1, 2. ¿Ti tuun jäjtë ko netyë Jesusë yˈapostëlëty nyëjkxtë Emaús?

 MÄ JËMËJT 33 ko 16 nisán, ja Jesus yˈëxpëjkpëty mëk mon mëk tukë nety nyayjyawëdë ets tsëˈkëdëp. Nimajtsk tsyoˈondë Jerusalén ets ojts nyëjkxtë mä tuˈugë käjpn mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Emaús ets ja ojts yeˈeytyë 11 kilometrë. Nëgooyë myoon tyujknëdë mët ko të netyë Jesus yˈooky, duˈunë nety tjëjpˈixtë ko ja Mesías yëˈë pyudëkëyaampy ja judiyëtëjkëty, per kyaj nety mbäät duˈun tnekytyuny. ¿Ti net tuun jäjtë?

² Tamë nety ja Jesusë yˈapostëlëty tyuˈuyeˈeytyë ko tuˈugë jäˈäy ojts pyuyeˈeyëdë mëdiˈibë kyaj tˈixyˈattë. Ta ttukmëtmaytyaktë ko të netyë Jesusë jäˈäy yaˈoogyëty ets ko päätyë nety myon tyuktë, per ta yäˈädë jäˈäy tyukmëtmaytyakëdë “diˈibë Moisés jyaay es tëgekyë nëˈën ja Diosë kyugäjxpë tkëxjääytyë” tiko ja Mesías yˈayooy ets yˈoˈky. Mëdiˈibë yajtukmëtmaytyaktë ninäˈä nety tkajäˈäytyëgoyäˈändë. Ko jyäjttë Emaús, taanëm tpëjktë kuentë ko yëˈëdëmë netyë Jesus mëdiˈibë mëët të tyuˈuyeˈeytyë. Nëgooyë ojts agujk jotkujk nyayjyäˈäwëndë ko nety ja Mesías të jyukypyeky (Luk. 24:​13-35).

3, 4. 1) ¿Wiˈixë Jesus tpudëjkë ja yˈëxpëjkpëty, ets wiˈix ttukˈoyˈäjttë? (Apostʉlʉty 1:3). 2) ¿Ti nˈixäˈänëm mä yäˈädë artikulo?

 ³ Ko Jesus yˈakˈyajpaty 40 xyëëw yä Naxwiiny, kanäkˈok ja yˈëxpëjkpëty nyaytyukˈijxëdë a (käjpxë Apostʉlʉty 1:3). Jesus jyotmëkmooy ja yˈëxpëjkpëty mëdiˈibë nety mëk mon mëk tuk yajpattëp. Ko tjotkujkmooy, ta jatëgok tpëjktë jot mëjääw parë ojts tnimaytyäˈäktë ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën.

⁴ Ko nˈakˈëxpëjkëm tijatyë Jesus tyuun ko yˈakˈyajpaty 40 xyëëw yä Naxwiiny, xypyudëkëyäˈänëm mëjwiin kajaa. Mä yäˈädë artikulo nˈixäˈänëm tëgëk pëky ti Jesus tyuun. 1) Jyotmëkmooy ja yˈëxpëjkpëty, 2) pyudëjkëdë parë mas niˈigyë tjaygyukëdët ja Diosë jyaaybyajtën ets 3) tyukniˈˈijxëdë wiˈix mbäät mas niˈigyë tyundë mä Diosë kyäjpn. Mä yajnimaytyäˈägäˈäny tuˈuk tuˈuk, nˈixäˈänëm wiˈix mbäät nanduˈun niˈˈijxtutëmë Jesusë yˈijxpajtën.

¿WIˈIX MBÄÄT NJOTKUJKMOˈOYËM JA NMËGUˈUKˈÄJTËM?

5. ¿Tiko netyë Jesusë yˈëxpëjkpëty dyajtëgoyˈattë ets pën jyotkujkmoˈoyëdët?

⁵ Ja Jesusë yˈëxpëjkpëty, yajtëgoyˈäjttëbë nety parë pën jyotkujkmoˈoyëdët. Pes të nety tmastuˈuttë ja jyëën tyëjk, fyamilyë ets ja tyuunk parë tpanëjkxtë Jesus (Mat. 19:27). Ets tam mëdiˈibë yaˈˈaxëkˈijxtë mët ko Jesus yˈëxpëjkpëˈatëdë (Fwank 9:22). Nyikaktääytyë tijaty mët ko tmëbëjktë ko Jesus yëˈë duˈun ja Mesías mëdiˈibë nety të yajwandaˈaky (Mat. 16:16). Per ko Jesus yˈoˈky, ta tyuktëjkëdë moˈon tujkën ets wyinmääytyë ko të nety kyaˈˈadëy mëdiˈibë yˈëwxijt jyëjpˈijxtëp.

6. ¿Ti tyuunë Jesus ko jyukypyejky?

⁶ Jesus nyijäˈäwëbë nety ko pääty ja yˈëxpëjkpëty myon tyuktë mët ko nety yëˈë të yˈooky, ets kyaj mët ko tkamëdattë ja mëbëjkën. Pääty tjotkujkmooy ja xëëw mä jyukypyejky, naytyukˈijxë María Magdalena mä nety jam jyëˈëy yaˈaxy jut agëˈëy (Fwank 20:​11, 16). Ets ta nanduˈun nyaytyukˈijxë ja nimajtskpë yˈapostëlë mëdiˈibë të yˈokˈyajnimaytyaktëbë etsë apostëlë Pedro (Luk. 24:34). Min nˈokˈijxëm ti tyuun  ko nyaytyukˈijxë María Magdalena ets ti mbäät njäjtëm.

7. Ko María jyajty mä netyë Jesus të nyaxtëkë, ¿ti tyuun ets wiˈixë Jesus pyudëjkë? (Fwank 20:​11-16; ix nanduˈunë dibujë).

⁷ (Käjpxë Fwank 20:​11-16). Ko 16 äänyë nisán, niganääk ja toxytyëjk jäˈäyëty tsojk ojts nyëjkxkojtë mä netyë Jesus të nyaxtëkë (Luk. 24:​1, 10). Niduˈuk, yëˈë María Magdalena. Ko jam jyajty, ta tˈijxy ko tukwäˈäts ja jut, ta pëyiˈigyë jyëmbijty parë ttukˈawanëyaˈany ja Pedro mëdë Juan. Ko Pedro mëdë Juan tnijäˈäwëdë, ta pëyiˈigyë tsyoˈondë, María ta pyajëmbijtëdë ets ko jam ojts jyäjttë mä netyë Jesus të nyaxtëkë, ta tˈijxtë ko tukwäˈäts ja jut, ta jyëmbijttë. Perë María jamyë ojts wyëˈëmy, jyantsy jyëˈëy jyantsy yaˈaxy, kyajë nety tnijawë ko Jesus tam yˈixyëty. Ko Jesus yˈijxë, ta pyaˈˈayoowë ets naytyukˈijxë, ta María ojts jyotkujkë. Jesus ta myëtmaytyakë ets tyuknipëjkë parë nëjkx ja myëguˈuktëjk ttukˈawanë ko të nety jyukypyeky (Fwank 20:​17, 18).

8. ¿Wiˈix mbäät niˈˈijxtutëmë Jesusë yˈijxpajtën?

⁸ Ëtsäjtëm mbäät nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën ko ja nmëguˈukˈäjtëm njotkujkmoˈoyëm parë duˈunyëm tmëdundëdë Jyobaa. Per parë duˈun nduˈunëm, oy ko nˈijxëm ti jotmay pyattëp, ndukˈijxëm ko ntsojkëm ets nmëtkäjpx nmëtmaytyakëm tsuj yajxon. Min nˈokˈijxëm wiˈix jyajty tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Jocelyn, yëˈë, oˈk ja myëgaˈax. Jocelyn duˈun tnimaytyaˈaky: “Kanäk poˈojëts nmoony ndujky ets axëëgëts njantsy nyayjyäˈäwë”. Per ta tuˈugë kasäädë jäˈäy wyoowë mä jyëën tyëjk ets tmëdoowˈijttë wiˈixë nety nyayjyawëty, ta yˈanmääyëdë ko Jyobaa yajtsobatëp mëjwiin kajaa. Jocelyn jyënaˈany: “Kyajëtsë nety nˈoknijäˈäwënë tits ndunëp, perë Jyobaa yëˈë yajtuunë yäˈädë nmëguˈukˈäjtëmëty parëts xyjyotkujkmooy ets xypyudëjkëdëts parëts duˈunyëm nmëduunˈadëˈëtsëdë Jyobaa”. Pën njotkujkmoˈoyäˈänëm ja nmëguˈukˈäjtëm, oy ko nmëdoowˈijtëm wiˈix jam xytyukmëtmaytyakëm ja yˈamay jyotmay, duˈuntsoow mbäät nmëjääwmoˈoyëm parë duˈunyëmë Jyobaa tmëdundët (Rom. 12:15).

¿WIˈIX MBÄÄT NBUDËJKËMË JÄˈÄY PARË NIˈIGYË TJAYGYUKËT JA DIOSË YˈAYUK?

9. ¿Ti nety kyaj tjaygyukëdë ja Jesusë yˈëxpëjkpëty, ets wiˈix tpudëjkë?

⁹ Ja Jesusë yˈëxpëjkpëty myëbëjktëbë nety ja Diosë yˈAyuk ets kyuytyuundëp oyë nety tsyiptakxëdë (Fwank 17:6). Per mëdiˈibë nety kyaj yajxon tjaygyukëdë, yëˈë tiko Jesus yˈoˈky extëm tuˈugë axëkjäˈäy. Jesus nyijäˈäwëbë nety ko ja yˈëxpëjkpëty myëdäjttëbë oyjyot oywyinmäˈäny, per nan pyëjkë kuentë ko kyaj nety yajxon tjaygyukëdë ja Diosë yˈAyuk (Luk. 9:​44, 45; Fwank 20:9). Pääty tpudëjkëdë parë tjaygyukëdët. Min nˈokˈijxëm ti tyuun ko ojts tpuyeˈeyë ja nimajtskpë yˈëxpëjkpëty mëdiˈibë nety nëjkxtëp Emaús.

10. ¿Wiˈixë Jesus tpudëjkë ja yˈëxpëjkpëty parë tjaygyujkëdë ko yëˈë nety ja Mesías? (Lukʉs 24:​18-27).

¹⁰ Käjpxë Lukʉs 24:​18-27. Jesus jawyiin tijaty dyajtëëy ja nimajtskpë yˈëxpëjkpëty, kyaj netyë ttimytyukˈawäˈänë pënën yëˈë. Ets waˈan duˈun ttuuny mët ko tnijawëyany wiˈixë nety nyayjyawëdë ets ti myëmääy myëdäjtëp. Ets ojts jyantsy tyukmëtmaytyäˈägëdë ko yëˈë nety jyëjpˈijxtëp ja Jesus dyaˈˈawäˈätspëtsëmët ja israelitëty mä romanë jäˈäyëty. Ko tyukmëtmaytyakëdë ti myëmääy myëdäjtëp, ta Jesus dyajtuunyë Diosë jyaaybyajtën parë ttukjaygyujkëdë ko të nety yˈadëy kanäk pëky tijaty ojts yajnaskäjpxë. b Mä taabë koots, Jesus ojts nanduˈun nyaytyukˈixyëty ja wiinkpë yˈëxpëjkpëty ets tyukmëtmaytyak tijatyë nety të yajnaskäjpxë (Luk. 24:​33-48). ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mëdiˈibë Jesus tyuun?

11, 12. 1) ¿Wiˈix mbäät nyajtuˈunëmë Biiblyë parë nbudëjkëm tuˈugë jäˈäy duˈun extëm ttuunyë Jesus? (Ix nanduˈunë dibujë). 2) ¿Wiˈixë Nortey pyudëjkë ja mëdiˈibë nety yaˈëxpëjkëp?

 ¹¹ ¿Wiˈix mbäät niˈˈijxtutëmë Jesusë yˈijxpajtën? Ko nety jamë jäˈäy nyaˈëxpëjkëm, oy ko nyajtëˈëwëm tijaty parë nnijäˈäwëm ti myëmaapy myëdajpy ets wiˈix nyayjyawëty (Prov. 20:5). Ko nety të njäˈäygyujkëm wiˈix nyayjyawëty, oy ko ndukˈijxëm ja tekstë mëdiˈibë mbäät pyudëkëty, per kyaj mbäät netyë ndimyˈanmäˈäygyojëm ti tyunëp. Oy ko niˈigyë nyajtëˈëwëm wiˈixën ja tekstë të pyudëkëty ets wiˈix mbäät tkuytyuny mä jyukyˈäjtën. Min nˈoknimaytyakëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tsënaapy Ghana ets txëwˈaty Nortey.

¹² Nortey ja netyë jyëmëjt 16 ko tˈëxpëjktsondakyë Biiblyë. Ko waanë yˈijty, ta ja fyamilyë myëtsiptsoˈonë. Per yëˈë duˈunyëm yˈëxpëjkˈadëtsy mët ko ja mëdiˈibë yaˈëxpëjkëp të nety tyukkajpxyëtyë Mateo kapitulo 10 mä jyënaˈany ko ja Diosmëduumbë yajpajëditandëp. Nortey duˈun jyënaˈany: “Kots ja nfamilyë xymyëtsiptsoˈondë, tats njaygyujkë ko tëjëts nety nbääty ja tëyˈäjtën”. Të nety nanduˈun tyukkajpxyëtyë Mateo 10:16 mä jyënaˈany ko oy ko nˈijtëm wijy, ets yëˈë pudëjkë ko ttukmëtmaytyaky ja fyamilyë tijaty myëbëjkypy. Ko Nortey nyëbejty, ta jyatunany prekursoor, per ja tyeety yëˈë nety tukmëtsojkëp ets yˈëxpëkët mä unibersidad. Ja mëdiˈibë yaˈëxpëjkëp kyaj yˈanëmääyë ti tyunëp, jeˈeyë tijaty yajtëëwë ets tyukpudëjkë ja tekstë parë tnijawët ti tyunëp. ¿Ti yäˈädë mixy tyuun? Tuundëjkë prekursoor regulaar, per ja tyeety ta yˈëxkajxë mä tyëjk. Ko duˈun jyajty kyëbejty, yëˈë duˈun tnimaytyaˈaky: “Nnijäˈäwëbëts ko oy mëdiˈibëts nwinˈijx”. Pääty ko jäˈäy nbudëjkëm parë mas niˈigyë tjaygyukëdë Biiblyë, mbäät niˈigyë kyëktëkë ja myëbëjkën ets duˈunyëm tmëdunëdë Jyobaa (Éfes. 3:​16-19).

¿WIˈIX MBÄÄT NBUDËJKËM JA YETYËJKJÄˈÄYËTY PARË NIˈIGYË TYUNDËT MÄ DIOSË KYÄJPN?

13. ¿Ti Jesus tyuun parë duˈunyëmë jäˈäy yajtukmëtmaytyäˈäktët ja oybyë ayuk oyë nety të nyëjkxnë tsäjpotm? (Efesios 4:​8, TNM).

¹³ Ko Jesus yajpaty yä Naxwiiny, duˈunën ojts ttuny ja tuunk extëmë nety ja Tyeety të tyuknipëkyëty (Fwank 17:4). Per ninäˈä ojts kyawinmay ko mbäät naytyuˈuk ttunyë yäˈädë tuunk. Pääty ttukniˈˈijxë ja yˈëxpëjkpëty nuˈun ojts ttuunë ja Tyeetyë tyuunk tëgëk jëmëjt ja kujkm. Jesus tyukjotkujkˈäjt nanduˈun  ja yˈëxpëjkpëty ets tyuknipëjktë parë tnimaytyäˈäktët ja oybyë ayuk, ets tkuentëˈattët ja myëguˈuktëjk oyë nety nääk tkapäättënëm ja jyëmëjt 30 (käjpxë Efesios 4:​8, TNM). Jesus mët ja yˈëxpëjkpëty të nety mëët jyantsy tyundë, per mä nety nyëjkxanë tsäjpotm jaa mas niˈigyë tpudëjkë parë oy ttundët ja tuunk. Min nˈokˈijxëm wiˈix tpudëjkë.

14. ¿Wiˈixë Jesus tpudëjkë ja yˈëxpëjkpëty ko yˈakˈyajpaty yä Naxwiiny 40 xyëëw? (Ix nanduˈunë dibujë).

¹⁴ Jesus tsuj yajxon ttukˈanëmääy ja yˈëxpëjkpëty ti nety kyaj oy ttundë. Extëm nˈokpëjktakëm, ko tpëjkyë kuentë ko tam nääk mëdiˈibë kyaj tmëbëktë ko yëˈë të jyukypyeky, ta tˈanmääy parë kyaj yˈamajtsk jyotmajtskëdët (Luk. 24:​25-27; Fwank 20:27). Tyukˈanaˈam nanduˈun ets tpudëkëdët ja myëguˈuktëjk ets kyaj yëˈëyë nyaytyukwinˈëënëdët ja meeny sentääbë (Fwank 21:15). Nan tyukjamyajts ko kyaj mbäät yëˈëyë tˈixtë ti tuunk yajtuknipëjktëp ja myëguˈuktëjk (Fwank 21:​20-22). Ets ko tˈijxy ko kyaj nety yajxon tjaygyukëdë näˈä tyuundëkëyaˈany ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, ta tˈanmääy ko waˈan jamyë jyot wyinmäˈäny tpëjktäˈäktë mä Diosë tyuunk (Apos. 1:​6-8). ¿Wiˈix mbäädë mëjjäˈäytyëjk tniˈˈijxtutëdë Jesusë yˈijxpajtën?

15, 16. 1) ¿Wixaty mbäädë mëjjäˈäytyëjk tniˈˈijxtutëdë yˈijxpajtënë Jesus? 2) ¿Wiˈix pyudëjkë Patrick ja ëwij käjpxwijën mëdiˈibë yajmooy?

¹⁵ ¿Wiˈix mbäät ja mëjjäˈäytyëjkëty tniˈˈijxtutëdë Jesusë yˈijxpajtën? Ko tpudëkëdët ja myëguˈuktëjk ets ko tijaty ttukniˈˈixëdët. Oy ko nanduˈun tpudëkëdët ja ënäˈktëjkëty parë mbäät tnikëjxmˈattë tuunk mä Diosë kyäjpn. c Ja mëjjäˈäytyëjkëty kyaj mbäät tjëjpˈixtë ets ja myëguˈuktëjk ak oy tijaty ttundët. Niˈigyën mbäät tˈëwij tkäjpxwijtë tsuj yajxon ja ënäˈktëjkëty parë jyaˈayˈattët yujy tëdaˈaky, yajtukjotkujkˈattët ets tkuentëˈattët ja myëguˈuktëjk (1 Tim. 3:1; 2 Tim. 2:2; 1 Peed. 5:5).

¹⁶ Min nˈokˈijxëm wiˈix tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm yajnimaytyaˈaky mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Patrick. Ko yˈënäˈkˈäjty, kyaj ijty pën oy twinˈixy tˈatsoy, axtë ja toxytyëjkjäˈäyëty mëk ijty tmëˈˈëy tmëgajpxy. Per ta tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë  tuump mëjjäˈäy yˈanmääyë tsuj yajxon ko kyaj yˈoyëty ko duˈun jyaˈayˈaty. Patrick duˈun tnimaytyaˈaky. “Nguˈëˈëw ngukäjpxëbëts kots duˈun ja nmëguˈukˈäjtëm xypyudëjkë. Axëëgëts ijty nnayjyawëty kots nˈixy ja nmëguˈukˈäjtëmëty yajtuknipëktë ja tuunk mëdiˈibëts ëjts njatsojkypy. Per kots xypyudëjkë ja mëjjäˈäy, tats njaygyujkë ko oy kots nbudëkët ja nmëguˈuktëjk ets kyajëts yëˈëyë nˈëwxitëty ti tuungëts okˈyajmoopy mä Diosë kyäjpn”. Oy ko Patrick dyajtëgäjtsy ja jyaˈayˈäjtën, pes ko netyë jyëmëjt 23, ta tyuundëjkë mëjjäˈäy (Prov. 27:9).

17. ¿Wiˈixë Jesus dyajnigëxëˈky ko tyukjotkujkˈäjtypyë nety ja yˈëxpëjkpëty?

¹⁷ Jesus kyaj yëˈëyë ttuknipëjky ja yˈëxpëjkpëty parë nëjkxë jäˈäy ttukmëtmaytyäˈäktë ja oybyë ayuk nanduˈunën parë dyaˈëxpëktët (ixë nota de estudio mä jyënaˈany “enseñenles” mä Mateo 28:20). Ja yˈëxpëjkpëty, waˈan wyinmääytyë ko tsip ttundëdë taabë tuunk. Perë Jesus tyukjotkujkˈäjt ko mbäädë nety duˈun ttundë, pääty tˈanmääy: “Ëj ngajxtëpts miitsëty, dëˈën extëmts ëj ja nDeetyëts xykyejxy” (Fwank 20:21).

18. ¿Wiˈix mbäät ja mëjjäˈäytyëjkëty tpanëjkxëdë Jesusë yˈijxpajtën?

¹⁸ ¿Wiˈix mbäät ja mëjjäˈäytyëjkëty tpanëjkxëdë Jesusë yˈijxpajtën? Ja mëjjäˈäytyëjkëty mëdiˈibë japë jyot wyinmäˈäny tyukniˈˈijxëdëp ja myëguˈuktëjk wiˈix yajtunäˈäny ja tuunk ets tyuknipëjktëp (Filip. 2:​19-22) Extëm nˈokpëjktakëm, mbäät tˈanëëmëdë ja ënäˈktëjk ets tyundët mä yˈaˈoyë o wyaˈatsy ja jëën tëjk mä nˈëxpëjkëm. Ta net tukniˈˈixëdë wiˈix yajtunäˈäny ets tyukjotkujkˈäjttëp ko oy ttunäˈändë. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Matthew ets näämnëm tyuundëkë mëjjäˈäy, kyukäjpxëp ko ja mëjjäˈäytyëjkëty tyukniˈˈixëdë wiˈix ttunët ja tuunk mä kongregasionk ets ko tyukjotkujkˈatëdë ko oy ttunäˈäny. Yëˈë duˈun jyënaˈany: “Xypyudëjkëbëts kots ja mëjjäˈäytyëjk xytyukˈawanëdë mäts kyaj oy ti të nduny ets kots xytyukniˈˈixëdë wiˈixëts jatëgok oy ti ndunët”. d

19. ¿Ti mëdiˈibë net ndunäˈänëm?

¹⁹ Ko Jesus jyukypyejky ets yˈakˈyajpaty 40 xyëëw yä Naxwiiny, jyotmëkmooy ja yˈëxpëjkpëty ets tyukniˈˈixë wiˈix tijaty ttundët, pääty oy ko niˈˈijxtutëmë yˈijxpajtën (1 Peed. 2:21). Jesus xypyudëkëyäˈänëm parë duˈun nduˈunëm, pes duˈun twandaky: “Nyajpäädäˈänyëts mët miitsëty tuˈuk tuˈugë xëëw axtë ko jyëjpkëxëdë yäˈädë jukyˈäjtën” (Mat. 28:​20, TNM).