1-3. 1) ¿Tiko Ester tyuktëjkë tsëˈëgë twinguwäˈägëdë nyaˈay? 2) ¿Tijaty yajtëˈëwën nˈatsoojëmbitäˈänëm?

ESTER kyaj jyatsëˈëgëyaˈany ko tyëjkënë mä ja tëjäˈäw mä ja rey yajkutuky jam Susa. Per tsëˈkë mët ko ja jëën tëjk jantsy mëj, jantsy tsuj ets ja ladriyë kanäk koloor tmëdatyë yˈadornë, tam yˈity këxkojˈyë toorë mëdë kyakn, kää etsë jäˈäy diˈib tiˈpxtëp, ja pilaar ak yëˈë tsää diˈib të yajtukpäjtuˈuty ets tamë tsujatypyë tsäätsetsy mä jäˈäy të yajnitsajtstuˈuty. Jantsy tsuj ja tëjk mä rey yˈaneˈemy, jantsy këjxmë yˈëjx mä ojts yajkëxkojy, ets nan yajtukˈijxëp ja tun kopk Zagros diˈib këxëˈkp poopˈyaˈpnë mëdë yelë ets abatkëˈëy nyaxy ja nëë Coaspes diˈib jantsy tëˈkxy wyijtsnë. Tyäˈädë tëjk ojts yajkojy extëm mbäät ja rey myëjpëtsëmy, jap mä Ester ojts nyijkxy parë twinguwäˈägëyaˈany ja nyaˈay, diˈib këˈëm naytyijëp “ja mëj rey”.

² Ester, ja kiixy diˈib judiyë, myëdäjt mëkë mëbëjkën, waˈanë kyaj ttimwinmääy tpëkët tuˈugë yetyëjk extëmë rey Asuero. * Pesë tyäˈädë rey kyaj nety duˈun jyaˈayˈaty extëm pënaty pyanëjkxtëbë Abrahángë yˈijxpajtën, diˈib yujy tudaˈaky myëmëdoojë Dios parë ttuuny extëm ja nyëdoˈoxy Sara yˈanmääyë (Gén. 21:12). Rey Asuero waˈan tnijäˈäwë wanaty pënën Jyobaa, o waˈan kyaj ttimnijäˈäwë pënën ja Dios diˈibë Ester yˈawdäjtypy ets ja Ley diˈib myooyë judiyë jäˈäy. Per yajxon tnijawë ja ley diˈib myëdäjttëbë persë jäˈäy, extëm tuk pëky diˈib yajkubojkypy, yëˈë diˈib jamë Ester tyim tunanëp: tnidëkët ja rey ets kyaj të yajwoy. ¡Ko pën tkutëjˈyë tyäˈädë ley, oˈkp! Ester nyijäˈäwëp ko këˈëmë yˈoˈkën tninëjkxy ko tnidëkë ja rey mä yajkutuky (käjpxë Ester 4:11 * etsë 5:1). *

 ³ ¿Tiko netyë Ester tpëjtäˈägäˈänyë jyukyˈäjtën oˈkën jëjpˈam? ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën? Parë nnijäˈäwëm, min jawyiin nˈokˈijxëm wiˈix ojts jyaˈty reyna.

4. ¿Wiˈixë Ester yajnimaytyaˈaky ko myutskˈäjty, ets tiko yëˈë pryimë Mardoqueo yajˈyaˈkë?

⁴ Ester kyaj nety pënë tyääk tyeetynyë. Ets kyaj nëgoo yajmaytyäˈäktë, jaayë ko ja nyëëx txëëmooytyë Hadassá mä ayuk ebreo, yëˈë tuˈugë pëjy diˈib jantsy tsuj ets amääy. Ko Esterë tyääk tyeety ojts yˈoˈknëdë, ta ojts wyoojënë tuˈugë pryimë diˈib mëjjäˈäy mëjˈënäˈk, Mardoqueo, ets yëˈë yajˈyaˈkë extëmxyëp tnëëxëty (Est. 2:5-7, 15).

5, 6. 1) ¿Wiˈixë Mardoqueo ojts tkäjpxwijˈyë Ester? 2) ¿Wiˈixë netyë xyëë tiempë dyajnaxyë Ester mëdë Mardoqueo?

⁵ Mardoqueo mëdë Ester kyaj nety jam kyugäjpnˈattë Susa, pes yëˈë judiyë jäˈäyëty. Pääty waˈanë jäˈäy yˈaxëkˈijxëdë mët ko tëgatsy ja ryelijyonk ets ja anaˈamën diˈib myëmëdoodëp. Seguurë ko Ester niˈigyë ttsejky ja pryimë ko tyukmëtmaytyakë wiˈixë Jyobaa të tpaˈˈayoy kanäkˈokë kyäjpn ets ko tim tsojkë nety jatëgok yaˈˈawäˈätspëtsëmäˈänëdë (Lev. 26:44, 45). Tyäˈädë yëˈë pudëjkëdë parë mëk nyaytsyojkëdë ets kyaj nyaymyastutëdë.

⁶ Mardoqueo jamë nety tyuny mä rey yajkutuky, ets xëmë ijty yˈuˈunyë mä ja tëjkˈää mëdë wiinkpë reyë tyuumbëty (Est. 2:19, 21; 3:3). Per kyaj nëgoo yajnimaytyaˈaky ti Ester tyuunkˈäjt, waˈan jeˈeyë dyajkääy dyaˈuky ja pryimë ets japyë tyuuny jënoty tëgoty. Waˈan tsyënääytyë naa käjpnbëˈääy mä ayoobë jäˈäy tsyëënëdë. Ets nan waˈan ijtyë Ester ttsojkënyëˈaty nyëjkxäˈäny määyoty mä ajuuy adoˈkpë tpëjktëwdë oorë, platë ets tijaty tyoˈktëp jam Susa. ¡Waˈan kyaj tyim winmääy pën ok myëdataampy tijaty yˈijxypy! Nan kyaj tnijäˈäwë pën mëjwiin kajaa nety tyëgatsäˈänyë jyukyˈäjtën.

7. ¿Tiko Vasti kyaj nyekytyuuny reyna, ets ti ok tuun jäjtë?

⁷ Mä tuˈugë xëë, ojts ja nax käjpn tnijäˈäwëtyaˈay  ti nety të tyuny të jyatyëty mä reyë tyëjk. Tamë nety ja rey kyay yˈuuky mët ja wintsëndëjk diˈib mëj ijttëp, ko tnigajxë ja nyëdoˈoxy Vasti, diˈib reyna, tapë nety abëky xyëduny mët ja myëëdoxytyëjkëty, per kyaj twinguwäˈkë ja rey. Ta ja rey jyantsy jyotˈambëjky mët ko yajwëˈëmë tsoytyuˈunmëët mayjyaˈay wyindum, ta dyajtëëy ja wyijy jyaˈayëty wiˈix mbäät ttukumëdoy. Ok, ta ja rey ttuknibëjtakë ets yaˈëxtäˈäyëdë wyingudëgats diˈib tunëp reyna. Ta ja tyuumbëtëjk tsyoˈondë parë tˈëxtäˈäyäˈändë toˈoxyˈënäˈk diˈib mas tsujjaty mä tukëˈëyë ja nax käjpn diˈib yˈaneˈempy parë twinˈixët pën nyëdoˈoxyˈataampy (Est. 1:1–2:4).

8. 1) ¿Tidaa ko Mardoqueo ojts tmëmay tmëdäjˈyë Ester? 2) Extëmë Biiblyë jyënaˈany, ¿wiˈix mbäät nˈijxëmë tsujˈäjtën? (Ix nanduˈunë Proverbios 31:30.)

⁸ Ko Ester ojts yaˈk pyajnë, ta Mardoqueo jantsy jotkujk nyayjäˈäwë ko tˈijxnë tuˈugë kiixy diˈib jantsy tsuj ets jantsy oyjyaˈay. Biiblyë jyënaˈany ko “jantsy tsuj ijtyë wyiin jyëjp ets jantsy tsuj kyëxëˈëky” (Est. 2:7). Seguurë ko Mardoqueo ojts tmëmay tmëdäjˈyë Ester. Pesë Biiblyë jyënaˈany ko jäˈäy diˈib jantsy tsuj, oy ko nanduˈun yˈitët wijy ets yujy tudaˈaky, pes pën kyaj, nëjkxëp tyuktëkëtyë mëjˈat këjxmˈat ets kyaj pën tnekytyunëdë kuentë (käjpxë Proverbios 11:22). * ¿Waˈandaa netyë Ester duˈun jyëmbitäˈäny? ¿Ijtëdaa yujy tudaˈaky o waˈandaa ojts tyuktëkëtyë mëjˈat këjxmˈat? Yaˈixäämpnëmë nety.

9. 1) ¿Ti tyuundë ja reyë tyuumbëtëjk ko tˈijxtë Ester, ets tidaa ko Ester mëdë Mardoqueo mëk tjäˈäwëdë ko nyaymyastutëdë? 2) ¿Tiko Mardoqueo tnasˈijxë etsë Ester tpëkëdë jäˈäy diˈib kyaj tˈawdatyë Jyobaa? (Ixë rekuäädrë.)

⁹ Ko ja reyë tyuumbëtëjk tˈijxtë ko Ester jantsy tsuj, ta ojts twoonëjkxtë mä ja reyë tyëjk (Est. 2:8). ¡Seguurë ko Mardoqueo mëdë Ester mëk nyaybyaˈˈayoowëdë! Mardoqueo duˈunë nety ttsekyë Ester extëmë nyëëx. Ets kyaj nety ttukmëtseky tpëkët tuˈugë jäˈäy diˈib kyaj tˈawdatyë Jyobaa oyxyëp jyatuumbë rey, per kyaj nety mbäät ti tnekytyuny. * Seguurë ko ojts nyayjyëgäjpxëndë, Mardoqueo ojts tˈakmoˈoyë käjpxwijënë Ester diˈib ninäˈä tkajäˈäytyëgoyët. Ets waˈan ko Ester ojts yajwoonëjkxnë Susa mä ja rey yajkutuky, nyayajtëëwë wiˈix yˈitäˈäny ets wiˈix ja jyukyˈäjtënë tyëgatsäˈäny.

10, 11. 1)¿Wiˈixëdaa Ester nyayjäˈäwë ko tyëgäjtsyë jyukyˈäjtën? 2) ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko Mardoqueo myëmääy myëdäjë Ester?

¹⁰ Ester mëjwiin kajaa tyëgäjtsyë jyukyˈäjtën. Ojts jam mët  nyaybyaatyëty tuk grupë toˈoxyˈënäˈk diˈib tsoˈondëp kanäk käjpn. Seguurë ko wiˈixëm tmëdäjttë jyaˈayˈäjtën, kostumbrë ets ja ayuk diˈib kyäjpxtëp. Niˈamukë tyäˈädë toˈoxyˈënäˈk yëˈë kuentˈäjtëdë Hegai, tuˈugë reyë tyuumbë, diˈib nyikëjxmˈäjt ets niˈamukë yajmoˈoytyët tuˈugë tratamientë tuk jëmëjt diˈib yajtsujtëkëdëp, extëm yajtukjääxtëdë aseytë diˈib päˈäkxuˈkp (Est. 2:8, 12). ¿Wiˈix nyayjäˈäwëdë ja toˈoxyˈënäˈk ko niˈigyë tsyujtëjkëdë? Nimay ojts tyuktëkëdë ja mëjˈat këjxmˈat ets yëˈëyë ojts tmëwiin tmëjotëdë wiˈix mbäät mas tsuj yaˈixtë. ¿Nanduˈunë Ester nyayjäˈäwë?

¹¹ Nipënë netyë Ester duˈun kyamëmay kyamëdäjˈyëty extëm ja pryimë Mardoqueo. Biiblyë jyënaˈany ko tuk tuˈugë xëë tmëwingoony ja tëjk mä ja toxytyëjk yˈittë parë dyajnidëwë wiˈixë Ester yajpääty (Est. 2:11). Ets extëm yaˈˈanmääy, jotkujk nyayjäˈäwë. ¿Tiko?

12, 13. 1)¿Tiko Ester yajtukjotkëdaky? 2) ¿Tiko Mardoqueo jantsy oy nyayjäˈäwë ko Ester kyaj ojts tnigajpxy ko judiyë jäˈäy?

 ¹² Ko Hegai tˈijxy wiˈixë Ester jyaˈayˈaty, ta yˈoyjyaˈaytyaky mët yëˈë. Axtë myooy jëxtujkë tyuumbë toxytyëjk ets tuˈugë lugäärë mas oybyë mä ja toxytyëjk yˈittë. Biiblyë jyënaˈany: “Ester tukjotkëdakë niˈamukë pënaty ijxëdë” (Est. 2:9, 15). ¿Tiko? ¿Yëˈëdaa ko jantsy tsuj? Kyaj. Yëˈko dyaˈijxë oybyë jäˈäyˈäjtën, diˈib mas tsuj yajkëxëˈkë.

¹³ Biiblyë jyënaˈany: “Ester kyaj nety të tnigajpxy ja nyax kyäjpn ni ja jyiiky myëguˈuk, yëˈko Mardoqueo të nety yˈanëˈëmxëty ets kyaj tnigäjpxët” (Est. 2:10). Extëm nˈijxëm, yëˈë netyë pryimë të yˈanëˈëmxëty ets kyaj tnigäjpxët ko yëˈë judiyë jäˈäy, pes nyijäˈäwëbë nety ko mä reyë yˈanaˈamdakn kyaj yaˈixäˈändë judiyëtëjk. Pääty, oyë netyë Mardoqueo jam kyayajpääty, duˈunyëmë Ester myëmëdoojë, dyaˈijxë wijyˈäjtën ets niwijy nigëbety tijaty ttuuny. ¡Seguurë ko Mardoqueo jantsy jotkujk nyayjäˈäwë!

14. ¿Wiˈix tyamë ënäˈktëjk mbäät tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë Ester?

 ¹⁴ Ko tyamë ënäˈktëjk myëdowdë, nan yajxondakëdëbë tyääk tyeetyë kyorasoon o pënaty kuentˈäjtëdëp. Mbäät näˈäty kyaj pën yˈixëdë ko yajpäättë mëdë jäˈäy diˈib kyuyuˈtstëbë jyot wyinmäˈäny, diˈib axëëgë jyukyˈäjtën yajnëjkxtëp o diˈib mbäät yˈaxëktunëdë, per mbäät tjëjpkuwäˈägëdë axëkˈäjtën ets tmëmëdowdët xëmë Dios. Duˈun extëmë Ester, ënäˈktëjk mbäät dyajxondäˈäktë Tyeetyë tsäjpotmëdë, Jyobaa (käjpxë Proverbios 27:11). *

15, 16. 1) ¿Ti tyuunë Ester parë rey tyukjotkëdäˈägëdët? 2) ¿Tiko njënäˈänëm ko Ester ojts tsyiptakxëty ko tyëgäjtsyë jyukyˈäjtën?

¹⁵ Ko netyë Ester twinguwäˈägëyaˈany ja rey, mbäätxyëp niˈigyë nyayˈoytyuunë parë mas tsuj kyëxëˈëgët. Per adëyë nyayˈoytyuunë, yëˈëyë pyëtak diˈibë Hegai mooyë (Est. 2:15). Waˈan wyinmääy ko parë rey tyukjotkëdäˈägëdët, kyaj tyimjëjpˈamëty ja tsyujˈäjtën, diˈibë mas jëjpˈam, yëˈë ko tmëdatëdë oybyë jyaˈayˈäjtën, extëmë yujyˈat tudaˈakyˈat, pes mä reyë yˈanaˈamdakn ak mëj këjxmë jäˈäy nyayjawëdë. ¿Oyëdaa extëmë Ester wyinmääy?

¹⁶ Biiblyë jyënaˈany: “Ja rey tsyojkë Ester mas niˈigyë këdiinëm niˈamukë ja toxytyëjkëty, yëˈë diˈib mas tyukjotkëdak ets yˈoyjyaˈaytyaky mët yëˈë, këdiinëm niˈamukë ja toˈoxyˈënäˈk diˈib kyajnëm tmëttsëënë yetyëjk. Ets mä yëˈë tpëjtaky ja adornë diˈib yajtuundëbë reyna mä kyëbäjk ets yëˈë yajtëjkë reyna parë twingudëgatsˈäjtyë Vasti” (Est. 2:17). Duˈunë Ester, diˈib ijt yujy tudaˈaky, jyajty reyna ets tnyaˈayˈajty ja rey diˈib mas mëj ijt mä tadë tiempë. ¡Kajaa tyëgäjtsyë jyukyˈäjtën! Per ¿tuktëjkë mëjˈat këjxmˈat? Kyaj.

17. 1) ¿Wiˈixë Ester dyaˈijxë ko myëmëdoobyë netyë Mardoqueo? 2) ¿Tiko jyëjpˈamëty tyam nbanëjkxëmë yˈixpajtënë Ester?

¹⁷ Ester duˈunyëm tmëmëdooyë Mardoqueo. Extëm ko kyaj ojts tmaytyaˈaky ko yëˈë judiyë jäˈäy. Ets ko Mardoqueo tnijäˈäwë ko ja rey yaˈoogäˈänyëtyë jäˈäy, ta tˈanmääyë Ester parë ttukˈawanët ja rey Asuero ets kyaj wiˈix jyatët (Est. 2:20-23). Ester xëmë myëdooy ets yˈijty yujy tudaˈaky, duˈun dyaˈijxë ko myëdäjtypy mëkë mëbëjkën. Tyam, nan tsojkëp nduˈunëmë mëjää parë nbanëjkxëmë yˈijxpajtën, mët ko njukyˈäjtëm mä jäˈäy kyaj myëdowdë ets kyaj pën tmëjˈixtë. Per pën nmëdäjtëm mëkë mëbëjkën extëmë Ester, nëjkxëp nˈijtëm yujy tudaˈaky ets nmëdoˈojëm.

18. 1) ¿Tidaa ko Mardoqueo kyaj tniwindäˈäganyë Hamán? (Ix nanduˈunë notë.) 2) ¿Wiˈix mayë nmëguˈukˈäjtëm të dyaˈixëdë myëbëjkën extëmë Mardoqueo?

¹⁸ Ko tiempë nyajxy, ta tuˈugë yetyëjk diˈib xyëˈäjt Hamán tyuunkmooyë ja rey Asuero mä yajkutuky. Yëˈë jëjpˈam pyëjtak mä niˈamukë ja anaˈambëtëjk ets ojts niˈanaˈamë parë yajniwindäˈägët (Est. 3:1-4). Mardoqueo myëmëdoobyë nety ja rey, perë tyäˈädë anaˈamën kyaj nety mbäät tmëmëdoy mët ko myëdëgoyëbë Dios. Nan nyijäˈäwëbë nety ko Hamán yëˈë tëëmˈäjt äätsˈäjtëbë Agag, ja Amaleq jäˈäy, ja rey diˈibë kugajpxy Samuel yaˈoˈk (1 Sam. 15:33). Ja Amaleq jäˈäyëty axëëk ttuundë Diosë kyäjpn, päätyë Jyobaa ojts tyuknikäjpxpatëdë ets niˈamukë yˈoˈktäˈäytyët (Deut. 25:19). * Per, ¿waˈandaa Mardoqueo diˈib xëmë myëmëdoobyë Dios tniwindäˈägët tuˈugë Amaleq jäˈäy? ¡Ninäˈä! Tyäˈädë yëˈë xytyukjamyajtsëm wiˈix mayë nmëguˈukˈäjtëm të dyaˈixëdë duˈumbë mëbëjkën nuˈun kujkë xëë tiempë nyaxy. Të tpëjtäˈäktë jyukyˈäjtën oˈkën jëjpˈam ko amëk jotmëk jyënäˈändë: “Koonëm tsyekyëty es nmëmëdoˈom ja Dios es këdiinëm ja jäˈäyëty” (Apos. 5:29).

19. ¿Ti diˈib tyukniwinmäˈäyë Hamán ets wiˈix ja rey ttukupëjky?

¹⁹ Hamán ta jyantsy jyotˈambëjky ko Mardoqueo kyaj nyiwindäˈägäˈänyëty, ets ta ttukniwinmäˈäyë wiˈix mbäät dyaˈooky mët niˈamukë ja myëgugäjpn. Tim jawyiin, ojts tninëjkxy ja rey Asuero ets ojts tnimaytyaˈaky axëëk tuˈugë käjpn, jeˈeyë ko kyaj ojts tnigajpxy diˈibë. Nan ojts jyënaˈany ko yëˈë tuˈugë käjpn diˈib kyaj ti ttsoojëty, diˈib “të yˈayoˈoywyäˈkxtäˈäytyë ets diˈib yajpattëp oymyääjëty mä nax käjpn”, diˈib mëk kujuunëty ets kyaj tmëmëdowdë ja yˈanaˈamënë rey. Ok, ta tˈawäˈänë mayë meeny diˈib tunëp parë kyutëgoytyët niˈamukë mäjaty ja nax käjpn diˈibë rey yˈaneˈempy. * ¿Ti tyuun ja rey Asuero? Ta ja kyëjiits tmooyë Hamán diˈib mëdë neky ttsäˈäy parë dyajtunët mä oytyim diˈibëty ja anaˈamën diˈib yajnaxkëdakypy (Est. 3:5-10).

20, 21. 1) ¿Wiˈixë Mardoqueo nyayjäˈäwë mëdë nyax kyäjpn ko tnijäˈäwë ti nety Hamán të tniˈanaˈamë? 2) ¿Ti Mardoqueo tyukˈanaˈam ttunëdë Ester?

²⁰ Ko ojts nyaxkëdaˈagyë tyäˈädë anaˈamën, ta yajkejxyë jäˈäy kuääygyëjxy mäjaty ja nax käjpn parë nëjkx ttukäjpxëdë ja anaˈamën diˈibë nety të dyajnaxkëdaˈaky: yˈoˈktäˈäytyët niˈamukë ja  judiyëtëjk. Okpawinmay wiˈix nyayjäˈäwëdë ja judiyëtëjk diˈibë nety të jyëmbijnëdë Jerusalén parë tˈagojëyäˈändë ja Diosë tyëjk. ¡Kyajnëmë nety ja käjpn tnabotstë parë kyuwäˈänëdët! Seguurë ko Mardoqueo duˈun tmëdooy, ojts tjantsy nyimay tjantsy nyidäjy ja myëguˈuktëjk ets ja jiiky myëguˈuk ets ja myëtnaymyaayëbëty diˈib tsënääytyëp Susa. Mëk ojts jyantsy myay jyantsy tyajy, ta tkëˈtsyë wyit, ttuktëjkë ja xäˈk wit ets nyaytyukuwëjëˈkë kuyjääm, ta ojts nyijkxy tukäjpnot jyantsy jyëˈëy jyantsy yaˈaxy. Per ja Hamán, ta mëdë rey tyëjkë uk pëjkpë ni jeˈeyë tkawinmääytyë wiˈix ja judiyëtëjk dyajnäjxtë jäj jëmuˈumën mët ja myëtnaymyaayëbëty diˈib yajpattëp Susa (Est. 3:12–4:1).

²¹ Mardoqueo nyijäˈäwëbë nety ko tsojkëp ti ttunët parë dyaˈˈawäˈätspëtsëmët ja judiyëtëjk. Per ¿ti nety mbäät tˈoktuny? Ester, ta ojts tyuknigexyëtyë wyit parë jyotkujkmoˈoyaˈanyëty, per yëˈë kyaj ojts tˈaxäjë. Waˈanë nety jeky të tmëmay të tmëdäjy tiko Jyobaa të tnasˈixë ets ja pryimë tpëkët tuˈugë rey diˈib kyaj myëdunyëty. Per ok, ta tjaygyujkë, ets ta tsojkˈam ttuknigejxyë Ester tuˈugë neky mä tˈanmääy ets tninëjkxët ja rey Asuero parë “yajpaˈˈayowët ja kyäjpn” (Est. 4:4-8).

22. ¿Tiko Ester ojts tsyëˈëgë twinguwäˈägët ja nyaˈay? (Ix nanduˈunë notë.)

²² Ko Ester ojts tnijawë ti nety tunan jatanëp, ta jyantsy jyotmaybyaty.  Yëˈë nety wyinguwäˈkëp tuˈugë jotmay mä yaˈijxmatsäˈänyë myëbëjkën. Ko tˈatsoojëmbijtyë Mardoqueo, ta tˈanmääy ko tsëˈkëp ets nan tyukjamyajts wiˈix ja ley jyënaˈany diˈib Persia: ko oogëbë jäˈäy diˈib wyinguwäˈkëbë rey pën kyaj të yajwoy. Jaayë kyaj yˈoogët pën ja rey kyäjptëëpy ja tyäjk diˈib oorë. Per ¿mbäädë nety ja rey Asuero tpaˈˈayoyë Ester? Kyaj nety të tpaˈˈayoyë Vasti ko tnigajxë ets kyaj wyinguwäˈkë. Ets nan të nety nyäjxnë 30 xëë mä ja rey kyaj tnekynyigaxë Ester, diˈib yˈandijpy ko waˈanë nety kyaj yˈoktsojkojënë (Est. 4:9-11). *

23. 1) ¿Wiˈixë Mardoqueo tˈanmääyë Ester parë niˈigyë dyajkëktëkëdë myëbëjkën? 2) ¿Tiko Mardoqueo xymyoˈoyëmë oybyë ijxpajtën?

²³ Mardoqueo ta tˈatsoojëmbity ja Ester extëm mbäät niˈigyë kyëktëkë myëbëjkën. Ojts tˈanëëmë ko Jyobaa seguurë dyaˈˈawäˈätspëtsëmäˈäny ja judiyëtëjk, oy yëˈë yajtunëdët o kyayajtunëdët. Nan ojts tˈanëëmë Ester ko pën kyaj ttunäˈäny, tsipë nety tsyoˈogët ko mëktaˈaky yajpajëdijtsondäˈäktët ja judiyëtëjk. Duˈunë Mardoqueo dyaˈijxë ko myëbëjkypy amumduˈukjot ko Jyobaa kyuytyuumpy tukëˈëyë diˈib wyandakypy, ets ko ninäˈä tkanasˈixëyaˈany kyutëgoyëdë kyäjpn (Jos. 23:14). Ok, ta dyajtëëyë Ester: “¿Pes wiˈix nnijäˈäwëm pën pääty të mjäˈty reyna parë tyam duˈun xytyunët?” (Est. 4:12-14). ¡Mëjwiin kajaa Mardoqueo tmëdäjtyë mëbëjkën mä Jyobaa! ¿Mbäät nanduˈun ëtsäjtëm nyajnimaytyakëm extëmë Mardoqueo? (Prov. 3:5, 6.)

24. ¿Wiˈixë Ester dyaˈijxë mëbëjkën etsë jotmëkˈäjtën?

²⁴ Ester ta tˈijxy ko të nety ja tiempë ttukjäˈty parë tninëjkxët  ja rey. Ta tˈanmääyë Mardoqueo parë niˈamukë judiyëtëjk tyuˈukmuktët ets yˈayuˈattët tëgëk xëë extëmë nety yëˈë ttunäˈäny. Mëjwiin kajaa dyaˈijxë mëbëjkën etsë jotmëkˈäjtën, pes axtë tyambäät yajjamyetsy ko jyënany: “Ets pën jaajëts nguˈoogë, tajëts nguˈoogët” (Est. 4:15-17). Seguurë ko nuˈun nyajxy tëgëk xëë, amumduˈukjot nyuˈkxtaky. Ets ko jyajty ja xëë, ta ttuktëjkë ja wyit xyoxë mas oybyë parë ja rey tyukjotkëdäˈägëdët, ta ojts tninëjkxy.

25. Nimaytyäˈäk ti tuun jäjtë ko Ester twinguwäˈkë ja rey.

²⁵ Ester ta ojts tninëjkxy ja rey, extëm të nˈijxëm mä të tsyondaˈagyë tyäˈädë kapitulo. Mëk tsyëˈkë ets jyantsy wyinmääy, per ta tmënuˈkxtakyë Dios janääm jatsojk. Ta jyajty mä ja tëjäˈäw ets desde jam tˈijxy ja rey yˈuˈunyë mä yajkutuky, waˈan tjaˈixany wiˈix ja wiin jyëjp ttuny. ¿Nuˈun jyejky parë ja rey yˈijxpatë? Kyaj yajnijawë, per seguurë ko Ester jeky tjäˈäwë nyajxy ja tiempë. Ko ja rey yˈijxpatë, waˈan ja wyiin jyëjp dyajmäˈtääy, per netyë jatëgok dyaˈoˈoyë ets tkäjptëëy ja tyäjk diˈib oorë (Est. 5:1, 2).

26. ¿Tiko mbäät nˈijtëm jotmëk extëmë Ester? ¿Ti nˈixäˈänëm mä ja tuˈukpë kapitulo?

²⁶ Duˈunë rey tmooyë permisë Ester parë myëtmaytyäˈägëdët. Extëm nˈijxëm, Ester pyëjtakë jyukyˈäjtënë oˈkën jëjpˈam parë tnitsiptuunyë Jyobaa mëdë kyäjpn. ¡Yäjkë oybyë ijxpajtën parë niˈamukë Dios mëduumbë! Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko yajnimaytyäˈäktë Dios mëduumbë extëmë Ester. Jesus ojts jyënaˈany ko pënaty jyantsy yˈëxpëjkpëˈäjtypy, yëˈë yajtukˈëxkapandëp ko tmëdattëdë tsojkën (käjpxë Fwank 13:34, 35). Parë nyaˈijxëmë duˈumbë tsojkën, jëjpˈam ets nˈijtëm jotmëk extëmë Ester. Perë tyäˈädë maytyaˈaky aknëjkxp. ¿Ti tyuunë Ester parë ja nyaˈay ojts ttuknijawë ko Hamán, diˈibë nety mëj yaˈijtypy, axëëk diˈib të ttukniwinmayë? ¿Ojtsëdaa Ester tpudëkë ja judiyëtëjk ets kyaj yˈooktët? Tyäˈädë yaˈˈatsoojëmbitäˈäny mä jatuˈukpë kapitulo.