1, 2. 1) ¿Wiˈixë Jesus tˈanmääy ja yˈapostëlëty? 2) ¿Tiko Jesus ja yˈapostëlëtëjk nyikaktääyëdë? (Ix nanduˈunë dibujë).

 KO JESUS tˈanmääy ja yˈapostëlëtëjkëty “tëyˈäjtën ko ja [jot winmäˈäny] tsyejpy es ttunët diˈibë Dios tsyejpy, per yëˈë niniˈx kyaj oy tmëdanë”  a (Mat. 26:​41b). Yëˈë xytyukˈijxëm ko jyaygyujkëbë nety ko naxwinyëdë jäˈäy pokyjyaˈay yajpäättë, per nan jënan ko kyaj yˈoyëty nnaytyukjotkujkˈäjtëm. Ko Jesus duˈun tˈanmääy ja yˈapostëlëtëjkëty, ta yˈatsoowdë ko ninäˈä tkaˈëxmatsäˈändë (Mat. 26:​35). Jyatunandë duˈun, per kyaj ojts tmëmay tmëdäjtë nuˈunënë nety tsyiptäˈägäˈänxëdë duˈun ttundëty mä tpäättë amay jotmay. Päätyë Jesus yˈanmääyëdë: “Wijtë es käjxtäˈäktë këdiibë ja kaˈoybyë mmëmadäˈägëdët” (Mat. 26:​41a).

² Ko Jesus ojts yajmäjtsnë ta ja yˈapostëlëty nyikaktääyëdë, oyë nety të jyënäˈändë ko ninäˈä tkaˈëxmatsäˈändë. Per pääty duˈun jyäjttë mët ko nyaygyumanäjxëdë ets mët ko nyaytyukjotkujkˈäjtëdë (Mat. 26:​56).

3. 1) ¿Tiko kyaj yˈoyëty këˈëm nnaytyukjotkujkˈäjtëm? 2) ¿Ti nnimaytyäˈägäˈänëm mä yäˈädë artikulo?

³ Ëtsäjtëm kyajë Jyobaa njamëdëgoyäˈänëmë, per kom pokyjyaˈay nyajpatëm pääty kyaj yˈoyëty këˈëm nnaytyukjotkujkˈäjtëm, pes mbäädë Jyobaa nmëbokytyuˈunënë (Rom. 5:​12; 7:​21-​23). Mbäät ti alokë xyajtëgoyäˈänëm, per pen kyaj nmëdëgoyäˈänëmë Jyobaa oy ko wijy kujk nnayaˈijtëm extëmë Jesus jyënany. Mä yäˈädë artikulo tëgëëk pëky yajnimaytyäˈägäˈäny ti mbäät nduˈunëm. Nnimaytyäˈägäˈänëm mäjaty mbäät nnaygyuentëˈäjtëm, wiˈix mbäät nnayˈ­ijxˈ­ijt nnaygyuentëˈäjtëm këdiibë nbokytyuˈunëm, ets ti mbäät nduˈunëm parë xëmë wijy kejy nnayaˈijtëmëty.

¿MÄJATY MBÄÄT NNAYGYUENTËˈÄJTËM?

4, 5. ¿Tiko mbäät nnaygyuentëˈäjtëm këdiibë nbokytyuˈunëm?

⁴ Pen nduˈunëm ja poky mëdiˈibë kyaj tyim mëjwiin tyim kajaajëty mbäät kyaj oy nˈokDiosmëduˈunënë. Ets ko tiempë nyaxët mbäät nbokytyuˈunënë mëjwiin kajaa.

⁵ Niduˈuk niduˈuk tëgatsyaty mëdiˈibë xyajtëgoyäˈänëm. Extëm nˈokpëjktakëm ta mëdiˈibë yajtëgoyanëdëp ja nëë poky mëjwiin kajaabë extëm ko jäˈäy yˈity tsyëënë mä kyapëktënëm, o ko nyaywyinˈëën nyaywyinxäjëdë mëdë wiink yetyëjk o wiink toxytyëjk. Ta nanduˈun mëdiˈibë ja nyiniˈkx tyoon myäjtsnëëdëp ets wyinmaytyë ko yëˈë jam ja jäˈäy myëttsënääytyëp, o mëdiˈibë yˈijxtëp mä jäˈäy kyëxëˈktë niwäˈäts ëxwäˈäts mä axëëk nyaymyëtˈit nyaymyëttsëënëdë. Ets ta mëdiˈibë tsiptakxëdëp dyajtëgatstëdë jyaˈayˈäjtën extëm ko jyaˈayˈattë mëj këjxm, pojˈam jyotˈambëktë ets kyaj ttundë mëdiˈibë oy mët ko tsëˈëgëdë naxwinyëdë jäˈäy. Päätyënë Santiago jyënany: “Yëˈëgyëjxmë jäˈäy pyokytyuny ko jeˈeyë yˈatsojky ets ko ja ëxëëkpë nyaytyukwinˈëënyë” (Sant. 1:​14, TY).

6. ¿Tiko yˈoyëty nnijäˈäwëm ti mëdiˈibë xyajtëgoyäˈänëm?

⁶ ¿Mnijäˈäwëp ti mëdiˈibë myajtëgoyanëp? Kyaj yˈoyëty nwinmäˈäyëm ko nitii xykyayajtëgoyäˈänëm (1 Fwank 1:8). Pesë apostëlë Pablo jyënaˈany ko axtë pënaty “jikyˈäjttëp extëm ja Dios tˈoyjyawë” o ttsoky, oy ko nyaygyuentëˈatëdët parë kyaj pyokytyunët (Gal. 6:1). Pääty oy ko këˈëm nˈijx nduˈunëm tijaty mëdiˈibë xyajtëgoyäˈänëm (2 Kor. 13:5).

7. Pen nnijäˈäwëm ti mëdiˈibë xyajtëgoyäˈänëm, ¿ti mbäät nduˈunëm? Nimaytyäˈäk mëët tuˈugë ijxpajtën.

⁷ Pen nnijäˈäwëm ti mëdiˈibë xyajtëgoyäˈänëm, ¿ti mbäät nduˈunëm? ¡Oy ko niˈigyë nnaygyuentëˈäjtëm! Extëm nˈokpëjktakëm, tëëyëp ja käjpn nabotsy ijty, ¿per ti mëdiˈibë niˈigyë yajkuentëˈäjt? Yëˈë ja tëjkˈääw. Pes mbäät ijty ja myëtsip nyidëkëdë pojˈam pen kyaj yajkuentëˈaty ja tëjkˈääw. Nanduˈunën  ëtsäjtëm, pen nnijäˈäwëm ti mëdiˈibë xyajtëgoyäˈänëm oy ko niˈigyë nnaygyuentëˈäjtëm (1 Kor. 9:​27).

WIˈIX MBÄÄT NNAYˈIJXˈIJT NNAYGYUENTËˈÄJTËM KËDIIBË NBOKYTYUˈUNËM

8, 9. Ja mixy mëdiˈibë yajmaytyakp mä Proverbios kapitulo 7, ¿ti jeexyë ojts ttuny parë kyaj pyokytyunët? (Proverbios 7:​8, 9, 13, 14, 21).

⁸ ¿Wiˈix mbäät nnaygyuentëˈäjtëm parë kyaj nbokytyuˈunëm? Parë nnijäˈäwëm min nˈokˈijxëm tii nyimaytyakypyë Proverbios kapitulo 7. Yëˈë jap nyimaytyakypy tuˈugë mixy mëdiˈibë ojts pyokytyuny mëjwiin kajaa mëët tuˈugë toxytyëjk mëdiˈibë xim yamë jäˈäy myëttsënaapy. Mä bersikulo 22 tnimaytyaˈaky ko yäˈädë mixy “alokë” ojts tpanëjkxy ja toxytyëjk. Per mä wiinkpë bersikulo nyimaytyakypy tijaty tyuun parë ojts pyokytyuny.

⁹ ¿Ti yäˈädë mixy tyuun parë ojts pyokytyuny? Yëˈko koots ojts nyaxy naa jamyë “mä ja toxytyëjk tyëënën” ets ok ta ojts nyäjxnë mä tsyëënën (käjpxë Proverbios 7:​8, 9, TY). Per ko tˈijxy ja toxytyëjk kyaj ojts tkugeˈeky. Niˈigyë ojts tninëjkxy ets nyasˈijxë parë tyuˈkxëdëty ets myëbëjk ko yˈanmääyë ko të nety dyakyë wintsëˈkën, winxoon winˈijtë ets tukmëbëjkë ko oyjyaˈay (käjpxë Proverbios 7:​13, 14, 21). Koxyëp yäˈädë mixy kyaj ojts jam nyaxy mä yäˈädë toxytyëjk tsyëënën ets koxyëp tkugeˈeky, kyajxyëp pyokytyuuny.

10. Extëm yajnimaytyaˈaky ja mixy mëdiˈibë mä Proverbios, ¿wiˈix tyam mbäät nanduˈun jyaty tuˈugë Diosmëduumbë?

¹⁰ Niˈamukë ninuˈun nDiosmëduˈunëm mbäät nanduˈun njäjtëm extëm yäˈädë mixy. Ets ko pën duˈun pyokytyuny mbäädë net jyënaˈany ko “alokë” duˈun të jyaty o ko kyaj tnijawë “tiijën ko duˈun të pyokytyuny”. Per kyaj ti alokë tyuny jyatyë, tamën tii mëdiˈibë ëgäˈäny tyuumpy parë net pyokytyuny. Waˈan yëˈë mëët ojts oy nyayjyäˈäwënë jäˈäy mëdiˈibë kyajë Jyobaa tmëduny, tˈijxnë mëdiˈibë kyaj yˈoyëty mä internet o waˈan ojts ttuunë mëdiˈibë kyaj yˈoyëty ttunët tuˈugë Diosmëduumbë. Waˈan kyaj ojts nanduˈun yˈoknuˈkxtaknë, kyaj tˈokkäjpxnë Biiblyë, kyaj yˈoknëjkxnë reunyonk ets ni ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë. Pääty tuˈugë Diosmëduumbë kyaj alokë pyokytyuny, tamën tijaty mëdiˈibë ëgäˈäny tyuumpy duˈun extëm ja mixy mëdiˈibë yajnimaytyakp mä Proverbios.

11. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj nbokytyuˈunëm?

¹¹ ¿Ti mdukniˈˈijxëp yäˈädë ijxpajtën mëdiˈibë yajmaytyakp mä Proverbios? Ko kyaj yˈoyëty tijaty nduˈunmëty mëdiˈibë mbäät xyajpokytyuˈunënë mëjwiin kajaa. Pääty ko Salomón tmaytyaky yäˈädë mixy ets ja toxytyëjk duˈun jyënaˈany: “Këdii mnäyajtuˈudëgoyëdëty, këdii xypyanëjkxëty” (Prov. 7:​25, TY). Ets nanduˈun jyënaˈany: “Tim winwäˈktuˈut jëduˈumbë toxytyëjk, këdii jam mnëjkxëty mä jyëën tyëjkën” (Prov. 5:​3, 8, TY). Pääty pen kyaj nbokytyunäˈänëm mëjwiin kajaa, oy ko nnayˈ­ijxˈ­ijt nnaygyuentëˈäjtëmëty. b Extëm ko jam ti nmëguˈukˈäjtëm ttunäˈändë o ttukxoondäˈägäˈändë mëdiˈibë kyaj kyuboky, per pen ëtsäjtëm xyajtëgoyäˈänëm oy ko kyaj ndimytyuˈunmëty (Mat. 5:​29, 30).

12. ¿Ti tyuunë Job ets wiˈix pyudëjkë? (Job 31:1).

¹² Parë kyaj nduˈunëm mëdiˈibë xyajpokytyunäˈänëm oy ko nnayˈijxˈijt nnaygyuentëˈäjtëm ets nan oy ko nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Job, pes duˈun jyënany: “Ëjts tëëjës këˈëmë njot nwinmäˈäny nbëjktaˈaky ko käˈäbës nˈatsokäˈäny yëˈë toxytyëjk mëdiˈibë natyuˈukˈäjtpën” (käjpxë Job 31:​1, TY). Ko duˈun tpëjktakyë jyot wyinmäˈäny yëˈë pudëjkë parë kyaj tmëttsënääy ja wiink toxytyëjk. Ëtsäjtëm, nanduˈun mbäät nbëjktakëmë jot winmäˈäny parë këdiibë nbokytyuˈunëm.

13. ¿Tiko yˈoyëty nnaygyuentëˈäjtëm mä tijaty nmëmäˈäy nmëdäjëm? (Ix nanduˈunë dibujë).

¹³ Jëjpˈam ets nˈijx nduˈunmëty ti nmëmäˈäy nmëdäjëm (Éx. 20:​17). Pes näägë jäˈäy jyënäˈändë ko kyaj pyokyëty ko jeˈeyë nmëmäˈäy nmëdäjëm tijaty, pen kyaj jam nduˈunëm. Per kyaj tyëyˈäjtënëty, pes pen mmëmaapy mëdajpy ja axëkˈäjtën mas niˈigyë mjot mwinmäˈäny jyënanäˈäny ko xytyunäˈäny ets tsipë net xyjyëjpkudijët. Kom pokyjyaˈay nyajpatëm mbäät xytyukmiˈinëm ja axëëkpë jot winmäˈäny, per ¿ti mbäät nduˈunëm? Yëˈko netyë nyajjëwäˈkëm mä jot winmäˈäny ets yëˈëyë mbäät nmëmäˈäy nmëdäjëm ja oybyë. Per pen niˈigyë nwinmäˈäyënë ja axëëkpë tsip nëjkx nnayˈaguwijtsëm ets mbäät xyajpokytyuˈunëm (Filip. 4:8; Kol. 3:2; Sant. 1:​13-​15).

14. ¿Tijatyën mbäät xyˈakpudëjkëm parë nnayaˈijtëm wijy kejy ets kyaj nbokytyuˈunëm?

¹⁴ ¿Tijatyën mbäät xyˈakpudëjkëm parë nnayaˈijtëm wijy kejy ets kyaj nbokytyuˈunëm? Yëˈko nmëbëjkmëty ko këˈëm ndukˈoyˈatäˈänëm pen nmëmëdoˈowëm tijatyë Jyobaa nyiˈanaˈamëp. Mbäät näˈäty xytsyiptakxëm nduˈunmëty ets nmëmäˈäy nmëdäjmëty tijatyë Jyobaa nyiˈanaˈamëp. Per pen nduˈunëm extëmë Jyobaa tijaty xytyukˈanaˈamëm, ta nˈitäˈänëm agujk jotkujk.

15. ¿Wiˈix xypyudëkëyäˈänëm ko yëˈëyë nmëmäˈäy nmëdäjëm mëdiˈibë oy?

¹⁵ Oy ko yëˈëyë nmëmäˈäy nmëdäjmëty mëdiˈibë oy ets nˈaxëëkˈijxmëty mëdiˈibë axëëk (Amós 5:​15). Pen nduˈunëm duˈun, ta nëjkx ndunäˈänëm mëdiˈibë oy ets kyaj nëjkx nduˈunëm mëdiˈibë mbäät xyajtëgoˈoyëm. Pääty ko nety jam ti xyjyayajtëgoyäˈänëm nëjkxëp njëjpkudijëm.

16. ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko yëˈëyë nduˈunmëty ja Diosë tyuunk? (Ix nanduˈunë dibujë).

¹⁶ ¿Tijaty mbäät nduˈunëm parë yëˈëyë nmëmäˈäy nmëdäjmëty ja oybyë? Yëˈko niˈigyë nduˈunmëty ja Diosë tyuunk. Extëm ko nëjkxëm reunyonk, ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë jotkujkë Jyobaa nyajnayjyäˈäwëm ets tsip parë jam ti xyajtëgoˈoyëm (Mat. 28:​19, 20; Eb. 10:​24, 25). Ko ngäjpxëmë Biiblyë, nˈëxpëjkëm ets nbawinmäˈäyëm, yëˈë nanduˈun xypyudëkëyäˈänëm parë yëˈëyë nmëmäˈäy nmëdäjmëty ja mëdiˈibë oy ets nˈaxëëkˈijxmëty ja mëdiˈibë axëëk (Jos. 1:8; Sal. 1:​2, 3; 119:​97, 101). Jesus duˈun ojts dyakyë käjpxwijën: “Käjxtäˈäktë këdiibë ja kaˈoybyë mmëmadäˈägëdët” (Mat. 26:​41). Ko njuˈtëmë tiempë parë nmënuˈkxtakëmë Jyobaa xypyudëjkëm ets niˈigyë jyënaˈany ja ääw jot ko ndunäˈänëm mëdiˈibë agujk jotkujk yajnayjyawëdëp (Sant. 4:8).

XËMË MBÄÄT WIJY KEJY NNAYAˈIJTËM

17. ¿Ti mëdiˈibë Pedro yajtëgooyë?

¹⁷ Taaˈäjtp mëdiˈibë pojën njëjpkudijëm ko xyjayajtëgoyäˈänëm ets taa mëdiˈibë tsiptakp njëjpkudijëm. Duˈunënë apostëlë Pedro jyajty, yëˈë ojts niˈigyë tsëˈëgë ja naxwinyëdë jäˈäy pääty jyënany tëgëëk ok ko kyajë Jesus tˈixyˈaty (Mat. 26:​69-​75). Ko tiempë nyajxy duˈun yaˈijxy ko kyaj yowë tˈoktsëˈkënë naxwinyëdë jäˈäy, pes ojts amëk jotmëk tnixony tniˈityë Jesus mä ja yajkutujkpëkopkëtyën (Apos. 5:​27-​29). Per ko waanë yˈijty taa jatëgok ojts tsëˈëgë naxwinyëdë jäˈäy, okkääy okˈuk mëët ja mëdiˈibë kyaj israelitëty, per ko ja israelitëty myiindë ta ojts nyaytyukmëmadaˈagyë tsëˈëgë ets kyaj tˈokmëtkäyan tˈokmëëtˈuugänë ja mëdiˈibë kyaj israelitëty (Gal. 2:​11, 12). Pedro naytyukmëmadakë tsëˈëgë, per kyaj nnijäˈäwëm pen naytyukmëmadakë jatëgok.

18. ¿Ti mbäät tyunyë jyatyë oyë nety të njamäjtstutëmbë ja mëdiˈibë xyajtëgoˈoyëm?

¹⁸ Ëtsäjtëm waˈan duˈun nmäˈäy ndäjëm ko të nmëmadakëm mëdiˈibë nety xyajtëgoyäˈänëm. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm duˈun tnimaytyaˈaky: “Të nety nyäjxnë 10 jëmëjt mäts kyaj nˈokˈijxnë pornografía ets duˈunëts nwinmääy ko ninäˈäjëts ngokˈixänë, per kyajtëm nety jyëduˈunëty pes ja mëdiˈibëts xyajtëgoyäämbën yëˈëyë nety jam yˈëwxijnëp näˈäjëts xyˈokˈyajkäˈäy, duˈun extëm tuˈugë awäˈän yujk tˈëwxity mëdiˈibë myatsaampy”. Yäˈädë nmëguˈukˈäjtëm pyëjkë kuentë ko yëˈëjën jatëgok yajtëgoyanëbë pornografía. Päätyën tpëjktakyë wyinmäˈäny parë duˈunyëm nyayˈixˈitäˈäny nyaygyuentëˈatäˈänyë. ¡Jantsy oy ko yäˈädë nmëguˈukˈäjtëm nyaygyuentëˈäjtë! Ja kyudëjk ets ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tuundëp mëjjäˈäy yëˈë pudëjkëdëp parë këdiibë jatëgok tˈixëtyë pornografía.

19. Pen jam tii mëdiˈibë xyajtëgoyäˈänëm ¿ti mbäät nduˈunëm parë kyaj xymyëmadakëm?

 ¹⁹ Pen jam tii mëdiˈibë xyajtëgoyäˈänëm, ¿ti mbäät nduˈunëm parë kyaj xymyëmadakëm? Yëˈë ko nnayaˈijtëmëty wijy kejy extëmë Jesus jyënany. Pen mjënäämp ko kyaj ti myajtëgoyaˈanyë oy ko duˈunyëm mnayˈijxˈit mnaygyuentëˈatëdëty ets kyaj xytyunëty mëdiˈibë mbäät myajpokytyunyë (1 Kor. 10:​12). Pen mˈijxypy ko oy wyimbëtsëmy extëm jam mnayˈ­ijxˈ­ity mnaygyuentëˈätyë, oy ko duˈunyëm mnaygyuentëˈatëdëty. Proverbios 28:​14 jyënaˈany: “Agujk jotkujk ja jäˈäy yajpääty mëdiˈibë xëmë nnaygyuentëˈäjtëp (2 Peed. 3:​14).

¿WIˈIX NDUKˈOYˈÄJTËM KO NNAYAˈIJTËM WIJY KEJY?

20, 21. 1) ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nnayaˈijtëm wijy kejy? 2) Pen mbëjktakypy ja mjot mwinmäˈäny ets kyaj mnaytyukmëmadäˈägäˈänyë ja mëdiˈibë myajtëgoyanëp ¿ti Jyobaa tyunaampy? (2 Korintʉ 4:7).

²⁰ Ndukˈoyˈäjtëm mëjwiin kajaa ko nnayaˈijtëm wijy kejy parë këdiibë nbokytyuˈunëm. Pes niˈigyë nˈagujkˈäjt njotkujkˈäjtëm ko Jyobaa nmëmëdoˈowëm këdiinëm ko nbokytyuˈunëm (Eb. 11:​25; Sal. 19:⁠8). Jyobaa duˈun ojts xyajkojëm parë njukyˈäjtëm extëm yëˈë ttsoky (Gén. 1:​27). Pen nduˈunëm duˈun, ta jot winmäˈäny oy njawëyäˈänëm ets nëjkxëp njukyˈäjtëm xëmëkyëjxm (1 Tim. 6:​12; 2 Tim. 1:⁠3; Juud. 20, 21).

²¹ Tëyˈäjtën ko ja niniˈkx kyaj tmëdanëyaˈany mëdiˈibë ja jot wyinmäˈäny jyatunaambyën, perë Jyobaa yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë duˈun nduˈunmëty (käjpxë 2 Korintʉ 4:⁠7). Yëˈë xytyukpudëjkëm ja myëkˈäjtën mëdiˈibë niˈigyë mëjwiin kajaa. Per ëtsäjtëm tsojkëp nduˈunëm ja mëjääw parë këdiibë xymyëmadakmëty ja mëdiˈibë xyajtëgoyäˈänëm. Pen nduˈunëm duˈun, mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa yëˈë xymyoˈoyäˈänëm ja jot mëjääw parë nmëmadakmëty ja mëdiˈibë xyayajtëgoyäˈänëm (1 Kor. 10:​13). Ets mëët yëˈëgyëjxmë Jyobaa nyaybyudëkë, mbäät nˈijtëm wijy kejy parë këdiibë xymyëmadakmëty ja mëdiˈibë xyajtëgoyäˈänëm.