1, 2. 1) ¿Wiˈix tyëgatsyëty tijaty ëtsäjtëm nˈawijx njëjpˈijxëm mët diˈibë naxwinyëdë jäˈäy yˈawijx jyëjpˈijxtëp? 2) ¿Ti yajnimaytyäˈägäämp mä tyäˈädë artikulo?

KANÄK pëkyë oyˈäjtënë diˈibë Jyobaa xytyukwandakëm. Extëm nˈokpëjtakëm, wyandakypy ko yajwäˈätsaambyë xyëëw ets ko yajtunanëbë tsyojkën duˈun yä Naxwiiny ets jam tsäjpotm (Matewʉ 6:9, 10). Tyäˈädë yëˈë diˈib mas ntsojkëm ets yˈadëwët. Jyobaa nan xytyukwandakëm ko xymyoˈoyäˈänëm ja jukyˈäjtën diˈib winë xëëw, duˈun yä Naxwiiny ets jam tsäjpotm (Fwank 10:16; 2 Peedrʉ 3:13). Nan nˈawijx njëjpˈijxëm ets duˈunyëm xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm parë xypyudëjkëm mä tyäˈädë tiempë diˈib jëjpkëxanëp.

² Biiblyë jyënaˈany ko mëbëjkën yëˈë “diˈib seguurë xyaˈijtëm” mä tijaty nˈawijx njëjpˈijxëm (ixë rekuäädrë “¿Ti yˈandijpy?”). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko ëtsäjtëm seguurë nˈijtëm ko Jyobaa kyuytyunaampy tijaty të twandaˈaky (Hebreos 11:1, TNM). Per ta mayë jäˈäy diˈib tijaty yˈawijx jyëjpˈijxtëp o  jyapäädandëp, jeˈeyë ko kyaj yˈittë seguurë pën nëjkxëp näˈä tpäättë. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät tuˈugë jäˈäy tjaganaratäˈänyë lotería per kyaj mbäät yˈity seguurë pën gyanaratëp. Pääty mä tyäˈädë artikulo yëˈë yajnimaytyäˈägäämp wiˈix mbäät mëk nyaˈijtëm ja mëbëjkën mä tijatyë Dios të xytyukwandakëm. Nan nnijawëyäˈänëm wiˈix tyam xypyudëjkëm ko nmëdäjtëm mëk ja mëbëjkën.

3. ¿Tiko nmëbëjkëm ko yaˈˈadëwaambyë Dios tijaty xytyukwandakëm?

³ Kyaj nmëmaxuˈunkˈäjtëmë mëbëjkën, pääty parë nmëdäjtëm, tsojkëp nasˈijxëm etsë Diosë myëjääw xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm (Gálatas 5:22, TNM). Yëˈë mbäät xypyudëjkëm parë nˈixyˈäjtëmë Jyobaa. Ko njaygyujkëm ko yëˈë diˈib mas kumëjääw ets kuwijy, ta nmëbëjkëm ko mbäät dyaˈˈadëëwdäˈäy tijaty xytyukwandakëm. Jyobaa seguurë yˈity ko kyuytyunaambyë wyandakën, pes duˈun tmaytyaˈaky extëmxyëp të tyuny të jyatyëty, ko jyënaˈany: “Të net yajkuytyuundäˈäy” (käjpxë Diˈibʉ Jatanʉp 21:3-6). Nnijäˈäwëm ko Jyobaa xëmë tkuytyunyë wyandakën. Yëˈë duˈun ja Dios diˈibë jantsy tëyˈäjtën, “mëdiˈibë kyuuytyuumybyën ja yˈääw yˈëyuk”, pääty nmëbëjkëm tukëˈëyë diˈib xytyukwandakëm (Deuteronomio 7:9, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés).

4. ¿Ti diˈibë nety myëbëjktëp ja Dios mëduumbëty?

⁴ Mä Ebreeʉsʉty kapitulo 11, jap tmaytyaˈaky 16 yetyëjk etsë toxytyëjk diˈib mëkë mëbëjkën myëdäjttë mä Jyobaa wyandakën. Ets nan myaytyakypy nimayë Dios mëduumbëty diˈibë Jyobaa kupëjkëdë “mët ko tmëbëjktë” (Ebreeʉsʉty 11:39). Niˈamukë tyäˈädë Dios mëduumbë, yëˈë yˈawijx jyëjpˈijxtë ja tëëm ääts diˈibë netyë Jyobaa të twandaˈaky. Nyijäˈäwëdëbë nety ko yëˈë diˈib yajkutëgoyaampy niˈamukë Diosë myëtsip ets dyajjëmbitäˈänyë Naxwinyëdë extëm tuˈugë lugäärë tsujpë (Génesis 3:15). Tyäˈädë Dios mëduumbëty jyantsy myëbëjktë ko mbäädë Jyobaa yajjukypyëkëdë pën oˈktëp. Per kyaj tˈawijxtë jyukypyëktët jam tsäjpotm mët ko kyajnëmë netyë Jesus dyaˈˈawäˈätsy ja nëˈë tuˈu (Galasyʉ 3:16). Yëˈë yˈawijx jyëjpˈijxtë ja jukyˈäjtënë winë xëëbë yä Naxwiiny mä tuˈugë lugäärë tsujpë (Salmo 37:11; Isaías 26:19; Oseas 13:14).

5, 6. 1) ¿Ti nety yˈawijx jyëjpˈijxtëbë Abrahán mëdë fyamilyë? 2) ¿Ti tyuundë parë mëkë myëbëjkën dyaˈijttë? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

⁵ Ebreeʉsʉty 11:13 duˈun tnimaytyaˈaky ja Dios mëduumbëty: “Nidëgekyëtyë tyäˈädë jäˈäyëty yˈoˈktë es kyajyëm oj tˈaxäjëdë diˈibë Dios oj tyukmëwandäägëdë; per mëbëjkëngyëjxm oj jagam tmëjˈijxpejty xondakën mëët”. Yˈawijx jyëjpˈijxtëbë nety ja jembyë jukyˈäjtën ets pyawinmääytyë ko tam yajpatnëdë, extëm ttuunyë Abrahán. Jesus duˈun jyënany: “Abrään yˈixan ja tiempë mäts ëj nmiiny yä naxwiiny” (Fwank 8:56). Sara, Isaac, Jacob etsë wiinkpë Dios mëduumbë yˈawijx jyëjpˈijxtë ets jyäˈtët ja tiempë mä Diosë Kyutujkën yˈanaˈamët abëtsemy nyaxwinyëdë (Ebreeʉsʉty 11:8-11).

⁶ ¿Ti tyuunë Abrahán mëdë fyamilyë parë mëk dyaˈijttë myëbëjkën? Ko niˈigyë tnijäˈäwëdë pënën Jyobaa. Näˈäty yëˈë tuknijäˈäwëdë anklës, tsuu kumäˈäy o ko tijatyë Dios tyukˈaˈijxnäjxëdë. Ets nan waˈan ja wiinkpë Dios mëduumbëty tyukmëtmaytyakëdë pënën Jyobaa o mët ko ojts tkäjpxtë ja Diosë  jyaaybyajtën diˈibë nety tëëyëp të yajjäˈäy. Abrahán mëdë fyamilyë ninäˈä tkajäˈäytyëgooytyë tijatyë Dios tukwandakëdë ets xëmë tpawinmääytyë. Päätyën seguurë yˈijttë ko Jyobaa yaˈˈadëwaampy tijaty tukwandakëdë. Ko duˈun tmëbëjktë, yëˈë pudëjkëdë parë kyaj tmastuttë Dios ko twinguwäˈkëdë amay jotmay o ko yajpajëdijttë.

7. ¿Ti Jyobaa të xymyoˈoyëm parë nyaˈijtëm mëk ja mëbëjkën ets ti mbäät nduˈunëm?

⁷ ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë nmëdäjtëm mëkë mëbëjkën? Yëˈë Biiblyë diˈibë Jyobaa të xymyoˈoyëm, jap tnigajpxy tijaty wyandakypy ets tijaty mbäät nduˈunëm parë nˈijtëm agujk jotkujk. Pääty jëjpˈam ets bom bom ngäjpxëm ets nbaduˈunëm ja yˈëwij kyäjpxwijën (Salmo 1:1-3; käjpxë Apostʉlʉty 17:11). Jyobaa nan xymyoˈoyëmë käˈäy ukën mä meerë nyajtëgoyˈäjtëm mët yëˈëgyëjxmë “tyuumbë diˈibë kuwijy” (Matewʉ 24:45). Duˈun extëm tëëyëp ttuundë ja Dios mëduumbëty, nanduˈun ëtsäjtëm tsojkëp ngäjpxëm bom bom tijatyë Dios xytyukwandakëm ets këkpäät nbawinmäˈäyëm. Yëˈë diˈib xypyudëkëyäˈänëm parë ninäˈä ngamastutëmë Dios ets duˈunyëm nˈawijx njëjpˈijxëm ja yˈAnaˈam Kyutujkën yä Naxwiiny.

8. ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko nnuˈkxtakëm parë mëk nyaˈijtëmë mëbëjkën?

⁸ ¿Tijaty ak pudëjkëdë ja Dios mëduumbëty parë mëk dyaˈijttë ja myëbëjkën? Ko Jyobaa tˈamdoowdë nyaybyudëkë ets ko tˈijxtë wiˈix tˈatsoowëmbity (Nehemías 1:4, 11; Salmo 34:4, 15, 17; Daniel 9:19-21). Nanduˈun tyam, niˈigyë kyëktëkë ja mëbëjkën ko nˈamdoˈowëmë Jyobaa nyaybyudëkë ets nˈijxëm wiˈix tˈatsoowëmbity, ets ko xymyoˈoyëm tijaty mä meerë nyajtëgoyˈäjtëm (käjpxë 1 Fwank 5:14, 15). Pääty nˈokˈamdoˈowˈadëtsëmë Jyobaa myëjääw parë niˈigyë nmëdäjtëmë mëbëjkën (Lukʉs 11:9, 13).

9. ¿Pënaty mbäät ninuˈkxtakëm?

⁹ Kyaj mbäät jeˈeyë nmënuˈkxtakëmë Jyobaa parë nˈamdoˈowëm tijaty nyajtëgoyˈäjtëm, nan tsojkëp nmoˈoyëmë dyoskujuyëm ets nmëjkumäˈäyëm tuˈuk tuˈugë xëëw. Pes mëjwiin kajaa tijaty të ttuny (Salmo 40:5). Nan tsojkëp ninuˈkxtakëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yajpattëp abëtsemy nyaxwinyëdë, extëm pënaty ijttëp pujxndëgoty ets pënaty yajnëjkxtëbë jëjpˈamˈäjtën mä Diosë kyäjpn. Ko nˈijxëm wiˈixë Jyobaa tˈatsoowëmbityë nuˈkxtakën, ta niˈigyë nmëwingoˈonëm ets niˈigyë kyëktëkë ja mëbëjkën (Ebreeʉsʉty 13:3, 7).

10. ¿Tiko nimayë Dios mëduumbë yˈijttë jotmëk ets kyaj tmastuttë Dios?

¹⁰ Mä Ebreeʉsʉty kapitulo 11 japë Pablo jyënany: “Toxytyëjk diˈibë Dios yajjikypyëjkxëdë ja yˈoˈkpëty. Perë wiingatypyë jäˈäyëty yˈoˈktë ayoˈon jëjpˈam mët ko tmëbëjktë ja Dios, es kyaj tˈëxtijandë ja Dios es tsyoˈogët; mët ko nyijäˈädëbë naty yëˈëjëty ko dëˈën yˈooktët, oknëm ja Dios nëjx yajjikypyëkëdë mët ja waanë oybyë jikyˈäjtën” (Ebreeʉsʉty 11:35). Nimayë Dios mëduumbëty ojts dyajnaxtë amay jotmay ets kyaj tmastuttë Dios  mët ko myëbëjktë ko yajjukypyëkanëdëp extëmë nety të twandaˈaky. Nyijäˈäwëdëbë nety ko Jyobaa yajjukypyëkanëdëp mä tiempë myiny kyëdaˈaky parë jyukyˈattët winë xëëw yä Naxwiiny. Nˈokjamyajtsëm wiˈix jyajtyë Nabot mëdë Zacarías. Yëˈëjëty yajkukäˈtstë mët ko tmëmëdoowdë Dios (1 Reyes 21:3, 15; 2 Crónicas 24:20, 21). Ja kugajpxy Daniel ojts yajkujëduwë mä tuˈugë kää jut mä nety yajpäättë maygyää. Ets ja nidëgëëkpë myëtnaymyaayëbë ojts yajkujëduwëdë mä ja ornë diˈib të jyantsy ambëky. Oyë nety tyim ooktët nëgoo ko tkamëdëgoytyë Jyobaa. Niˈamukë tyäˈädë yetyëjkëty myëbëjktë ko Jyobaa mëjämoˈoyanëdëp ets ko pudëkëyanëdëp parë tmëmadäˈäktët oytyim diˈibëtyë jotmay (Daniel 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23; Ebreeʉsʉty 11:33, 34).

11. ¿Tijaty myëmadaktë nääk ja Diosë kyugäjpxpëty mët ko tmëdäjttë mëbëjkën?

¹¹ May ja kugajpxyëty myëmadaktë ko yajnëxik yajtukxiktë o yajpëjtaktë pujxndëgoty, extëmë Micaya etsë Jeremías. Etsë wiinkpë kugajpxyëty extëmë Elías “jyëdijttë winˈaamy wimbejy es jyikyˈäjttë äängoty es nax jutoty”. Per niˈamukë yëˈëjëty myëmadaktë ja jotmay ets kyaj tmastuttë Jyobaa mët ko seguurë yˈijttë mä tijaty yˈawijx jyëjpˈijxtëp (Ebreeʉsʉty 11:1, 36-38; 1 Reyes 18:13; 22:24-27; Jeremías 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2).

12. ¿Pën xymyoˈoyëmë mas oybyë ijxpajtën, ets ti pudëjkë parë tmëmadakyë amay jotmay?

¹² Jesus yëˈë xymyoˈoyëmë mas oybyë ijxpajtën, ko kyaj tmastutyë Jyobaa oy dyajnäjxy mëjwiin kajaa amay jotmay. ¿Ti pudëjkë parë tmëmadaky? Pablo jyënany: “Ayoo ja Jesus ko yˈeˈky [...], kyaj tmëjpëjtaky ja tsoytyuˈun, es tyam yˈuˈunyë yˈunyaaybyajn agäˈänytsyoo mä Dios yajkutiky tsäjpotm” (Ebreeʉsʉty 12:2). Päätyë Pablo tˈanmääy ja Dios mëduumbëty ets tpanëjkxtët ja Jesusë yˈijxpajtën (käjpxë Ebreeʉsʉty 12:3). Duˈun extëmë Jesus, nan ojts nimay ja yˈëxpëjkpëty yˈooktë mët ko kyaj tmastuttë Jyobaa, extëm niduˈuk yëˈë Antipas (Diˈibʉ Jatanʉp 2:13). Pënaty pyanëjkxtë Jesus, të tˈaxäjëdë ja kyumäˈäyën jam tsäjpotm, per pënaty oˈktë mä Jesus kyapatëkënëm tsäjpotm, kyajnëm tˈaxäjëdë ja kyumäˈäyën, pes yä Naxwiiny tˈawijxtë jyukyˈatäˈändë (Ebreeʉsʉty 11:35). Ko Jesus tyëjkë anaˈambë 1914, ta ja Dios mëduumbëty diˈib oˈktë, jyukypyëjktë jam tsäjpotm ets ninäˈä kyanekyˈoogäˈändë. Yëˈëjëty mëdë Jesus tˈanaˈamäˈändë ja naxwinyëdë jäˈäy (Diˈibʉ Jatanʉp 20:4).

13, 14. 1) ¿Tijaty ayoˈon jotmay myëmadakë Rudolf Graichen? 2) ¿Ti pudëjkë parë kyaj tmastutyë Jyobaa?

¹³ Miyonkˈamë Jyobaa tyestiigëty tpanëjkxëdë Jesusë yˈijxpajtën. Yëˈë pyawinmääytyëp tijatyë Diosë të twandaˈaky ets kyaj tmastuˈuttë Dios oy tii amay jotmay dyajnaxtë. Extëmë nmëguˈukˈäjtëm Rudolf  Graichen, diˈib maxuˈunkˈäjt Alemania mä jëmëjt 1925. Yëˈë jyënany: “Kojëts nmutskˈäjty njamyejtsypyëts ko tam ijty mäjëtsë ndëjk yˈityë kuäädrë mä kyëxëˈëgyë dibujë diˈib yajmaytyakp mä Biiblyë. Extëm mä tuˈugë kuäädrë kyëxëˈëgyë loobë mëdë borreegë, tsyibëˈuˈunk mëdë tiigrë, tsäjpkäämaxuˈunk mëdë kää, tuˈugyë yajpäättë ets yëˈë kuentˈäjtëp tuˈugë mixyuˈunk” (Isaías 11:6-9). Tyäˈädë yëˈë diˈibë Rudolf pudëjkë parë ja wyinmäˈäny dyaˈitët mä ja tsujpë lugäär ets niˈigyë kyëktëjkë ja myëbëjkën mä tyäˈädë wandakën. Ko duˈun ttuuny, ta kyaj tmastutyë Jyobaa oy jantsy kanäk jëmëjt pyajëdijtë ja polisiyëty diˈib Alemania nazi ets diˈib Alemania comunista.

¹⁴ Rudolf myëmadak kanäk pëkyë ayoˈon jotmay. Extëm ja tyääk, yëˈë yaˈoˈkë tuˈugë päˈäm diˈib xyëˈäjtypy tifus ko nety yˈity mä ja soldäädëty dyajtundë mëk ja tsumyjyaˈay. Ets ja tyeety ojts tfirmaraty ja neky mä jyënaˈany ko kyaj nyekytyestiigëˈatäˈäny. Perë Rudolf mëk ja myëbëjkën dyaˈijty, ets ko pyëtsëëmy pujxndëgoty, ta tyuundëjkë sirkuitë, ok ta yˈojtsy mä Eskuelë diˈib Galaad ets yajkejxy Chile. Ta jatëgok jap tyuundëjkë  sirkuitë ets ok, ta tpëjky tuˈugë misioneerë diˈib xyëˈäjtypy Patsy. Kyum jëmëjt, ta yˈoˈky ja nyëëxuˈunk diˈib pyattë, ko tiempë nyajxy, ta nanduˈun yˈoˈky ja kyudëjk, jeˈeyë netyë jyëmëjt 43. Oy dyajnäjxy tukëˈëyë tyäˈädë ayoˈon jotmay, duˈunyëm tmëduunˈadëtsyë Jyobaa. Ets ko ojts myëjjäˈäyënë ets yajpatnë yuumëët päˈämmëët, duˈunyëm tyuuny prekursoor regulaar ets mëjjäˈäy mä ja tuˈukmujkën. Mbäät ngäjpxëmë yˈeksperiensyë mä La Atalaya 1 äämbë agostë 1997, pajina 20 axtë 25 ^[1] (ixë notë).

15. Nigäjpx wiˈix näägë nmëguˈukˈäjtëm tmëdundë Jyobaa jotkujk oyë jäˈäy jyaˈˈaxëktunëdë.

¹⁵ Tyam nimayë nmëguˈukˈäjtëm tmëdundë Jyobaa agujk jotkujk oyë jäˈäy yˈaxëkˈixëdë o pyajëditëdë. Mëgoˈpxˈamë nmëguˈukˈäjtëm yajpäättë pujxndëgoty jap Eritrea, Singapur ets Corea del Sur mët ko kyaj tkajpëgäˈändë tujn pujxn (Matewʉ 26:52). Extëm nˈokpëjtakëm, yëˈë nmëguˈukˈäjtëmë Isaac, Negede etsë Paulos ja kujk yˈittë iˈpx jëmëjt mä tuˈugë pujxndëjk diˈib Eritrea. Jantsy axëëk japë jäˈäy tyunëdë ets nuˈun kujk nyaxyë tyäˈädë tiempë, yëˈëjëty kyaj mbäät të pyëktë ets ni mbäät tkakuentˈattë tyääk tyeety. Per oy duˈun jyattë, kyaj tmastuˈuttë Jyobaa ets mëk ja myëbëjkën dyaˈittë, axtë mëjˈijxëdëp ja pujxndëjk kuentˈäjtpëty. Mä sitio jw.org tap tuˈugë retratë mä nidëgëëk yaˈixtë jotkujk, oy axëëk jyat kyëbattë.

16. ¿Ti nëjkx nduˈunëm pën mëk nmëdäjtëmë mëbëjkën?

¹⁶ Nimay ëtsäjtëm kyaj nyajtsuˈumëm ets nan kyaj nyaˈˈaxëktuˈunëm extëmë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm diˈib ja nmaytyaktäˈäyëm. Per nimay nbatëmë jotmay mët ko yˈamääytyaˈagyë meeny sentääbë, ko tijaty yˈayoˈonbëjtaˈaky o ko jäˈäy tsyiptundë. Ta wiinkpë nmëguˈukˈäjtëm diˈib pyanëjkxëdëbë yˈijxpajtënë Abrahán, Isaac, Jacob etsë Moisés ko tmastuˈuttë ja mëkjäˈäyˈäjtën o tijaty yajmëjpëtsëmëdëp mët ko niˈigyë tmëdunäˈändë Jyobaa. ¿Ti pudëjkëdëbë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm parë tmëdundë Jyobaa agujk jotkujk? Ko tsoktë Jyobaa ets ko tmëdattë mëkë mëbëjkën mä tijaty të twandaˈaky. Nyijäˈäwëdëp ko Jyobaa yëˈë tyukkumayaampy pënaty mëduunëdëp, ja jukyˈäjtënë winë xëëwbë mä tukëˈëyë tijaty yajtunäˈäny tëyˈäjtën myëët (käjpxë Salmo 37:5, 9). *

17. 1) ¿Ti mbäät nduˈunëm pën nmëdatäˈänëm mëkë mëbëjkën? 2) ¿Ti nnijawëyäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo?

¹⁷ Mä tyäˈädë artikulo të nˈijxëm ko mëbëjkën yëˈë “diˈib seguurë xyaˈijtëm” mä tijaty nˈawijx njëjpˈijxëm. Pën nmëdatäˈänëm mëkë mëbëjkën, tsojkëp nmënuˈkxtakëmë Jyobaa ets xëmë nbawinmäˈäyëm tijaty të twandaˈaky. Duˈuntsoo kyaj nmastutëm oy ti jotmay nbatëm. Mä jatuˈukpë artikulo yëˈë nnijawëyäˈänëm ti yˈandijpy nmëdäjtëmë mëbëjkën.