1, 2. 1) ¿Ti nimayë jäˈäy të pyudëkëdë parë kyaj yˈayoˈonbäättët? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky). 2) ¿Wiˈix tyamë Dios mëduumbëty yajtuˈumoˈoytyë?

TAM nyëjkxnë naa tuk mëgoˈpx jëmëjt ko mä näägë paˈis yajpëjtakyë letreerë mä karreteerë diˈib nyinäjxypyë trenk tuˈu: “WÄˈKˈAWË, IX, MËDOW”. Duˈun yajpëjtaky tyäˈädë letreerë parë ja karrë yajˈyeˈebyëty tˈixtët pën ja myinyë trenk ets kyaj yˈayoˈonbäättët. Tyäˈädë letreerë të nimayë jäˈäy dyajnitsoˈoky.

² Per mas oy diˈib tyuumbyë Jyobaa parë xyajnitsokëm ets njëjpkudijëm tijaty mbäät xyaˈˈayoˈonbatëm, ets kyaj dyuˈunëty tyäˈädë letreerë. Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm parë nbatëm ja jukyˈäjtënë winë xëëbë. Duˈun yëˈë extëm tuˈugë borreegë kuentˈäjtpë diˈib wyooyeˈepy ja byorreegë mä nëˈë tuˈu diˈib seguurë (käjpxë Isaías 30:20, 21). *

3. ¿Tiko tyam nˈoˈkëm?

³ Jyobaa xëmë tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoy pënaty mëduunëp desde ko naxwinyëdë jäˈäy jyukyˈäjttsondaky. Extëm mä ja lugäärë tsujpë, yˈanmääyë Adán mëdë Eva ti mbäät ttundë parë jyukyˈattët agujk jotkujk ets kyaj yˈooktët (Génesis 2:15-17). Per kyaj tkupëjktë wiˈixë Jyobaa nyëˈëmooy tyuˈumooyëdë. Eva yëˈë myëmëdoow ja tsäˈäny etsë Adán yëˈë myëmëdoowë Eva. ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy? Mëjwiin kajaa tkuˈayoˈowëdë, oˈktë ets nitii tkanekyˈawix tkanekyjëjpˈixtë. Pääty niˈamukë nˈoˈkëm, mët ko yëˈëjëty kyaj tmëmëdoowdë Dios.

4. 1) ¿Tiko nety tsyekyëtyë jembyë anaˈamën ko ja Ayoˈonduu nyajxy? 2) Extëm yaˈˈanmääytyë, ¿ti diˈib xytyukˈijxëm?

⁴ Ja tiempë mä Noé jyukyˈajty, ta Jyobaa yˈanmääyë ti mbäät ttuny jäˈäy nyitsoˈoktët. Ets ko nyajxy ja Ayoˈonduu, ta Jyobaa myooyëdë jembyë anaˈamën, mët të nety tyëgatsy ja tiempë. Yˈanmääyëdë ko mbäädë nety dyaˈooktë jëyujk animal ets ttsuˈutstët, jeˈeyë ko kyaj mbäät tjëˈxëdë ja nyeˈpyny, mët ko neˈpyny yëˈë jäˈäy yajjukyˈajtypy (Génesis 9:1-4). Ko duˈun yaˈˈanmääytyë, yëˈë xytyukˈijxëm wiˈixë Jyobaa tˈixyë jukyˈäjtën. Kom yëˈë të xyajkojëm, yëˈë jyaˈäjtypy ja njukyˈäjtënˈäjtëm, pääty tmëdaty ja madakën ets xyˈanmäˈäyëm wiˈix mbäät nyajtuˈunëm. Extëm nˈokpëjtakëm, yajkubojk ko jäˈäyë myëguˈuk dyaˈooky. Pesë Jyobaa mëj dyajnaxyë jukyˈäjtën etsë neˈpyny, ets tyukumëdowaampy pënaty kyaj tmëjˈixy (Génesis 9:5, 6).

5. ¿Ti nˈëxpëkäˈänëm mä tyäˈädë artikulo, ets wiˈix xypyudëkëyäˈänëm?

⁵ Ko nyajxy ja Ayoˈonduu, duˈunyëmë Dios ojts ttuˈumoˈoy pënaty mëduunëdë. Mä tyäˈädë artikulo nˈëxpëkäˈänëm wiˈix ttuuny ets nan xypyudëkëyäˈänëm parë tyam nbanëjkxëm wiˈixë Jyobaa xytyuˈumoˈoyëm ets nˈyoˈoyëm ja nëˈë tuˈu diˈib xymyënëjkxëm mä jukyˈäjtënë winë xëëbë.

6. 1) ¿Tiko nety jyëjpˈamëty ets ja israelitëty tmëmëdowdët ja anaˈamën diˈibë Moisés yajmooy? 2) ¿Ti nety mbäät ttundë parë Jyobaa kyunuˈkxëdët?

⁶ Ja tiempë mä Moisés jyukyˈajty, Jyobaa yˈanmääy ja kyäjpn wiˈix mbäät jyukyˈattë ets wiˈix mbäät yˈawdatëdë. ¿Tiko? Yëˈko të nety jatëgok tyëgatsy ja tiempë. Ja israelitëty japë nety të yajtuumbëˈattë Egipto, naxy 200 jëmëjt. Ets ja Egipto jäˈäyëty tyuundëbë nety diˈibë Jyobaa yˈaxëkˈijxypy, extëm ko tˈawdattë oˈkpë etsë awinax. Pääty ko ja israelitëty pyëtsëëmdë Egipto, tsojkëbë nety yajmoˈoytyëdë jembyë anaˈamën, yëˈë nety myëmëdowandëp ja Ley diˈibë Moisés yajmooy. Näägë ëxpëkyjyaˈay jyënäˈändë ko tyäˈädë ayuk “Ley”, mä ayuk ebreo yëˈë yˈandijpy “ko nyajnëˈëmoˈoy nyajtuˈumoˈoyëm” o “nyajkäjpxwijëm”. Ja Ley diˈibë Moisés yajmooy, kyuwan ja israelitëty parë kyaj kyäˈädët mä poky kaytyey diˈib tyuundëp ja wiink nax wiink käjpn, extëm tˈawdattëdë wiink dios ets pyokytyundët mä axëëkpë ijt tsënaaky. Jëjpˈamë nety ets ja israelitëty tmëmëdowdët extëmë Jyobaa tyuˈumoˈoyëdë pën tsyojktëp yajkunuˈkxtët. Per ko kyamëdowdët axëëgë nety jyatäˈän kyëbatäˈändë (käjpxë Deuteronomio 28:1, 2, 15, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn yʉ Moisés, [MNM]). *

7. 1) Oknigäjpx ja tuk pëky tiko Jyobaa tmooyë anaˈamën ja israelitëty. 2) ¿Tiko njënäˈänëm ko ja Ley yëˈë diˈib tuˈumooyëdë?

 ⁷ Per tamë nety ja tuk pëky tiko ja israelitëty dyajtëgoyˈattë ja jembyë anaˈamën. Ja Ley diˈibë Moisés yajmooy, yëˈë pudëjkëdë parë tnijawëdët näˈä myinäˈäny ja Mesías, Jesukristë, pes jëjpˈamë nety myinët parë yˈadëwët tijatyë Jyobaa të ttuknibëjtäägë. Ja Ley nan tukjamyajtsëdë ko pokyjyaˈay yajpäättë, ets tukjaygyujkëdë ko yajtëgoyˈäjttëp pën juuybyëtsëmëdëp, o pën yakëp ja wintsëˈkënë wäˈätspë parë yajpokymyaˈkxtët winë xëëw (Galasyʉ 3:19; Ebreeʉsʉty 10:1-10). Ja Ley nan ojts tkuwäˈäny ja tëëm ääts mä nety myinäˈäny ja Mesías. Ets ko myiiny, ja Ley yëˈë pudëjkëdë parë tˈëxkäjptë. Päätyë Biiblyë jyënaˈany ko ja “ley dëˈën extëmë uˈunkˈijxpë [...] axtë ko Kristë myiiny” (Galasyʉ 3:23, 24, Ja Oibyʉ Tʉiˈya̱jtʉn).

8. ¿Tiko mbäät nnaytyuktuˈumoˈoyëm ja käjpxwijën diˈib myëmiimpy ja Ley diˈibë Moisés yajmooy?

⁸ ¿Wiˈix mbäät nnaytyukpudëjkëm extëmë Jyobaa ttuˈumooy ja israelitëty mët yëˈëgyëjxm ja Ley? Ko nduˈunëm extëm të yajnigajpxy mä të tsyondaˈagyë parrafo 1. Tsojkëp nwäˈkˈäˈäwëm ets nˈijxëm ti käjpxwijën myëmiimbyë tyäˈädë Ley. Ets oy tyam kyaj pën yajtukˈaguanëˈaty parë tmëmëdowët, mbäät xytyuˈumoˈoyëm kanäk pëky ja käjpxwijën diˈib myëmiimpy. Mbäät xypyudëjkëm mä jukyˈäjtën ets mä nmëduˈunëmë Jyobaa, pes yëˈë yajwëˈëm jääybyety mä Biiblyë ja Ley diˈibë Moisés yajmooy, parë nnaytyukpudëjkëm ets nnaytyuktuˈumoˈoyëm ja kyäjpxwijën. Nan oy ko nmëjjäˈäwëm ko Jesus ojts xytyukniˈˈijxëm diˈib mas oy ets kyaj dyuˈunëty ja Ley diˈibë Moisés yajmooy. Extëm nˈokpëjtakëm, oy ko njaygyujkëm extëmë Jesus dyajkyë tyäˈädë käjpxwijën: “Miitsëty të xymyëdowdë ko yajnigajxy jekyëp: Katë xyajtëgoy ja pëjk ukënë wyintsëˈkën. Per ëj nˈanmääytyëp miits ko oytyim pënëty diˈibë yˈatsejpy tuˈugë toxytyëjk es tmëdëgoyaˈany, nyapatypy extëm mëët të tyëgoy, oy jeˈeyë të jyënaˈany jyodoty wyinmäˈänyoty”. Ja Ley diˈibë Moisés yajmooy yajkubojk ko jäˈäy tyuundëgoy mëdë wiinkpë. Perë Jesus tukniˈˈijxë ko jëjpˈam ets njëjpkudijëm ko myinëdë axëëkpë tsojkën mä jot winmäˈäny (Matewʉ 5:27, 28).

9. ¿Tiko nety tsyekyëty etsë Jyobaa dyakëdë jembyë anaˈamën?

⁹ Ko Jesus jyajty Mesías, ta Jyobaa dyajkyë jembyë anaˈamën ets niˈigyë yˈakˈyajnijäˈäwë tijaty tyuknibëjtakëp. Pes të nety jatëgok tyëgatsy wiˈixë kyäjpn yajpääty. Mä jëmëjt 33, kyaj tnekykyupëjky ja israelitëty extëmë kyäjpn, yëˈë wyinˈijx extëmë jembyë kyäjpn pënaty pyanëjkxtëbë Jesus.

10. 1) ¿Tiko Jyobaa dyajkyë jembyë anaˈamën ko Jesus myiiny? 2) ¿Wiˈix tyëgatsyëty ja Ley diˈib ja Moisés yajmooy mët “ja Kristë yˈanaˈamën”?

¹⁰ Të nˈijxëm ko ja israelitëty pääty yajmooytyë ja Ley, parë tnijawëdët wiˈix jyukyˈattët ets wiˈix tˈawdattëdë Jyobaa. Per ko Jesus myiiny Naxwiiny, ta Jyobaa dyajkyë jembyë anaˈamën ets dyajnaxkëdaky wiˈix tijaty yajtunët. ¿Tiko? Yëˈko pënaty mëduunëp tsyoonäˈändë mä kanäägë nax käjpn diˈib wiˈixëm ja kostumbrë tmëdattë, diˈibë nety yajtijandëp Israel diˈibë Dios jyaˈäjtypy, pënaty nëjkxandëp tsäjpotm diˈib tëjkëdëp mä ja jembyë kajpxyˈatypyë. Duˈunë Dios dyajnigëxëˈky ko “nidëgekyë jäˈäy ttsojktäˈäy, es tkupëjktäˈäy oytyim pën jäˈäyëty diˈibë wintsëˈkëdëp es [myëdunyëty]” (Apostʉlʉty 10:34, 35). Ja Ley diˈibë Moisés yajmooy tsäägëjxy yajkëxjääy, per “ja Kristë yˈanaˈamën” yˈity këxjäˈäy mä kyorasoon niduˈuk niduˈuk pënaty panëjkxëdëp. Tyäˈädë Ley yëˈë nety tyuˈumoˈoyaampy ets pyudëkëyaampy  niˈamukë ja Dios mëduumbëty oy mää tsyëënëdët (Galasyʉ 6:2).

11. ¿Diˈibë majtskë anaˈamën tëjkëp mä “ja Kristë yˈanaˈamën”?

¹¹ Ja Diosë kyäjpn diˈib jemy yajnaxkëdak, mëjwiin kajaa ttukˈoyˈäjttë “ja Kristë yˈanaˈamën”. Mä netyë Jesus tkatunyëm ja jembyë kajpxyˈatypyë mët ja yˈapostëlëtëjk, ta dyajky majtskë anaˈamën diˈib mas jëjpˈam. Tuˈuk, yëˈë ets nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm, ets jatuˈuk yëˈë ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm. Tyäˈädë majtskpë anaˈamën yajˈyajky parë niˈamukë pënaty pyanëjkxtëbë Jesus, pääty niˈamukë mbäät nmëmëdoˈowëm, oy njukyˈatäˈänëm tsäjpotm o yä Naxwiiny.

12. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko jemy ja anaˈamën ko yaˈˈanmääytyë kyäjpxwäˈkxtët?

¹² Ko ijty tuˈugë jäˈäy diˈib kyaj yˈisraelitëty tmëdunäˈänyë Jyobaa jam nyijkxy mä ja Israel gäjpn (1 Reyes 8:41-43). Perë tyäˈädë ta tyëgäjtsy, extëmë Jesus tˈanmääyë yˈëxpëjkpëty mä Matewʉ 28:19, 20 (käjpx). Mä ja Pentekostes xëëw mä jëmëjt 33, ja yajxon nyigëxëˈky ko pënaty myëduundëbë Jyobaa kyäjpxwäˈkxäˈändë abëtsemy nyaxwinyëdë. Mä tadë xëëw, 120 Jesus yˈëxpëjkpë ojts tˈaxäjëdë Diosë myëjää, ta tyëjkëdë käjpxwäˈkxpë kanäk ayuk, tmëtmaytyaktë oytyim pënëty, duˈun ja judiyëtëjk ets duˈun ja diˈibë nety të jyëmbittë judiyë (Apostʉlʉty 2:4-11). Ok, ta tmëtmaytyaktë ja samaritanëty. Ets mä jëmëjt 36, ta tmëtmaytyaktë niˈamukë jäˈäy diˈib kyaj jyudiyëty. Tyäˈädë, yëˈë yajnigëxëˈk ko niˈamukë pënaty pyanëjkxtëbë Jesus käjpxwäˈkxandëp abëtsemy nyaxwinyëdë.

13, 14. 1) ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nguytyuˈunëm ja jembyë anaˈamën? 2) ¿Ti ijxpajtënë Jesus pyëjtak?

¹³ Jesus nan yäjk tuˈugë “jembyë anaˈamën” mä wiˈix mbäädë Dios mëduumbë dyaˈixëdë tsojkën (käjpxë Fwank 13:34, 35). Jëjpˈam ets tuˈuk tuˈugë xëëw nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm, per näˈäty axtë mbäät nguˈoˈkëm. Tyäˈädë anaˈamën kyaj myiny mä ja Ley diˈibë Moisés yajmooy (Matewʉ 22:39; 1 Fwank 3:16).

¹⁴ Jesus yajkypy tuˈugë oybyë ijxpajtën mä wiˈix niˈigyë ttsejkyë jäˈäy. Pes mëk ttsejky ja yˈëxpëjkpëty axtë kyuˈoˈkë. Ets yëˈë yˈawijxypy parë nanduˈun nguˈayoˈowëm ja nmëguˈukˈäjtëm axtë nguˈoˈkëm (1 Tesalónikʉ 2:8).

15, 16. 1) ¿Wiˈix tyamë Dios ttuˈumoˈoyë kyäjpn? 2) ¿Ti tiempë tyam ndukjukyˈäjtëm?

¹⁵ Jesus të tnikäjpxpety “tuˈugë tyuumbë diˈibë kuwijy es tyiimpy ti wyintsën tsyejpy” parë tyam dyajkay dyaˈuuky ja yˈëxpëjkpëty mä meerë dyajtëgoyˈattë (Matewʉ 24:45-47). Tyäˈädë käˈäy ukën myëmiimpy wiˈix tyamë Dios ttuˈumoˈoyë kyäjpn ko tyëgatsy ja tiempë. Min nˈokˈijxëm ti tiempë tyam ndukjukyˈäjtëm.

¹⁶ Tyam njukyˈäjtëm mä ja “xëë tiempo [...] kyëxaan tyëgoyaanëjëny”. Ets tim tsojk myinäˈäny ja mëk “ayoˈon, extëm ninäˈänëm [duˈun] kyajaty” (2 Timoteo 3:1, Nuevo Testamento de Mazatlán; Markʉs 13:19). Satanás mëdë kyaˈoybyëtëjk nan të yajkujëbijpnaxtë yä Naxwiiny ets tˈaxëktunyë naxwinyëdë jäˈäy (Diˈibʉ Jatanʉp 12:9, 12). Ets tyam, yëˈë nmëmëdoˈowëm extëmë Jesus ojts tniˈanaˈamë: ngäjpxwäˈkxëm abëtsemy nyaxwinyëdë. Ets duˈun tyam nduˈunëm, nmëtmaytyakëm nimayë jäˈäy kanäk ayuk, extëm ninäˈänëmë nety duˈun ngatuˈunëm.

17, 18. ¿Ti mbäät nduˈunëm ko nyajtuˈumoˈoyëm?

¹⁷ Diosë kyäjpn xymyoˈoyëm mayë ëxpëjkpajn diˈib xypyudëjkëm parë ngäjpxwäˈkxëm. ¿Nyajtuˈunëm yajxon? Mä reunyonk jap nyaˈˈanmäˈäyëm wiˈix mbäät mas oy nyajtuunkpatëmë tyäˈädë ëxpëjkpajn. ¿Nyajtuˈunëm extëmë Jyobaa xyˈanmäˈäyëm?

 ¹⁸ Pën ntsojkëm etsë Jyobaa xykyunuˈkxëm, jëjpˈam ets nmëmëdoˈowëm wiˈix xytyuˈumoˈoyëm mä nduˈukmujkëm. Pën tyam nmëmëdoˈowëm, nan nëjkxëp nmëmëdoˈowëm ko tsyondäˈägët “ja mëk ayoˈon”, mä kyutëgoyaˈanyë Satanásë jyaˈay (Matewʉ 24:21). Ko tyäˈädë nyäjxtäˈäyët, ta jatëgok nyaˈˈanëëmëyäˈänëm tijaty ndunäˈänëm mä ja jembyë jukyˈäjtën, mä nety kyaj nyekyˈaneˈemyë Satanás.

19, 20. 1) ¿Ti “wiinkpë neky” yaˈˈayaˈpwäˈkxäämp? 2) ¿Ti tunan jatanëp ko nety nˈëxpëjkëmë tyäˈädë neky?

¹⁹ Tëëyëp, Jyobaa tyuˈumooy ja israelitëty mët yëˈëgyëjxm ja Ley diˈibë Moisés myooy. Ko tiempë nyajxy, ta pënaty pyanëjkxtë Jesus yajmooytyë “ja Kristë yˈanaˈamën”. Ets mä ja jembyë jukyˈäjtën, Jyobaa xymyoˈoyäˈänëmë jembyë anaˈamën ko nety ja “wiinkpë neky yaˈˈayaˈpwaˈxy” (käjpxë Diˈibʉ Jatanʉp 20:12). Waˈan mä tyäˈädë neky myinäˈänyë Jyobaa yˈanaˈamënë diˈib yajkuytyunäämp mä tadë tiempë. Ko nety nˈëxpëjkëmë tyäˈädë neky mët ja oˈkpë diˈib jukypyëkandëp, ta nnijawëyäˈänëm ti Dios tsyejpy ets nduˈunëm. Niˈamukë yajxon njaygyukëyäˈänëm wiˈixë Jyobaa wyinmay. Ets kom niˈigyë yajxon njaygyukëyäˈänëmë Biiblyë, ta ntsokäˈänëm ja nmëguˈukˈäjtëm, nwingutsëˈëgëyäˈänëm ets nmëjˈixäˈänëm (Isaías 26:9). ¿Mbawinmaapy wiˈix mëjwiin kajaa tijaty xyjatäˈäny ets xytyukniˈˈixëyaˈanyë wiinkpë ko netyë Jesukristë xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm?

²⁰ Pën mä ja jembyë jukyˈäjtën nmëmëdoˈowëm tijaty miimp mä ja nekyxyaatsy ets kyaj nmëdëgoˈoyëmë Jyobaa mä nˈakˈyaˈijxmatsäˈänëm, ta yajkëxjäˈäyët ja nxëëwˈäjtëm mä ja nekyxyaatsy “mä yˈity këxjäˈäy ja xyëëjëty pënëty [jikyˈatandëp] winë xëë winë tiempë”. Extëm nˈijxëm, mbäät nbatëm ja jukyˈäjtënë winë xëëbë. Per tsojkëp NWÄˈKˈÄˈÄWËM parë ngäjpxëm wiˈixë Biiblyë jyënaˈany, NˈIJXËM yajxon parë njaygyujkëm wiˈix nyikejy ets NMËMËDOˈOWËM tijatyë Jyobaa xytyukˈanaˈamëm. Pën nduˈunëm duˈun, nëjkxëp ntsokwëˈëmëm mä ja mëk ayoˈon diˈib miimp ets njäjtˈadëtsëm winë xëëw tijaty xytyukniˈˈijxëmë Jyobaa Dios diˈib mëk xytsyojkëm (Eclesiastés 3:11; Romanʉs 11:33).