Japëts nmaxuˈunkˈäjty mä tuˈugë käjpnnuˈunk mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Noville mä jëmëjt 1929, 22 äämbë disiembrë. Mä yäˈädë käjpnnuˈunk, jaa jyapëty taxtujkë rantsyë ets ja siudad mëdiˈibë myëwingonˈäjtypy ja txëwˈaty Bastoña, (Bélgica). Njamyejtsypyëts wiˈixëts nyeˈky nbejty mä ja rantsyë, bom bomëts ijty nmäˈätstë ja tsäjpkää mëdëts ja nˈutsy Raymond, ets nbudëkëdëts ja ndääk ndeety ko pyëdëˈëky tijaty yajnip yajkojp. Pënaty jap tsënääytyëp mä ja rantsyë, niˈamukëts ijty naybyudëkëdë ko pën dyajtëgoyˈaty.

Ja ndääk ndeetyëts, Emile mëdë Alice, katolikë nety ets domingë domingë nyëjkxtë misˈäjtpë. Per mä jëmëjt 1939, ta jyäjttë prekursoorëty mëdiˈibë tsoˈondëp Inglaterra, tatsë ndeety yaˈˈawäˈänë ets sëmään sëmään tˈaxäjët ja rebistë mëdiˈibë xëwˈäjtp Consolación (tyam ¡Despertad!). Ndeetyëts netyë tpëjkyë kuentë ko yëˈëjën ja tëyˈäjtën, ta tyëjkë ëxpëjkpë. Ja nmëjënbäˈä nmëdëjkpäˈäjëts oyëtsë nety mëët nˈittë, per kots ja ndeety kyaj yˈoknëjkxnë misˈäjtpë, ta ojts jyantsy jyotˈambëjktäˈäytyë. Ojts tjaˈëxtäˈäytyë winmäˈäny parëts ja ndeety kyaj tmastuˈudët ja tsäjptëjk, ets kanäkˈok ojts mëët jyantsy nyayˈoojëdë.

Mëkëts njäˈäwë ko ja jäˈäyëty tnibëdëˈktëts ja ndeety. Päätyëtsë Dios nmënuˈkxtaky winë ääw winë jot etsëts nˈamdooyë nyaybyudëkë extëmëts të nimaytyaktsoony. ¡Jantsy jotkujkëts nnayjyäˈäwë kots nˈijxy wiˈix ja jäˈäyëty ojts nyaxkëdaktäˈäytyë! Tats nbëjkyë kuentë ko Jyobaa yëˈën ja Dios mëdiˈibë jyantsy myëdoowˈijtypy ja nuˈkxtakën.

Mä jëmëjt 1940, 10 äämbë mayë, ja mä ja soldäädëtëjk mëdiˈibë Alemania ttuktëjkëdë Bélgica  ets may ja jäˈäy kyakpëtsëëmdë. Mëdëts ja nfamilyë japëts ojts ngaktsoˈoktë Francia. Mäts nduˈuyeˈeytyë, nˈijxtëts wiˈix ja soldäädëtëjk mëdiˈibë Alemania jyantsy tsyiptundë mëdë Francia.

Kots ojts njëmbijnëdë mäts ja nrantsyë, të nety ja jäˈäy ttuktsëëmdutäˈäytyë ja njëën ndëjkëts. Jaˈayëts ja nˈuk Bobbie jap xyˈakˈawijx xyˈakjëjpˈijxtëp. Kots duˈun njäjttë, tats nnayajtëëwë: “¿Tiko jyaˈˈatyë tsip etsë ayoˈon jotmay?”.

Mä taabë tiempë, yëˈëts xypyudëjkëdë Emile Schrantz, a tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë nety tuump prekursoor ets mëjjäˈäy. Xytyukmëtmaytyaktëts mëdë Biiblyë tijatyëtsë nety ëjts nnijawëyaampy, extëm tiko nëgoo tyimjaˈäjnë ayoˈon jotmay. Kots duˈun xytyukmëtmaytyaky, yëˈëts xypyudëjkë parëts niˈigyë Jyobaa nmëwingoony etsëts nmëbëjky ko yëˈë tuˈugë Dios mëdiˈibë tsojkp.

Ko nety ja tsip kyëxanë, tats niˈigyë ja nmëguˈukˈäjtëm ojts xykyuˈixtë. Agostë poˈo mä jëmëjt 1943, ja nmëguˈukˈäjtëm José-Nicolas ojts xykyuˈixtë ets dyajnäjxy tuˈugë diskursë. Ko nety dyajkëjxnë, ta dyajtëëy: “¿Ja pën nyëbatäˈäny?”. Tats ngonëˈktë ngëˈë mëdëtsë ndeety. Japëts nëbajttë nëˈagëˈëy mäts ja nrantsyë.

Disiembrë poˈo mä jëmëjt 1944, ja soldäädëtëjk mëdiˈibë Alemania ojts tyëkëdë tsiptuumbë mä ja yˈit lyugäärë Ardenas. Ets kom wingonëtsë nety ntsëënëdë mä ja tsip tyunyëty, tats nayuˈtstääyëdë tuk poˈo naxpatkëˈëy. Tëgok, tats nbëtsëëmy parëts nmoˈoyaˈanyë jyeˈxy ja jëyujk animal, ko ajotkumonë ojts kyaˈay ja bombë ets jagam kyäˈädääy ja tëjkniˈkx. Tats tuˈugë soldäädë xymyëyaxkeky: “¡Naygyoˈogëdë!”. Tats ojts ninëjkxy pëyeˈegyë etsëts nnaygyoˈkë pyëˈääy, tats ojts xymyoˈoy ja kyujup parëts nguwäˈänët ja ngëbäjk.

Ko ja tsip nyajxy, tats ojts nëjkxtë mä tyuˈukmuktë ja nmëguˈukˈäjtëm jap Lieja, naa 90 kilometrë jyagamëty mätsë nety ntsëënëdë. Ets ko ja tiempë nyajxy, ta nyaxkëdaky tuˈugë grupë jap Bastoña. Jamëtsë nety nduny mä ja kugëbety myuky ets nanduˈunëts niˈëxpëkë parëts ndunäˈäny abogaadë. Ok, tats tuˈugë jäˈäy xyajtuuny sekretaaryë mëdiˈibë nax yajnekytyëjkëp. Mä jëmëjt 1951, ta yajtukniwijtsë ets tyunëdët tuˈugë asamblee jap  Bastoña, mä yˈojtstë nidukmëgoˈpxë jäˈäy. Japëts nˈixyˈajty tuˈugë kiixy mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Elly Reuter, yëˈë prekursoorë nety tyuny ets 50 kilometrë nety të tyuˈuyeˈey bisikletëkëjxy parë të jyaˈty mä asamblee. Netyëts ojts nnaytsyujˈixëdë ets tats ojts nnaygyäjpxëdë kots nbëkäˈändë. Perë Elly të nety yajwoy parë nyëjkxët Galaad jap Estados Unidos, pääty ojts tkexy tuˈugë neky mä ojts tnigajpxy ko kyaj yˈoknëjkxanë mët ko pyëkäˈäny. Ja nmëguˈukˈäjtëm Knorr mëdiˈibë nety yˈijxypy wiˈix tyuˈuyeˈey ja tuunk mä Diosë kyäjpn ta yˈatsoowë ko mbäät näˈä nyëjkxy mä yäˈädë eskuelë mët ja myëmëjjäˈäy. Jats nbëjkë febreerë poˈo mä jëmëjt 1953.

Mä taabë jëmëjt, tats ojts nëjkxtë mä tuˈugë asamblee mëdiˈibë xyëwˈäjt “Sociedad del Nuevo Mundo”, mëdiˈibë tuunë mä Estadio de los Yankees jap Nueva York. Japëts nˈixyˈajty tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibëts ojts xyˈawanë tuunk etsëts xyˈanmääy parëts nnëjkxnët tsënaabyë Estados Unidos. Tats nmënuˈkxtaktë Jyobaa parëts nnijawëdët tits ndundëp, ets tats ojts nˈanëëmëdë ko kyaj. Tats ojts njëmbijnëdë Bélgica parëts nbudëkëyäˈändë ja grupë mä nety yajpäättë nimäjkë publikadoor jap Bastoña. Kyum jëmëjt, tats ojts nbäättë tuˈugë nˈuˈunk mëdiˈibë xyëwˈäjt Serge. Jantsy jotkujkëts nnayjyäˈäwëdë, per kyum 7 poˈo, ta yaˈoˈkë tuˈugë päˈäm. Mëkëts ojts jantsy jyawëdë, per tats ndukmëtmaytyaktë Jyobaa, ets yëˈëts xyjyotkujkmooytyë ko të twandaˈaky ja oˈkpë dyajjukypyëkäˈäny.

Oktuubrë poˈo mä jëmëjt 1961, tats nbaty tuˈugë nduunk mëdiˈibëts xymyooy niˈigyë ja tiempë parëts ndunët prekursoor. Per mä taabë xëëw, tats ojts nyajmëgajpxy Betel ets tats nyaˈˈanmääy pën mbäädëts nduundëkë sirkuitë. Tats nˈatsooy: “¿Ti kyajts mbäät jawyiin nˈoktuny prekursoor ets ok tats nduundëkët sirkuitë?”. Tats nyaˈˈanmääy ko oy. Päätyëts nduundëjkëdë prekursoor ets kyumduktujk poˈo nduundëjkëdëts sirkuitë, septiembrë poˈo mä jëmëjt 1962.

Kyum majtsk jëmëjt, tats nyajwoowdë Betel jap Bélgica, jats jap ndëjkëdë tuumbë oktuubrë poˈo mä jëmëjt 1964. Kots jap nduundë, mëjwiin kajaats ojts nˈaxäjëdë ja kunuˈkxën. Mä jëmëjt 1965, ja jyajtyë nmëguˈukˈäjtëm Knorr jap Bélgica parë ojts tkuˈixyë Betel. Ko waanë yˈijty, tats nyaˈˈanmääy ndunët siervo de sucursal. Ok, tats nyajwoowdë mëdë Elly parëts nëjkxtët Galaad. Duˈunën yˈadëëy extëmë netyë ja nmëguˈukˈäjtëm Knorr të tˈanëëmë Elly 13 jëmëjtëp. Kots nˈëxpëjktääytyë Galaad, tats jatëgok njëmbijttë Betel jap Bélgica.

Nuˈun kujkë xëëw tiempë nyaxy, tëts nyajtuny ja nˈëxpëjkënë extëmë abogaadë kots të nitsiptuny mä kyuboky ja Diosë tyuunk, duˈun Europa ets mä kanäägë it lugäär (Filip. 1:7). Tëts nwinguwäˈägë kuduunk justisë naxy 55 paˈis mä gobiernëtëjk të dyajkuboktë Diosë tyuunk. Tëgok tëgokëts nwinguwäˈkë ja kuduunk justisë, duˈunëts ijty naygyäjpxtëˈkxyëty extëm tuˈugë Dios mëduumbë ets kyaj extëm tuˈugë abogaadë mëdiˈibë të dyaˈoyë kanäägë jotmay. Xëmëtsë Jyobaa nˈamdooyë naybyudëkë mët ko nnijäˈäwëbëts ko “tuˈugë yajkutujkpë kyorasoon  duˈunë Jyobaa tmëdaty extëmë mëjnëë pyëyeˈeky ets mä yëˈë dyajnëjkxäˈäny jam dyajnëjkxy” (Prov. 21:1).

Njamyejtsypyëts kots tëgok ojts nmëtmaytyaˈaky niduˈuk ja kuduunk mëdiˈibë nety tuump mä Parlamento Europeo. Kanäkˈokëts ojts nyajtëkë ja neky parëts mëët nmaytyäˈägët. Ets ko yajkupëjky, tats xyˈanmääy: “Jeˈeyë 5 minutë tiempë xymyëdaty parë xynyigäjpxët ti mmaytyäˈägaampy”. Tats nwindaky etsëts nnuˈkxtaky. Ja yajkutujkpë tats xyajtëëy: “¿Ti mduumpy?” Tats nˈatsooy: “Yëˈëts nmoobyë dyoskujuyëmë Dios mët ko mijts yëˈë myajtuunëp”. Tats xyˈanmääy: “¿Tiko duˈun mjënäˈäny?”. Tats ndukˈijxy wiˈix jyënaˈanyë Romanʉs 13:4 ets kom nyijäˈäwë netyë Diosë yˈayuk, ta tmëdoowˈijty. Tats xyˈakmooyë tiempë ja kujkm oorë parëts mëët ngäjpx nmaytyäˈägët ets ojts tmëjkuˈëw tmëjkugäjpxë tijaty nduˈunëm.

Nuˈun kujkë tiempë nyaxy, të Diosë kyäjpn tmëdaty jantsy kanäägë jotmay mëdiˈibë të yˈoyë justisëˈam mä yˈit lyugäärë Europa, ko nmëguˈukˈäjtëm tkatuktëkëyäˈändë tsip ets ko yajˈyakyë kugëbety. Jantsy jotkujkëts nnayjyawëty kots të nˈixy wiˈixë Jyobaa kanäkˈok të tpudëkë nyax kyäjpn parë të dyajmadaˈaky. Pes ja kujk jotmay yˈoyë 140 mëdiˈibë të yajmëjäˈty mä Tribunal Europeo de Derechos Humanos.

Ok, tats nduuny mëdë Philip Brumley mëdiˈibë tuump mä yˈityë kyopkë Jyobaa tyestiigëty ets mëdë Valter Farneti mëdiˈibë tsoˈomp Italia parëts nbudëjkëdë ja nmëguˈukˈäjtëm jap Cuba, mä nety kyuboky ja Diosë tyuunk. Nyajtëjkëts tuˈugë neky Bélgica mä nety yajpäättë pënaty kyudënääytyëp ja gobiernë mëdiˈibë Cuba. Ets ko yajkupëjky, tats ojts nˈixtë ja jotmay mët niduˈuk ja jäˈäy mëdiˈibë nety jap tuump, parëts nimaytyäˈägäˈändë tiko nety të kyuboky ja Diosë tyuunk. Per kyaj yˈoˈoyë ja jotmay oyëts kanäk ok njanimaytyaktë.

Per nmënuˈkxtaktëtsë Jyobaa etsëts nyajmoˈoytyëdë permisë parëts mbäät ngaxtë 5,000 Biiblyë jap Cuba, ets yajmooytyëts ja permisë. Ko jap jyajty ja Biiblyë ets ojts dyajwäˈkxtë ja nmëguˈukˈäjtëm, tats nˈijxtë ko tëtsë Jyobaa xykyunuˈkxtë. Päätyëts jatëgok nˈamdoowdë permisë parë yajkaxët 27,500 Biiblyë ets ojts nyajmoˈoytyë. ¡Jantsy agujk jotkujkëts nnayjyäˈäwë kots duˈun nbudëjkëdë parë tmëdattëdë Byiiblyë!

Kanäkˈokëts të nˈotsy Cuba parëts të nbudëkëdë ja nmëguˈukˈäjtëm gobiernë windum ets awäˈätstum yajpäättët. Kots duˈun të nduny, tëts nnaywyinˈixypyekyëty mët niganäägë jäˈäy mëdiˈibë tuundëp mä gobiernë.

Mä jëmëjt 1994, yajnibëdëˈktë jäˈäy mëdiˈibë yajtijtëp tutsi jap Ruanda ets ja jyäämˈoˈk nyääxˈoˈktë naxy 1,000,000. Ojts nanduˈun näägë nmëguˈukˈäjtëm yˈooktë. Diosë kyäjpn ta netyë ttuknipëjky tuk grupë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë nëjkx dyaktë ja naybyudëkë.

Kots mët ja grupë njäjty jap Kigali, tats nˈijxtë ko ja tëjk mä yajkäjpxnaxyë ëxpëjkpajn ets mä yajpëjkeˈeky ja rebistë etsë liibrë të nety jamë jäˈäy jyantsy myëjtujpattë. Ets tats nyajtukmëtmaytyaktë wiˈixë nety näägë nmëguˈukˈäjtëm të yaˈˈabux të yajtukpuxëdë. Per nan ojtsëts nyajtukmëtmaytyäˈäktë wiˈixë nety të dyajnigëxëˈëktë ja tsojkën. Extëm nˈokpëjktakëm, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tutsi ojts nyayuˈutsyëty 28 xëëw naxpatkëˈëy ets yëˈë ojts yˈijxˈit kyuentëˈatëdë tuˈugë familyë mëdiˈibë hutus. Jap Kigali ta tyuunë tuˈugë reunyonk mä ojts yajjotkujkmoˈoytyë ja nmëguˈukˈäjtëm ets ja yˈojtstë naxy 900.

Ok, tats ojts nëjkxtë Zaire mëdiˈibë tyam xyëwˈäjtypy República Democrática del Kongo parëts nbäädäˈändë ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë nety të kyaˈaktë Ruanda ets japë nety kyaktsoˈoktë mä ja siudad mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Goma. Per kyajts ojts ntsojkpäättë, tats nmënuˈkxtaktë Jyobaa parëts xypyudëkëdët etsëts nbäättët. Ko waanë yˈijty, tats nˈijxmiindë tuˈugë jäˈäy etsëts nyajtëëwdë pën kyaj tˈixyˈatyë Testiigë, yëˈë ta jyënany: “Testiigëts ëjts tyam nmënëjkxtët mä yajpääty ja Komitee mëdiˈibë pyudëjkëdëp ja nmëguˈukˈäjtëm”. Kots nnaybyatëdë mët ja komitee, tats ojts mëët ngäjpx nmaytyäˈäktë, ets ok ta yajtukniwijtsë tuˈugë reunyonk mä tyuˈukmujktë naa 1,600 nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë nety të kyaktsoˈoktë parëts ojts nmëjääwmoˈoytyë ets njotkujkmooytyëts mëdë Diosë yˈAyuk. Nan ojts ndukwingugäjpxëdë ja neky mëdiˈibë nety të tkexy pënaty Wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty. Ojts yˈajäˈt jyotjäˈtëdë ko mä ja neky jyënaˈany: “Mëguˈuktëjk xëmë ninuˈkxtäägëdë. Nijäˈäwëdëbëts ko Jyobaa ninäˈä mgamastuˈudäˈänëdë”. Ets jantsy duˈunën tyuun jyäjtë extëm yaˈˈanmääytyë, pes tyam ja jyapˈaty naxy 30,000 Testiigë jap Ruanda mëdiˈibë myëduundëbë Jyobaa agujk jotkujk.

Mä jëmëjt 2011 ja yˈoˈkyëts ja ngudëjk, jats mëët ngasäädëˈäjttë 58 jëmëjt. Jyobaa yëˈëts të xyjyotkujkmoˈoy kots të ndukmëtmaytyaktäˈäy wiˈixëts nnayjyawëty. Yajkujkëbëts nanduˈun ja nˈääw njot kotsë jäˈäy ndukmëtmaytyaˈaky ja oybyë ayuk.

Tëtsë njëmëjt nyäjxnë 90 ets duˈunyëmëts nëjkxy tëjkˈayeˈebyë sëmään sëmään. Jotkujkëts nnayjyawëty kots mbäät nduny Betel mä yˈoyë jotmay gobiernë windum, ets kots mbäät ndukmëtmaytyaˈaky ja nmëguˈukˈäjtëm wiˈixëts të nduny etsëts nmëjääwmoˈoytyë ja ënäˈktëjk yä Betel mëdë Diosë yˈAyuk.

Ja të nyäjxnë 84 njëmëjt kots tim jawyiin nmënuˈkxtakyë Jyobaa. Jats mëët naymyaaytsyondakë ets axtë tyambäät duˈunyëmëts nmëwingony. ¡Mëjwiin kajaatsë Jyobaa nmoˈoyë dyoskujuyëm ko xëmë tmëdoowˈityëts ja nnuˈkxtakën! (Sal. 66:19). b