1. ¿Wiˈixë Dios ojts tjatuknibëjtäägë jyukyˈatëdë naxwinyëdë jäˈäy?

DIOS tam tiko ojts dyajkojy ja tim jawyiimbë yetyëjk mëdë toxytyëjk, ja Adán mëdë Eva. Ojts dyajkojy parë jyukyˈattët mä tuˈugë lugäärë tsujpë, tmëdattëdë yˈuˈunk yˈënäˈk, dyajjëmbittëdë Naxwinyëdë jantsy tsuj ets tkuentˈattëdë jëyujk animal. Yëˈë diˈibë Dios tyuknibëjtakë parë naxwinyëdë jäˈäy (Génesis 1:28; 2:8, 9, 15; ixë notë 5).

2. 1) ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko Dios kyuytyunaampy tijaty të twandaˈaky? 2) ¿Pënaty jukyˈatandëp yä Naxwiiny, ets nuˈun diempë?

² Wiˈix mˈokwinmay, ¿waˈandaa näˈä njukyˈäjtëm mä tuˈugë lugäärë jantsy tsujpë? Jyobaa xytyukwandakëm ko jukyˈatäˈänëm duˈun, Biiblyë jyënaˈany: “Tëts ngajpxy, ets nguytyuunaambyëts” (Isaías 46:9-11; 55:11). Jyobaa kyuytyunaampy tijaty të twandaˈaky ets nitii mbäät yajtuˈuˈadukyëty. Pes tam tiko ojts dyajkojˈyë Naxwinyëdë, “kyaj nanëgoobë të dyajkojy” (Isaías 45:18). Ojts dyajkojy parë dyajwindukëdë naxwinyëdë jäˈäy. Per ¿pënaty jukyˈatandëp yä Naxwiiny ets nuˈun diempë? Biiblyë jyënaˈany ko oyjyaˈay ets pënatyë Dios myëmëdoowdëp, “tjaˈˈatäˈändë naxwinyëdë ets ttuktsëënëyäˈändë xëmëkyëjxm” (Salmo 37:29; Diˈibʉ Jatanʉp o Apocalipsis 21:3, 4).

3. ¿Ti nnayajtëˈëwëm ko nˈijxëm jyaˈˈatyë yuu päˈäm etsë oˈkën?

³ Tyam jaˈäjtpë yuu päˈäm etsë oˈkën, oymyääjëtyë jäˈäy tsyiptundë nixim niyam ets nyayaˈoogëdë. Perë Dios kyaj duˈun ojts ttuknibëjtäägë. ¿Ti tuun jäjtë? ¿Tiko tyam kyaj  duˈun njukyˈäjtëm extëmë Dios ojts ttuknibëjtäägë? Yëˈëyë Biiblyë diˈib mbäät xytyukmëtmaytyakëm.

4. ¿Pën yajtuun ja tsäˈäny parë ojts tmëgajpxy ja Eva?

⁴ Biiblyë jyënaˈany ko Dios myëdäjtypy tuˈugë myëtsip diˈib yajtijp “Mëjkuˈugopk es Satanás”. Yëˈë diˈib yajtuun tuˈugë tsäˈäny parë ojts tmëgajpxyë Eva mä ja lugäärë tsujpë (Diˈibʉ Jatanʉp 12:9; Génesis 3:1). Satanás duˈun dyajwinmääyë Eva ko yëˈë ja tsäˈäny diˈib mëgäjpxëp (ixë notë 6).

5. ¿Wiˈix tuˈugë jäˈäy jyëmbity maˈtspë diˈibë nety kyaj ti ttony tmëwäˈäny?

⁵ ¿Mä tsyoˈonyë Satanás? ¿Duˈunë Dios ojts yajkojˈyëty? Kyaj. Yëˈë nety tuˈugë Diosë yˈanklës, diˈib yˈijx ko Dios ojts dyajkojˈyë Naxwinyëdë parë ttuktsëënëdë Adán mëdë Eva, per ta dyajtëgäjtsy ja jyot wyinmäˈäny ets këˈëm nyayajjëmbijtë Mëjkuˈu Satanás (Job 38:4, 7). ¿Wiˈix duˈun nyayajjëmbijtë? Nˈokwinmäˈäyëm, ¿wiˈix tuˈugë jäˈäy jyëmbity maˈtspë diˈibë nety kyaj ti ttony tmëwäˈäny? Ko tˈatsoky diˈib kyaj tjaˈajëty. Ets ko yëˈëyë tjantsy wyinmay, ta niˈigyë tyuktëkëty ja axëëkpë tsojkën. Pääty ko net muum ti tˈixy, ta tmeetsy. Kyaj të myaxuˈunkˈaty maˈtspë, këˈëmën duˈun nyayajjëmbityëty (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 1:13-15; ixë notë 7).

6. ¿Wiˈix tuˈugë anklës jyëmbijty Diosë myëtsip?

⁶ Duˈunën ja anklës jyëmbijty Satanás. Ko Jyobaa ojts dyajkojˈyë Adán mëdë Eva, ta tˈanmääy ets tmëdattëdë yˈuˈunk yˈënäˈk ets dyajtuktuktëdë Naxwinyëdë (Génesis 1:27, 28). Waˈanë tyäˈädë anklës wyinmääy: “¡Ëjtsxyëp niˈamukë jäˈäy xyˈawdäjttëp ets kyaj yëˈëjëtyë Jyobaa!”. Ets ko twinmääyˈadëtsy, ta niˈigyë tˈatsojky diˈib yëˈëyë nitëjkëbë Jyobaa. Pääty yˈandaky ets twinˈëˈëny ja Eva (käjpxë Génesis  3:1-5). Ko duˈun yˈadëtsy, ta nyayajjëmbijtë Mëjkuˈu ets Satanás, diˈibë Dios myëtsipˈäjtypy.

7. 1) ¿Tiko Adán mëdë Eva yˈoˈktë? 2) ¿Tiko nmëjjäˈäyëm ets nˈoˈkëm?

⁷ Mä tukëˈëyë ja ääytsyäˈäm ujtstsäˈäm diˈibë nety yajpatp mä ja lugäärë tsujpë, Dios ojts tˈanëëmë Adán mëdë Eva ets kyaj tuˈuk tjëˈxtët, pën jyëˈxtëp, ta yˈooktët. Per yëˈëjëty kyaj myëdoowdë (Génesis 2:17; 3:6). Adán mëdë Eva ta pyokytyuundë ets ok ta yˈoˈktë, duˈun extëmë netyë Jyobaa të jyënaˈany (Génesis 3:17-19). Ko Adán mëdë Eva tpattë yˈuˈunk yˈënäˈk, ta ttukninäjxtë ja poky kaytyey ets ta nanduˈun yˈoˈktë (käjpxë Romanʉs 5:12). ¿Wiˈix ja yˈuˈunk yˈënäˈk nyinäjxëdë ja poky? Mbäät nˈijxkijpxyëm mët tuˈugë muutsy myoldë. Pën key ja moldë, ¿wiˈix ja muutsy pyëtsëëmdäˈäy? Pes ak key. Nanduˈun ëtsäjtëm, mët ko Adán tkamëmëdooyë Dios, ta jyëmbijty pokyjyaˈay. Ets kom ak jam të ntsoˈonëm mä Adán, ta niˈamukë të xynyinäjxëm ja poky kaytyey, päätyë net nmëjjäˈäyëm ets nˈoˈkëm (Romanʉs 3:23; ixë notë 8).

8. ¿Ti Satanás tyukmëbëkanë Adán mëdë Eva?

⁸ Ko Satanás dyajtuundëgooyë Adán mëdë Eva, ta tmëtsiptsoˈonyë Jyobaa. Satanás tyukmëbëkanë Adán mëdë Eva ko Dios winˈëˈën winxäjëdëp, ko kyaj oy yˈaneˈemy ets ko kyaj tyukmëtsokëdë oyˈäjtën. Satanás duˈun dyajjaygyukëyanë ko naxwinyëdë jäˈäy kyaj dyajtëgoyˈaty etsë Dios yˈanëˈëmxëdët ti tyundëp, ets ko Adán mëdë Eva mbäädë nety këˈëm twinˈixtë ti oy ets ti axëëk. ¿Tidaa netë Jyobaa tyuun? Mbäätxyëp netyë dyaˈoˈktääy pënaty kyaj myëmëdoowë ets duˈun yˈoyët ja jotmay. Per kyajxyëp ojts nyigëxëˈëky ko Satanás andakp.

9. ¿Tiko Jyobaa kyaj netyë dyajkutëgooy ja myëtsipëty?

⁹ Jyobaa kyaj netyë ja myëtsip dyajkutëgooy. Ojts tnasˈixë parë tuk tiempë naxwinyëdë jäˈäy këˈëm nyayˈanaˈamëdët. Ets duˈun nyigëxëˈëgët ko Satanás andakp ets  ko Jyobaa yëˈëyë nyijäˈäwëp ti mas oy parë ëtsäjtëm. Tyäˈädë jap niˈigyë yˈakˈyajnimaytyäˈägäˈäny mä kapitulo 11. ¿Wiˈix mˈokwinmay extëm yˈadëtstë Adán mëdë Eva? ¿Oyëdaa ko tmëbëjktë extëmë Satanás yˈanmääyëdë ets tmëdëgooytyë Dios? Jyobaa yëˈë nety tijaty të myooytyaˈayëdë: ja tsujpë it lugäär, oyˈäjt mëkˈäjtënë ets ja tuunk  diˈib tyukxondäˈäktëp. Perë Satanás nitii nety të kyatukmëdunëdë. Koxyëp mijts jam myajpaty, ¿pënxyëp mmëmëdoow?

10. ¿Ti tsojkëp nwinˈijxëm niduˈuk niduˈuk?

¹⁰ Tyam nan tsojkëp nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm, pes mbäät wyimbëtsëmy oˈkën o jukyˈäjtën. Mbäät nmëmëdoˈowëmë Jyobaa ets yëˈë nwinˈijxëm parë xyˈanaˈamëm ets nyajnigëxëˈkëm ko Satanás andakp. O nan mbäät nwinˈijxëm ets yëˈë Satanás xyˈanaˈamëm (Salmo 73:28; käjpxë Proverbios 27:11). Niwaanë tyamë jäˈäy diˈibë Jyobaa myëmëdoowdëp. Etsë Jyobaa kyaj yëˈë yˈaneˈemy yä Naxwiiny. Min nˈokˈijxëm pën diˈib tyam anaˈamp.

11, 12. 1) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ko Satanás tˈawäˈänë Jesus ja kutujkën etsë mëjˈäjtën? 2) ¿Diˈibatyë tekstë xytyukˈijxëm ko Satanás yëˈë anaˈamp yä naxwiiny?

¹¹ Jesus nyijäˈäwëbë nety ko Satanás yëˈë diˈib anaˈamp Naxwiiny. Tëgokë Satanás ojts ttukˈixyë Jesus “tëgekyë it naxwinyëdë” ets tˈanmääy: “Ëjts mij nmoˈoyëp ja kutujkën esë mëjˈäjtën mä tëgekyë naxwinyëdë diˈibë ndukˈijxypy. Ëjts tëgekyë nyajmooy, es mbäädëts nmoˈoy [pënëts] ëj ntsejpy” (Lukʉs 4:5, 6; Matewʉ 4:8, 9). ¿Ti xytyukˈijxëm ko duˈun jyënany? Pes ko tukëˈëyë anaˈam kutujkën diˈib yä naxwiiny, ak yëˈë Satanásë jyaˈa. Koxyëp yëˈë tkajaˈˈaty, kyajxyëp ojts tˈawanë Jesus.

¹² Të nnijäˈäwëm ko Jyobaa yëˈë diˈib tukëˈëyë mëkˈäjtënë myëdäjtypy ets diˈib tijaty yajkojtääy (Diˈibʉ Jatanʉp 4:11). Per kyaj yëˈë tˈandijy ko yëˈë anaˈamp yä Naxwiiny. Jesus ojts tnigajpxy ko Mëjkuˈu yëˈë “yä naxwiiny anaˈamp” (Fwank 12:31; 14:30; 16:11). Apostëlë Juan nan ojts jyënaˈany ko “naxwinyëdë jäˈäy yajpääty mä ja axëëkpë dyajtunyë myëkˈäjtën” (1 Juan 5:19, TNM).

13. ¿Tiko nyajtëgoyˈäjtëm ets myinët ja jembyë jukyˈäjtën?

¹³ Niˈigyë tyam myäˈtˈadëtsnë tiempë. Jyaˈˈatyë tsip, anaˈambëtëjk diˈib axëëk adëtstëp, relijyonk diˈib winˈëˈën winxäjtëp ets oymyääjëtyë jäˈäy axëëk yˈadëˈëtstë. Tyäˈädë amay jotmay kyaj mbäät dyajjëjptëgoyë naxwinyëdë jäˈäy, oy nuˈun tjatundë mëjääw. Perë Dios tim tsojk dyajjëjptëgoyaˈany tukëˈëyë ayoˈon jotmay mä Armajedon ets dyajminäˈäny ja jembyë jukyˈäjtën (Diˈibʉ Jatanʉp 16:14-16; ixë notë 9).

14. 1) ¿Pënë Dios yajtunaampy Rey mä ja yˈAnaˈam Kyutujkën? 2) ¿Wiˈixë Biiblyë ojts tnaskäjpxë tyunäˈänyë Jesus?

¹⁴ Jyobaa yëˈë wyinˈijxë Jesukristë ets tyunët Rey mä ja yˈAnaˈam Kyutujkën jam tsäjpotm ets “ninäˈä kyakëxët yëˈë yˈanaˈamën” (Lukʉs 1:32, 33). Biiblyë jyënaˈany: “Tyamë netë Nintsënˈäjtëm Dios esë Kryistë [...] yajkutujktsoonäˈändë naxwiiny, es yajkutukäˈäny winë xëë winë tiempë” (Diˈibʉ Jatanʉp 11:15). Mä kapitulo 8 nnijawëyäˈänëm wiˈixë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën twingudëgatsˈatäˈäny tukëˈëyë gobiernëtëjk diˈib jaˈäjtp Naxwiiny (käjpxë Daniel 2:44). Ta net dyajjëmbitäˈänyë tyäˈädë Naxwinyëdë extëm tuˈugë it lugäärë tsujpë (ixë notë 10).

15. ¿Pënaty yajtijtëp ja“jembyë naxwinyëdë”?

¹⁵ Biiblyë jyënaˈany: “Dios të twandaˈaky xymyoˈoyäˈänëm ja jembyë tsäjp esë jembyë naxwinyëdë mä tëgekyë yajtunët diˈibë tëyˈäjtën” (2 Peedrʉ 3:13; Isaías 65:17). Ko näˈätyë Biiblyë jyënaˈany “naxwinyëdë”, yëˈë yˈandijpyë naxwinyëdë jäˈäy (Deuteronomio 32:1). Pääty, ja “jembyë naxwinyëdë”, yëˈë yˈandijpy tuk grupë jäˈäy diˈibë Dios myëmëdoowëdëp ets kupëjkëdëp. Ets jyukyˈatäˈändë yä Naxwiiny ko nety të jyëmbity jantsy tsuj.

16. 1) ¿Ti Dios tyukkumayaampy pënaty näjxtëp mä ja jembyë jukyˈäjtën? 2) ¿Ti tsojkëp nduˈunëm parë nˈaxäjëmë tyäˈädë kumäˈäyën?

 ¹⁶ Jesus ojts twandaˈaky ko pënaty näjxtëp mä ja jembyë jukyˈäjtënë, yˈaxäjëyandëp “ja jikyˈäjtënë winë xëë winë tiempë” (Matewʉ 19:29). Per ¿ti tsojkëp nduˈunëm parë nˈaxäjëm? Parë nnijäˈäwëm, käjpxë Fwank 3:16 etsë 17:3. Min nˈokˈijxëm wiˈixë Biiblyë jyënaˈany yˈixˈatäˈäny ja jukyˈäjtën yä Naxwiiny.

17. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko agujk jotkujk nyajpäädäˈänëm yä Naxwiiny?

¹⁷ Kyaj nyekyjyaˈˈatäˈänyë axëkˈäjtën, tsip, awäˈän jäˈäy këbetyjyaˈay ets ni diˈib kyutëjtëbë ley. Nituˈugë axëkjäˈäy kyanekyjaˈˈatäˈäny (Salmo 37:10, 11). Yëˈëyë yajpäädäämp pënaty tsyojktëbë Dios ets myëmëdoowëdëp. Winë xëëw yˈitäˈäny ja agujkˈäjt jotkujkˈäjtën (Salmo 72:7). Dios yajjëjptëgoyaampy tukëˈëyë tsip (Salmo 46:9; Isaías 2:4).

18. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko mä ja jembyë jukyˈäjtën seguurë nnayjyawëyäˈänëm?

¹⁸ Diosë kyäjpn jotkujk nyayjyawëyäˈänëdë. Ko ja israelitëty tmëmëdoowdë Dios ojts kyuwäˈän nyixäjëdë ets nitii tkatsëˈk tkajäˈäwëdë (Levítico 25:18, 19). Nanduˈun nëjkx njukyˈäjtëm mä ja it lugäärë tsujpë, nitii ets nipën nëjkx xykyanekyˈatsëˈëgëyäˈänëm. Seguurë nëjkx nnayjyawëyäˈänëm (käjpxë Isaías 32:18; Miqueas 4:4).

19. ¿Tiko mbäät nˈijtëm seguurë ko jamˈatäämp mayë jeˈxy pëky mä ja jembyë jukyˈäjtën?

¹⁹ Jamˈatäämp mayë jeˈxy pëky. Biiblyë jyënaˈany: “Yä naxwiiny jyaˈˈatäˈäny mëjwiin kajaajë ujtstëëm ujtspäjk, tungëjxy kopkëjxy jyamˈatäˈäny jantsy mëjwiin kajaa” (Salmo 72:16). Jyobaa “xykyunuˈkxäˈänëm” ets ja “it naxwinyëdë itäämp windëwäämp” (Salmo 67:6).

20. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko Naxwinyëdë jyëmbitäˈäny jantsy oy jantsy tsuj?

²⁰ Tukëˈëyë Naxwinyëdë jyëmbitäˈäny jantsy tsuj. Ngojäˈänëmë jëën tëjkë tsujatypyë etsë pëjykyam ujtskam  (käjpxë Isaías 65:21-24; Diˈibʉ Jatanʉp 11:18). Tukëˈëyë Naxwinyëdë jyëmbitäˈäny jantsy oy jantsy tsuj extëmë nety yˈixëty jam Edén. Jyobaa xymyoˈoyäˈänëm tukëˈëyë diˈib nety nyajtëgoyˈäjtëm, pes mä Biiblyë duˈun yajnimaytyaˈaky: “Myajwaˈkxypyë mgëˈë ets xymyoˈoy tijaty tsyojkënyëˈäjttëp tukëˈëyë diˈib jukyˈäjtp” (Salmo 145:16).

21. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko tuˈugyë yˈitäˈänyë jäˈäy mëdë jëyujk animal?

²¹ Tuˈugyë yˈitäˈändë jäˈäy mëdë jëyujk animal. Yëˈë jëyujkë awäˈänatypyë kyaj tnekynyibëdëˈëgäˈänyë jäˈäy. Axtë ënäˈkuˈunk kyaj ttsëˈëgëyaˈanyë jëyujk animal diˈib tyam awäˈän (käjpxë Isaías 11:6-9; 65:25).

22. ¿Ti Jesus tyukmëdunaambyë päˈäm jäˈäy?

²² Kyaj nyekyjaˈˈatäˈänyë päˈäm. Ko Jesus yˈijty yä Naxwiiny ojts dyaˈˈagëdaˈaky nimayë jäˈäy (Matewʉ 9:35; Markʉs 1:40-42; Fwank 5:5-9). Pääty ko dyajminët ja Kyutujkën yä Naxwiiny, niˈamukë päˈäm jäˈäy dyaˈˈagëdäˈägäˈäny. Biiblyë jyënaˈany: “Kyaj yˈokˈijnët [...] ja pëjk adoˈonën” (Diˈibʉ Jatanʉp 21:4; Isaías 35:5, 6).

23. ¿Ti Dios tyukmëdunaampy pënaty të yˈooktë?

²³ Jukypyëkandëp pënaty të yˈooktë. Dios wyandakypy ko miyonkˈam jäˈäy dyajjukypyëkäˈäny diˈib të yˈooktë. Biiblyë jyënaˈany: “Dios dyajjikypyëkäˈäny tëgekyë oˈkpë diˈibë ijt oyjyaˈay es nandëˈën diˈibë ijt kaˈoyjyaˈay” (Apostʉlʉty 24:15; käjpxë Fwank 5:28, 29).

24. ¿Wiˈix mnayjyawëty ko njukyˈatäˈänëm mä ja tsujpë lugäär?

²⁴ Tsojkëbë net niˈamukë nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm. ¿Nˈixyˈatäˈänëm niˈigyë Jyobaa ets nmëmëdowäˈänëm? O ¿yëˈë ndunäˈänëm ti ëtsäjtëm ntsojkëm? Pën nmëmëdoˈowëmë Jyobaa, ta nëjkx nˈawijx njëjpˈijxëm ja kunuˈkxën diˈib miin këdakp. Tyäˈädë kunuˈkxën myinäˈäny mët yëˈëgyëjxmë Jesukristë, pääty min nˈakˈixyˈäjtëm niˈigyë mä jatuˈukpë kapitulo.