1. ¿Wiˈix yˈixëty ja lugäär mä Jonás nyaxäˈäny, ets wiˈix nyayjäˈäwë ko twinmääy ja käjpn mä nyijkxy?

JONÁS myëdäjtypyë nety kajaa tiempë parë wyinmayët. Pes ja nety tyuˈuyoˈoyaˈany 800 kilometrë naxy, naa tuk poˈojën o niˈigyë. Jawyiin twinmääy diˈibë tuˈu myatsëp: pën yëˈë diˈib kon, o diˈib kajaa per mas seguurë. Kajaa nety ttuknaxäˈäny ja joyˈit ets ja tun kopk, nan waˈanë nety tnanaxäˈäny ja kajaabë tëˈëtsˈit diˈib yajpatp Siria, ttuknaxäˈanyë mëj nëë extëmë Éufrates, ets jyäjtäˈägäˈäny mä jäˈäy diˈib kyaj tˈixyˈaty mä ja nax käjpn diˈib Siria, Mesopotamia ets Asiria. Waˈanë Jonás tpawinmääy wiˈix yˈixëty ja Nínive käjpn, diˈib mëk tsyëˈkëp ets diˈib myëwingoompy tuˈuk tuˈugë xëë.

2. ¿Wiˈixë Jonás yajtukniˈˈijxë ets kyaj tkugaˈagët ja tuunk diˈibë nety të yajtuknipëky?

² Jonás nyijäˈäwëbë nety ko kyaj mbäät nyekyjëmbity parë tkugaˈagët ja tuunk diˈib yajtuknipëjk. Pes të nety duˈun yˈokˈadëtspë extëm të nˈijxëm mä ja tuˈukpë kapitulo. Të netyë Jyobaa tyukniˈˈixëty maˈkxtujkën myëët ko jëjpˈam myëdowët ets yˈitët yujy tudaˈaky. ¿Wiˈix? Ko tkejxy ja mëk poj tuu mä ja barkë diˈibë netyë Jonás tyuknëjkxypy, ets tkejxy tuˈugë mëj äjkx diˈib jëˈënë parë kyaj yˈoogët ets kyumdëgëëk xëë, ta nyasˈëˈtsë mejnybyëˈääy. Seguurë ko ninäˈä tkajäˈäytyëgooy extëm nety të jyaty (Jon., kap. 1, 2).

3. ¿Ti Jyobaa yaˈijxë parë mëdë Jonás, ets ti yajtëˈëwën miimp?

³ Extëm nˈijxëm, ko Jyobaa jatëgok tkejxyë Jonás parë nyëjkxët Nínive, mëdoow ets ta tyuˈudëjkë (käjpxë Jonás 3: 1-3). * Per ¿yaˈoˈoyë wyinmäˈäny ko Jyobaa jyëjwijtsëmbijtë? Jyobaa të nety pyaˈˈayoyëty ko yajtsokë mä ja mejny, ko kyaj tyukumëdoojë ko kyujuundaky ets ko jatëgok tyuknipëjkë ja tuunk. Per ¿pyaˈˈayoojë Jonás ja wiink jäˈäy? Niˈamukë xytsyiptakxëm nmëdäjtëmë paˈˈayoˈojën mët ko pokyjyaˈay nyajpatëm. Min nˈokˈijxëm wiˈixë Jonás jyajty, ets ti xytyukniˈˈijxëm.

4, 5. ¿Tiko Jyobaa dyajnäjxyë Nínive “mëj käjpn”, ets ti diˈibë tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm mä Jyobaa?

⁴ Jyobaa kyaj nety duˈun tˈixyë Nínive käjpn extëmë Jonás tˈixy. Biiblyë jyënaˈany: “Dios jantsy mëjë nety tˈixy ja Nínive käjpn” (Jon. 3:3). Ets mä tyäˈädë liibrë diˈib xyëˈäjtypy Jonás, tëgëkˈok japë Jyobaa ttijˈyë Nínive, “mëj käjpn” (Jon. 1:2; 3:2; 4:11). ¿Tiko dyajnäjxy mëj?

 ⁵ Tëëyëbë netyë jäˈäy jam tsyënääytyaknbëjknëdë Nínive, yëˈë tuˈugë käjpn diˈibë Nemrod yajnaxkëdak ko nyajxyë Ayoˈonduu. Tyäˈädë mëj siudad nan waˈan ijty tnitanë wiingatypyë käjpn, jantsy mëj ijty, pes ja naa tëgëk xëëjën tekyyeˈepy yajtuknaxy (Gén. 10:11; Jon. 3:3). Jantsy mëj ets jantsy tsuj kyëxëˈkyë tyäˈädë käjpn, mët ja nyabots jantsy këjxm, jëën tëjkë tsujatypyë etsë tyemplë. ¿Päätyë Jyobaa dyajnäjxy mëj? Kyaj. Yëˈë duˈun ko nimayë jäˈäy jam tsyënääytyë. Mä tadë tiempë, mëj nyajxyë Nínive käjpn. Ets oyë nety ttuunkˈattë axëkˈäjtën, Jyobaa mëmääy mëdäjjëdë. ¿Tiko? Yëˈko yajtsobatypy niduˈuk niduˈugë naxwinyëdë jäˈäyë jyukyˈäjtën, pääty ttsejky jyodëmbittët ets tmastuˈuttët ja axëëkpë nëˈë tuˈu.

6. 1) ¿Tidaa ko Jonás ojts tsyëˈëgë ko jyajty Nínive? (Ix nanduˈunë notë.) 2) ¿Wiˈix mbäädë Jonásë yˈijxpajtënë nbanëjkxëm ko ngäjpxwäˈkxëmë Diosë yˈayuk?

⁶ Waˈanë Jonás niˈigyë tyuktëjkë tsëˈëgë ko jyajty Nínive ets tˈijxy ja mëj käjpn mä tsyëënëdë naa 120 milë jäˈäy. * Ta kyäjpndëjkë ets tuk xëë ojts tyuˈuyoˈoy, waˈan tˈëxtääy tuˈugë lugäär mä niˈigyë yajpäätyë mayjyaˈay parë jam tkäjpxnaxët ja ayuk. ¿Wiˈix tkäjpxnäjxy? Kyaj yajnijawë. Waˈanë nety tjaty extëm kyäjpxët ja Nínive jäˈäy o waˈanë Jyobaa ttuunyë miläägrë parë duˈun kyäjpxët. O nan waˈan ojts tnigajpxy mä ayuk ebreo ets dyajtuuny tuˈugë wyingäjpxpë. Diˈib yajnijäˈäwëp, yëˈë ko ja jäˈäy jyaygyujkëdë ko Jonás yëˈë nety myaytyakypy ja ayoˈon diˈib miimp: “Jeˈeyë 40 xyëë yˈaktëgoyˈaty, etsë Nínive käjpn kyutëgoyaˈany” (Jon. 3:4). Amëk jotmëkë Jonás ojts kyajpxy ets tnikäjpxëmbijty kanäkˈok, duˈun dyaˈijxë ko mëk tmëdäjtyë mëbëjkën etsë jotmëkˈäjtën. ¿Këdii niˈamukë tyamë Dios mëduumbë dyajtëgoyˈattë duˈumbë jäˈäyˈäjtën?

7, 8. 1) ¿Ti ja jäˈäy tyuundë ko tmëdoodë ti ja Jonás kyäjpxwaˈkxypy? 2) ¿Ti ja rey tyuun ko tnijäˈäwë ti Jonás nyigajpxypy?

⁷ Ja jäˈäyëty ojts tmëjpëjtäˈäktë diˈibë Jonás myaytyak. Seguurë ko Jonás yˈawijx ets ja jäˈäy jyotˈambëktët o axtë nyibëdëˈëgëdët. Per kyaj duˈun jyajty. ¡Ja jäˈäyëty myëmëdoodë Jonás! Ets ja yˈayuk pojënë ojts yajmaytyakwaˈkxy, ak yëˈë ja jäˈäy jyantsy myaytyaktë (käjpxë Jonás 3:5). * Niˈamukë jyodëmbijttë mä pyoky kyaytyey duˈunë mëkjäˈäy, ayoobë jäˈäy, yetyëjk toxytyëjk ets mëjjäˈäy mutskjäˈäy. Axtë  yˈayuˈäjttë mët ko mëk jäˈäwëdë tijaty tyuundë. Ok, ta axtë ja rey tnijäˈäwë wiˈix ja nax käjpn nyayjawëdë.

⁸ Ko ja rey tmëdooy ti Jonás kyäjpxwaˈkxypy, ta nanduˈun ttsëˈkë Dios ets jyodëmbijty. Ta pyëdëˈky mä nety jam yajkutuky, ta tnasjaˈanë ja wyit diˈib mëët yˈaneˈemy, ets ttuktëjkë ja xäˈk wit diˈibë nety ja jyaˈay të ttuktëkëdë ets nyaxweˈtsy “kuyjäämoty” parë dyaˈijxë ko jodëmbijtp. Ta net ojts tniˈanaˈamë mët “ja jyaˈay diˈib mëj ijttëp” parë ja nax käjpn yˈakˈayuˈattët. Ets ttuktëkëdët ja xäˈk wit duˈunë jäˈäy ets axtë jëyujk animal. * Ja rey yaˈijxë tudaˈakyˈäjtën ko tˈëxkajpy ko ja kyäjpn mëjwiin kajaa nety të pyokytyundë. Ets extëm jyënany, yˈawijxypyë nety etsë Dios yˈixëdët ko jantsy jodëmbijttëp ets pyaˈˈayowëdët, pes jyënany: “Kyaj pën tnijawë waˈanxyëbë Diosë tëyˈäjtënbë xynyapaˈˈayoˈojëm ets duˈunyë nyaxët ja tsyip yˈakë ets kyaj ngutëgoˈoyëm” (Jon. 3:6-9).

9. ¿Ti diˈib näägë jäˈäy tsiptakxëdëp tmëbëktët, ets tiko mbäät nˈijtëm seguurë ko kyaj tyëyˈäjtënëty extëm wyinmaytyë?

⁹ Ta jäˈäy diˈib kyaj tmëbëkäˈäny ko ja Nínive jäˈäy tsojkˈam ojts jyodëmbittë. Ets nääk diˈib yˈëxpëjkpëtsëëmdëbë Biiblyë, jyënäˈändë ko pääty dyuˈunëty mët ko ijtyë jäˈäy pojjën wyinmääytyëgatstë ets yajnikajtëp tijaty. Mbäät nˈijtëm seguurë ko kyaj tyëyˈäjtënëty extëm wyinmaytyë, mët ko Jesukristë ojts tnigajpxy ko ja Nínive jäˈäy jantsy jodëmbijttë (käjpxë Matewʉ 12:41). Jesus nyijäˈäwëbë nety ti myaytyakypy, pes yˈijx tukëˈëyë ti tuun jäjtë mët ko tamë nety tsäjpotm (Fwank 8:57, 58). Ninäˈä mbäät ngawinmäˈäyëm ko jäˈäy kyaj mbäät tyëgatstë, oy njaˈijxëm ko jantsy axëëk jyukyˈattë. Nˈokjamyajtsëm ko yëˈëyë Jyobaa mbäät tˈixy ti nmëdäjtëm mä korasoon.

10, 11. 1)¿Wiˈixë Jyobaa nyayjäˈäwë ko ja Nínive jäˈäy jyodëmbijttë? 2) ¿Tiko mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa tyuunë tëyˈäjtën?

¹⁰ ¿Wiˈixë Jyobaa nyayjäˈäwë ko ja Nínive jäˈäy jyodëmbijttë? Jonás tkujäˈäyë: “Ta ja Diosë tëyˈäjtënbë tˈijxy ja tyuˈunënëty ko të nety tmastuˈuttë ja axëëkpë nyëˈë tyuˈu; ets pääty ja Diosë tëyˈäjtënbë mëk tjäˈäwë mä ja ayoˈon diˈibë nety të ttuknikäjpxpety dyajminäˈäny; ets kyaj dyajmiiny” (Jon. 3:10).

¹¹ ¿Tiko Jyobaa kyaj ojts ttukumëdoy ja Nínive jäˈäy? ¿Waˈandaa  kyaj yajxon ojts tpayoˈoy? Kyaj. Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa ak tëyˈäjtën myëët tijaty ttuny (käjpxë Deuteronomio 32:4). * Kyaj nety tiko Jyobaa duˈunyëm ttukˈakˈatët ja Nínive jäˈäy, yˈijx ko mbäät tpaˈˈayoy mët ko të nety nyayajtëgäjtsëdë, ta kyaj dyajkutëgooy.

12, 13. 1) ¿Wiˈixë Jyobaa dyaˈixyëty ko yëˈë tuˈugë Dios diˈib jaygyujkëp ets paˈˈayoop? 2) ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko tëyˈäjtën diˈibë Jonás nyaskäjpxë?

¹² Jyobaa kyaj yëˈëjëty tuˈugë Dios diˈib juunë kyorasoon, diˈib awäˈän ets kyaj pyaˈˈayoy extëm nyimaytyäˈägëdë mayë wintsëndëjk diˈib mä relijyonk. Jyobaa yëˈë tuˈugë Dios diˈib jaygyujkëp, ets paˈˈayoop. Mä tkatukumëdoynyëmë naxwinyëdë jäˈäyë pyoky, jawyiin tkexyë tyuumbë parë ttukˈawanë ti tyunaampy, pes tsyejpy etsë axëkjäˈäy jyodëmbittët ets dyajtëgatstëdë jyukyˈäjtën, extëm ttuundë ja Nínive jäˈäy (Ezeq. 33:11). Tëgok, duˈunë Jyobaa ttukwandaky ja kyugajpxy Jeremías: “Oytyim näˈäjëty kojëts ëjts nmëgäjpxët tuˈugë nax käjpn [...] parëts nyajpëdëˈëgäˈäny ets parëts nyajwindëgoyaˈany ets parëts nyajkutëgoyaˈany, ets tadë nax käjpn jyantsy jyodëmbitët mä ja axëkˈäjtën diˈibëts ëjts të nnigajpxy, nëjkxëbëts këˈëm nmëkjawë ja ayoˈon diˈibëts nety të ndukniwinmayë” (Jer. 18:7, 8).

¹³ Pääty, ¿mbäät njënäˈänëm ko kyaj tyëyˈäjtënëty ti Jonás kyäjpxwäˈkx? Kyaj. Pes yëˈë nety yajtukˈawäˈänëp ja Nínive jäˈäy parë jyodëmbittët mä poky kaytyey. Ets ojts nyayajtëgatsëdë, per pën nyijëmbijttëp ja axëëkpë nëˈë tuˈu, tukminanëdëbë nety ja ayoˈon diˈibë Jonás nyigäjpx. Ets duˈun tyuun jyäjtë ko ja tiempë nyajxy (Sof. 2:13-15).

14. ¿Wiˈixë Jonás nyayjäˈäwë ko Jyobaa kyaj dyajmiiny ja kutëgoˈoyën?

¹⁴ ¿Wiˈixë Jonás nyayjäˈäwë ko Jyobaa kyaj dyajmiiny ja kutëgoˈoyën? “Ninuˈun tkaˈoyˈijxy, ets ta jyantsy jyotˈambëjky.” (Jon. 4:1.) Axtë tëgok, duˈun ojts tmëgajpxyë Jyobaa extëmxyëp tˈooy. Ets jyënany ko oyxyëp ojts tyim wëˈëmy mä jyëën tyëjk ets mä nyax kyäjpn. Ko nyijäˈäwëbë nety ko Jyobaa kyaj dyajkutëgoyaˈanyë Nínive käjpn, ets ko pääty ojts yˈokkakpë ko ojts jyanëjkxy Tarsis. Ok, ta Dios tˈanmääy ets pyëjkxëdët ja jyukyˈäjtën, ko mejoor tyim oogët ets kyaj ko jyukyˈatët (käjpxë Jonás 4:2, 3). *

15. 1) ¿Ti diˈibë Jonás kyaj tˈoyjäˈäwë? 2) ¿Ets ti Jyobaa tyuun?

 ¹⁵ ¿Ti diˈibë Jonás kyaj tˈoyjäˈäwë? Wenë, kyaj yajnijawë ti nety wyinmaapy, diˈib yajnijäˈäwëp, yëˈë ko kyäjpxwäˈkx mayjyaˈay wyinduuy ko ja Nínive käjpn kyutëgoyaˈany. Ja jäˈäy të nety tmëbëktë wiˈix të jyënaˈany, per kyaj myiiny ja ayoˈon. ¿Waˈandaa Jonás ojts ttsëˈëgë ko jäˈäy nyëxiˈik tyukxiˈigëdët ets ko jyënäˈändët ko yëˈë tuˈugë kugajpxy diˈib andakp? Kyaj yajnijawë. Jeˈeyë ko kyaj ttukxondaky ko ja Nínive jäˈäy jyodëmbijttë ets ko Jyobaa pyaˈˈayoojëdë. Niˈigyë jyantsy jyotˈambëjky, ets yëˈëyë myëmääy myëdäj wiˈixë net ja jäˈäy yˈoknimaytyäˈägëdët. Per oy kyaˈoyëty extëmë Jonás wyinmääy, Dios yëˈë yˈijx ja oybyë jyaˈayˈäjtën. Pääty, kyaj ttukumëdooy ko dyajtëgooyë wintsëˈkën, niˈigyë maˈkxtujkën myëët dyajtëëy parë wyinmayët: “¿Mjantsy myëdäjtypyë tëyˈäjtënë ko të mjotˈambëky?” (Jon. 4:4). Biiblyë kyaj tnigajpxy pënë Jonás atsoojëmbijt.

16. ¿Näˈä mbäät nwinmäˈäyëm ko kyaj yˈoyëty extëmë Dios tijaty ttuny, ets ti xytyukniˈˈijxëmë Jonásë yˈijxpajtën?

¹⁶ Mbäät nwinmäˈäyëm ko kyaj yˈoyëty extëmë Jonás yˈadëtsy, per tsojkëp njamyajtsëm ko näˈäty tsiptakp ets njaygyujkëm wiˈixë Jyobaa tijaty ttuny. Extëm nˈokpëjtakëm, ta jäˈäy diˈib winmääytyëp ko Dios mbäätxyëp ojts tjëjpkuwäˈägë tuˈugë ayoˈon, o netyëxyëp ttukumëdooyë jäˈäy ko axëëk yˈadëtsy, o ko tëëyëpxyëp dyajmiinë ja kutëgoˈoyën. Per ¿ti xytyukˈijxëmë Jonásë yˈijxpajtën? Ko tsojkëp nyaˈoˈoyëmë jot winmäˈäny, pën winmäˈäyëm ko Dios kyaj yajxon tijaty ttuny.

17, 18. 1) ¿Ti Jonás tyuun ko ojts tsyoˈonë Nínive? 2) ¿Wiˈixë Jonás nyayjäˈäwë ko tyëtsy ja xuty tsyiˈi?

¹⁷ Jonás ta tsyoˈony Nínive ets jantsy axëëk nyayjäˈäwë. Per kyaj jyëmbijty mä ja nyax kyäjpn, jam pyatëjkë mä tuˈugë kopk mä mbäät tkuˈijxnaxy ja käjpn. Ta jam ojts nyaynyikojˈyëty parë tˈixäˈäny ti oktuun okjäjtëp, pes yˈawijxypyë nety ets kyutëgoyët ja Nínive käjpn. ¿Wiˈixë Jyobaa ttukniˈˈijxë Jonás parë tmëdatëdë paˈˈayoˈojën ets pyokymyaˈkxët?

¹⁸ Ta Dios koots dyaˈäˈtsëˈky tuˈugë xuty tsyiˈi. Ets ko Jonás ojts jyotwijy, ta ttukˈijxpejty ja xuty tsyiˈi ko të jyantsy yˈäˈtsˈawdijtäˈäy ets ko niˈigyë nety yaˈˈaniktsoˈogäˈänyëty ets kyaj extëm të nyaynyikojˈyëty. Ta jyantsy xyondaky mët ko waˈan wyinmääy ko yëˈë netyë Dios tukˈijxëp ko kupëjkëp. Perë Jyobaa kyaj nety jeˈeyë yaˈˈaniktsoˈogäˈänyëty parë jyotxaamët, yëˈë duˈun parë jyotjäˈtëyaˈanyëty. Pääty niˈigyë tˈakˈyaˈijxë miläägrë. Ojts tkexy tuˈugë tënëˈk parë dyajwindëgoyët, ets ta ojts dyajtëˈëtsy. Ok, ta “dyajmiinyë jëmboj”, diˈib  ojts yaˈˈanuˈkxëty, Biiblyë jyënaˈany ko ja Jonás “duˈunyë jyot jyäˈäwën tyëgooynyë”. Jantsy axëëk nyayjäˈäwë ets ta jatëgokë Dios tpëjktsooy ets tyim oogët (Jon. 4:6-8).

19, 20. ¿Wiˈixë Jyobaa tpudëjkë Jonás parë wyinmayët?

¹⁹ Ta jatëgokë Jyobaa yajtëëwë pën jyantsy myëdäjtypyë tëyˈäjtën tiko të jyotˈambëky ko të tyëtsy ja xuty tsyiˈi. Perë Jonás kyaj tjaygyujkë ets ta nyaynyikäjpxtutë: “Nmëdäjtypyëtsë tëyˈäjtën tikots të jantsy jyotˈambëky, axtë tëjëts njaˈoogäˈäny”. Ta Jyobaa wyinmääy ko tsojkëp yajxon ttukmëtmaytyäˈägët ti tyukniˈˈixëyaampy (Jon. 4:9).

²⁰ Ets parë dyajwinmääyë Jonás, ta jawyiin tˈanmääy ko yëˈë të tpaˈˈayoy ja xuty tsyiˈi diˈib kyaj të tniduungë ets kyaj të dyajˈyony. Ta net dyajtëëy: “¿Ets tikotsë net ngapaˈˈayowëdë Nínive käjpn mä 120 mil naxyë jäˈäy tsyëënëdë ets abëky mayë jëyujk animal? Yëˈëjëty kyaj tnijawëdë diˈibë kyëˈë anäjny ets diˈibë kyëˈë aˈoy” (Jon. 4:10, 11). *

21. 1) ¿Ti netyë Jyobaa tyukniˈˈixëyaambyë Jonás mët ja ijxpajtën? 2) ¿Wiˈix mbäät xypyudëjkëm extëmë Jonás yajnimaytyaˈaky?

 ²¹ ¿Mjaygyujkëp ti Jyobaa tyukniˈˈixëyanë Jonás mëdë tyäˈädë ijxpajtën? Jonás nijeˈeyë nety të tkaniduungë ja xuty tsyiˈi. Perë Jyobaa yëˈë nety yajjukyˈajtypy ja Nínive jäˈäyëty ets tmoˈoy ti nyijukyˈattëp, duˈun extëm dyajjukyˈaty niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy. Pääty, ¿tiko netyë Jonás niˈigyë dyajtsobääty ja ujts ets kyaj dyuˈunëty 120 milë jäˈäy mët may ja jyëyujk yˈanimal? Yëˈko jeˈeyë nety këˈëm nyaymyëmay nyaymyëdäjˈyëty. Pääty tpaˈˈayooy ko tyëtsy ja ujts mët ko kyaj nety mbäät yˈokˈyaˈˈaniktsokënë. Ets nan pääty ttukjotˈambëjky ja Nínive jäˈäy mët ko mëj këjxmë nety nyayajnaxäˈänyëty, tyukˈixaambyë nety ko myëdäjtypyë tëyˈäjtën ets kyaj axëëk wyëˈëmäˈäny. Extëm yajnimaytyaˈagyë Jonás, mbäät xypyudëjkëm parë nwinmäˈäyëm wiˈix nyaˈijx nyajpatëm. Pes niˈamukë tsojkëp nduˈunëmë mëjää parë kyaj jeˈeyë nwinmäˈäyëm tijaty këˈëm ndukˈoyˈäjtëm. ¡Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko Jyobaa xytyukniˈˈijxëm maˈkxtujkën myëët wiˈix mbäät nmëdäjtëmë paˈˈayoˈojën extëm yëˈë, ets nmëmäˈäy nmëdäjëmë nmëguˈukˈäjtëm!

22. 1) ¿Ti xytyuknijäˈäwëm ko Jonás ojts pyudëkëty ja ijxpajtën diˈibë Jyobaa pyëjtak? 2) ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë Jonás?

²² ¿Ojtsë Jonás pyudëkëty ja ijxpajtën diˈibë Jyobaa pyëjtak? Mä tadë liibrë diˈib xyëˈäjtypy Jonás, yëˈë tyukjëjpkëjxypy diˈibë Jyobaa yajtëëwë. Pääty näägë jäˈäy diˈib yˈëxpëjkpëtsëëmdëbë Biiblyë, jyënäˈändë ko Jonás ninäˈä kyaˈˈatsoojëmbijty. Per ko këˈëm tjääyë tyäˈädë lyiibrë, yëˈë xytyuknijäˈäwëm wiˈix tˈatsoojëmbijty. Nˈokpawinmäˈäyëm ko Jonás tam yajpatnë mä ja nyax kyäjpn ets tkujayë wiˈix të jyaty të kyëbety. Waˈan të myëjjäˈäyënë, të mas ja jyot wyinmäˈäny tyëkë ets mas yujy tudaˈaky, ta myëkxejy yˈokxejy ets dyajwëˈëmy jääybyety mä tyëgooy, mä kyamëdooy, mä kyujuundaky ets mä kyaj dyaˈijxë ja paˈˈayoˈojën. Seguurë ko Jonás mëjwiin kajaa pyudëjkë ja ijxpajtën diˈibë Jyobaa pyëjtak parë tmëdatëdë paˈˈayoˈojën extëm yëˈë. Ets ëtsäjtëm, ¿nan të xypyudëjkëm parë nmëdäjtëmë paˈˈayoˈojën? (Käjpxë Matewʉ 5:7.)