1, 2. 1) ¿Ti tyuunkˈäjtë Rut? 2) ¿Ti diˈibë Rut yˈoyˈijx mä ja Ley diˈibë Jyobaa myooyë nyax kyäjpn?

RUT ta tnigoxtënääytyaˈaky ja sebäädë diˈib të tniˈoˈxpety tuk xëë. Tam tsyuˈujënë ets may ja tuumbëtëjk nyëjkxnëdë Belén diˈib yajpatp jëdungëjxy. Seguurë ko Rut nipëjk niˈadoonëp mët ko tuk xëë të tyuny. Per kyajnëm tyuundäˈäy, yëˈë yˈakwinwopaampy ja sebäädë diˈib të tniˈoˈxpety. Jantsy mëk tuk xëë të tyuny, per may të dyajmuky ja sebäädë extëm kyaj ttimˈawixy.

² ¿Waˈandaa Rut yˈoˈoyë ja jyukyˈäjtën? Extëm të nˈijxëm mä jatuˈukpë kapitulo, Rut ojts ttukniwinmayë ko yˈitäˈäny mëdë xyakxy ets ojts ttukwandaˈaky ko ninäˈä tkamastuˈudäˈäny ets ko nan yëˈë Diosˈataambyë Jyobaa diˈibë Noemí Diosˈäjtypy. Tyäˈädë nimajtskpë kuˈookytyoxytyëjk jam tsyoˈondë Moab mä Rut kyunax kyugäjpnëty ets jyäjtë Belén. Rut, ta tpëjkyë kuentë ko Jyobaa ojts tmoˈoyë anaˈamën ja israelitëty wiˈix mbäät tpudëkëdë ayoobë jäˈäy, oy wiink käjpn tsyoondët. Ets ta tˈijxy ko tyäˈädë nax käjpn yëˈë myëmëdoodëbë Jyobaa yˈanaˈamën, ets ko tamë jäˈäy diˈib mëk tsyejpyë Dios ets diˈib jantsy oyjyaˈay, ko duˈun tˈijxy, yëˈë diˈib jotkujk yajnayjäˈäwë.

3, 4. 1) ¿Wiˈixë Boaz tjotkujkmooyë Rut? 2) ¿Tiko mbäät xypyudëjkëmë yˈijxpajtënë Rut ko tsyiptaˈaky nyajnäjxëmë xëë tiempë?

³ Diˈib duˈun jäˈäyˈäjt, yëˈë Boaz, tuˈugë israelitë diˈib mëkjäˈäy mä Rut ojts kyamˈayoˈoy myëduk xëë. Tyäˈädë yetyëjk diˈibë nety të myëjjäˈäy të myëˈˈënäˈkënë duˈunë Rut tjäˈäwë extëmë nyëëx. Myëjkumääy ko tkuentˈäjtyë xyakxy ets ko tˈaˈoˈkë Jyobaa Dios diˈib tëyˈäjtën. Mbäät nwinmäˈäyëm ko Rut jantsy jotkujk nyayjäˈäwë ko duˈun yaˈˈanmääy (käjpxë Rut 2:11 etsë 12). *

⁴ Per waˈanë Rut duˈunyëm ojts tmëmay tmëdäjy wiˈix tˈokˈyajnaxët ja jyukyˈäjtën. Pes yëˈë nety tuˈugë ayoobë jäˈäy diˈib tsoˈomp wiink  käjpn, diˈib të kyuˈoˈknë ets kyaj ti yˈuˈunk. Pääty waˈan ojts tmëmay tmëdäjy ets nyayajtëëwë: “¿Tits nˈaknijukyˈatëp mëdë Noemí mä xëë jëmëjt kyëdaˈaky? ¿Waˈandaa myadäˈägët diˈibëts nyajmujkypy mäjëts ngamˈayoˈoy? ¿Pënëts nëjkx xykyuentˈaty kotsë nety nmëjjäˈäyënë?”. Tyam, nanduˈun mayë jäˈäy tmëmay tmëdäjtë jyukyˈäjtënë mët ko tsip nbatëmë meeny sentääbë. Min nˈokˈijxëm wiˈixë Rut pyudëjkë ko tmëdäjtyë mëbëjkën parë kyaj yˈëxtëkëwaˈky, ets wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën.

5, 6. 1) ¿Wiˈixë Rut ojts tyuny mä myëduk xëëbë mä kyamë Boaz? 2) ¿Wiˈixë Noemí nyayjäˈäwë ko jyajtyë Rut?

⁵ Ko Rut twinwojptääy ets dyajmujktääy ja sebäädë päjk, ta tˈijxy ko ja nety të dyajmuky tuk efá, diˈib jeˈemtsy naa mäjmäjkts kilën. Ets parë ojts tmënëjkxy, jam ojts tkëxkoˈoy mä tuˈugë wit ets tˈatsuumy, ta net nyaytyukuwijtsëˈkë. Ta ojts tsyoˈonë parë nyëjkxnë Belén pes tamë nety kyootsënë (Rut 2:17).

⁶ Noemí jantsy jotkujk nyayjäˈäwë ko jyajty ja xyakxy ets waˈan axtë yaxkeky ko tˈijxy jantsy jeˈemtsy tkuwitsˈaty ja sebäädë. Rut nan të nety tmëminy ja kaytyuk diˈib yajnadëjkë ko Boaz dyajkääyë tyuumbëtëjk, ets ta tˈaˈuxˈäjty mëdë xyakxy. Ta Noemí yajtëëwë: “¿Mä tyam ojts të mgamˈayoˈoy ets mä të mduny? Jotkujkë tadë jäˈäy diˈib të nyaytyukjotmaytyunyëty mët mijts” (Rut 2:19). Ko Noemí tˈijxy tijaty myëjäjt ja xyakxy, ta wyinmääy ko të pën pyaˈˈayoyëty ets të yˈoyjyaˈaytyaˈaky mët yëˈë.

7, 8. 1) ¿Wiˈixë Noemí wyinmääy ko Boaz yˈoyjyaˈaytyaky, ets tiko duˈun wyinmääy? 2) ¿Wiˈixë Rut jatëgok dyaˈijxë ja tsojkënë diˈib ninäˈä kyamastuˈuty?

⁷ Ta nimajtsk tyëjkëdë käjpx maytyakpë, ets ta Rut ttukmëtmaytyaktääyë Noemí ko Boaz të yˈoyjyaˈaytyaˈaky mët yëˈë. Ta Noemí xyondaky ets jyënany: “Waˈanë Jyobaa diˈib xëmë oyjyaˈaytyakp mëdë juukypyë etsë ookypyë, tkunuˈkxyë tadë yetyëjk” (Rut 2:20). Extëm nˈijxëm, Noemí duˈun wyinmääy ko ja yˈoyjyaˈayˈäjtënë Boaz jam tsyoony mä Jyobaa. ¿Tiko? Yëˈko Jyobaa yëˈë yaˈoyjyaˈaytyakypy pënaty mëduunëp. Ets wyandakypy ko kyunuˈkxaampy pënaty duˈun jäˈäyˈäjttëp * (käjpxë Proverbios 19:17). *

⁸ Noemí ta tˈanmääyë Rut ets jam yˈakkamˈayoˈoyët mä kyamë Boaz, jamyë mä ja toˈoxyˈënäˈk diˈib jam mëduundëp; net kyaj pën  yˈanäx yˈamayëdët. Rut ta ttuuny extëm ja xyakxy yˈanmääyë, etsë Biiblyë jyënaˈany ko “duˈunyëm yˈijty mët ja xyakxy”, diˈib jatëgok xytyukˈijxëm ko xëmë tmëdäjty ja tsojkënë diˈib ninäˈä kyamastuˈuty (Rut 2:22, 23). ¿Ets ëtsäjtëm? ¿Ijtëm listë parë xëmë nbudëkëyäˈänëmë nfamilyëˈäjtëm ko dyajtëgoyˈatët? Nˈokjamyajtsëm ko Jyobaa pyëjkypyë kuentë pën nyaˈijxëmë tsojkën ets pën ninäˈä ngamastutëm.

9. Extëm yajpattë Rut mëdë Noemí, ¿ti xytyukniˈˈijxëm mä tidën yˈandijpy familyë?

⁹ ¿Mbäät njënäˈänëm ko Noemí mëdë Rut tuk familyë nety yajpäättë? Ta näägë jäˈäy diˈib winmääytyëp ko yëˈë yajtijp “familyë” mä jyamëtyë tääk teety, uˈunk ënäˈk etsë nanwelë tatwelë. Perë yˈijxpajtënë Rut mëdë Noemí, yëˈë xytyukˈijxëm ko pën nmëduˈunëmë Jyobaa, mbäät ja familyë yajpääty agujk jotkujk, jyamˈatëdë tsojkën etsë oyjyaˈayˈäjtën oy niwaanë ndukfamilyëˈäjtëm. ¿Nmëjjäˈäwëm ja familyë diˈib nmëdäjtëm? Jesus nan ojts jyënaˈany ko pënaty kyaj tmëdattë jyiiky myëguˈuk mbäät tpäättë mä naymyujkën (Mar. 10:29, 30).

10. ¿Ti Noemí jyatukmëdunanë Rut?

¹⁰ Rut kanäk poˈo ojts kyamˈayoˈoy mä kyamë Boaz parë dyajmujky ja sebäädë diˈib mujkp (abril poˈo) axtë mä triigë myuky (junië poˈo). Nuˈun ja xëë sëmään ojts tyuˈuyoˈoy, seguurë ko Noemí wyinmääy ti mbäät ja xyakxy tˈoktukmëduny. Mä nety kyatsoondënëm Moab, Noemí duˈunë nety wyinmay ko ninäˈä mbäät tkapudëkë Rut ets tpäädëdë nyaˈay (Rut 1:11-13). Per ok, ta wyinmääytyëgäjtsy. Ojts tninëjkxyë Rut ets tˈanmääy: “Uˈunk jaˈa, ¿ti kyajts mbäät nˈëxtäˈäyë lugäär mä mboˈkxët[?]” (Rut 3:1). Mä tadë tiempë duˈun ijtyë kostumbrë tmëdattë tääk teety ets tˈëxtäˈäyët pën pyëkëp ja yˈuˈunk, etsë Noemí duˈunë nety tjawë Rut extëmë yˈuˈunk. Pääty tyukmëtsejpyë nety ets tpäädët tuˈugë lugäär mä pyoˈkxët, ja njënäˈänëm, tuˈugë nyaˈay etsë jyëën tyëjk mä mbäät jyotkujkˈaty ets yajkuentˈaty. Per ¿ti nety mbäät ttunyë Noemí?

11, 12. 1) ¿Ti netyë Noemí myaytyäˈägaampy ko jyënany ko Boaz yëˈë niduˈuk diˈib mbäät jyuuybyëtsëmëdë? 2) ¿Ets wiˈixë Rut tˈatsooyë xyakxy ko yˈanmääyë ti tyunëp?

¹¹ Ko Rut tmaytyakyë Boaz mä nety ojts të kyamˈayoˈoy myëduk xëë, ta xyakxy yˈanmääyë: “Yajmëguˈukˈäjtpëˈë, yëˈë niduˈuk diˈib mbäät xyjuuybyëtsëˈëmëm” (Rut 2:20). ¿Ti nety myaytyäˈägaampy? Mä ja Ley diˈibë Jyobaa myooy ja israelitëty tapë nety myiny tuˈugë  anaˈamën parë familyë diˈib jantsy ayoodëp o parë diˈib të yˈoogyë jyiiky myëguˈuk. Ko ijty ja toxytyëjk kuˈooky ets kyaj të yˈuˈunkpääty, mëjwiin kajaa ijty dyajnaxyë jäj jëmuˈumën mët ko kyaj pën diˈib myëwëˈëmëp ja nyaˈayë xyëë, ets ko tiempë nyaxy, ta yajjäˈäytyëgooynyë. Per mä ja Diosë Lyey, yajnigutujkëp ijty ets ja kuˈookytyoˈoxy tpëkëdë kyapy parë ja nyaˈayë xyëë wyëˈëmët ko ja yˈuˈunk tpäädët ets tmëwëˈëmët ja tyeetyë kyumäˈäyën (Deut. 25:5-7). *

¹² Ta netë Noemí ttukmëtmaytyakyë Rut diˈibë nety të tniwinmayë. Mbäät nbawinmäˈäyëm ko Rut kyaj nety tˈawixy ets duˈun ja xyakxy yˈanëˈëmxëdët. Rut kyaj nety yajxon tnijawë ja Ley ets kanäk pëky ja kostumbrë diˈib tëgatsy. Per kom mëjwiin kajaa twintsëˈëgë Noemí, ta yajxon tmëdooˈijty wiˈix yˈanmääyë. Ko duˈun yaˈˈanmääy waˈan nyaa tsoytyuuny, axëëk nyayjäˈäwë o axtë wyinmääy ko mbäät yajjäämˈixy yajnääxˈixy. Perë Rut tyunaambyë nety extëm ja xyakxy yˈanëˈëmxëty, ta tˈatsooy: “Nduundäˈäyaambyëts extëmëts yam xyˈanëëmë” (Rut 3:5).

13. Ko mëjjäˈäy mëˈˈënäˈkpë xykyäjpxwijëm, ¿tiko yˈoyëty njamyajtsëmë yˈijxpajtënë Rut? (Ix nanduˈunë Job 12:12.)

¹³ Näˈäty tsiptakxëbë ënäˈktëjk tjaygyukëdët ja käjpxwijën diˈib mmooyëbë mëjjäˈäy mëˈˈënäˈkpë, pes wyinmaytyë ko tsip tjaygyukëdët tijaty jotmayë ënäˈktëjk wyinguwäˈkëdëp. Per extëmë Rut yˈijty yujy tudaˈaky, yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko mbäät ndukˈoyˈäjtëm pën nmëdooˈijtëm wiˈixë mëjjäˈäytyëjk xykyäjpxwijëm, pes yëˈëjëty  xytsyojkëm ets nan xytyukmëtsojkëm parë oy njukyˈäjtëm (käjpxë Salmo 71:17, 18). * Per ¿wiˈixën meerë Noemí ojts tkäjpxwijˈyë Rut? Ets ¿tyukˈoyˈäjt ko tmëmëdooy?

14. ¿Wiˈix ijty ja lugäär mä jäˈäy twimbojtë ja pyëjtaˈaky?

¹⁴ Ko ojts tsyuˈujënë, ta Rut ojts nyijkxy mä jäˈäy twimbojtë ja pyëjtaˈaky diˈib të dyajmuktë. Yëˈë ijty wyinˈijxtëp tuˈugë lugäär mä mëk pyojy ko tsyuˈujënë, extëmë mä pyojpëtsëmy o mä tuˈugë jëdun. Yëˈë ijty yajtuundëp tuˈugë mëj palë diˈib tyukˈyujkjaˈptëp parë twimbojtë ja pyëjtaˈaky.

15, 16. 1) ¿Ti Boaz tyuun ko nety tuk xëë të tyuny? 2) ¿Wiˈixë Boaz tpëjkyë kuentë ko tam pën kyoˈknë tyekypyëˈääy?

¹⁵ Rut ta ayuˈutsyë tˈijxy ko ja tuumbëtëjk të tyuundääynyëdë. Jantsy mayë nety të dyajmuktë ja pëjtaˈaky. Ta tˈixy ko Boaz diˈibë nety të tyuny tuk xëë mëdë tyuumbëtëjk, yˈaˈuxˈäjnë ets ko kyaaytyaaynyë, ta jamyë nyaygyoˈkënë mä nety të dyajnipety ja sebäädë päjk. Duˈun ijtyë kostumbrë tmëdattë parë tkuentˈattë ja pyëjtaˈaky mä maˈtspë o mä jäˈäy diˈibë axëkwinmäˈäny myëdäjttëp. Ko Rut tˈijxy ko tamë Boaz nyaygyoˈkënë, ta wyinmääy ko mbäädë net ttuny extëm ja xyakxy të yˈanëˈëmxëty.

¹⁶ Ta Rut ojts tninëjkxyë Boaz oytyaˈagyë ets ja kyorasoon jyantsy pyuty, ko tˈijxy ko mëk määp, ta ttuuny extëmë netyë xyakxy  të yˈanëˈëmxëty: ojts tnipaˈandutë ja tyeky ets ta jamyë nyaygyoˈkë. Ta nyajxy ja oorë ets ja Rut yˈawijxy, waˈan wyinmääy ko katinijäˈäwën näˈä Boaz jyotwijäˈäny. Per tsuˈumgujkm, ta Boaz ojts kyiˈtˈyuˈkxy, mët ko ja tëtykypyë o xuxypyë tjantsy jyawë, ta ojts wyaˈtskukë parë tnipaˈanäˈänyë tyeky. ¡Ta ajotkumonë tˈijxpaty ko tam pën kyoˈknë! Biiblyë jyënaˈany: “¡Okˈix!, ¡yëˈë nety jam tuˈugë toxytyëjk koˈknaapy tyeky pyëˈääy!” (Rut 3:8).

17. ¿Ti kyaj majtsk pëky tkuentëpëjtäˈäktë pënaty jënandëp ko Rut myëdäjtypyë nety ja axëkwinmäˈäny?

¹⁷ Ta Boaz dyajtëëy: “¿Mbënën mijts?”, ta tsëˈëgë tsëˈëgë Rut yˈatsooy: “Ëjts Rut, ja mduumbë, tuknipaˈangëtsë mwit, yëˈko mijts mjuuybyëtsëëmp” (Rut 3:9). Näägë jäˈäy diˈib tyam yˈëxpëjkpëtsëëmdëbë Biiblyë jyënäˈändë ko diˈibë Rut tyuun ets extëm jyënany, yëˈë yajjaygyukëyan ko myëttsëënëyaambyë Boaz. Per kyaj tkuentëpëjtäˈäktë majtsk pëky diˈib jëjpˈam. Myëduˈuk, ko Rut yëˈë nety pyanëjkxypy ja kostumbrë diˈib ijtyë jäˈäy myëdäjttëp diˈib tyam tsip njaygyujkëm. Pääty, kyaj yˈoyëty nwinmäˈäyëm ko Rut duˈunë wyinmäˈäny tmëdäjty extëm tyamë naxwinyëdë jäˈäy. Myëmajtsk, yëˈko extëmë Boaz tˈatsooyë Rut, yëˈë yaˈijxëp ko Rut nitii axëkwinmäˈänyë nety tkamëdaty, pääty tmëjkumääy.

18. ¿Wiˈixë Boaz tmëjkumääyë Rut? ¿Ets wiˈix majtsk pëkyë Rut dyaˈijxë ja tsojkën diˈib ninäˈä kyamastuˈuty?

¹⁸ Boaz ta tˈanmääyë Rut tsuj yajxon ets yuunk naxypy: “Jyobaa mgunuˈkxëdëp uˈunk jaˈa. Të mas niˈigyë mˈoyjyaˈayˈäjtënë xyaˈixyëty mä tim okpë ets kyaj dyuˈunëty mä jawyiimbë, mët ko kyaj të xypyanëjkxyë ënäˈktëjk, oy yëˈëjëty diˈib ayoop o diˈib mëkjäˈäy” (Rut 3:10). Rut ja dyaˈijxë “jawyiimbë” yˈoyjyaˈayˈäjtën, o ja tsojkënë diˈib ninäˈä kyamastuˈuty, ko tpamiinyë Noemí jam Israel ets ojts wyeˈemy parë tkuentˈatäˈäny, ets ja “tim okpë” mä dyaˈijxë yˈoyjyaˈayˈäjtën, ja ko tpëkäˈänyë Boaz oy të myëˈˈënäˈkënë. Boaz pyëjkë kuentë ko Rut mbäätxyëp yëˈë tpëkyë myëduknax, diˈib mëkjäˈäy o diˈib ayoop. Perë Rut kyaj yëˈëyë ttukmëdunanyë oyˈäjtënë Noemí, nanduˈunën ja Noemí nyaˈay diˈibë nety të yˈoˈknë. ¿Wiˈix? Ko dyajwëˈëmët ja xyëë mä nyax kyäjpn. Yä nˈijxëm tiko Boaz tmëjkumääyë Rut ko yˈoyjyaˈayëty ets ko tmëmay tmëdäjˈyë wiink jäˈäy.

19, 20. 1) ¿Tiko Boaz kyaj netyë tˈanmääyë Rut ko tpëkäˈäny? 2) ¿Wiˈixë Boaz dyaˈijxë ko kyaj ttsejky etsë Rut axëëk yajnimaytyäˈägët?

¹⁹ Ta Boaz yˈakˈanmääyë: “Ets tyam, uˈunk jaˈa, këdii mtsëˈëgë. Wiˈix mdimjënäˈäny nduundäˈäyaambyëts mijtskyëjxm, yëˈko niˈamukë jäˈäy mäjëtsë ngäjpn pyëjktëbë kuentë ko mijts yëˈë tuˈugë toxytyëjkë jantsy oyjyaˈaybyë” (Rut 3:11). Boaz pyëkaambyë netyë Rut,  ets waˈan tjaygyujkë tiko yˈanmääyë ets yëˈë jyuuybyëtsëmëdët. Per kom yëˈë tuˈugë yetyëjk diˈib tijaty tyuumpy tëyˈäjtën myëët, ets kyaj jeˈeyë këˈëm nyaymyëmay nyaymyëdäjˈyëty, ta tˈanmääyë Rut ko tamë wiinkpë jäˈäy diˈib mbäät jyuuybyëtsëmyëty, diˈib mas wingon myëguˈukˈäjtypy ja Noemí nyaˈay, ets ko yëˈë nety jawyiin yˈokˈanëëmëyaampy pën jyuuybyëtsëmaambyë Rut.

²⁰ Boaz ta tˈanmääyë Rut ets jatëgok nyaygyoˈogëdët parë pyoˈkxët ets jaanëm nyëjkxët ko nety xyëënyëyanë këdiibë pën yˈixëdët. Pes kyaj ttsejky etsë jäˈäy tëgatsy wyinmayët mä yëˈë ets mä Rut, yëˈë ko mbäädë nety pën wyinmay ko të pyokytyundë. Ta jatëgokë Rut nyaygyoˈkë tyekypyëˈääyë Boaz. Seguurë ko kyaj nyekytsyëˈkë, pesë Boaz jantsy tsuj yajxonë nety të yˈatsoyëty. Ets ko nety xyëënyëyanë, ta pyëdëˈëky parë nyëjkxanë. Ta ja Boaz ojts yaˈujtsxëty ja kyumotsjëjp ets ta ojts jyëmbijnë Belén mët ujts ja yˈää kyëˈë (Rut 3:13-15).

21. ¿Tiko Rut yaˈixyˈajty extëm “tuˈugë toxytyëjkë jantsy oyjyaˈaybyë”, ets wiˈix mbäädë yˈijxpajtën nbanëjkxëm?

²¹ Seguurë ko Rut jantsy jotkujk nyayjäˈäwë ko Boaz yˈanmääyë ko niˈamukë nax käjpn myaytyaˈagyëty ko yëˈë “tuˈugë toxytyëjkë jantsy oyjyaˈaybyë”. Ets waˈan duˈun yajnimaytyaky mët ko jyantsy yˈixyˈataambyë netyë Jyobaa ets myëdunaampy. Nan jantsy oyë nety yˈity mëdë xyakxy, ets të nety tˈijxwëˈëmnë ja kostumbrë diˈib myëdäjttëbë israelitëty, diˈibë nety ninuˈun tkanijawë. Ëtsäjtëm, nan mbäädë jäˈäy jantsy oy xynyimaytyakëm pën nmëdäjtëmë mëbëjkën extëmë Rut, ets pën nwintsëˈkëm ja nmëguˈukˈäjtëmë kyostumbrë diˈib myëdäjttëp mä yˈit lugäär.

22, 23. 1) ¿Tidaa yˈandij ko Boaz tnamooyë sebäädë Rut? (Ix nanduˈunë notë.) 2) ¿Wiˈixë Noemí tˈanmääyë Rut?

²² Ko Rut jyajty, ta Noemí yajtëëwë: “¿Mbënën mijts uˈunk jaˈa?”. Waˈan duˈun dyajtëëy mët ko kootsnëmë nety ets kyaj yaˈëxkapy. Per ko duˈunë Noemí dyajtëëy, waˈanë nety tnijawëyaˈany pënë Rut jaˈayëm ja kuˈookytyoˈoxy diˈib naytyuˈuk o pën pëkanëbë nety. Rut, ta netyë ttukmëtmaytyaky ti të tyuny të jyatyëty ets ta tmooy ja sebäädë diˈibë netyë Boaz të tkexy (Rut 3:16, 17). *

²³ Noemí yëˈë nety tuˈugë toxytyëjk diˈib tapë jyot wyinmäˈäny, pääty tˈanmääyë Rut parë pyoˈkxët ets kyaj nyëjkxët mä tadë xëë kamˈayoˈobyë. Yëˈko tˈanmääy: “Tadë yetyëjk kyaj pyoˈkxäˈäny axtë ko tyam dyaˈoyëdë tyäˈädë jotmay” (Rut 3:18).

24, 25. 1) ¿Wiˈixë Boaz dyaˈijxë ko yëˈë tuˈugë yetyëjk diˈib tyuun tijaty tëyˈäjtën myëët ets diˈib myëmääy myëdäjë wiink jäˈäy? 2) ¿Tijaty kunuˈkxën yˈaxäjë Rut?

 ²⁴ Ets yëˈë diˈibë Boaz tyuun. Ojts nyijkxy mä tyuˈukmuktë mëjjäˈäytyëjk mä ja käjpnë tyëjkˈää ets tˈawijxy axtë ko nyaxët ja diˈib wyingon myëguˈukˈäjtypyë Elimélec, diˈib nety nyaˈayˈajtypyë Noemí. Ets ko nyajxy, ta tˈanmääy mayjyaˈay wyinduuy parë tjuuybyëtsëmët tijaty ijty myëdäjtypyë Elimélec, per nanduˈun tpëkëdë Rut. Tyäˈädë yetyëjk kyaj tkupëjky, mët ko jyëjptsëˈkë dyajtëgoyët ja kyumäˈäyën. Ta mayjyaˈay wyinduuyë Boaz jyënany ko yëˈë tukëˈëyë jyuuybyëtsëmaampy diˈibë ijty jyaˈäjtypyë Elimélec ets tpëkäˈänyë Rut diˈibë nety nyëdoˈoxyˈajtypyë Mahlón, ja myäängë Elimélec. Boaz ta tnimaytyaky tiko duˈun ttunäˈäny, jyënany: “Parë ja xyëë diˈib të yˈoˈknë yˈijtëwët mä ja kyumäˈäyën” (Rut 4:1-10). Boaz yëˈë tuˈugë yetyëjk diˈib tyuun tijaty tëyˈäjtën myëët ets diˈib myëmääy myëdäjë wiink jäˈäy.

²⁵ Ok, ta Boaz ojts pyëjknë mëdë Rut ets extëm jyënaˈanyë Biiblyë “ta Jyobaa tnasˈijxë ets wyëˈëmët uˈunkmëët ja Rut ets ta dyajmaxuˈunkˈäjty tuˈugë mixyuˈunk”. Ja toxytyëjkëty diˈib Belén myëjkumääytyë Noemí ets nanduˈun ja xyakxy, ets tˈanmääytyë: “Mas oyë tadë mxakxy ets kyaj dyuˈunëty nijëxtujkë uˈungë yetyëjkpë”. Ta ja tiempë nyajxy, ets ja yˈuˈungë Rut, yëˈë yˈokˈuˈunkˈäjtë rey David (Rut 4:11-22). Ets mä tyëëm yˈäätsë David ja myiinyë Mesías, Jesukristë (Mat. 1:1). *

26. ¿Ti xytyukˈijxëmë yˈijxpajtënë Rut mëdë Noemí?

²⁶ Extëm të nˈijxëm, Rut ojts tˈaxäjë mëjwiin kajaa kunuˈkxën, ets nanduˈunë Noemí, diˈib pudëjkë ets dyajˈyeˈky ja mixyuˈunk extëmxyëp jyawë tˈuˈungëty. Extëmë tyäˈädë nimajtskpë toxytyëjk yajnimaytyäˈäktë, yëˈë xytyukˈijxëm ko Dios kyuentˈäjtypy pënaty xëmë mëduunëp mëdë nyax kyäjpn ets ko kyunuˈkxypy pënaty tuundëp mëk parë tˈixtë fyamilyë, oy ja tyuunk kyamëj kyaˈoyëty. Extëm yajmaytyaˈagyë Boaz, Rut etsë Noemí, yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa xëmë tkunuˈkxy pënaty mëduunëp ets kyaj myastuˈutyëty.