JA ISRAELITËTY nëgooyë ijty ttsojkënyëˈäjnëdë ja ëy yaˈaxy ets ja xux koowk. Mä Biiblyë yajnimaytyaktëbë jäˈäyëty mëdiˈibë ijty ëëw yaxtëp ets xux koowdëp ets yajkujäˈäyë nanduˈun tijaty yˈëëw yaxtë. Extëm mëdiˈibë miimp mä Salmos, El Cantar de los Cantares etsë Lamentaciones. Mä liibrë Music in Biblical Life (Wiˈix ijtyë jäˈäy yˈëw yäˈäxtë ets xyuˈux kyowdë) jyënaˈany ko Biiblyë nyimaytyakypy ko ja jäˈäyëty oymyääjëty ijty xyuˈux kyowdë ets yˈëw yäˈäxtë.

Xëmë ijty xyuˈux kyowdë ets yˈëw yäˈäxtë. Ja israelitëty ja ijty dyajnigëxëˈëktë wiˈix nyayjyawëdë ko yˈëw yäˈäxtë ets xyuˈux kyowdë (Is. 30:29). Ja toxytyëjkjäˈäyëty ëëw yaxtëp ijty agujk jotkujk, ajtstëp, yajjënandëp ja panderetë extëm ko tuˈugë rey tyëkë anaˈambë, ko xyëwdundë ets ko myadäˈäktë mä ojts të tsyiptundë (Juec. 11:34; 1 Sam. 18:​6, 7; 1 Rey. 1:​39, 40). Ëëw yaxtëp ijty nanduˈun mon tuk ko tuˈugë jäˈäy yˈooky mët ko tpaˈˈayowdë (2 Crón. 35:25). Tuˈugë liibrë jyënaˈany ko ja ebreo jäˈäyëty, nëgooyë ijty yˈëwan yäˈäxanëdë ets xyuˈuxan kyowanëdë (Cyclopedia, de McClintock y Strong).

Ja reyëty nan tsyojkënyëˈäjttëp ijty ja xux koowk. Pënaty tuundë rey jam Israel jyantsy myëdoowˈitandëp ijty ko yajwinxuˈux yajwingowdë. Ja rey Saúl, yëˈë wyinˈijxë David parë tyukwingowëdët ja yˈarpë (1 Sam. 16:​18, 23). Ets ko David tyëjkë rey, yajkoj tijaty yajtukxuˈux yajtukkowëp, myäˈkxë ëy yaˈaxyë oyatypyë ets wyinˈijx nimayë jäˈäy mëdiˈibë xuˈux kowdëp ets ëw yäˈäxtëp. Yäˈädë jäˈäyëty yëˈë mëdiˈibë ok xux koowdë mä Jyobaa tyemplë (2 Crón. 7:6; Amós 6:5). Ets ja rey Salomón, wyinˈijx nanduˈunë yetyëjk toxytyëjk mëdiˈibë ëw yäˈäxtëp mä ja palasyë (Ecl. 2:8).

Ja israelitëty nan xux koowdë mä tˈawdattë Jyobaa. Mä ja templë mëdiˈibë Jerusalén, tamë nety nimäjtaxk milë jäˈäy mëdiˈibë jyäjttëp xyuˈux kyowdët, tam mëdiˈibë tyukxuxtëp ja trompetë, mëdiˈibë kyoowdëp ja arpë ets mëdiˈibë yajjënandëbë simbalos (1 Crón. 23:5; 2 Crón. 5:12). Per kyaj ijty jeˈeyë xyuˈux kyowdë mä tˈawdattë Jyobaa. Pes ko ijty nyëjkxtë xëëwduumbë Jerusalén, yˈëëwdëp nanduˈun mëdiˈibë miimp mä Salmo 120 axtë 134. Ets mä tuˈugë liibrë mëdiˈibë judiyëtëjk jyaaytyë, duˈun tnimaytyaˈaky ko ja israelitëty, yˈëëwdëp ijtyë Salmo 113 axtë 118 mä ja Paskë aˈux parë tmëjkumaytyë Jyobaa.

Tyam duˈunyëmë Diosë nyax kyäjpn yˈëw yäˈäxtë ets xyuˈux kyowdë (Sant. 5:13). Nguyˈëˈëw nguyyaxëmë Jyobaa parë nyajmëjpëtsëˈëmëm (Éfes. 5:19) Ko nˈëˈëw nyaxëm mët ja nmëguˈukˈäjtëm, xyajtuˈugyëm ets xypyudëjkëm parë nmëmadakëm ja amay jotmay (Apos. 16:25; Kol. 3:16). Ko nˈëˈëw nyaxëm ets nxux ngoˈowëm, duˈunë Jyobaa ndukˈijxëm ko mëk ntsojkëm ets ko nmëdäjtëmë mëbëjkën.