KO XYMYËDOYË tadë ayuk anmë, ¿ti diˈib miimp mä mwinmäˈäny? Mayë jäˈäy wyinmaytyë ko tap tuˈugë anmë diˈib nmëdäjtëm jodoty, ets ko kyaj yˈooky ets kyaj yaˈixy. Ets ko nˈoˈkëm, ta pyëtsëmy ets nyijkxy wiinktsoo jukyˈäjtpë. Mayë jäˈäy duˈun tmëbëktë, per ko tnijawëdë ko Biiblyë kyaj duˈun tyukniˈˈixë, ta myonyˈix myonyjawëdë. ¿Wiˈixë Biiblyë tyukniˈˈixë?

Pën mjamyejtsypy, ja jäˈäyëty diˈib meerë jyaaytyë Biiblyë ja ojts tjäˈäytyë kajaabë Biiblyë mä ayuk ebreo ets grieegë. Tadë ayuk néfesch diˈib ebreo ets psykjé diˈib grieegë, ja yajkujäˈäyë mä Biiblyë tuktujk mëgoˈpx naxy. Ets mä ayuk Biiblyë ja të yajkäjpxnaxy jëyujk animal, jäˈäyëty ets jukyˈäjtën. Per tap mä të yajkäjpxnaxy anmëjäˈän o anmë, extëm duˈun të yajkäjpxnaxy kyaj yˈoyëty. Pesë tyäˈädë ayuk néfesch ets psykjé yëˈë yˈandijpy 1) jäˈäyëty, 2) jëyujk animal ets 3) jäˈäyë jyukyˈäjtën etsë jëyujk animal. Min nˈokˈijxëm tuˈuk majtskë tekstë mä duˈun nyikejy.

Jäˈäyëty. Ko Noé jyukyˈajty, “jeˈeyë niduktujk ja jäˈäy [tsyoktë] ko ja ayoˈonduu myiiny” (1 Peedrʉ 3:20). Mä tyäˈädë tekstë, tadë ayuk psykjé ja të yajkäjpxnaxy jäˈäy ko  tmaytyaˈagyë Noé mëdë kyudëjk, tëgëëgë myäänk mët ja kyudëjkëty. Nanduˈun yaˈˈanmääytyë israelitëty: “E pënë tuˈugë jäˈäy tsoky [o nijot] tyim pokytyuumbë ëjts duˈun xyäjjotmäˈtp” (Números 15:30, NMN). Mä tyäˈädë tekstë, tadë ayuk néfesch ja yajkäjpxnaxy jäˈäy. Nanduˈun të yajkäjpxnaxy mä wiinkpë tekstë, extëm mä Levítico 5:17, 20:6, Apostʉlʉty 2:43 etsë Santya̱ˈa̱gʉ 5:20.

Jëyujk animal. Ko Dios ojts dyajkojˈyë jëyujk animal, ta jyënany: “Waˈan tjaˈˈaty yëˈë jëyujk këxypyë käˈpxypyë jäp nëëjoty, ets waˈan tjaˈˈaty nen duˈun yëˈë joon jëyujk mëdiˈibë kaakjëditëbën nääxwingëjxy. Ënet yëˈë Dios yˈënäny: Waˈan tjaˈˈaty nääxkëjxy yëˈë jëyujk këxypyë käˈpxypyë, mëdiˈibë käˈäp yˈëwäˈänëtyën. Jyëgyapëp yëˈë nääxwiinyëdë jäˈäy dyäjtsëënëty, ets yëˈë tsäˈäny jëyujk mëdiˈibë myox tyukˈyoˈoybyën. Duˈun ojts tyuun jyatyë” (Génesis 1:20, 24, MNM). Mä tyäˈädë tekstë yëˈë tuunë tadë ayuk néfesch ko tmaytyaˈagyë äjkx, joon etsë wiinkpë jëyujk animal. Nanduˈun të yajkäjpxnaxy mä wiinkpë tekstë, extëm mä Génesis 9:10, Levítico 11:46 etsë Números 31:28.

Jäˈäyë jyukyˈäjtën. Näˈätyë tadë ayuk néfesch ets psykjé yëˈë yˈandijpyë jäˈäyë jyukyˈäjtën. Extëm ja israelitëty ojts yaˈˈanëëmëdë: “Ko xyäjpëdëˈëgëty tuˈuk yëˈë jääymyujkën, mä tuˈuk tuˈuk ja israeljäˈäy ënety yäjkëxjäˈäyën ja xyëëw. Yakëp waanë oy tyiijëty, ets yëˈë ja jyuukyˈäjtën tukkuyakëty” (Éxodo 30:12, MNM). Jesus nanduˈun jyënany: “Nyajkypyëts ja njikyˈäjtën mët yëˈëygyëjxmë nborreegëts” (Fwank 10:15). Jesus yäjkë psykjé o jyukyˈäjtën mët yëˈëgyëjxmë jäˈäyëty. Extëm të nˈijxëm mä tyäˈädë majtskpë tekstë, néfesch ets psykjé yëˈë yˈandijpyë jäˈäyë jyukyˈäjtën. Per mä ayuk Biiblyë extëm mä Matewʉ 22:37, Markʉs 8:36, 37 etsë 1 Peedrʉ 2:11, jap të yajkäjpxnaxyë psykjé extëmë anmëjäˈän o anmë. Per kyaj yˈoyëty extëm duˈun të yajkäjpxnaxy, pes mä tyäˈädë tekstë, psykjé yëˈë yˈandijpyë jäˈäyë jyukyˈäjtën, kyaj yëˈëjëtyë anmë.

Pën mˈakˈëxpëjkypy niˈigyë Biiblyë, ta xypyëkäˈänyë kuentë ko tadë ayuk néfesch ets psykjé, kyaj yëˈë tˈandijˈyë anmë diˈib kyaj yˈooky extëm mayë jäˈäy wyinmaytyë.

Tyäˈädë ayuk rúaj diˈib ebreo ets pnéuma diˈib grieegë, yëˈë diˈib nanduˈun näˈäty të yajkäjpxnaxy mä ayuk Biiblyë anmëjäˈän o anmë. Per extëm duˈun të yajkäjpxnaxy kyaj yˈoyëty, yëˈko rúaj ets pnéuma yëˈë yˈandijpyë mëjääw diˈib yajjukyˈäjtp. Biiblyë myaytyakypy wiˈix nyikejˈyë tyäˈädë majtskpë ayuk. Extëm nˈokpëjtakëm, mä Salmo 104:29 yaˈˈanëëmë Jyobaa: “Pën mijts [Jyobaa] mbëjkëbë myëjääw diˈib yajjukyˈäjtëp [rúaj], ta yˈooktë ets jyëmbittë naxway”. Nanduˈunë Santya̱ˈa̱gʉ 2:26 jyënaˈany: “Extëm ja niniˈkx diˈibë tëgoyˈäjtxëp ja yˈanmëjäˈän [pnéuma], oˈkpë yëˈë”. Mä tyäˈädë tekstë, pnéuma të yajkäjpxnaxy anmëjäˈän o anmë, per tadë ayuk pnéuma kyaj yëˈë tˈandijy diˈib jukyˈäjtˈadëtsp wiinktsoo ko tuˈugë jäˈäy yˈooky, yëˈë yˈandijpy tuˈugë mëjääw diˈib yajjukyˈajtypyë niniˈkx këbäjk. Pes pën kyaj nmëdäjtëmë tyäˈädë mëjääw, kyaj mbäät njukyˈäjtëm. Mä Traducción del Nuevo Mundo nanduˈun të yajkäjpxnaxy extëmë mëkˈäjtën, o mëjääw diˈib yajjukyˈäjtp. Extëm nˈokpëjtakëm, ko yajmaytyaˈaky ja Ayoˈonduu diˈib mä Noé, Dios jyënany: “Ngaxaambyëtsë ayoˈonduu naxwiiny parë kyutëgoyët diˈib ijtp tsäjpatkëˈëy, tukëˈëyë niniˈkx këbäjk diˈib wijtsˈijtëdëbë mëjääw diˈib yajjukyˈäjtp [rúaj]” (Génesis 6:17; 7:15, 22). Päätyë rúaj ets pnéuma yëˈë yˈandijpyë mëjääw diˈib kyaj yaˈixy, diˈib myoobyë jukyˈäjtënë jäˈäy etsë jëyujk animal.

Parë njukyˈäjtëm tsojkëp nmëdäjtëmë mëjääw diˈib yajjukyˈäjtp, duˈun extëm tuˈugë ëëbë diˈib tuump jëën mëët. Ko yajtukjëjpë jëën, ta tyuumbëky. Nanduˈun diˈib yajtuumbyë bateriyë, ko yajpëjtaˈagyë byateriyë ta  tyuumbëky, per ko tkamëdaty kyaj mbäät tyuny. Nanduˈunën tyunyë tadë mëjääw diˈib yajjukyˈajtypyë niniˈkx këbäjk. Ets extëmë jëën kyaj ti tjawë ets kyaj wyinmay, nanduˈunë tadë mëjääw diˈib yajjukyˈäjtp, ko tmastuˈutyë niniˈkx këbäjk, ta jäˈäy yˈooky ets jyëmbity naxway extëm jyënaˈanyë Salmo.

Eclesiastés 12:7 tnimaytyaˈaky wiˈix jyaty tuˈugë jäˈäy ko yˈooky, jyënaˈany: “Ja naxway [o niniˈkx këbäjk] jyëmbity nax, extëmë nety, etsë mëjääw diˈib yajjukyˈäjtp jyëmbity mä Diosë tëyˈäjtënbë diˈib të dyaky”. Ko tadë mëjääw diˈib yajjukyˈäjtp pyëtsëmy mä niniˈkx këbäjk, ta niniˈkx yˈooky ets jyëmbity nax mä të tsyoony. Etsë tadë mëjääw diˈib yajjukyˈäjtp jyëmbity mä Dios diˈib të dyaky (Job 34:14, 15; Salmo 36:9). Ko jyëmbity mä Dios, kyaj yëˈë tˈandijy ko jyantsy nyijkxy tsäjpotm. Yëˈë yˈandijpy ko yëˈëyë Jyobaa diˈib nyijäˈäwëp pën yakaampy o kyaj jatëgokë jukyˈäjtën. O ja tuk pëky njënäˈänëm, Jyobaa kyëˈëjoty wyeˈemyë tadë jukyˈäjtën. Yëˈëyë diˈib mbäät jatëgok dyajjukypyeky tuˈugë jäˈäy ko tmoˈoyëdë tadë mëjääw diˈib yajjukyˈäjtp.

¡Mëjwiin kajaa xyjotkujkmoˈoyëm ko nnijäˈäwëm ko pyëdëˈëgäˈändë oˈkpë pënaty ijtp mä Diosë wyinmäˈäny! (Fwank 5:28, 29). Ko jyäˈtëdë tiempë parë oˈkpë pyëdëˈëktët, ta Jyobaa tmoˈoyaˈanyë jembyë nyiniˈkx kyëbäjk etsë mëjääw diˈib yajjukyˈäjtp parë jyukyˈattët. ¡Mëjwiin kajaa jyantsy jyaˈˈatäˈänyë jotkujkˈäjtën!