1, 2. ¿Ti tyuunkˈäjtë Noé mëdë fyamilyë, ets tijaty jotmay wyinguwäˈkëdë?

NOÉ tam waanë tniboˈkxë ja tyuunk ets yˈuˈunyë mä tuˈugë mëj kepy, ta jyëdëy ets tˈixy nuˈunën myëjˈatäˈäny ja arkë. Jantsy xuˈkp mëkë alkitran ets tmëdoy wiˈix jam jyantsy wyop jyantsy kyäˈätstë. Mä jam yˈuˈunyë, ta tˈixy wiˈixë fyamilyë mëk jyantsy tyundë mä tkojtë ja mëj kepy tyëjk. Jëmëjtˈam kujk pyudëkëtyë nyëdoˈoxy, yˈuˈunk yˈënäˈk ets ja tsyuˈujëty. Jeky kujk tyundë, per kajaanëm ja tuunk yˈakwëˈëmy.

² Ja jäˈäy wyinmaytyë ko të lyokëjattë. Ets ko tˈixtë ja arkë yajkojˈabajnë, ta niˈigyë ja Noé ttukxiktë ko tmaytyaˈaky myinäˈänyë Ayoˈonduu diˈibë Naxwinyëdë yajnipaˈatsaampy. Ninuˈun tkamëbëjktë ko myinäˈäny. Ets kyaj tjaygyukëdë tiko Noé mëdë fyamilyë dyajtëgoytyë tiempë mä ttuunkˈattë diˈib jeˈeyë yajtukxikp. Perë Jyobaa, diˈibë Noé myëduumpy, kyaj duˈun wyinmay.

3. ¿Ti yˈandijpy ko Noé ojts nyëˈëyoˈoy tyuˈuyoˈoy mëdë Dios?

³ Biiblyë xyˈanmäˈäyëm: “Noé ojts nyëˈëyoˈoy tyuˈuyoˈoy mëdë Diosë tëyˈäjtënbë” (käjpxë Génesis 6:9). * ¿Ti yˈandijpy? Kyaj yëˈë tˈandijy ko Dios kyëdaky yä Naxwiiny o ko Noé pyatëjkë tsäjpotm. Yëˈë yˈandijpy ko Noé myëmëdoojë Dios extëm ojts tniˈanaˈamë ets mëk ttsejky; Noé duˈun tjäˈäwë Dios extëmë wyingon mëtnaymyaayëbë diˈib jamyëdäjtëp mäjaty nyijkxy. Ko nyajxy kanäk mil jëmëjt, ta yajkujäˈäyë mä Biiblyë: “Mët ko tmëbejky ja Dios, ja Noˈee oj wyeˈemy oy mët ja Dios, es dyajnigëxeˈky ko pekymyëët ja naxwinyëdë jäˈäyëty” (Eb. 11:7). ¿Wiˈix dyajnigëxëˈky? ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Noé yˈijxpajtën ko tmëdäjtyë mëbëjkën?

4, 5. Ja tiempë mä jyukyˈajtyë Noé, ¿wiˈix myëjwindëjkë ja axëkˈäjtën?

⁴ Noé jam yeˈky pyejty mä niˈigyë myëjwindëjkë axëkˈäjtën. Pes duˈunyëmë netyë jäˈäy axëëk yˈadëˈëtstë ko jyukyˈajtyë Enoc, ja Noé myëmajtsk tatwelë, diˈib nanduˈun ojts nyëˈëyoˈoy tyuˈuyoˈoy  mëdë Dios, ets tnimaytyaky ko axëkjäˈäy yajtukumëdowandëp tijaty tyuundëp. Per ko Noé jyukyˈajty, niˈigyë netyë axëkˈäjtënë të myëjwindëkë, pes Dios windum, të netyë Naxwinyëdë wyindëgooytyaˈay (Gén. 5:22; 6:11; Juud. 14, 15). ¿Tiko?

⁵ Yëˈko të nety näägë anklëstëjk axëëk yˈadëˈëtstë jam tsäjpotm. Niduˈuk, diˈib yajtijp Satanás, ja Mëjkuˈu, të nety tnibëdëˈëgyë Jyobaa ets tniwäämbety ko dyajpokytyuunyë Adán mëdë Eva. Ets ja tiempë mä Noé jyukyˈajty, ta wiinkpë anklëstëjk tyuˈukmujktë mëdë Satanás ets nanduˈun tnibëdëˈktë Jyobaa kyutujkën. Myastuttë ja tuunk diˈibë netyë Dios të myoˈoyëdë, ta kyëdaktë Naxwiiny ets nyayajjëmbijtëdë extëmë yetyëjk, ta pyëjktë mëdë toxytyëjkë tsujjatypyë. Tyäˈädë anklës diˈib nyibëdëˈktë Dios, mëj këjxm nyayajnäjxëdë, jeˈeyë këˈëm nyayajjotkujkˈatanëdë ets mëjwiin kajaa tˈaxëktuundë naxwinyëdë jäˈäy (Gén. 6:1, 2; Juud. 6, 7).

6. ¿Wiˈix ja nefilimëty dyajjëmbijttë jukyˈäjtën, etsë ti Dios tyuknibëjtakë ttunäˈäny?

⁶ Ko tyäˈädë anklës tsyënääytyë mët ja toxytyëjkëty, ta ja yˈuˈunk yˈënäˈk tpattë diˈib yaˈktë jantsy këjxmaty ets jantsy kumëjääjëty. Biiblyë ja ttijy nefilim, diˈib nikajp “yajkëdäädëp” o “diˈibë wiinkpë yajkëdaapy”. Tyäˈädë nefilimëty diˈib yajjäˈäyˈoˈktëp jantsy axëëk dyajjëmbijttë jukyˈäjtën. Jyobaa “yˈijx ko ja naxwinyëdë jäˈäy tyëgooynyë, ets jeˈeyë xëmë pyokytyuunë”. Ta ttuknibëjtakë dyajkutëgoyaˈany niˈamukë axëkjäˈäy ko yˈabatët 120 jëmëjt (Gén. 6:3-5).

7. ¿Ti jotmay wyinguwäˈkë Noé mëdë nyëdoˈoxy ko dyajˈyaˈktë yˈuˈunk yˈënäˈk?

⁷ Noé pyat tuˈugë nyëdoˈoxy diˈib jantsy oyjyaˈay, ets ko netyë jyëmëjt të dyaˈˈabety 500, ta tpattë nidëgëëgë yˈuˈunk: Sem, Cam etsë  Jafet. * ¡Okwinmay wiˈix ojts tsyiptakxëdë dyajˈyaaktëdë yˈuˈunk yˈënäˈk mä nety të myëjwindëkë axëkˈäjtën! Seguurë ko ojts tkuwäˈändë ja yˈuˈunk yˈënäˈk mä ja axëkjäˈäytyëjk diˈib yajmäˈädanëdëp. Mayë ënäˈkuˈunk mëj dyajnaxtë “kumëjäädëjk” etsë “yetyëjk diˈib mëjpëtsëëmdëp”, ets ja nefilim duˈunë nety ja jäˈäy yˈixëdë. Päätyë Noé mëdë nyëdoˈoxy kyaj mbäät ti ttuundë parë ja yˈuˈunk yˈënäˈk kyaj tmëdowdët tijaty axëkˈäjtënë tyuundëp ja nefilim, per mbäädë nety ttukmëtmaytyäˈäktë ja tëyˈäjtën mä pënën Jyobaa, diˈib yˈaxëkˈijxypy tukëˈëyë axëkˈäjtën. Tsojkëbë nety ttukjaygyukët ko Jyobaa mëk tjawë ko naxwinyëdë jäˈäy kyaj myëdowdë ets ko axëëk nyaytyunëdë (Gén. 6:6).

8. ¿Wiˈix mbäät tyamë tääk teety tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë Noé mëdë nyëdoˈoxy?

⁸ Tyamë tääk teety jyaygyujkëdëp yajxon tijaty jotmay wyinguwäˈkëdë Noé mëdë nyëdoˈoxy. Pes tyam, nan të tyuktukyë naxwinyëdë mëdë awäˈänˈat këbetyˈat ets kyaj pën yajmëjˈixy. Ets mä kanäägë siudad jyaˈˈaty mayë pandiyë diˈib myaˈkxtëbë ënäˈktëjk. Axtë ixy jawë diˈib të yajtuknigojë ënäˈkuˈunk, yëˈë myëmiimpy mä jäˈäy nyaytsyiik nyaygyoxëdë. Perë tääk teety diˈib kyuentˈäjttëbë yˈuˈunk yˈënäˈk, kyaj tnasˈixëdë ets duˈumbë jäˈäyˈäjtën nyinaxëdët ja yˈuˈunk yˈënäˈk, ko ttukniˈˈixëdë ja Dios diˈib yajkypyë tuˈugyëˈäjtën ets diˈib yajkutëgoyaampy niˈamukë axëkjäˈäy (Sal. 11:5; 37:10, 11). Extëm nˈijxëm, tääk teety mbäät dyajˈyaaktë yˈuˈunk yˈënäˈk parë yˈittët oyjyaˈay, oy jyaˈˈatyë axëkˈäjtën. Noé mëdë nyëdoˈoxy ojts duˈun ttundë, ja myäängëty oyjyaˈay yˈijttë ets yëˈë pyëjktë ja toxytyëjk diˈib nanduˈun myëmëdowandë Jyobaa oy ti tyun jyatëdët.

9, 10. 1) ¿Ti Noé tukˈanaˈamë Jyobaa diˈib yajtëgäjtsë jyukyˈäjtën? 2) ¿Wiˈixë Jyobaa ojts tniˈanaˈamë kyojët ja arkë, ets ti nety wyäˈänäˈäny?

⁹ Mä tuˈugë xëë Noé tyëgäjtsyë jyukyˈäjtën, ko Jyobaa yˈanmääyë ko të nety ttuknibëjtäägë dyajkutëgoyaˈany ja naxwinyëdë jäˈäy, ta tyukˈanaˈamë: “Yajkoj tuˈugë arkë parë mijts, mëdë kepy diˈib pëtsëëmbë yˈuˈpyky” (Gén. 6:14).

¹⁰ Näägë jäˈäy wyinmaytyë ko ja arkë duˈun extëmë barkë, per kyaj duˈun yˈixˈäjty. Pes kyaj tmëdäjtyë jyëjp, yˈëjx ets ni timón, duˈunë nety extëm tuˈugë mëj käjë. Jyobaa ojts yajxon tˈanëëmë Noé nuˈunën myëjˈatäˈäny ets wiˈix yˈixˈatäˈäny, ets ttuknijääxëdë alkitran duˈun jodoty ets duˈun nikëjxy. Ta tˈanmääy: “Ngaxaambyëtsë ayoˈonduu jap naxwiiny parë kyutëgoyët [...] tukëˈëyë [...] diˈib jukyˈäjtp”. Ets ta net tˈanmääy: “Ets mdëkët mä ja arkë, mijts etsë mˈuˈunk  mˈënäˈk etsë mnëdoˈoxy etsë mˈuˈunk mˈënäˈkë nyëdoˈoxy”. Tsojkëbë nety dyajtëkëdët këxy kaˈpxy ja jëyujk animal. Yëˈëyë nety tsokwëˈëmandëp diˈib yajpattëp mä ja arkë (Gén. 6:17-20).

11, 12. ¿Ti kajaa duunk nyiwäˈkë Noé, ets wiˈix ttuuny?

¹¹ Mëjwiin kajaa nety ja tuunk diˈibë Noé tyunaampy. Yëˈë nety kyojaampy tuˈugë mëj arkë, diˈib yenyˈatäämp 133 metrë, wyoonyˈatäˈäny 22 metrë ets kyëjxmˈatäˈäny 13 metrë. Mas niˈigyë nety myëjˈatäˈäny ets kyaj dyuˈunëtyë kepy byarkë diˈib tyamë jäˈäy yajkojtëp. ¿Kyupëjkë Noé tyäˈädë tuunk? ¿Abajt kutujk mä ojts tsyiptakxëty? ¿O nyinäjx tuˈuk majtsk ja anaˈamën parë kyaj tsyiptakxëdët? Kyaj, pesë Biiblyë jyënaˈany: “Noé ta ttuuntsondaky tukëˈëyë extëmë netyë Dios të tyukˈaneˈemyëty. Duˈunën meerë ttuuny” (Gén. 6:22).

¹² Kanäk jëmëjt ojts tyuny, waˈan ojts ttuunkˈaty naa 40 jëmëjt o 50 jëmëjt. Tsojkëbë nety tpoˈtëˈëktëdë kepy, dyajjäˈttët, ttuknitsatsëdët wiˈix yajtunäˈändë ets net tˈajaanmuktët. Pes tëgëk nikëˈëyë nety tkojäˈändë ja arkë, kanäk abëjktuky ets tuˈugë tyëjkˈää. Nan myëdataambyë nety kanäägë byentanë tim anikëjxy, ets mä ja tëjkniˈkx dyajwëˈëmdët extëm mbäät ja nëë wyimbëyeˈeky (Gén. 6:14-16).

13. ¿Ti tuunk niˈigyë tsiptakxë Noé ets kyaj dyuˈunëty mä ja arkë tkojy, ets wiˈixë jäˈäy yˈatsoowdë?

¹³ Ko ja tiempë nyajxy, ta ja arkë yaˈijxy ko tam kujk yˈabajnë. ¡Seguurë ko Noé jantsy jotkujk nyayjäˈäwë ko ja fyamilyë pyudëjkë! Per të nety jatuˈugë tuunk yajtuknipëky diˈib mas tsip. Biiblyë jyënaˈany ko Noé “kyäjxwäˈx esë jäˈäy wäˈäts jyikyˈattët” (käjpxë 2 Peedrʉ 2:5). Diˈib yˈandijpy ko Noé jotmëktak parë ttukˈawäˈänë ja axëkjäˈäytyëjk ko miimp ja kutëgoˈoyën. ¿Wiˈix ja jäˈäy yˈatsoowdë? Jesus jyënany ko kyaj myëdoodë, yëˈëyë myëmääy myëdäjtë tijaty yä naxwiiny extëm, pëjk ukën, käˈäy ukën, ets kyaj tmëjpëjtaktë wiˈixë Noé jyënany (Mat. 24:37-39). Seguurë ko mayë jäˈäy ojts tnëxiˈik ttukxiˈiktë Noé mëdë fyamilyë; ets mbäät axtë ojts jyayaˈoogäˈänëdë o nyijäˈtëdë mä ja tyëjk ets yˈaxëktuunëdë o axtë tjayajtuˈudukandë mä ja arkë tkojtë.

14. ¿Wiˈix tyam mbäädë familyë tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë Noé mëdë fyamilyë?

¹⁴ Perë Noé mëdë fyamilyë kyaj yˈëxtëkëwäˈktë. Tyuunˈadëtstë ja tuunk diˈib yajtuknipëjktë, oy ja jäˈäy wyinmääytyë ko nëgoobë tiempë dyajtëgoytyë ets ko kyaj tnijawëdë ti tyundëp. Tyam, mbäädë familyë mëjwiin kajaa tniˈˈijxtuˈuttë ja mëbëjkënë diˈib myëdäjtë Noé mëdë fyamilyë. Pesë tyäˈädë tiempë diˈibë ndukjukyˈäjtëm yëˈë diˈibë Biiblyë tyijpy, “mä jaˈa xëë tiempo [...] kyëxaan tyëgoyaanëjëny” (2 Tim. 3:1, Nuevo Testamento de Mazatlán). Jesus jyënany ko tyäˈädë tiempë duˈun yˈixˈatäˈäny extëm ja tiempë mä Noé jyukyˈajty. Pääty, pën tyamë jäˈäy kyaj tkupëktë Diosë yˈAyuk ets jeˈeyë tnëxiˈik  ttukxiˈiktë o axtë xypyajëdijtëm, oy ko njamyajtsëmë Noé yˈijxpajtën diˈib myëmadakë duˈumbë jotmay.

15. ¿Ti ayoˈon Noé pyat ko netyë jyëmëjt naa 600?

¹⁵ Ko waˈanë tiempë yˈakˈijty, ta ja arkë ojts yajkojˈabajnë. Ets ko netyë Noé jyëmëjt naa 600, ta yˈoˈkyë Lamec diˈib tyeetyˈäjt. * Ets kyum mëgox jëmëjt, ta yˈoˈkyë Matusalén diˈib tyatwelëˈäjt, ja netyë jyëmëjt 969, yëˈë mas jeky jukyˈäjt diˈibë Biiblyë myaytyakypy (Gén. 5:27). Matusalén mët ja yˈuˈunk Lamec ojts tˈakˈixyˈattë Adán, ja tim jawyiimbë yetyëjk.

16, 17. 1) ¿Ti anaˈamënë Noé ojts tˈaxäjë ko netyë jyëmëjt 600? 2) Oknigäjpx wiˈix ja Noé mëdë fyamilyë tˈijxmiindë ja jëyujk animal.

¹⁶ Ko netyë Noé jyëmëjt 600, ta Dios myooyë jatuˈugë anaˈamën: “Tëkë mä arkë mijts, ets niˈamukë mfamilyë”. Per ta nanduˈun tyukˈanaˈamë ets dyajtëkët kexy kaˈpxyë jëyujk animal, nijëxtujkaty diˈib wäˈäts o diˈib yajtukwintsëˈëgëp ets wiinkpë dyajtëkët nimajtskaty (Gén. 7:1-3).

¹⁷ Okpawinmay wiˈix ja jëyujk animal jantsy jyäjttë, tamë mëjpë, mutskpë, wiˈixëm yˈixˈattë, tam diˈib yoˈoytyëp, kakmiindëp ets diˈib myox tyukˈyoˈoytyëp. ¿Wiˈixëdaa përoobë Noé dyajtëjkë ja jëyujk  animal diˈib awäˈänaty mä ja arkë? Kyaj tˈabëyëˈktujky xitsoo yatsoo parë aguanë dyajtëjkë, pesë Biiblyë jyënaˈany ko këˈëm “tyëjkëdë [...] mä ja arkë” (Gén. 7:9).

18, 19. 1) ¿Wiˈix mbäädë jäˈäy nbudëjkëm diˈib tsip tmëbëkët ko tuˈugyë ja jëyujk animal yajpattë? 2) ¿Wiˈixë Jyobaa dyaˈijxë wijyˈäjtën mä wiˈix dyajtsoky ja jëyujk animal?

¹⁸ Näägë jäˈäy tsip tmëbëktët pën ojts duˈun tyuny jyatyëty, pën ojts tuˈugyë ja jëyujk animal yajpattë. Per nˈokwinmäˈäyëm, ¿ti kyaj Dios tmëdatyë madakënë, diˈib tukëˈëyë të dyajkojtäˈäy, parë dyajjëmbitëdë jëyujk animal yujy tudaˈaky? Nˈokjamyajtsëm ko Jyobaa, yëˈë yajkojë jëyujk animal ets mbäät tˈaneˈemy tijaty të dyajkojy. Extëm ok, ojts dyajnaywyaˈkxyëty ja mejnyë Tsaptspë ets ojts dyajwäˈkˈawë Xëë. Pääty, ¿ti kyaj nety mbäät ttuny tijaty yajmaytyakp mä Noé jyukyˈajty? Tiko këdii.

¹⁹ Dios mbäätxyëp tëgatsy tjayajtsoky ja jëyujk animal. Per mët ko wyijˈyëty, ta dyajtuunyë Noé parë yëˈë tkuentˈatët, diˈib xytyukjamyajtsëm ko desde tëëyëp ttuknipëjky ja naxwinyëdë jäˈäy parë tkuentˈatëdë jëyujk animal (Gén. 1:28). Tyam, mayë tääk teety dyajtundë Noé yˈijxpajtën parë ttukniˈˈixëdë yˈuˈunk yˈënäˈk ko Jyobaa kyaj yëˈëyë dyajtsobäätyë naxwinyëdë jäˈäy, nanduˈunë jëyujk animal.

20. ¿Tidaa Noé mëdë fyamilyë tyuundë ko nety yˈaktëgoyˈaty ja tuk sëmään parë myinët ja Ayoˈonduu?

²⁰ Jyobaa ta tˈanmääyë Noé ko ja tuk sëmään yˈaktëgoyˈaty parë myinët ja Ayoˈonduu. Seguurë ko mëk jyantsy tyuundë. Pes okwinmay, dyajtëjkëtyaaytyë ja jëyujk animal mä ja lyugäär, dyajtëjkëdë  ja jeˈxy pëky ets tkuwijts tkugëˈëyëdë tijaty jyaˈäjttëp. Ets seguurë ko ja nyëdoˈoxyë Noé, mët ja nidëgëëkpë xyakxy, yaˈoytyëjkëdë jap tëgoty parë mbäät jap tsyëënëdë.

21, 22. 1) ¿Tiko kyaj mëjmëdoy njäˈäwëm ko Noé mëdë fyamilyë yajnëxik yajtukxiktë? 2) ¿Näˈä xyikˈamoondë pënaty nyëxik tyukxiktë Noé mëdë fyamilyë?

²¹ Per ¿ti ja jäˈäy tyuundë ko duˈun tˈijxtë? Extëm okë Jesus jyënaˈany, kyaj tmëjpëjtaktë oy tjaˈijxtë wiˈixë Jyobaa tkunuˈkxyë Noé ets ja tyuunk. Ets oy tjaˈijxtë tyëkëdë ja jëyujk animal mä ja arkë, kyaj dyajtëgäjtstë jyot wyinmäˈäny. Perë tyäˈädë kyaj tiko mëjmëdoy njäˈäwëm, pes nanduˈun tyam jyaty. Mayë jäˈäy kyaj tpëktë kuentë ko yëˈë ndukjukyˈäjtëm ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp. Ets extëmë apostëlë Pedro ojts tnaskäjpxë, may nanduˈun tnëxiˈik ttukxiˈiktë pënaty myëmëdoodëp wiˈixë Dios jyënaˈany (käjpxë 2 Peedrʉ 3:3-6). Seguurë ko Noé mëdë fyamilyë nan yajnëxik yajtukxiktë.

²² ¿Näˈä xyikˈamoondë? Biiblyë jyënaˈany ko ta “Jyobaa këˈëm dyaˈˈadujky ja tëjkˈää” ko ja Noé dyajtëjkë ja fyamilyë ets ja jëyujk animal mä ja arkë. Ko duˈun ja jäˈäy tˈijxtë, ta xyikˈamoondë diˈibë nety nëxik tukxikëdëp. Ets pën kyaj, ja tuu yëˈë diˈib yaˈˈamoonëdë, pes jyantsy tyuuy xëëny koots axtë ko ja Naxwinyëdë nyipaˈtstääy, duˈun extëmë netyë Dios të tnigajpxy (Gén. 7:16-21).

23. 1) ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko Jyobaa kyaj ttukxondaky ko yˈoˈktë ja axëkjäˈäy mä Noé jyukyˈajty? 2) ¿Tiko yˈoyëty ets tyam nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Noé?

²³ ¿Ojtsë Jyobaa ttukxondaˈaky ko ja axëkjäˈäy kyutëgooytyë? Kyaj (Ezeq. 33:11). Pes jeky tmooyë tiempë parë dyajtëgatstëdë jyukyˈäjtën. Mbäätxyëp ojts tsyoˈoktë mä ja Ayoˈonduu koxyëp ojts tmëmëdowdë Dios extëmë Noé. Pes yëˈë ojts tsyoˈoky mët ko ojts nyëˈëyoˈoy tyuˈuyoˈoy mëdë Dios, o ko tmëmëdooy tukëˈëyë diˈib tukˈanaˈamë. Etsë Biiblyë tnigajpxy ko “mët ko tmëbejky ja Dios, [...] dyajnigëxeˈky ko pekymyëët ja naxwinyëdë jäˈäyëty”. Noé tim tëgatsy ojts jyukyˈaty mä ja naxwinyëdë jäˈäy. Ets ko tmëdäjty ja mëbëjkën ta nyitsoky mëdë fyamilyë. Ko mijts xymyëdatëdë mëbëjkën extëmë Noé, nan mbäät mnitsoˈoky mëdë mfamilyë. Ets nan mbäät mnëˈëyoˈoy mduˈuyoˈoy mëdë Dios ets mnaymyayëdët mëët winë xëë winë tiempë.