Pënaty tuundëp Betel, tuk jëmëjt naxyë nety kujk ttuunkˈäjnëdë parë dyajnaxkëdäˈägäˈändë ja raadyë mëdiˈibë xyëwˈäjtypy WBBR, jap Staten Island (Nueva York). Ko dyajwatstääytyë ja nax, ta ojts tkojtë majtskë tëjk, tuˈuk mä mbäät tsyëënëdë pënaty jap tunandëp ets ja tuˈuk mä dyaˈitäˈändë ja raadyë. Ko tkojtääytyë ja tëjk, ta ja nmëguˈukˈäjtëm ojts tmäˈkxtë ja raadyë parë dyajtuundëkëyäˈändë, per tsiptäˈäganxëdëbë nety.

Mëdiˈibë tim jawyiin tyuundë, yëˈë ojts ttäjëdë majtskë kepy mëdiˈibë yeny 61 metrë, ets ta jam tkudëëytyë ja antenë mëdiˈibë yeny 91 metrë. Ko tim jawyiin duˈun ttundë, kyaj ojts ttukjattë per tyukˈijxpajttë Jyobaa, ets ok ta myaayëdë. Calvin Prosser, mëdiˈibë nanduˈun tuun mä ja antenë wyäˈkëˈëky, duˈun jyënany: “Koxyëbëts xymyaaytyë mäts tim ëgäˈäny nyajpëdëˈktë ja antenë ëjtsxyëbëts nayajmëjpëtsëëmëdë ets taxyëbëts nayjyënanëdë: ¡Ix të xymyaˈayëm!”. Ja nmëguˈukˈäjtëmëty, yëˈë yajmëjpëtsëëmdë Jyobaa, per yˈakpäädandëbë netyë jotmay.

Kom näämnëm nety nyaxkëdaˈaky ja raadyë, tsiptakpë nety yajpäädët ja aparatë mëdiˈibë yajnaxëp ja ääw ayuk, per ja nmëguˈukˈäjtëmëty pyattë tuˈuk mëdiˈibë nety ja jäˈäy të tˈokˈyajtuumbëdë. Kyaj nanduˈun tjuuytyë mikrofënë, yëˈë yajtuundë tuˈugë telefënë mëdiˈibë kyaj nëgooyë tyim oyëty. Ets ja tˈijxmäjtstë ja raadyë mä tuˈugë ux febreerë poˈo, yëˈë yˈëëwdë tuˈugë kantikë. Ernest Lowe tyukxikypy ko tjamyetsy wiˈix ojts myëgäjpxëdë Rutherford. Pes taptëmë nety tmëdoowˈity ja raadyë Brooklyn mëdiˈibë jagam 25 kilometrë.

Ja nmëguˈukˈäjtëm Rutherford duˈun yˈanmääyëdë: “Yaˈˈamondë mraadyë jaˈko duˈun yajmëdoownë  yëˈë jyawë japë mits o mistë naytsyuˈts naygyaayëndëp”. Ja nmëguˈukˈäjtëmëty netyë dyaˈˈamoondë, kyaj oy nyayjyäˈäwëdë ko duˈun yaˈˈanmääytyë, per të nety tˈijxmatstë ko myajtsypy.

24 äämbë febreerë mä jëmëjt 1924, ja tim jawyiin tyuundëjkë ja raadyë. Ja nmëguˈukˈäjtëm Rutherford duˈun jyënany ko yäˈädë raadyë pudëkëyanëdëbë nety parë ttundët “ja tuunk mëdiˈibë Jesus tuknipëjkëdë”. Ets ko pudëkëyanëdëbë netyë jäˈäy “parë tjaygyukëdët ja Biiblyë, tˈixtët ti tiempë tyukjukyˈäjttëp, oy ti relijyonk ttukˈitëdë ets oy ti tmëbëktë”.

Ja raadyë oy tyuuny desde ko dyajtuuntsondaktë, etsë Diosë kyäjpn jaa dyajtuuny 33 jëmëjtë yäˈädë raadyë WBBR.

Julië poˈo mä jëmëjt 1924, pënaty yˈËxpëjktëbë Biiblyë, ojts yˈasambleeˈattë jap Columbus (Ohio). Ets jäjttë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tsoˈondëp kanäk paˈis, myëdoowˈijttë ja diskursë mä ayuk alemán, árabe, francés, griego, húngaro, inglés, italiano, lituano, polaco, ruso, ucraniano etsë ääw ayuk mëdiˈibë yajkäjpxp Europa. Pëtsëëm nanduˈun mä ja perioodikë Ohio State Journal tijaty näjx tuˈuk tuˈugë xëëw mä ja asamblee, ets yajnäjxtë mä raadyë tuˈuk majtskë diskursë parë jäˈäy tmëdoowˈijttë.

Jueebës 24 äämbë julië, 5,000 naxyë jäˈäy mëdiˈibë nety asambleeˈäjttëp ojts nyëjkxtë ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë. Ets ja ojts dyajwäˈkxtë naa 30,000 liibrë ets milˈamë jäˈäy dyaˈëxpëjktsondaktë. Ja rebistë The Watch Tower duˈun jyënany ko mä taabë xëëw “jaa mas niˈigyë agujk jotkujk nyayjyäˈäwëdë pënatyë nety asambleeˈäjttëp”.

Biernës 25 äämbë julië, mä nety ja nmëguˈukˈäjtëm Rutherford dyajnaxy ja dyiskursë, ta ojts tkajpxy amëk jotmëk tuˈugë neky mä tnimaytyaˈaky ti nety tyuundëp ja teetytyëjkëty. Mä ja neky duˈun jyënany ko pënaty nyiwintsënˈäjttëbë politikëtëjk, relijyonk etsë mëjjatyëtypyë negosyë “kyaj nety ttukˈawanëdë jäˈäy ko ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën yëˈë yajminaambyë kuwäˈän kunuˈkxën”. Ja neky nanduˈunë nety jyënaˈany ko kyaj yˈoyëty extëmë yäˈädë jäˈäy yˈadëˈëtstë, “pes yëˈë pyuwäˈkëdëp ja Sociedad de Naciones ets jyënäˈändë ko yëˈë Dios yajtuumbyë yäˈädë organisasion parë tˈaneˈemyë naxwinyëdë jäˈäy”. Pënaty yˈËxpëjktëbë Biiblyë, tsojkëbë nety yˈittët jotmëk parë nëjkxë jäˈäy ttukmëtmaytyäˈäktë mëdiˈibë nety ja nmëguˈukˈäjtëm Rutherford të tnigajpxy.

 ¿Wiˈix pyudëjkëdë pënaty asambleeˈäjttë? Ja rebistë The Watch Tower duˈun jyënany: “Tyääbë tuk grupëbë ja Kristë syoldäädëty mëdiˈibë të yˈasambleeˈattë yä Columbus, të ja myëbëjkën kyëktëkëdë. Oyë net tyam yajnibëdëˈëktët ets oy wiˈix tyimjat tyimkëbattët, kyaj pën myëmadäˈägäˈänëde”. Leo Claus, mëdiˈibë nety të yˈasambleeˈaty duˈun tjamyetsy: “Njantsy nyimaytyäˈägandëbëtsë nety extëm ja nmëguˈukˈäjtëm Rutherford të jyënaˈany”.

Pënaty yˈËxpëjktëbë Biiblyë, ta ojts dyajpëtsëmdë oktuubrë poˈo extëmë trataadë ja neky mëdiˈibë nety ja nmëguˈukˈäjtëm Rutherford të tkajpxy. Miyonkˈam ojts dyajwäˈkxtë ja trataadë mëdiˈibë xyëwˈäjt Ecclesiastics Indicted (Yajnimaytyäˈäktë pënaty nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk). Jap Cleveland Oklahoma, ja nmëguˈukˈäjtëm Frank Johnson pojën ja trataadë ojts dyajkwäˈkxtäˈäy mä nety të tyukäˈäyëty. Ja nety tyëgoyˈaty 20 minutë mä ja myëguˈuktëjk nyinaxäˈänëdë. Per kyaj nety mbäät mä yˈëwxity mët ko të nety ja jäˈäy pyatsoonëdë mä ojts ja trataadë të dyajwaˈkxy. Pääty kyubëyëˈkë mä tuˈugë tsäjptëjk ets kom kyaj jap pën tpaty, ta ja trataadë ojts tkugonë mä ja pastoorë Byiiblyë ets tpëjktaktääy mäjaty ja unyaaybyajn. Kom yˈakmëdäjtypyë netyë tiempë, ta ojts nyëjkxy mä majtskë tsäjptëjk ets nanduˈun ojts jap tpëjktaktäˈäy ja trataadë.

Frank pëyeˈegyë jyëmbijty mä nety mët ja myëguˈuktëjk nyaybyäädäˈänëdë ets jap nyayuˈtsë mä tuˈugë gasolineerë mët ko ja jäˈäy pyäädëdët mëdiˈibë nety të pyatsoonëdë. Ja jäˈäyëty näjxtë karrëjoty ets kyaj yˈijxëdë. Të nety jeˈeyë tyim naxtë ko ja myëguˈuktëjk jyäjttë mëdiˈibë nety mëët kyäjpxwäˈkxtë, ta jam mëët ojts tsyoˈonëdë.

Niduˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë nety ojts mëët të kyäjpxwäˈkx, duˈun tnimaytyaky: “Kojëts ojts njëmbijnëdë, tajëts näjxtë mä ja tëgëëkpë tsäjptëjk etsëts nˈijxtë ko tap naa nijuxytsyikxymyäjkatyënë jäˈäy tkäjpxtë ja trataadë ets nanduˈun ttukˈixtë ja pastoor. Ojtsëtsë Jyobaa nguˈëw ngukäjpxëdë kojëts ojts xykyuwäˈändë ets kojëts xyaˈˈawäˈätspëtsëëmdë këdiibëts wiˈix ja jäˈäy xytyundët mëdiˈibë nety myëtsipˈäjttëp ja Diosë yˈääw yˈayuk”.

Pënaty yˈËxpëjktëbë Biiblyë ojts nanduˈun dyajnigëxëˈëktë jotmëkˈäjtën mä yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtë wiink paˈis. Extëm nˈokpëjktakëm, jap Francia, Józef Krett ojts tmëtmaytyaˈagyë jabyoˈkxyjyaˈayëty mëdiˈibë tsoˈondëp Polonia ets jap myëdundë. Ojts yajtukniwitsë parë dyajnaxët tuˈugë diskursë mëdiˈibë xyëwˈäjtypy “Tim tsojk jyukypyëkäˈändë pënaty të yˈooktë”. Mä nety ja nmëguˈukˈäjtëm twow twitstë ja jäˈäyëty, ta tuˈugë teety tˈagäjpxtujky parë kyaj pën nyëjkxët, per ja jäˈäyëty ojts nyëjkxtë. Ets jaa yˈojtstë mä ja diskursë 5,000 naxyë jäˈäy, axtë yëˈëbäät ja teety ojts yˈotsy. Ja nmëguˈukˈäjtëm Józef ojts nanduˈun ja teety tˈanëëmë parë tnimaytyäˈägët tijaty myëbëjkypy, per kyaj tnimaytyäˈägany. Yäˈädë nmëguˈukˈäjtëm kyëyäjktääy ja ëxpëjkpajn mëdiˈibë nety myëdäjtypy ets nyimaytyak ko ja jäˈäyëty nëgooyë nety tmëdowanëdë ja Diosë yˈayuk (Amós 8:11).

Claude Brown, yëˈë tim jawyiin ojts tmënëjkxy ja tëyˈäjtën jap Costa de Oro (mëdiˈibë tyam yaˈixyˈäjtp Ghana) África. Ko dyajnaxy ja diskursë ets ko tkëyajky ja ëxpëjkpajn, ta pojˈamë jäˈäy tnijäˈäwëdë ja tëyˈäjtën mä taabë paˈis. John Blankson, mëdiˈibë nety ëxpëjkp mä tsooy kyojy, myëdoow ja diskursë mëdiˈibë nmëguˈukˈäjtëm Brown yajnäjx ets netyë tpëjkyë kuentë ko të nety tnijawë ja tëyˈäjtën. Yëˈë duˈun jyënany: “Kots nnijäˈäwë ja tëyˈäjtën jantsy agujk jotkujkëts nnayjyäˈäwë ets ndukmëtmaytyakëts ja nmëguˈuktëjk mëdiˈibëts nety mëët nˈëxpëktë”.

 Komë John të nety tnijawë ko Trinidad kyaj myiny mä Biiblyë, ta ojts nyëjkxy mä tuˈugë tsäjptëjk ets dyajtëëy ja teety tiko tmëbëkyë Trinidad. Ja teety ta jyantsy jyotˈambëjky ets yˈanmääyë: “Kyaj mˈokjäˈäyˈäjt mˈokkristianëˈäjnë, yëˈë Mëjkuˈu mˈuˈunkˈäjtëp. Winwäˈktutkëts tim tyamyë”.

Ko John jyëmbijty mä tyëjk, ta tnijäˈäyë ja teety mä tˈanmääy pën nyimaytyäˈägaambyë Trinidad mayjyaˈay wyindum. Ja teety, ta kyajxë mä ja myaˈestrë yˈofisinë. Ko jap jyajty, ta ja myaˈestrë yajtëëwë pën të nety tnijayë ja teety.

John ta tˈatsooy ko të.

Ta mëktaˈaky yˈanmääyë ja myaˈestrë parë tnijayët ja teety ets tpëjktsowëdë maˈkxën. John duˈun tnijäˈäyë ja teety:

“Wintsën, yëˈëtsë nmaˈestrë të xyˈanëëmë parë nijayët ets nˈamdowëdë maˈkxën, per netëts nˈamdowäˈäny pën mgupëjkypy ko tijaty japë jäˈäy mdukniˈˈijxëp kyaj tyëyˈäjtënëty”.

Ko ja maˈestrë tˈijxy wiˈixë John tnijayë ja teety, duˈunyë ojts wyëˈëmë ets yˈanmääyë: “¿Duˈunën xynyijayëyaˈany ja teety?”.

Duˈun, wintsën. Duˈunyëts nˈanëëmëyaˈany.

Pes myaˈëxkaxëbë net mä mˈëxpëky. ¿Wiˈixën duˈun xynyibëdëˈky ja teety mëdiˈibë gobiernë yajtuunëp, ets pën mijts yëˈë nanduˈun mmëduumbyë gobiernë?

John ta tˈatsooy ja myaˈestrë: “Per wintsën kots mijts xyaˈëxpëktë etsëts jam kyaj ti njaygyukëdë, ¿ti këdii tijaty nyajtëëwëmbittë?”.

Aa, duˈun.

Pes jeˈeyëts nanduˈun tijaty të nyajtëëwëmbityë yäˈädë jäˈäy mä nety jam tnimaytyaˈagyë Biiblyë. Pen yëˈë kyaj të tnijawë wiˈixëts xyˈatsoowëmbitët, ¿tikots mëktaˈaky xyˈanëëmë etsëts nˈamdowëdë maˈkxën?

John kyaj yaˈëxkejxy mä nety yˈëxpëky, ets kyaj nanduˈun tˈamdooyë maˈkxën ja teety.

Ja rebistë The Watch Tower duˈun tnimaytyaky wiˈixë nety të tyundë ja Diosmëduumbëty tuk jëmëjt: “Mbäädë net duˈun njënäˈänëm extëmë David: Tëjëts mijts xymyoˈoy ja mëkˈäjtën jap tsipoty (Salmo 18:​39, TY). Jantsy agujk jotkujk nnayjyäˈäwëm mët ko të nˈijxëm wiˈixë Jyobaa xypyudëjkëm mä të nduˈunëm ja tyuunk ets agujk jotkujk të njantsy kyäjpxwäˈkxëm ja oybyë ayuk”.

Jëmëjt këxy, ta ja nmëguˈukˈäjtëm ojts dyajnaxkëdäˈäktë ja tuˈugë raadyë jap Chicago parë niˈigyë jäˈäy tnijawëdët ja oybyë ayuk. Ja txëëwmooytyë WORD, mëdiˈibë inglés yˈandijaampy ja Diosë YˈAYUK, yäˈädë raadyë jagambäät nety tmatsäˈäny axtë jap Canadá.

Mä jëmëjt 1925, ja Diosë yˈAyuk niˈigyë nety tyëˈkxäˈäny jyajäˈäny, pes pënaty yˈËxpëjktëbë Biiblyë, jyaygyukëyandëbë nety niˈigyë mëdiˈibë myaytyakypyë Apocalipsis kapitulo 12. Tamë nety nääk mëdiˈibë kyaj tkupëkäˈändë, per ja nimaybyë kyupëkandëbë nety. Ets agujk jotkujk nyayjyawëyäˈänëdë ko tnijawëdët ti të tyuny të jyatyëty tsäjpotm ets wiˈixë nety ja Diosë kyäjpn tˈixäˈän tmëdowäˈändë.