety mbäät ja Dios mëduumbëty dyajtsobäättë. Kyaj nety mbäät tjëˈxtë ets ni tkaˈuuktë. Nan kyaj nety mbäät ttsuˈutstë diˈib të nyeˈpynytyukˈoogë, pes duˈunë nety kyuboky extëm ko jäˈäy tˈawdatyë awinax o yˈity tsyëënë oypyënëty mëët. Ets tyam, duˈunyëmë Jyobaa tˈawixy ets nmëjˈijxëmë neˈpyny. Pääty njëjpkudijëm, kyaj njëˈxëm ets nan kyaj nˈukëm.

13. ¿Tiko Dios mëduumbëty kyaj dyajtëkëdë neˈpyny nyiniˈkxoty?

 ¹³ Ko jyënaˈanyë anaˈamën ko kyaj njëˈxëmë neˈpyny, ¿yëˈë nanduˈun yˈandijpy ko kyaj nyajtëjkëmë neˈpyny niniˈkxoty? Yëˈë. Jyobaa xyˈanmäˈäyëm ets kyaj njëˈxëmë neˈpyny ets ni ngaˈukëm. Nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën: pën ja doktoor mˈanmääyëp ets kyaj xynyekyˈuugëdë meskal, ¿mgupëkëp ets tyëkët mˈeemyoty? Kyaj. Nanduˈun ko jyënaˈany ko kyaj njëˈxëmë neˈpyny o nˈukëm, yëˈë yˈandijpy ko nimätsoo mbäät ngayajtëjkëm (ixë notë 27).

14, 15. ¿Tiko jyëjpˈamëty etsë Dios mëduumbë tmëjˈixtëdë jyukyˈäjtën ets tmëmëdowdëdë Jyobaa?

¹⁴ ¿Ets ti mbäät nduˈunëm pën xyˈanmäˈäyëm ja doktoor ko oogäˈänëm pën kyaj nˈaxäjëmë neˈpyny? Niduˈuk niduˈuk mbäät nwinmäˈäyëm pën nmëmëdowäˈänëm ja Diosë yˈanaˈamën. Niˈamukë Dios mëduumbë mëjwiin kajaa nyajtsobatëmë jukyˈäjtën mët ko yëˈë Dios të xynyamoˈoyëm. Pääty nˈëxtäˈäyëmë tratamientë diˈib mbäät nyajtuˈunëm, per kyaj ngupëjkëm ets tyëkëdë neˈpyny niniˈkxoty, ets ni ngayäjkëm.

¹⁵ Kyaj nˈoogäˈänëm, pääty nnayajtsoybyajtëm. Per kyaj ngupëjkëm tyëkëdë neˈpyny niniˈkxoty mët ko nyikejy jukyˈäjtën ets yajtsobatypyë Dios. Mas jëjpˈam ko nmëmëdoˈowëmë Jyobaa ets kyaj ko nyajˈyoˈonëmë jyukyˈäjtën. Jesus jyënany: “Diˈibë jikyˈatäämp mëdë kyëˈëm winmäˈäny, dëˈëmbë jäˈäy yajtëgeepy ja jyikyˈäjtën, per diˈibë jikyˈatäämp extëmë ëj ndukniˈˈixë, dëˈëmbë jäˈäy kyaj dyajtëgoy ja jyikyˈäjtën” (Matewʉ 16:25). Nmëmëdowäˈänëmë Jyobaa mët ko ntsojkëm. Pes yëˈë nyijäˈäwëp ti mas oy parë ëtsäjtëm. Ets duˈun extëm yëˈë tmëjˈixyë jukyˈäjtën, nanduˈun ëtsäjtëm nmëjˈijxëm (Ebreeʉsʉty 11:6).

16. ¿Tiko Dios mëduumbëty tmëmëdowdë Dios?

¹⁶ Dios mëduumbëty të tpëjtäˈäktë jyot wyinmäˈäny ko tmëmëdowäˈändë Diosë yˈanaˈamën mä dyajkubokyë  neˈpyny. Pääty kyaj tjëˈxtë, tˈuuktë ets niwiˈixtsoo tkakupëktë extëmë tsooy parë yˈagëdäˈäktët. * Per yˈaxäjëdëbë wiinkpë tratamientë diˈib mbäät pyudëkëdë parë yˈagëdäˈäktët. Ijttëp seguurë ko Jyobaa yëˈë diˈib mas nyijäˈäwëp ti oy parë yëˈëjëty, pes yëˈë ojts xyyajkojëm. Ets mijts, ¿nan mˈijtp seguurë?

17. ¿Wiˈixë Jyobaa jeˈeyë dyajnigutujkë ets tyunët ja neˈpyny?

¹⁷ Mä ja ley diˈibë Moisés yajmooy, japë Jyobaa ojts tˈanëëmë ja israelitëty: “Tëgokyë mëdiˈibë juukyˈäjtpën mëët yëˈëygyëjxmëdën jyuukyˈaty ko neˈpyny tmëëdëty, yëˈë neˈpyny të yëˈë miitsëty nmoˈodë, ets yëˈëyë mjuukyˈäjtënëty xytyukkuyaktëty jam mä yëˈë potsyën mä ja wintsëˈkën yäjˈyakyën”, diˈib yˈandijpy ko yajpokymyaˈkxtë (Levítico 17:11, MNM). Ko ijty ja israelitëty pyokytyundë, ta ttukwintsëˈëgëdë Dios tuˈugë jëyujk parë ja pyoky yajmaˈkxtët ets ja nyeˈpyny jam ijty waanë yajkëxijkxy mä ja altaar. Duˈunën jeˈeyë Jyobaa dyajnigutujkë ets ja israelitëty dyajtundët ja neˈpyny.

18. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko Jesus ojts xykyuˈoˈkëm?

¹⁸ Ko Jesus myiiny yä Naxwiiny, ta tkëyajkyë jyukyˈäjtën ko tteemy dyojky ja nyëë nyeˈpyny parë yajmaˈkxët ja poky kaytyey. Duˈun jyëjptëgooy ja Ley ko ijty tniˈanaˈamë ets ja jëyujk animal yajˈyakët extëmë wintsëˈkën (Matewʉ 20:28; Ebreeʉsʉty 10:1). ¡Mëjwiin kajaa tsyobaty ja Jesusë jyukyˈäjtën! Duˈun yˈawatsy ja nëˈë tuˈu parë mbäädë Jyobaa tmoˈoy niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy ja jukyˈäjtënë winë xëëw winë tiempë (Fwank 3:16; Ebreeʉsʉty 9:11, 12; 1 Peedrʉ 1:18, 19).

19. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj nikëjxmˈäjtëmë jäˈäyë nyëë nyeˈpyny?

 ¹⁹ ¡Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko Jyobaa të xymyoˈoyëmë jukyˈäjtën! Pääty ndukˈawanëyäˈänëmë jäˈäy ko pën pyëjtaktëbë mëbëjkën mä Jesus, mbäät jyukyˈattë winë xëëw winë tiempë. Ets kom ntsojkëmë jäˈäy, pääty ndukniˈˈijxëm ti diˈib mbäät ttundë parë tpäättëdë tyäˈädë jukyˈäjtën (Ezequiel 3:17-21). Pën nduˈunëm duˈun, ta nëjkx njënäˈänëm extëmë apostëlë Pablo: “Tyam nˈanëëmëyäˈändë ko kyajts ëj miits xypyekyˈixtët ko mˈooktët pekyoty, mët ko të nˈawanë tukëˈëyë yëˈë Dios ja yˈayuk” (Apostʉlʉty 20:26, 27). Nmëjˈijxëmë netyë jukyˈäjtënë etsë neˈpyny ko jäˈäy ndukˈixyˈäjtëmë Jyobaa ets ko nduknijäˈäwëm wiˈix yëˈë dyajtsobäätyë jukyˈäjtën.