1, 2. 1) ¿Wiˈix ja nëˈë tuˈu yˈixëty mä Rut mëdë Noemí tyuˈuyoˈoytyë, ets ti jotmay të tpäättë? 2) ¿Wiˈixë Noemí mëdë Rut tëgatsyaty wyinmaytyë?

RUT mëdë Noemí tam tyuˈuyoˈoytyë mä ja këxwiin diˈib Moab. Nimajtsk nyëjkxtë, ets mëj kamëj yˈakˈyaˈixtë mä ja mëj it mëj lugäär mä jyantsy pyojy. Ta Rut tpëkyë kuentë ko tam ja xëë kyëdaknë. Ta twinˈijxpetyë xyakxy ets wyinmay: “Ta tsyuˈujënë, oyëtsëdaa ko nˈëxtäˈäyët tuˈugë lugäär mäjëts nduˈumäˈädët”. Rut, mëkë xyakxy tjantsy tsyeky ets kyuentˈataampy mäbäät myadaˈaky.

² Wiˈixëmë ayoˈon të tpäättë. Extëmë Noemí të kyuˈoˈknë ets nan mëk tjawë ko të yˈooky nimajtskë yˈuˈunk, Mahlón mëdë Kilión. Etsë Rut jantsy moon jantsy tujkp, pes yëˈë nety nyaˈayˈajtypyë Mahlón. Nimajtsk tyuˈuyoˈoytyë ets nyëjkxët Belén diˈib yajpatp Israel. Per wiˈixëm wyinmaytyë, Noemí wyinmay ko jam jyëmbijnë mä ja yˈit lyugäär, etsë Rut wyinmay ko nyijkxy mä tuˈugë lugäär diˈib kyaj tˈixyˈaty, ets tnikaknë jyiiky myëguˈuk, nyax kyäjpn, kyostumbrë ets ja diosëty (käjpxë Rut 1:4 etsë 5). *

3. ¿Tijaty yajtëˈëwën yaˈˈatsoojëmbitäämp parë nmëdäjtëmë mëbëjkën extëmë Rut?

³ ¿Tiko Rut dyajtëgatsanyë jyukyˈäjtën? ¿Mä tpëjkyë mëjää parë jatëgok dyajtsondakyë jyukyˈäjtën ets parë tkuentˈäjtyë Noemí? Rut, diˈib kugäjpnˈäjt Moab, xymyoˈoyëmë oybyë ijxpajtën wiˈix mbäät nmëdäjtëmë mëbëjkën. (Ix nanduˈunë rekuäädrë “ Kon myiny per mëjwiin kajaa tsyobääty”.) Mä tyäˈädë artikulo yaˈˈatsoojëmbitäˈänyë tyäˈädë majtskpë yajtëˈëwën. Min jawyiin nˈokˈijxëm tiko tyäˈädë nimajtskpë toxytyëjk tsyoˈondë Moab parë ojts nyëjkxtë Belén.

4, 5. 1) ¿Tiko Noemí mëdë fyamilyë ojts nyëjkxtë tsënaabyë Moab? 2) ¿Ti ayoˈon pyatë Noemí jam Moab?

⁴ Rut jam yeˈky pyejty Moab, diˈib wëˈëmp mä ja mejny diˈib  Ooky. Jëdungëjxy yajpääty, jantsy agëk tukëk ets kyaj nëgoo kepyë mëjatypyë. Per mä “ja nax kam diˈib Moab” ijt windëëp tijaty, päätyë Mahlón mëdë fyamilyë ojts nyëjkxtë jam tsënaabyë ko jyamˈäjtyë yuu Israel, ets jam tˈixyˈäjttë Rut (Rut 1:1).

⁵ Ko yuu jyamˈäjty Israel, ta Elimélec, ja nyaˈayë Noemí, tmastuty ja yˈit lyugäär ets ojts nyëjkxtë Moab mëdë nyëdoˈoxy ets nimajtskë yˈuˈunk. Ko jam tsyënääytyë, waˈan ojts tsyiptakxëdë ets mëk dyaˈittët ja myëbëjkën, pes ja israelitëty ojts yajtukˈanaˈamdë ets nyëjkxtët tëgëkˈok Diosˈawdäjtpë mä ja lugäär diˈibë Jyobaa wyinˈijxypy (Deut. 16:16, 17). Ets oyë Noemí mëk tjamëdäjtyë mëbëjkën, yajnäjxë jäj jëmuˈumën ko ja nyaˈay yˈoˈky (Rut 1:2, 3).

6, 7. 1) ¿Tidaa ko Noemí ojts tmëmay tmëdäjy ko ja yˈuˈunk yˈënäˈk tpëjktë ja toˈoxyˈënäˈk diˈib Moab? 2) ¿Tiko yˈoyëty extëmë Noemí jyaˈayˈajty mët ja xyakxyëty?

⁶ Nan waˈan mëkë Noemí tjäˈäwë ko tˈijxy ja yˈuˈunk yˈënäˈk tpëktë toxytyëjkëty diˈib Moab (Rut 1:4). Noemí nyijäˈäwëbë nety ko Abrahán, diˈib ja israelitëty tyëëmˈäjt yˈäätsˈäjt, ojts tˈëxtäˈäy axtë ko tpaty tuˈugë kiixy mä ja jyiiky myëguˈuk diˈib yˈawdäjtypyë Jyobaa parë yëˈë tpëkëdë Isaac (Gén. 24:3, 4). Nanduˈun mä ja Ley diˈibë Moisés yajmooy, ojts yaˈˈanëëmëdë ja israelitëty ko kujotmay ja yˈuˈunk yˈënäˈk tpëktët diˈib wiink käjpn tsënääytyëp, pes mbäädë nety tyukˈawdatëdë wiink dios (Deut. 7:3, 4).

⁷ Perë Mahlón mëdë Kilión, yëˈë pyëjktë toˈoxyˈënäˈk diˈib Moab. Ets waˈanë Noemí ojts tmëmay tmëdäjy o axëëk nyayjäˈäwë, per tyuunë mëjää parë yˈoyjyaˈaytyaky ets ttsejky ja nimajtskpë xyakxy, Rut mëdë Orpá. Kyaj yajnijawë pën ojtsë Noemí wyinmay ko nëjkxëp näˈä tmastuˈuttë ja ryelijyonk ets tˈawdattëdë Jyobaa. Diˈib jeˈeyë yajnijäˈäwëp, yëˈë ko mëk tsyojkëdë ja xyakxy. Ets ko ojts nidëgëëk nyaymyaaybyëkëdë, yëˈë pudëjkëdë parë tmëmadaktë ja ayoˈon ko yˈoˈkyë Mahlón mëdë Kilión. Jantsy ënäˈknëmë netyë Rut mëdë Orpá ko kyuˈoˈktë ets kyaj nety ti yˈuˈungëty (Rut 1:5).

8. ¿Tidaa ko Rut tmëwingoonyë Jyobaa?

⁸ Ko Rut tpatyë tyäˈädë ayoˈon, ¿pudëjkë ja ryelijyonk? Waˈan kyaj. Pes ja jäˈäyëty diˈib Moab mayë dios tˈawdäjttë, extëmë Kemós (Núm. 21:29). Ets axtë nyoˈktëbë yˈuˈunk parë ttukwintsëˈëgëdë ja diosëty, mëk axëëk ijty yˈadëˈëtstë ets kyaj dyaˈixëdë ninuˈunë paˈˈayoˈojën. Pääty, pënë Mahlón o Noemí ojts ttukmëtmaytyaˈagyë Rut ko Jyobaa tsojkp ets paˈˈayoop, ta tˈijxy ko Jyobaa tëgatsy jyaˈayˈaty. Ko yëˈë tuˈugë Dios diˈib tsojkp ets kyaj tˈatsëˈëk tˈajawë pënaty mëduunëp (käjpxë Deuteronomio 6:5, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]). * Waˈanë Rut niˈigyë tmëwingoonyë Noemí  ko ja nyaˈay yˈoˈky. Ets tjantsy myëdooˈitany wiˈixë xyakxy tnimaytyaˈagyë Jyobaa, diˈib myëdäjtypy tukëˈëyë mëjää, diˈib tijaty të dyajkojtäˈäy ets diˈib kyuentˈäjtypyë kyäjpn mëdë tsojkën etsë paˈˈayoˈojën.

9-11. 1) ¿Ti tyukniwinmäˈäyëdë Noemí, Rut etsë Orpá? 2) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëmë ayoˈon tpattë Noemí, Rut etsë Orpá?

⁹ Noemí jyantsy nyijawëyan wiˈix ja nyax kyäjpn jam yajpääty. Ets waˈan pën ojts tyukˈawäˈänxëty ko kyaj nyekyjamˈatyë yuu Israel, mët ko Jyobaa tam tkunuˈkxy ja kyäjpn. Belén duˈunë nety jatëgok yajpääty extëmë xyëë nyikejy: “Tëjk mä jyamëtyë Tsäjpkaaky”. Päätyë Noemí ttukniwinmäˈäyë jyëmbitäˈäny mä ja nyax kyäjpn (Rut 1:6).

¹⁰ ¿Ti net tyuunë Rut mëdë Orpá? (Rut 1:7.) Pyatsoˈondë ja xyakxy. Pes ja ayoˈon diˈib pyattë, niˈigyë nety të yajtuˈugyëdë mëdë xyakxy. Mbäät njënäˈänëm ko diˈibë Rut niˈigyë yˈoyˈijx, yëˈë wiˈix yˈoyjyaˈayëtyë Noemí ets wiˈix mëk tmëdäjtyë mëbëjkën mä Jyobaa.

¹¹ ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm? Ko niˈamukë jäˈäy yˈayoˈonbäättë, duˈunë oyjyaˈay etsë axëkjäˈäy (Ecl. 9:2, 11). Nan yëˈë xytyukniˈˈijxëm, ko pën oˈkpë tuˈugë jiiky mëguˈuk jam mbäät nˈëxtäˈäyëmë naybyudëkë mä nmëguˈukˈäjtëm diˈib mbäät xypyudëjkëm, diˈib nanduˈun yˈaˈoˈkëdëbë Jyobaa, diˈib Diosˈäjtë Noemí (Prov. 17:17).

12, 13. ¿Tiko Noemí tˈanmääyë Rut mëdë Orpá ets jyëmbijnëdët mä jyëën tyëjk, ets wiˈix yˈatsoowdë?

¹² Mä nety jam tyuˈuyoˈoytyë tyäˈädë nidëgëëkpë toxytyëjk, Noemí yëˈë myëmääy myëdäj wiˈixë net yˈokjatëdë tyäˈädë nimajtskpë toˈoxyˈënäˈk, diˈib tsojkëdëp ets diˈib tsyojktë ja nyaˈay. Yëˈë kyaj nety  tnekytyukmëtseky ets yˈayowdët, ets nan kyaj nety ti tnekymyëdaty ti yˈawanëbë tyäˈädë toˈoxyˈënäˈk, diˈibë nety të tnikaˈaktë tijaty myëdäjttëp Moab ets pyanëjkxëdë Belén.

¹³ Noemí kyaj tnekymyëmadäˈägany ti nety jotmaytyuunëp, pääty tˈanmääy ja xyakxyëty: “Tsojk, jëmbijnëdë mä ja mdäägë tyëjk. Waˈanë Jyobaa tˈoyjyaˈaytyaˈaky mët miitsëty duˈun extëm të mˈoyjyaˈaytyäˈäktë mët ja yetyëjk diˈib të yˈoˈknëdë ets mët ëjts”. Noemí yëˈë nety tsyejpy etsë Jyobaa niduˈuk niduˈuk kyumayëdët mët tuˈugë nyaˈay ets dyajtsondäˈäktët jatëgokë jyukyˈäjtën. Biiblyë jyënaˈany: “Ta Noemí ojts ttsuˈkxy ja xyakxyëty ets ta jyantsy tyëjkëdë jëëy yaxpë”. Mbäät njaygyujkëm ko Rut mëdë Orpá mëkë nety ttsoktë ja xyakxy diˈib jantsy oyjyaˈay. Pääty mëktaˈaky jyënandë: “Kyaj, nbanëjkxandëp mä mnax mgäjpn” (Rut 1:8-10).

14, 15. 1) ¿Tiko Orpá jyëmbijty? 2) ¿Wiˈixë Noemí tjatukjaygyujkë Rut parë jyëmbitët?

¹⁴ Perë Noemí ta mëktaˈaky tˈanmääy ja toˈoxyˈënäˈk ko kyaj ti tnekymyëdaty jam Israel, kyaj pënë nyaˈay diˈib kuentˈatëdëp ets ni yˈuˈunk yˈënäˈk diˈib mëët pyëktët. Noemí duˈunë nety wyinmay ko kyaj nyekyˈoyëyaˈanyë jyukyˈäjtën, ets mëk tjantsy jyäˈäwë ko kyaj mbäät tkuentˈatyë ja xyakxyëty. Orpá ta tjaygyujkë ko diˈibë Noemí myaytyäˈägaampy, yëˈë ets wyëˈëmët Moab mä yˈawixyëty ja tyääk etsë jyiiky myëguˈuk. Ta wyinmääy ko mas oy ko wyëˈëmët. Ta ojts nyayjëgäjpxënë mon tuk, ojts ttsuˈkxy ja xyakxy ets ta ojts jyëmbijnë (Rut 1:11-14).

¹⁵ Etsë Rut, ¿jyaygyujkë extëmë Noemí yˈanmääyë? Biiblyë jyënaˈany: “Rut kyaj tmastuty ja xyakxy”. Waˈan okë Noemí tpëjkyë kuentë ko tam pyanëjkxyëtyë Rut, pääty tˈanmääy: “¡Okˈix! Yëˈë mˈojy [mëjny] diˈib të kyuˈooky të jyëmbijnë mä kyäjpn ets mä  dios. Pajëmbit” (Rut 1:15). Tyäˈädë yëˈë xytyukjaygyujkëm ko Orpá kyaj yëˈëyë tnijëmbijty ja nyax kyäjpn, nanduˈunën ja diosëty. Orpá kyaj wiˈix nyayjäˈäwë tmëduunˈadëˈëtsët ja dios Kemós ets ja wiinkpë diosëty diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. ¿Etsë Rut?

16-18. 1) ¿Wiˈixë Rut dyaˈijxë ja tsojkën diˈib ninäˈä kyamastuˈuty? 2) ¿Ti Rut tyukniwinmäˈäyë mët ko dyaˈijxë tsojkën diˈib ninäˈä kyamastuˈuty? (Ix majtskë dibujë mä Rut mëdë Noemí.)

¹⁶ Rut niˈigyë ttsejkyë Noemí ets ja Dios diˈibë nety myëduumpy. Ets mientrësë nety jam tyuˈuyoˈoytyë mä ja nëˈë tuˈu diˈib naxwayotm, ta Rut twinˈijxpejty ja xyakxy ets tˈanmääy: “Këdiijëts mëktaˈaky xyˈanëëmë ets nmastuˈudët, ets kyaj njamyëdatët; yëˈko mä mijts mnëjkxy jamëts nnëjkxäˈäny, ets mä mijts xyajnaxyë tsuˈum jamëts nyajnaxäˈäny. Yëˈë mgäjpn yëˈëjëts ngäjpnˈataampy, etsë mDios yëˈëjëts nDiosˈataampy. Mä mijts mˈooky, jamëts nˈoogäˈäny, ets jamëts naxtëkëyaˈany. Yëˈëyë oˈkën diˈib mbäät xyajnaywyäˈkxëm, per pën kyaj yëˈëjëty, waˈanëtsë Jyobaa xytyukumëdoy” (Rut 1:16, 17).

¹⁷ Extëmë Rut jyënany tyambäät yajjamyetsy, oy tam nyëjkxnë naa tëgëk mil jëmëjt. Ets yëˈë yajnigëxëˈkypy tuˈugë oybyë jäˈäyˈäjtën: tsojkën diˈib ninäˈä kyamastuˈuty. Rut mëjwiin kajaa ttsejkyë Noemí, pes kyaj tmastuˈudany ets pyanëjkxan mä tyimnëjkxy. Yëˈëyë nety mbäädë oˈkën yajnaywyäˈkxëdë. Rut listë nety yˈity parë tkäjpnˈatäˈäny ja Noemí kyäjpn ets tnikaˈagäˈäny tijaty jamˈäjtp Moab, axtë ja diosëty. Rut kyaj jyëmbijty extëm ja Orpá, yëˈë amumduˈukjot tmëdunanyë Jyobaa diˈib Diosˈäjtypyë Noemí. *

¹⁸ Ta jatëgok nimajtsk tyuˈudëjkëdë parë jyäˈtäˈändë Belén. Ets të yajwijtspëtsëmy ko waˈan tuk sëmään ojts tyuˈuyoˈoytyë. Ko nyayjamyëdäjtëdë, ta kyaj nëgoo tmëkjäˈäwëdë ja ayoˈon diˈib yajnäjxtë.

19. Ko nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Rut, ¿wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ja tsojkën diˈib ninäˈä kyamastuˈuty, mä familyë, mëtnaymyaayëbë ets mä naymyujkën?

¹⁹ Tyam, wiˈixëmë ayoˈon jotmay jyaˈˈaty ets yëˈë tiempë ndukjukyˈäjtëm diˈib mä Biiblyë ojts yajnaskäjpxë ko “ayoˈon mëët yˈaknaxäˈäny”, pääty nwinguwäˈkëm kanäk pëkyë ayoˈon jotmay (2 Tim. 3:1). Jëjpˈam ets nyaˈijxëmë tyäˈädë tsojkën diˈib ninäˈä kyamastuˈuty. ¿Wiˈix nyigëxëˈëgyë tyäˈädë tsojkën? Yëˈë tuˈugë tsojkën diˈib xëmë nigëxëˈkp ets kyaj myastuˈuty, ninäˈä kyaxeemy. Jëjpˈam ets nyigëxëˈëgët mä jäˈäy kyasäädëˈaty, mä familyë, mä mëtnaymyaayëbë ets mä naymyujkën (käjpxë 1 Fwank 4:7, 8, 20). Pën nyajnigëxëˈkëmë duˈumbë tsojkën, yëˈë nety nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Rut.

20-22. 1) ¿Wiˈixë Noemí tyëgäjtsyë jyukyˈäjtën jam Moab? 2) ¿Tiko nety kyaj yˈoyëty extëmë Noemí wyinmääy mä ja ayoˈon diˈib yajnäjx? (Ix nanduˈunë Santiago 1:13, Traducción del Nuevo Mundo.)

²⁰ Tëgatsy ko jeˈeyë njënäˈänëm ko ntsojkëm tuˈugë jäˈäy ets ninäˈä ngamastuˈudäˈänëm, ets nan tëgatsy ko nyaˈijxëm. Rut ojts tjantsy yaˈixyëty ko tsyejpy ets ko ninäˈä tkamastuˈudäˈänyë Noemí etsë Jyobaa, ja Dios diˈibë nety të twinˈixy tmëdunäˈäny. Min nˈokˈijxëm wiˈix dyaˈijxë.

²¹ Rut mëdë Noemí ta jyäjttë Belén, diˈib wëˈëmp naa mäjk kilometrën mä Jerusalén. Ja jäˈäy ak yëˈë jantsy maytyakëdëp, diˈib xytyukˈijxëm ko Noemí mëdë fyamilyë mëjë nety yˈittë. Ets ko ja toxytyëjk yˈijxëdë, ta nyayajtëëwëdë: “¿Jaˈa tyäˈädë ja Noemí?”. Seguurë ko pääty duˈun jyënandë mët ko këxëˈkpë nety ko të tyëgatsyë jyukyˈäjtën jam Moab ets ko të ayoˈon dyajnaxy (Rut 1:19).

²² Noemí ta ttukmëtmaytyaktääy ja jiiky myëguˈuk ets ja diˈibë ijty myëdëjkpäˈäˈäjtypy wiˈixë nety të jyaty të kyëbety. Axtë tˈanmääy ets kyaj nyekyyajtijjët Noemí, diˈib nikajp “Diˈibëts Ndukjotkëdakypy”, mejoor yajtijjët Mará, diˈib nikajp “Täˈäm”. ¡Noemí jantsy mon tukë nety yajpääty! Duˈun wyinmääy extëmë Job, ko yëˈë Jyobaa të yˈayoˈonmoˈoyëty (Rut 1:20, 21; Job 2:10; 13:24-26).

23. ¿Ti diˈibë Rut wyinmääy, ets wiˈix ja Ley tniˈanaˈamë yajpudëkëdë ayoobë jäˈäy? (Ix nanduˈunë notë.)

²³ Ta Rut mëdë Noemí wanaty wanaty ojts tˈijxwëˈëmnëdë wiˈix dyajnaxtët ja jyukyˈäjtën jam Belén, etsë Rut ta wyinmääy ti yˈoktukjukyˈatëp mëdë xyakxy. Ta tnijäˈäwë ko Jyobaa ojts tmoˈoyë kyäjpn tuˈugë anaˈamën parë ayoobë jäˈäy nëjkx kyamˈayoˈoytyë. Ets ko mbäät tyëkëdë mä ja pëjktaˈaky myuky parë dyajmuktët diˈib ja tuumbëtëjk yajwëˈëmdëp. Ets ko nan mbäät dyajmuktë diˈib yoomp kambëˈääy (Lev. 19:9, 10; Deut. 24:19-21). *

24, 25. ¿Ti Rut tyuun ko ajotkumonë jyajty mä kyamë Boaz, ets ti pëjktaˈagyë nety mujkp?

²⁴ Yëˈë nety nyidiempëˈäjtypy myukët ja sebäädë (naa ja abril poˈo extëmë tyamë xëë  poˈo yajmaytsyoy). Ta Rut tsyoˈony parë nëjkx tˈëxtäˈäyaˈany pën mbäät yajtëkëty kyamoty ets dyajmukäˈäny ja pëjktaˈaky diˈibë tuumbëtëjk yajwëˈëmdëp. Kyaj tpëjkyë kuentë ko jamdëm ojts jyaˈty mä kyamë Boaz, tuˈugë mëkjäˈäy diˈib kunax kugam ets tukmëguˈuk mëdë Noemí nyaˈay. Rut myëdäjtypyë netyë madakën parë dyajmukët ja pëjktaˈaky, per jawyiin tˈamdooyë permisë ja mixy diˈib nyiwintsënˈäjtypy ja tuumbëtëjk. Ta yˈanmääyë ko oy, ets ta netyë tyëjkë tuumbë (Rut 1:22–2:3, 7).

²⁵ Ëxˈokë nety tpanëjkxyë tuumbëtëjk diˈib jam pyujxëˈktëp ja sebäädë. Ta tpiimujky diˈib jam yajkäˈädëp o diˈib kyaj dyajpëdëˈëktë ets tniˈoˈxpejty tuk lugäär parë ok twinwopäˈäny. Nimëjää tyäˈädë tuunk ets yaˈˈanuˈkxëp ets niˈigyë tsyiptaˈaky ko ja xëë pyajnë. Perë Rut kyaj ojts wyäˈkpoˈkxy, jaayë ko nyaywyimboˈtë o ko nëjkx ti tjëˈxnaxäˈäny “mä ja tëjk”, waˈan duˈun yajtijy mä ja tuumbëtëjk pyoˈkxtë aniktuuy.

26, 27. ¿Pën Boazˈäjt, ets wiˈix yˈoyjyaˈaytyaky mëdë Rut?

²⁶ Rut waˈan kyaj tˈawijxy ets pën tpëkëdë kuentë ko yëˈë jantsy tuumbëjäˈäy. Ko Boaz yˈijxë, ta dyajtëëy ja mixy diˈib nyiwintsënˈäjtypy ja tuumbëtëjk pënë tadë kiixy. ¿Ets pën Boazˈäjt? Yëˈë tuˈugë yetyëjk diˈib të myëjjäˈäy myëˈˈënäˈkënë, tsyojk mëkë Dios ets myëdäjt mëjwiin kajaa mëbëjkën. Ko ijty jyaˈty mä ja tyuumbëtëjk, ta tkäjpxpoˈkxy: “Jyobaa yajpääty mët miitsëty”, ets ja tyuumbëtëjk ta nanduˈun yˈatsowdë, tam diˈib tuk xëë mëduundëp ets tam diˈib kyaj jam kyugäjpnˈattë. Ko Boaz tˈijxyë Rut, ta naytyukjotmaytyuunë ets yˈoyjyaˈaytyaky mët yëˈë, extëm tuˈugë uˈunkteety (Rut 2:4-7).

²⁷ Pääty ojts ttijy “uˈunk jaˈa” ets tˈanmääy parë kyaj nyëjkxët  kamˈayoˈobyë mä wiink kam ets jamyë tyunët mët ja toˈoxyˈënäˈk diˈib yajtuumpy, net këdii yˈanäx yˈamayëdët ja yetyëjkëty diˈib jam tuundëp. Ets mä nety jam kyayäˈändë, ta Boaz dyajkääy dyaˈuky ja Rut (käjpxë Rut 2:8 etsë 14). * Per diˈib mas jëjpˈam, yëˈë ko Boaz ojts tmëjkumayë Rut. ¿Tiko duˈun ttuuny?

28, 29. 1) ¿Wiˈixë nety ja Rut yajnimaytyaky? 2) ¿Wiˈix mbäät nˈaˈoˈkëmë Jyobaa extëmë Rut?

²⁸ Rut ta dyajtëëyë Boaz tiko yˈoyjyaˈaytyaˈaky mët tuˈugë jabyoˈkxyjyaˈay. Ta yˈatsoowë ko të nety tnijawë tijatyë Noemí të ttukmëduny. Seguurë ko Noemí jantsy oyë nety të tnimaytyaˈagyë xyakxy mä ja toxytyëjkëty diˈib Belén. Etsë Boaz nan të nety tnijawë ko Rut të tpëjtaˈagyë wyinmäˈäny tmëdunäˈänyë Jyobaa, pääty tˈanmääy: “Waˈanë Jyobaa diˈib Diosˈäjtypyë Israel dyajjëmbijtäˈäy diˈib të xytyuny, pes yëˈë diˈib të xyˈaˈoogë kyaknbatkëˈëy” (Rut 2:12).

²⁹ ¡Seguurë ko Rut mëjwiin kajaa myëjämooyë tyäˈädë ää ayuk! Pes të nety tˈaˈoogë Jyobaa extëmë këtseyˈuˈunk tˈaˈoogëdë tyääk kyaknbäˈtkëˈëy. Ta Rut tmooyë dyoskujuyëmë Boaz extëm yˈanmääyë, ta jatëgok tyuundëjkë axtë tsuubäät (Rut 2:13, 17).

30, 31. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë Rut ko yˈijty tuumbë jäˈäy, ko tmëjjäˈäwë tijaty yajmooy ets ko dyaˈijxë ja tsojkën diˈib ninäˈä kyamastuˈuty?

³⁰ Extëmë Rut yajnimaytyaˈaky, yëˈë tuˈugë oybyë ijxpajtënë parë niˈamukë ëtsäjtëm, ets mas ko yˈamääytyaˈagyë meeny sentääbë. Rut kyaj wyinmääy etsë wiink jäˈäy pyudëkëdët mët ko të kyuˈoˈknë, niˈigyë tmëjjäˈäwë tijaty yajtukmëduun. Yëˈë kyaj ttuktsoytyuuny ja mëk tuunk diˈibë ayoobë jäˈäy tyuumpy parë tkuentˈäjty ja xyakxy diˈib mëk tsyejpy. Nan myëjjäˈäwë ets pyanëjkx ja käjpxwijën ko yaˈˈanmääy ti tyunëp parë kyaj wiˈix jyat kyëbatët. Ets ninäˈä tkajäˈäytyëgooy ko diˈib kuentˈäjtëp yëˈë Tyeetyë Tsäjpotmëdë, Jyobaa.

³¹ Pën nyaˈijxëmë tsojkën diˈib ninäˈä kyamastuˈuty extëmë Rut ets nbanëjkxëmë yˈijxpajtën mä wiˈix dyaˈijxë tudaˈakyˈat, yˈijty tuumbë jäˈäy ets wiˈix tmëjjäˈäwë tijaty yajmooy, nëjkxëp nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm parë nanduˈun tmëdatëdë mëbëjkën extëm ëtsäjtëm. Per ¿wiˈixë Jyobaa tkuentˈäjtyë Rut mëdë Noemí? Tyäˈädë yaˈˈatsoojëmbitäˈäny mä ja tuˈukpë kapitulo.